'(%2//(1.:(.(5,QGH%ROOHQVWUHHNWXVVHQ+DDUOHPHQ/HLGHQZDUHQRRUVSURQNHOLMNJHPHQJGH ODQGERXZEHGULMYHQPHWYHHWHHOWDNNHUERXZHQZDWJURHQWHWHHOW 'HNZHNHULMHQZDUHQRRNQLHW]RJURRW1DDVWGHEDDVZHUNWHQHUHHQDDQWDO NQHFKWHQ 2PGDWHUVWHHGVPHHUYUDDJNZDPQDDUEORHPEROOHQNZDPHQHUPHHU NZHNHUVGLH]LFKDOOHHQWRHOHJGHQRSGHEROOHQWHHOW*URHQWHWHOHUV KLHOGHQRSPHWKHWNZHNHQYDQJURHQWHHQEHJRQQHQRRNPHWEROOHQ RPGDW]HGDQPHHUNRQGHQYHUGLHQHQ -HKDGYHHOPHQVHQQRGLJYRRUDOLQKHWVHL]RHQZDQWHU EHVWRQGHQWRHQQRJJHHQPDFKLQHVGLHMHKHW]ZDUHZHUNXLW KDQGHQQDPHQ (UZHUGYHHOGXLQJURQGDIJHJUDYHQ+HW]DQGZHUG JHEUXLNWYRRUZHJHQVWDGVXLWEUHLGLQJHQHQ GHUJHOLMNH/DWHURRNYRRUGHNDON]DQGVWHHQIDEULFDJH 'HDIJHJUDYHQSHUFHOHQZDUHQZHHUKHHOJHVFKLNW YRRUGHEROOHQWHHOW'DWDIJUDYHQJHEHXUGHDOOHPDDO PHWGHVFKRSZDQWRRNGDDUZDUHQYURHJHUJHHQ PDFKLQHVYRRU7HJHQZRRUGLJKHEMHZHHUPLQGHU EROOHQEHGULMYHQGDQURQGKHWMDDU'DWNRPW RPGDWHHQKHOHERHOEHGULMYHQVDPHQJHYRHJG]LMQ %RYHQGLHQUDDNWGH%ROOHQVWUHHNYROHQLVHUQLHW ]RYHHOSODDWVPHHUYRRU]RYHHOEROOHQEHGULMYHQ9HHO EROOHQNZHNHUV]LMQQDDUDQGHUHGHOHQYDQKHWODQG JHJDDQYRRUDOQDDU1RRUG+ROODQG +LHU]LHMHHHQSODDWMHYDQKHWDIJUDYHQYDQGXLQJURQG]RDOVGDWLQGH HHUVWHKHOIWYDQGH H HHXZQRJJHEHXUGH=RXMHQXQRJGXLQJURQGDI PRJHQJUDYHQWHQEHKRHYHYDQGHEROOHQWHHOW":DDURPGHQNMHGDW" :DDURPJLQJHQJURHQWHNZHNHUVZHORYHUWRWGHWHHOWYDQEORHPEROOHQ" :HHWMHWRHYDOOLJHHQJHGHHOWHYDQ1HGHUODQGZDDUEROOHQNZHNHUVXLWGH %ROOHQVWUHHN]LFKKHEEHQJHYHVWLJG" (;3257(856 /DQJ]DPHUKDQGNUHHJMHHHQ]HNHUHVSHFLDOLVDWLHLQKHWEROOHQYDN-HKDG PHQVHQGLH]LFKDOOHHQEH]LJKLHOGHQPHWKHWNZHNHQPDDUHURQWVWRQGHQRRN EHGULMYHQGLH]LFKJLQJHQVSHFLDOLVHUHQRSGHKDQGHO=RNZDPHQHUGH Pag.1 van 5, Afgedrukt 2-7-06
H[SRUWHXUVGHKDQGHODUHQGLH]LFKVSHFLILHNEH]LJKLHOGHQPHWGHH[SRUWYDQ EROOHQHQEROEORHPHQQDDUDQGHUHODQGHQ -HNXQWEROOHQYHUNRSHQDOV]HQRJRSKHWYHOGVWDDQ'DWQRHPMHHHQJURHQH YHLOLQJ-HNXQWRRNGHEROOHQLQKHWYHLOLQJJHERXZPHWGHYHLOLQJNORNNRSHQ'DW JHEHXUWPHWJHRRJVWHEROOHQGLHDOVFKRRQHQJHGURRJG]LMQ '(%2//(15(,=,*(5 2PGDWLQDQGHUHODQGHQGHYUDDJQDDUEROEORHPHQJURHLGHKDGMHPHQVHQQRGLJ GLHGHEROOHQLQKHWEXLWHQODQGJLQJHQYHUNRSHQ'DWZDUHQGHEROOHQUHL]LJHUV'LH PHQVHQEOHYHQPDDQGHQDFKWHUHONDDUYDQKXLVZHJ6WHOMHPDDUHHQVYRRUGDWMH EROOHQJDDWYHUNRSHQLQ$PHULNDLQGHWLMGGDWMHQRJPHWGHVWRRPERRWGH RFHDDQPRHVWRYHUVWHNHQ(QZDVMHGDDUQDHHQDDQWDOZHNHQDDQJHNRPHQGDQ PRHVWMHQRJPHWGHVWRRPWUHLQQDDUGHSODDWVYDQEHVWHPPLQJ7HOHIRRQZDV VFKDDUVHQGXXUPRELHOEHOOHQEHVWRQGKHOHPDDOQLHW'HEHVWHOOLQJHQNRQGHQ ]RURQGJHOXNNLJPHWGHWHOHJUDDIGRRUJHJHYHQZRUGHQ Hiernaast zie je een blad uit een catalogus voor bolbloemen uit het jaar 1793. Je moet eens opletten hoe mooi deze catalogus gedrukt is. Tegenwoordig is het voor ons een heel stuk makkelijker om met de computer verschillende lettertypes te gebruiken. Maar ook ruim 200 jaar geleden konden ze dat schitterend. Zie je dat ze toen ook al internationaal bezig waren? 4. Waar zie je dat aan? 5. Als je tegenwoordig een catalogus uitgeeft ziet hij er anders uit. Welke taal verwacht je dan zeker terug te zien? '(%2//(1$5%(,'(5 'HEROOHQDUEHLGHUYHUGLHQGHDDQKHWHLQGHYDQGH H HHXZKHHOZHLQLJJHOG+LM YHUGLHQGHRQJHYHHUÁSHUZHHNPLQGHUGDQHXURWHUZLMOKLMRQJHYHHU ÁQRGLJKDGRPHHQJH]LQWHRQGHUKRXGHQ'HJH]LQQHQZDUHQJURRWLQGLH WLMGYDGHUPRHGHUPHWJHPLGGHOGNLQGHUHQ9DDNPRHVWHQGHNLQGHUHQPHWHHQ QDGHEDVLVVFKRROPHHZHUNHQRSKHWODQG9RRU]LMQODJHORRQWMHPRHVWGH EROOHQDUEHLGHU]ZDDUZHUNGRHQ'HZHUNGDJHQZDUHQHUJODQJ V:LQWHUVZDVHU HHQZHUNZHHNYDQXXU V=RPHUVppQYDQXXU5RQGZHUGHQLQGH Pag.2 van 5, Afgedrukt 2-7-06
%ROOHQVWUHHNYDNERQGHQRSJHULFKWYRRUEROOHQDUEHLGHUV'DDUQDZHUGHQRRN DIVSUDNHQJHPDDNWWXVVHQZHUNJHYHUVHQZHUNQHPHUVRYHUGHORQHQ7RFK GXXUGHKHWQRJZHOHHQWLMGYRRUGDWGHRPVWDQGLJKHGHQHFKWEHWHUZHUGHQ,Q GHWZHHGHKHOIWYDQGH H HHXZNUHJHQGHDUEHLGHUVKHWEHWHU3DVQDGH WZHHGHZHUHOGRRUORJZHUGHQHUPDFKLQHVRQWZLNNHOGHQJHEUXLNWLQ GHEROOHQWHHOW -H]LHWKLHUERYHQHHQERRGVFKDSSHQOLMVWMH:HONEHGUDJZHUGYROJHQVGLW OLMVWMHLQGLHZHHNXLWJHJHYHQ" :HONHNRVWHQPLVMHQRJRSKHWOLMVWMH" 'HQNMHGDWDOOHHQGHDUEHLGHUVLQGH%ROOHQVWUHHNKHWDUPKDGGHQ":HHWMH LHWVRYHUDUEHLGHUVLQDQGHUHGHOHQYDQRQVODQGXLWGH]HOIGHWLMG" :HONHRSORVVLQJHQNXQMLMEHGHQNHQYRRUGHVOHFKWHZHUNRPVWDQGLJKHGHQ" In de bollenhandel ging veel geld om. Men deed zaken met heel veel gebieden. Er werd betaald met geld uit allerlei landen. De Nederlandse gulden is met de komst van de Euro verdwenen. Zie je op het boodschappenlijstje van de bollenarbeider dat in die tijd de halve cent nog bestond! Uitgaven van één week in guldens LQHXUR Huur ƒ1.- (0,45) Begrafenisfonds ƒ0,34 (0,15) Brandstof ƒ0,52.5 (0,24) Lampolie ƒ0,35 (0,16) Brood ƒ2,80 (1,27) Aardappelen (of gort, rijst of bonen) ƒ2,80 (1,27) Vet, vlees of vis ƒ0,91 (0,41) Boter en zgn. smeersel ƒ0,49 (0,22) Melk, koffie, thee ƒ0,63 (0,29) Azijn, zout, suikers, Mosterd, peper ƒ0,35 (0,16) Tabak, sigaren, scheren ƒ0,23 (0,10) Money, money,money ççç¼¼¼ƒƒƒ $$$ Pag.3 van 5, Afgedrukt 2-7-06
7RHOHYHULQJVEHGULMYHQ 'HEROOHQWHHOWJHHIWRRNNDQVHQDDQDQGHUHEHGULMYHQ'HQNPDDUHHQVDDQ EHGULMYHQGLHYHUSDNNLQJVPDWHULDDOYHU]RUJHQ9URHJHUJHEUXLNWHPHQYHHO PDQGHQ-HKDGWRHQLQHHQGRUSDOV/LVVHHHQWLHQWDOPDQGHQPDNHUV 10. Je ziet hier twee plaatjes van de verpakkingsmethoden in de eerste helft van de 20 e eeuw. Wat verwacht je nu in een verpakkings- of verzendafdeling van een bollenbedrijf te zien? 1XLVKHWYDNYDQPDQGHQPDNHUELMQDYHUGZHQHQRPGDW]HNXQVWVWRIIHQ]LMQJDDQ JHEUXLNHQ=R]LMQHUVWHHGVQLHXZHRQWZLNNHOLQJHQ+HWEHGULMIGDWSLMSHQ DDQOHJGHLQGHYHOGHQRP]RHHQVRRUWFHQWUDOHYHUZDUPLQJEXLWHQDDQWHOHJJHQ RSGDWPHQGHEROOHQHHUGHULQGHEORHL]RXNULMJHQLVDOODQJYHUGZHQHQ1X]LMQ HUZHHUEHGULMYHQGLHJHVSHFLDOLVHHUG]LMQLQWHPSHUDWXXUEHKDQGHOLQJHQYRRU ELQQHQ'DWJDDWPHWLQJHZLNNHOGHFRPSXWHUVPDDUKHWGRHOLVELMYRRUEHHOGZHHU RPEROOHQ]RWHSUHSDUHUHQGDW]HRSHHQEHSDDOGHWLMGEORHLHQ(Q]RNXQMHQRJ GRRUJDDQPHWYHUDQGHULQJHQHQEHGULMYHQGLHRSGHHHQRIDQGHUPDQLHUPHWGH EROOHQWHHOWWHPDNHQKHEEHQ 6FKLSSHUVZDUHQYURHJHUYDQJURWHEHWHNHQLVYRRUGH%ROOHQVWUHHN:LH KHEEHQKXQWDNHQRYHUJHQRPHQ".XQMHQRJZDWEHGULMYHQEHGHQNHQGLHKLHUWRWEORHL]LMQJHNRPHQMXLVW RPGDWZHKLHUGHEROOHQWHHOWKHEEHQ" Pag.4 van 5, Afgedrukt 2-7-06
+LHURQGHUYLQGMHIRWR VYDQDUEHLGHUVGLHEH]LJ]LMQPHWZHUN]DDPKHGHQ ]RDOVGDWYURHJHUJHEHXUGH3UREHHUHHQVWHEHVFKULMYHQZDW]HDDQKHWGRHQ ]LMQ%HVFKULMIRRNHHQVKRHGH]HZHUN]DDPKHGHQWHJHQZRRUGLJJHEHXUHQ 3UREHHUHHQVZDWSODDWMHVWHYHUNULMJHQYDQDFWLYLWHLWHQ]RDOV]HWHJHQZRRUGLJLQ GHEROOHQVHFWRUSODDWVYLQGHQ +LHURQGHUYLQGMHHQNHOHXLWVSUDNHQ2PFLUNHOGHXLWVSUDNHQ GLHYROJHQVMRXGRRUHHQEROOHQDUEHLGHUYDQURQGJHGDDQ NXQQHQ]LMQ a) Als je in de bollen werkt, krijg je een goed loon. Je bent verzekerd tegen ongelukken en ziekte en je werkt het hele jaar door. Al hebben we het in de zomer veel drukker dan in de winter! Als we ruzie hebben met de baas over loon of zoiets, dan halen we de vakbond er gewoon bij. c) Je werkte je het heen en weer en dat voor een hongerloontje. Maar je dorst geen kritiek te leveren. Trouwens je wist niet beter of het hoorde zo. Dat hebbie als je er van jongs af in zit. b) We waren op de tuin bezig terwijl het volop sneeuwde en toen komt de baas met zijn hond aangelopen. En hij neemt dat kreng mee naar de schaftkeet, doet de deur open en zegt tegen die hond: Ga jij maar effe binnen zitten, joh, want buiten is het geen weer voor je. d) De baas zegt precies wat je moet doen, maar als je zelf iets anders belangrijker vindt, mag je dat rustig zeggen. We maken soms ook wel eens geintjes met de baas. We gaan natuurlijk nooit te ver met die geintjes, want de baas is en blijft de baas Pag.5 van 5, Afgedrukt 2-7-06