1
Ouderschapsverlof Auteur: mr. Edith van Schie, XpertHR Iedere ouder heeft recht op 26 weken ouderschapsverlof voor elk kind onder de 8 jaar. Op deze wijze wil de wetgever beide ouders de mogelijkheid bieden om ouderschapstaken (beter) te combineren met het werk. Ouderschapsverlof wordt geregeld in artikel 6:1 e.v. van de Wet arbeid en zorg. Zowel mannen als vrouwen hebben de mogelijkheid om ouderschapsverlof op te nemen. Omvang van het verlof Iedere ouder heeft éénmaal recht op 26 weken ouderschapsverlof voor elk kind onder de 8 jaar. De aanvraag De werknemer moet het ouderschapsverlof schriftelijk aanvragen bij de werkgever. De aanvraag moet ten minste twee maanden voor het verlof ingaat bij de werkgever binnen zijn. De werkgever kan, na overleg met de werknemer, de door deze gewenste wijze van invulling van het verlof op grond van een zwaar- wegend bedrijfs- of dienstbelang wijzigen, tot vier weken voor het tijdstip van ingang van het verlof. Als de werknemer bij verschillende werkgevers werkt, dan heeft hij bij elk van hen recht op ouderschapsverlof en kan hij dat bij iedere werkgever afzonderlijk aanvragen. De werknemer kan direct na zijn indiensttreding verzoeken om (het restant van) zijn ouderschapsverlof op te nemen (tot 1 januari 2015 kon dit pas één jaar na indiensttreding). Op verzoek van de werknemer is de werkgever verplicht om een verklaring af te geven van de resterende aanspraak op ouderschapsverlof. Loon Op grond van de wet hoeft aan de werknemer voor de uren waarin hij ouderschapsverlof opneemt geen loon te worden betaald. Op grond van de geldende cao, de arbeidsovereenkomst of afspraken tussen de werkgever en de werknemer kan dat anders zijn. Als de werknemer ziek wordt, dan hoeft de werkgever alleen loon te betalen over de uren die de werknemer zou werken als hij niet ziek was, dus niet over de uren waarover hij ouderschapsverlof heeft opgenomen. Vakantie Vakantiedagen worden alleen opgebouwd over de uren die de werknemer daadwerkelijk werkt, niet over de uren waarover hij ouderschapsverlof heeft opgenomen. De werkgever mag ouderschapsverlof niet inhouden op vakantiedagen. Onvoorziene omstandigheden Als de werknemer op grond van onvoorziene omstandigheden aan de werkgever vraagt om het verlof niet op te nemen of niet voort te zetten, dan moet de werkgever met dat verzoek in principe instemmen, tenzij een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang zich hiertegen verzet. Indien de werkgever instemt met het verzoek, wordt het recht op verlof opgeschort (deze mogelijkheid is aan de wet toegevoegd per 1 januari 2015). Wie heeft recht op ouderschapsverlofaanvraag Het ouderschapsverlof geldt voor beide ouders. Het ouderschapsverlof geldt ook voor een inwonend adoptiekind, een inwonend pleegkind of een inwonend stiefkind. Beide ouders kunnen ouderschapsverlof opnemen voor elk kind tot 8 jaar gedurende maximaal 26 maal de arbeidsduur per week per werknemer, per kind. De uren voor het verlof worden berekend op basis van het aantal uren dat in de arbeidsovereenkomst staat. 2
Ouderschapsverlofaanvraag De werknemer mag zelf bepalen hoe hij het ouderschapsverlof wil opnemen. De werkgever kan, na overleg met de werknemer, de gewenste wijze van invulling van het verlof op grond van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen, tot vier weken voor het tijdstip van het ingang van het verlof wijzigen. Van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen is niet snel sprake. Als een werknemer werkzaam is bij verschillende werkgevers, dan heeft hij bij al die werkgevers recht op ouderschapsverlof. Het ouderschapsverlof hoeft niet gelijktijdig opgenomen te worden. Het ouderschapsverlofverzoek kan de werknemer direct na de indiensttreding indienen. Ouderschapsverlof voor de partner Sinds 1 januari 2015 heeft de partner van de moeder rond de geboorte van het kind recht op drie dagen ouderschapsverlof (partnerverlof). De werkgever mag deze drie dagen niet weigeren. Ouderschapsverlof aangevraagd en toegekend voor 1 januari 2015 Voor ouderschapsverlof dat is toegekend en/of aangevraagd voor 1 januari 2015 gelden de oude regels. Standaardregeling: twaalf aaneengesloten maanden voor de helft van de arbeidsduur. De standaardregeling mag de werkgever niet weigeren. De werknemer mag een afwijkende regeling voorstellen (meer of minder uren, langere of kortere periode, splitsen van het verlof); de afwijkende regeling mag de werkgever weigeren als hij daarvoor een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang heeft. Van een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang is niet snel sprake. Als een werknemer werkzaam is bij verschillende werkgevers, dan heeft hij bij al die werkgevers recht op ouderschapsverlof. Het ouderschapsverlof hoeft niet gelijktijdig opgenomen te worden. Een werknemer die nog geen jaar in dienst is bij zijn werkgever, kan geen ouderschapsverlof opnemen. Zodra hij langer dan een jaar in dienst is, kan hij het ouderschapsverlof voor zijn kinderen die nog geen acht jaar oud zijn opnemen. Ouderschapsverlof aangevraagd en toegekend voor 1 januari 2009 Als vóór 2009 een deel van het ouderschapsverlof is opgenomen, dan blijven de oude regels (van voor 1 januari 2009) van kracht en heeft iedere ouder recht op in totaal op dertien weken verlof. Procedure Twee maanden voor de beoogde ingangsdatum van het ouderschapsverlof moet de werknemer schriftelijk aan de werkgever melden dat hij ouderschapsverlof wil opnemen. In dit verzoek moet de werknemer aangeven om welke periode het gaat en hoe hij het verlof wenst op te nemen. Als een werknemer aan de voorwaarden voldoet, dan moet de werkgever het verlof verlenen, tenzij hij daarvoor zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen heeft. De werkgever kan wel bezwaar maken tegen de voorgestelde spreiding van uren over de week, maar ook daarvoor zal hij dan wel zwaarwegende bedrijfsbelangen moeten hebben. Als de werkgever bezwaar heeft tegen de door de werknemer voorgestelde regeling, dan zal hij dat uiterlijk vier weken voor de beoogde ingangsdatum kenbaar moeten maken. Het is verstandig om op het verzoek van een werknemer om ouderschapsverlof op te nemen, (ook) schriftelijk te reageren, zodat in elk geval de gemaakte afspraken voor beide partijen duidelijk zijn en vastliggen. 3
Zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang In de praktijk blijkt er nogal eens discussie te ontstaan over de vraag of de werkgever een zwaarwegend bedrijfsbelang heeft op grond waarvan hij een verzoek van de werknemer om ouderschapsverlof op te nemen, al dan niet mag afwijzen/wijzigen. Als het ouderschapsverlof voor een of twee dagen per week wordt aangevraagd, dan zullen de volgende omstandigheden in ieder geval geen zwaarwegende bedrijfsbelangen opleveren: er is geen goede vervanging op de dag van het ouderschapsverlof; vervanging kost te veel geld; projecten komen stil te liggen; er geldt op grond van afspraken met de ondernemingsraad een bepaalde minimum werkweek. Wijziging van het ouderschapsverlof De werkgever stemt in met een verzoek van de werknemer om het verlof niet op te nemen of niet voort te zetten als gevolg van onvoorziene omstandigheden, tenzij een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang zich hiertegen verzet. Indien de werkgever instemt met het verzoek, wordt het recht op verlof opgeschort (deze mogelijkheid is aan de wet toegevoegd per 1 januari 2015). Als een werknemer tijdens het ouderschapsverlof zwangerschapsverlof, bevallingsverlof of adoptieverlof wil opnemen, dan kan het ouderschapsverlof worden uitgesteld of stopgezet. De werknemer moet een schriftelijk verzoek indienen bij de werkgever. De werkgever mag het verzoek niet weigeren. De werknemer mag het onderbroken ouderschapsverlof op een latere datum opnemen. Het recht op ouderschapsverlof blijft dus behouden. Opzegverbod Er geldt een opzegverbod wegens het nemen van ouderschapsverlof (artikel 7:670 lid 7 BW). Het opzegverbod geldt alleen met betrekking tot de aanvraag van het verlof; het dienstverband mag niet worden opgezegd omdat de werknemer ouderschapsverlof heeft aangevraagd. Tijdens het ouderschapsverlof mag de arbeidsovereenkomst bijvoorbeeld wel op grond van bedrijfseconomische redenen of disfunctioneren worden opgezegd. Het opzegverbod werkt door een ontbindingsprocedure. Als de kantonrechter van oordeel is dat de enige reden waarom de werkgever een eind aan de arbeidsovereenkomst wil maken, gelegen is in het feit dat met de werknemer geen overeenstemming over het ouderschapsverlof kan worden bereikt, dan zal hij het ontbindingsverzoek moeten afwijzen. Ziekte Wanneer een werknemer ziek wordt tijdens het ouderschapsverlof, betaalt de werkgever alleen de uren door waarin hij zou hebben gewerkt, dus niet de uren waarvoor hij ouderschapsverlof heeft opgenomen. Het ouderschapsverlof loopt ook gewoon door tijdens de ziekte. Werkloosheid Als een ouder werkloos wordt tijdens het ouderschapsverlof, dan stopt het ouderschapsverlof onmiddellijk. De werknemer heeft recht op een WW-uitkering als hij aan de voorwaarden voldoet. Hij moet dan dus wel volledig beschikbaar zijn voor werk. Het ouderschapsverlof heeft geen invloed op de duur van eventuele uitkeringen. Het ouderschapsverlof telt bij de beoordeling van een uitkeringsaanvraag gewoon als werktijd. 4
Pensioen De werkgever hoeft in principe geen pensioenpremie af te dragen voor de uren waarin niet wordt gewerkt. In sommige pensioenregelingen kan een regeling voor ouderschapsverlof opgenomen zijn. Het is dan ook verstandig om de pensioenregeling daarop na te slaan. Vakantiedagen De werknemer bouwt tijdens het ouderschapsverlof geen vakantiedagen op. Als de werknemer ervoor kiest om het ouderschapsverlof niet voltijds op te nemen, dan bouwt hij alleen vakantiedagen op over de uren die hij werkt. Het ouderschapsverlof mag niet op de opgebouwde vakantiedagen worden ingehouden. ATV-dagen Regels omtrent ATV-dagen zijn vaak opgenomen in een toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomst (cao). Of ATV-dagen tijdens ouderschapsverlof worden opgebouwd, hangt daarom meestal af van regels die daarover in de toepasselijke cao zijn terug te vinden. Werkgever en werknemer kunnen ook samen (aanvullende) afspraken maken over ATVdagen. Als in de cao, arbeidsvoorwaardenregeling of arbeidsovereenkomst geen regeling staat die antwoord geeft op de vraag of ATV-dagen tijdens ouderschapsverlof worden opgebouwd, dan zal logischerwijs het volgende gelden. Als de werknemer ervoor kiest om het ouderschapsverlof niet voltijds op te nemen, dan bouwt hij alleen ATV-dagen op over de uren die hij werkt. Neemt de werknemer voltijds ouderschapsverlof op, dan bouwt hij geen ATV-dagen op. Feestdagen Als het ouderschapsverlof op een feestdag valt, dan hangt het af van de afspraken die tussen partijen zijn gemaakt of de verlofdag hierdoor vervalt of niet. In sommige cao s is hierover iets geregeld. Na het ouderschapsverlof Na de periode van ouderschapsverlof heeft de werknemer weer recht op zijn volledige arbeidsduur per week. Meer weten over het ouderschapsverlof? Op de kennisbank XpertHR vindt u ook antwoorden op veel gestelde vragen rondom het ouderschapsverlof. Daarnaast vind u praktijkvoorbeelden over ouderschapsverlof, voorbeelddocumenten voor aanvraag en bevestiging van ouderschapsverlof, jurisprudentie, en up to date informatie over de wet & regelgeving omtrent ouderschapsverlof in XpertHR. XpertHR, de HR Antwoordbank HR professionals en adviseurs zijn vaak erg veel tijd en geld kwijt aan personeelsbeleid. Informatie moet bij verschillende bronnen verzameld worden en deze bronnen spreken elkaar soms tegen. Bij XpertHR vindt u alles met betrekking tot personeelszaken op één plek. Wij helpen u graag met handige checklists, arbeidscontracten, voorbeeldbrieven, betaalbaar juridisch advies en nog veel meer. Compleet, actueel en betrouwbaar. Naast wat mag en kan volgens de wet ook een praktische toepassing vanuit onze deskundige experts en redactie. Benieuwd naar de mogelijkheden van XpertHR voor uw organisatie? Bekijk de demo op XpertHR.nl of vraag een adviesgesprek aan met een van onze accountmanagers zodat u kunt ervaren wat XpertHR specifiek voor uw werkproces en organisatie kan betekenen. 5