Studiedag Financiële vorming - 18 april 2016 Leuven Financiële vorming in België: het programma Wikifin.be Financiële vorming: Definitie Onderzoek Waarom financiële vorming Wikifin.be, een programma van de FSMA Wettelijke bevoegdheden 3 pijlers & specifieke acties Doelstellingen financiële vorming - competenties 1 Financiële vorming in België: het programma Wikifin.be Financiële vorming: Definitie Onderzoek Waarom financiële vorming Wikifin.be, een programma van de FSMA Wettelijke bevoegdheden 3 pijlers & specifieke acties Doelstellingen financiële vorming - competenties 2 1
Financiële vorming: definitie Financiële vorming is het proces waarbij consumenten hun kennis van financiële producten, concepten en risico's verbeteren door informatie, opleiding of objectief advies de nodige vaardigheden en het nodige vertrouwen verwerven om zichbewuster te worden van financiële risico's en opportuniteiten, met kennis van zaken doordachte keuzes te maken, te lerenwaar ze terechtkunnen voor financiële bijstand, en andere efficiënte initiatieven te nemen om hun financieel welzijn te verbeteren. 3 Financiële vorming in België: het programma Wikifin.be Financiële vorming: Definitie Onderzoek Waarom financiële vorming Wikifin.be, een programma van de FSMA Wettelijke bevoegdheden 3 pijlers & specifieke acties Doelstellingen financiële vorming - competenties 4 2
Componenten van financiële geletterheid Studie Wikifin.be samen met de OESO (Januari 2015) Doel: in kaart brengen financiële gedrag en attitude in België Vragenlijst van de OESO ook voor een internationaal vergelijkend onderzoek Eerste meting van financieel gedrag en attitudes in België Instrument om verder aan de slag te gaan: noden idenficeren, acties bepalen, samenwerkingsverbanden opzetten. 5 Componenten van financiële geletterheid Financiële kennis + Financieel gedrag + Financiële geletterdheid Financieel verantwoorde beslissingen + Financiële attitudes Financiële consument beter beschermd 6 3
Methodologie van de studie Wikifin.be en OESO Steekproef: 2.072 inwoners van België Representatief voor regio s, geslacht, leeftijd Telefonische interviews Veldwerk: 12-26 januari 2015 Onderzoeksbureau: TNS Vragenlijst OESO Legende: = significant hoger dan het totaal = significant lager dan het totaal 7 Resultaten van de studie Budget Financieel plannen Bewust beslissen 8 4
Resultaten van de studie Budget Financieel plannen Bewust beslissen 9 Onverwachte kost: 1 op 4 kan geen onverwacht grote kost betalen zonder hulp 5 25 vrouwen, laag inkomen, lager/secundaire onderwijs, werklozen, arbeidsongeschikten, niet geboren in België, sociale groep: laag of middel laag, Brussel, Wallonië weet niet - geen antwoord niet van toepassing, ik heb geen persoonlijk inkomen 69 nee ja % OP BASIS: ALLEN (n = 2 072) [Indien u onverwacht persoonlijk een grote kost zou tegenkomen - ongeveer de grootte van uw maandelijks inkomen -, zou u dit kunnen betalen zonder te lenen of hulp te vragen aan familie of vrienden?] 10 5
1 gezin op 2 maakt geen huishoudbudget 1 52 70+, sociale groep: laag, Vlaanderen 47 weet niet - geen antwoord nee ja Correlatie tussen maken van een gezinsbudget en zorgen maken over het kunnen betalen van dagdagelijkse uitgaven = 0,11 (volledige samenhang = 1 of -1; geen samenhang = 0) % OP BASIS: ALLEN (n = 2 072) [Maakt uw gezin of huishouden een budget? Een gezinsbudget dient om te bepalen welk deel van het gezinsinkomen gebruikt wordt voor uitgaven, om te sparen of rekeningen te betalen.] 11 Resultaten van de studie Budget Financieel plannen Bewust beslissen 12 6
6 op 10 Belgen stellen financiële doelstellingen op lange termijn; ongeveer 2 op 10 doet dit niet 1 12 11 23 16 weet niet - geen antwoord 32 18-39, gemiddeld en hoog inkomen helemaal oneens eerder oneens 61 noch eens, noch oneens eerder eens 29 helemaal eens % OP BASIS: ALLEN (n = 2 072) [Ik stel financiële doelstellingen op lange termijn, en streef ernaar ze bereiken.] 13 Pensioenplanning: bij de laagste sociale groep vindt 29 % niet goed voorbereid te zijn; bij de hoogste is dit 17 % 1 1 1 1 16 8 13 21 16 8 12 8 13 14 8 12 10 6 14 weet niet - geen antwoord helemaal niet 39 34 38 42 44 eerder niet noch wel, noch niet eerder wel 23 24 22 23 25 helemaal wel Allen Laag Middel laag Middel hoog Hoog % OP BASIS: ALLEN (n = 2 072) [Ik heb mijn financiële situatie voor mijn pensioen goed voorbereid.] 14 7
Resultaten van de studie Budget Financieel plannen Bewust beslissen 15 Ongeveer 1 op 3 (36 %) overweegt verschillende aanbieders vooraleer een financieel product aan te kopen Ik heb verschillende opties van verschillende aanbieders overwogen, voor ik mijn keuze maakte. 36 Sociale groep : laag - 25 % +65-22 % Sociale groep:hoog - 42 % Ik heb verschillende opties van één aanbieder overwogen. 26 Ik heb niet rondgekeken en geen andere opties overwogen. 30 Sociale groep: laag - 38 % +65-37 % Sociale groep: hoog - 24 % Ik heb rondgekeken, maar geen andere opties overwogen. 7 % OP BASIS: VOORBIJE 2 JAAR FINANCIEEL PRODUCT GEKOZEN OF AANGEKOCHT (n = 1 222) 16 8
Risico s inschatten % correct Een investering met een hoge opbrengst houdt waarschijnlijk meer risico in. 82 mannen, 60-69, hoog inkomen, hoger onderwijs, sociale groep: hoog % correct Door een brede waaier aan aandelen te kopen is het meestal mogelijk om beleggingsrisico's te beperken. 56 mannen, hoog inkomen, hoger onderwijs, actief, sociale groep: laag, Vlaanderen % OP BASIS: ALLEN (n = 2 072) 17 Samenhang tussen de 3 componenten Financieel gedrag Overweeg voor aankoop Betaal rekeningen op tijd Hou fin. situatie in het oog Zet objectieven op lange termijn Verantwoordelijk voor financiën en maak budget Spaar actief Kijkt actief rond bij kopen van financieel product Geen leningen om rond te komen Financiële kennis Tijdswaarde van geld Intrest op lening Eenvoudige intrest Samengestelde intrest Risico en opbrengst Inflatie Diversificatie volledige samenhang = 1 of -1; geen samenhang = 0 Correlatie: 0,12 Financiële attitudes Ik leef van dag tot dag Meer voldoening geld uit te geven dan sparen voor later Geld dient om uit te geven Financiële vorming moet levenslang en duurzaam zijn voor iedereen! 18 9
Wikifin.be Academy Dit en andere onderzoeken op: Wikifin.be Academy 19 Financiële vorming in België: het programma Wikifin.be Financiële vorming: Definitie Onderzoek Waarom financiële vorming Wikifin.be, een programma van de FSMA Wettelijke bevoegdheden 3 pijlers & specifieke acties Doelstellingen financiële vorming - competenties 20 10
Waarom financiële vorming? http://www.eerstehulpbijschulden.be/ 21 Financiële vorming in België: het programma Wikifin.be Financiële vorming: Definitie Onderzoek Waarom financiële vorming Wikifin.be, een programma van de FSMA Wettelijke bevoegdheden 3 pijlers & specifieke acties Doelstellingen financiële vorming - competenties 22 11
FSMA Overheid - neutraal (niet-commercieel) Sinds 2011: wettelijke opdracht veranderd door de financiële crisis 'Bijdragen tot een betere financiële geletterdheid van de Belgische bevolking.' => 23 De bevoegdheden van de FSMA: 6 pijlers Markttoezicht Toezicht op de financiële informatie van ondernemingen Toezicht op de regels inzake marktmisbruik - koersmanipulatie en misbruik van voorkennis Toezicht op de marktondernemingen en MTF Producttoezicht Tracabiliteitstoezicht Toezicht ICB's Toezicht openbare aanbieding van beleggingsinstrumenten Toezicht openbare overnamebiedingen Toezicht publiciteit Gedragstoezicht Toezicht op alle financiële instellingen (kredietinstellingen, beleggingsondernemingen, verzekeringsondernemingen,...) Voorbeeld : regels die misselling van beleggingsproducten moeten voorkomen Inspecties ter plaatse en mystery shopping 24 12
De bevoegdheden van de FSMA: 6 pijlers Toezicht financiële ondernemingen onder statuut Vennootschappen voor vermogensbeheer en beleggingsadvies (30) Verzekeringstussenpersonen (16.500) Bankmakelaars en bankagenten (3.711) Vermogensadviseurs/financiële planners Beheervennootschappen van ICB's (156 ICB s) Hypotheekondernemingen en hypotheekmakelaars (196) Toezicht op de "pensioenen" Financieel toezicht op pensioenfondsen van de 2 de pijler (206 IBP s) Sociaal toezicht Financiële vorming Ontwikkeling van het merk en van de website Wikifin.be Punctuele acties ter bevordering van de financiële kennis Ontwikkeling van tools (spaarsimulator, IMMOsimulator, ) Ontwikkeling van pedagogisch materiaal voor het onderwijs 25 Programma Financiële vorming Het grote publiek www.wikifin.be, betrouwbare informatiebron naamsbekendheid- en themacampagnes Leerkrachten/studenten ervoor zorgen dat alle leerlingen over de nodige capaciteiten beschikken om geïnformeerde financiële keuzes te maken, afgestemd op de specifieke behoeften in de verschillende fases van hun leven divers didactisch materiaal ontwikkelen pilootprojecten werkgroepen Stakeholders uitwisselen van ideeën, informatie en best practices hulp en inspiratie coördinatie jaarlijkse conferentie gespreksronden partnership internationaal netwerk 26 13
Programma Financiële vorming Het grote publiek www.wikifin.be, betrouwbare informatiebron naamsbekendheid- en themacampagnes Leerkrachten/studenten ervoor zorgen dat alle leerlingen over de nodige capaciteiten beschikken om geïnformeerde financiële keuzes te maken, afgestemd op de specifieke behoeften in de verschillende fases van hun leven divers didactisch materiaal ontwikkelen pilootprojecten werkgroepen Stakeholders uitwisselen van ideeën, informatie en best practices hulp en inspiratie coördinatie jaarlijkse conferentie gespreksronden partnership internationaal netwerk 27 28 14
Nieuwsbrief en Facebook 29 Sensibiliseringscampagnes voor het grote publiek 30 15
Programma Financiële vorming Het grote publiek www.wikifin.be, betrouwbare informatiebron naamsbekendheid- en themacampagnes Leerkrachten/studenten ervoor zorgen dat alle leerlingen over de nodige capaciteiten beschikken om geïnformeerde financiële keuzes te maken, afgestemd op de specifieke behoeften in de verschillende fases van hun leven divers didactisch materiaal ontwikkelen pilootprojecten werkgroepen Stakeholders uitwisselen van ideeën, informatie en best practices hulp en inspiratie coördinatie jaarlijkse conferentie gespreksronden partnership internationaal netwerk 31 Samenwerking met derden: enkele voorbeelden November 2013 & februari 2014 Wonen + immosimulator Mei 2013 Pensioen November 2014 De beurs Zenith Maart 2015 2e conferentie over financiële vorming 32 16
Focusgroepen 33 La Semaine de l Argent Une initiative de Wikifin.be, en collaboration avec L Echo 14-20 mars 2016 De Week van het Geld Een initiatief van Wikifin.be, in samenwerking met De Tijd 14-20 maart 2016 34 17
Opzet 14-20 maart 2016: De Week van het Geld / la Semaine de l Argent Doelstellingen o Geldzaken zo breed mogelijk bespreekbaar maken o Extra aandacht genereren voor het belang van financiële vorming in België o Stimuleren van initiatieven i.v.m. financiële vorming Krachtenbundeling heeft grotere impact. Jaarlijks event: blijvende aandacht genereren Doelpubliek: brede publiek + scholen Aansluiten bij internationale initiatieven - Global Money Week (CYFI) - European Money Week (EBF) Meer info over dit evenement: http://www.deweekvanhetgeld.be 35 Programma Financiële vorming Het grote publiek www.wikifin.be, betrouwbare informatiebron naamsbekendheid- en themacampagnes Leerkrachten/studenten ervoor zorgen dat alle leerlingen over de nodige capaciteiten beschikken om geïnformeerde financiële keuzes te maken, afgestemd op de specifieke behoeften in de verschillende fases van hun leven divers didactisch materiaal ontwikkelen pilootprojecten werkgroepen Stakeholders uitwisselen van ideeën, informatie en best practices hulp en inspiratie coördinatie jaarlijkse conferentie gespreksronden partnership internationaal netwerk 36 18
Pilootprojecten in 25 scholen 37 Wikifin@school: pilootproject 15 scholen deeltijds/voltijds beroepssecundair onderwijs Selectie samen met pedagogische begeleiders Gestart 16/10/2014 Diverse ontmoetingsmomenten gewerkt met/rond pedagogisch materiaal llk + ped.begeleiders Samen ontwikkelen, verfijnen, 38 19
Onderwijs - Wikifin@school Wikifin zet zijn eerste stappen in de scholen Reportage Koppen, 16/9/2015 Jongeren en geld (leerlingen aan het werk met Wikifin.be materiaal in de klas) http://vrtpopdownload.vrt.be/downloadmanager/ download?id=aqun7d1c 39 Wikifin@school: pilootproject 5 thema s - Betaalmiddelen - Budgetbeheer - Lenen - Sparen & Beleggen - Verantwoord consumeren 2 thema s voorzien: -Werken - Verzekeringen 40 20
Wikifin@school: platform Per thema: o Bundel voor de leerkracht o Suggesties voor de in de klas Divers materiaal o Video s o Tools (demobank, budgettool, ) o Spel o,,, 41 42 21
43 44 22
Inspiratiedag financiële vorming Inspiratiedag financiële vorming - 26 oktober 2015 45 Wikifin@school illustraties Wikifin.be budgettool Microsoft Word Document http://www.wikifin.be/nl/tools/rekentools/immosimulator Microsoft Word Document 46 23
Wikifin@school - vervolgtraject Online platform Wikifin@school platform uitbreiden + materiaal verfijnen, aanpassen o.a. in samenwerking met specifieke werkgroepen (o.a. ASO oproep), Terugkomdagen vormingsdagen Uitwisselen van kennis, informatie, ervaringen, Financiële vorming krijgt een plaats in het onderwijs Meewerken zodat dit een plaats in het curriculum leerplannen krijgt Centrum voor financiële educatie 47 Wikifin-scriptieprijs Georganiseerd door FSMA Doel: Aanwakkeren nieuwe studies en analyses rond financiële geletterdheid Bijkomende visibiliteit voor Wikifin / FSMA Doelpubliek: Universitaire masteropleidingen Over financiële geletterdheid / vorming en consumentenbescherming in een financiële context 48 24
Financiële vorming in België: het programma Wikifin.be Financiële vorming: Definitie Onderzoek Waarom financiële vorming Wikifin.be, een programma van de FSMA Wettelijke bevoegdheden 3 pijlers & specifieke acties Doelstellingen financiële vorming - competenties 49 Doelstellingen van financiële vorming: competenties Opgedeeld in o.a.: - Thema s - Leeftijden Microsoft Word Document 50 25
OESO raamwerk over financiële geletterdheid voor jongeren (augustus 2015) 1. Geld en transacties 2. Je financiën plannen en beheren 3. Risico s en opbrengst inschatten 4. Het financieel landschap 51 OESO raamwerk: concrete invulling door Wikifin.be 1. Geld en transacties Administratieve formaliteiten vervullen Transacties kunnen uitvoeren en beheren Consumeren: prijzen en kenmerken van de producten Consumeren onder invloed van externe factoren 2. Je financiën plannen en beheren Je inkomsten kunnen beheren Je budget beheren Consumeren en budget Sparen Een lening afsluiten 3. Risico s en opbrengst inschatten De rechten en plichten van burgers De risico s van omgaan met geld inschatten Lenen en beleggen (sparen): de risico s 4. Het financieel landschap De waarde van geld De financiële concepten De rechten en plichten van burgers 52 26
53 OESO raamwerk: concrete invulling door Wikifin.be 1. Geld en transacties Administratieve formaliteiten vervullen Transacties kunnen uitvoeren en beheren Consumeren: prijzen en kenmerken van de producten Consumeren onder invloed van externe factoren 2. Je financiën plannen en beheren Je inkomsten kunnen beheren Je budget beheren Consumeren en budget Sparen Een lening afsluiten 3. Risico s en opbrengst inschatten De rechten en plichten van burgers De risico s van omgaan met geld inschatten Lenen en beleggen (sparen): de risico s 4. Het financieel landschap De waarde van geld De financiële concepten De rechten en plichten van burgers 54 27
OESO raamwerk: concrete invulling door Wikifin.be 2. Je financiën plannen en beheren Je inkomsten kunnen beheren Je budget beheren Consumeren en budget Sparen Een lening afsluiten 55 Je financiën plannen en beheren Je budget beheren Competenties verworven op 12 jaar Competenties verworven op 15 jaar Competenties verworven op 18 jaar weten over hoeveel geld je beschikt. je uitgaven kunnen bijhouden. je uitgaven kunnen controleren en weten hoeveel geld je maandelijks uitgeeft en waaraan. grote toekomstige aankopen kunnen incalculeren in je budget en jezelf realistische spaardoelstellingen opleggen om die grote aankopen te kunnen financieren. bewust zijn van de inkomsten die je kunt ontvangen. een overzicht van tegoeden (inkomsten en beschikbaar geld) en uitgaven kunnen maken. de inventaris van je inkomsten en uitgaven up-to-date houden. je toekomstige uitgaven budgetteren bepalen welke impact een aankoop die je vandaag doet, heeft op je budget van morgen en op de uitgaven die je onvermijdelijk in de toekomst zal moeten doen. je budget (inkomsten/uitgaven) aanpassen in functie van de veranderende omstandigheden (bv. bij jobverlies, na de geboorte van een kind, ). er bij de opstelling van je budget rekening mee houden dat er bepaalde maanden zijn waarin je meer uitgaven hebt en maanden waarin je minder inkomsten hebt. beseffen dat het belangrijk is te sparen als je minder uitgeeft dan verwacht, als je uitgaven lager liggen dan voorzien. 56 28
Je financiën plannen en beheren Consumeren en budget Competenties verworven op 12 jaar Competenties verworven op 15 jaar Competenties verworven op 18 jaar Consumptie en budget beseffen dat je elke euro maar één keer kan uitgeven. je bestedingspatroon afstemmen op je beschikbare budget. Consumptie en budget beseffen dat je elke euro maar één keer kan uitgeven. een onderscheid kunnen maken tussen verplichte en niet noodzakelijke uitgaven en je budget in functie daarvan beheren. nagaan welke uitgaven buiten je budget vallen en dergelijke uitgaven vermijden om niet meer uit te geven dan je hebt. Consumptie en budget beseffen dat je elke euro maar één keer kan uitgeven. een onderscheid maken tussen verplichte en niet noodzakelijke uitgaven en je budget in functie daarvan beheren. Je uitgaven naar prioriteit kunnen ordenen. Wat je echt nodig hebt, kunnen onderscheiden van waar je zin in hebt. nagaan welke uitgaven buiten je budget vallen en dergelijke uitgaven vermijden om niet meer geld uit te geven dan je hebt. 57 Veel mensen overschatten hun financiële kennis en jullie? START 58 29
59 Contactpersoon: Els Lagrou, els.lagrou@fsma.be 60 30