Presentatie onderzoeksresultaten consumentenonderzoek

Transcriptie

1 Presentatie onderzoeksresultaten consumentenonderzoek Pauline van Esterik-Plasmeijer Voorzitter Projectgroep Onderzoek Fred van Raaij Hoogleraar Economische psychologie, Universiteit van Tilburg

2 Den Haag, 19 juni 2008

3 Opzet van het onderzoek Onderzoek grootschalig publieksonderzoek, 4280 consumenten, najaar 2007 Doelstelling inzichtelijk maken leemten financieel inzicht Nederlanders Hoe? zelfrapportage consumenten over financieel gedrag, kennis, financieel inzicht Steekproef representatief voor alle Nederlanders van 18 jaar en ouder op de kenmerken geslacht, leeftijd, opleiding, regio, etniciteit en internetgebruik Door wie? veldwerk Bureau Veldkamp te Amsterdam analyses Gerrit Antonides (Wageningen Universiteit), Fred van Raaij en Manon de Groot (Universiteit van Tilburg) onder begeleiding van de CentiQ Projectgroep Onderzoek

4 Onderzoeksmodel Financieel Inzicht

5 Groepen naar financieel inzicht Gebaseerd op CBS (eind 2007) 12,4 miljoen Nederlanders van 18 jaar en ouder

6 Sterke en zwakke groepen naar financieel gedrag en financieel inzicht

7 Financieel onvoorbereid Combinatie rondkomen en sparen maakt financieel sterk of zwak 20% financieel zeer zwak (financieel ongeletterd, en financieel laconiek) Meeste Nederlanders kunnen rondkomen met huidig inkomen, maar: 9% (1,1 mln) heeft telkens aan het eind van de maand geen geld meer met name lage en middeninkomens gevoelig voor verslechtering financiële situatie en kunnen dan minder goed rondkomen 41% (5,1 mln) Nederlanders van 18 jaar en ouder niet voorbereid op forse onverwachte inkomensdaling of uitgave Kans redelijk groot, denk aan financiële gevolgen van echtscheidingen, (gedeeltelijk) opzeggen baan of ontslag, groot ongeval of ernstige ziekte Belangrijk dat consumenten beter en sneller in staat zijn zich aan te passen aan een nieuwe, verslechterde financiële situatie door: financieel beheer:georganiseerd met geldzaken omgaan, rekeningen op tijd betalen, impulsaankopen vermijden en sparen verkiezen boven lenen financiële buffer opbouwen sparen verstandig financieel gedrag gebaseerd op financiële kennis en lange termijn horizon

8 Financiële opvoeding is van groot belang Financiële opvoeding Met geld leren omgaan: met geld leren omgaan van huis uit goed meegekregen waarde van geld goed bijgebracht door ouders/leraren door ouders werd zuinig met geld omgegaan ouders konden goed met geld omgaan Gestimuleerd om een bijbaantje te nemen en zakgeld krijgen Jong geleerd is oud gedaan Mensen met goede financiële opvoeding, op latere leeftijd financieel sterker: goed financieel beheer, kunnen beter rondkomen, sparen meer De feiten 22% (2,7 mln) niet van huis uit met geld leren omgaan 30% (3,7 mln) niet gestimuleerd een bijbaantje te nemen 38% (4,7 mln) geen zakgeld gekregen Speciale aandacht voor Kinderen/jongeren met lage opleidingniveaus Kinderen van ouders uit (zeer) zwakke groepen

9 Te weinig kennis van financiële producten Consumenten zeggen onvoldoende kennis te hebben over: financiële producten (38%; 4,7 mln) pensioenen (47%;5,8 mln) aandelen, beleggen, opties, obligaties (47-53%) gebrek kennis neemt toe naarmate consument financieel zwakker Bezit van complexe/riskante financiële producten 39% consumenten bezit obligaties, beleggingsfondsen, aandelen/leaseproducten, individuele aandelen en/of opties Zeer beperkte interesse slechts 20% respondenten behoefte extra financiële kennis of informatie Problematiek Niet altijd weloverwogen besluitvorming, niet altijd lange termijn oriëntatie. Consumenten kunnen hierdoor voor onaangename verassingen komen te staan

10 Kennis over pensioen schiet ernstig tekort Onvoldoende kennis 47% (5,8 mln mensen) onvoldoende kennis van pensioenen Globaal beeld pensioeninkomen (vanaf 35 jaar maximaal 50%) Informatieprobleem Intermediair voor pensioen en lijfrente, werkgever/pensioen, bank/lijfrente Goede en relevante financiële informatie: te veel, te complex, twijfel betrouwbaarheid en onafhankelijkheid Getroffen pensioenregelingen 30% mannen en 21% vrouwen wil eerder stoppen met werken. Mannen op jongere leeftijd en treffen vaker maatregelen dan vrouwen met name vrouwen en jongeren nog niets geregeld Er bestaat een positief verband tussen bewust lezen van het pensioenoverzicht, hebben van kennis over het pensioeninkomen en het treffen van pensioenregelingen dit geldt voor alle leeftijden en voor zowel man als vrouw

11 Informatiebehoefte Consumenten zoeken financiële informatie en producten om persoonlijke doelen te realiseren vermogen te laten groeien (53%) bescherming financiële tegenvallers en onverwachte verliezen (48%) financiële reserve of financieel plan voor de toekomst (35%) 2/3 wil financiële kennis vergroten cluster 7 wil informatie om beter om te gaan met dagelijkse uitgaven De informatiebehoefte die hierbij aansluit is werking bepaalde financiële producten belasting en financiële regelingen beurs, aandelen en beleggen, m.n. clusters 1, 2 omgaan met geld en vermogen, m.n. clusters 4, 5, 6, 7 omgaan met schulden, m.n. cluster 7

12 Informatiebronnen Meest geraadpleegde informatiebronnen 43% familie, vrienden, kennissen bij een financiële beslissing 24% intermediair/tussenpersoon/financieel adviseur, m.n. over lijfrente, hypotheek en pensioen. Voor pensioen ook werkgever 27% bank/verzekeraar/pensioenfonds, bank: sparen, beleggen, lenen Internet (20%) belangrijk voor m.n. sparen, beleggen, lenen, hypotheken Onafhankelijke bronnen weinig geraadpleegd, zoals overheid, consumentenorganisaties, TV programma s, vergelijkende sites. In 35% van de gevallen tenminste één van deze bronnen geraadpleegd. Informatieprobleem 30% moeite goede en relevante financiële informatie te vinden in grotere mate bij lijfrentes (41%) en pensioen (37%). meest ondervonden problemen: de informatie te veel, te moeilijk te begrijpen, en onduidelijkheid over betrouwbaarheid/onafhankelijkheid van informatie lage betrokkenheid consumenten bij financiële producten veel groepen weinig actief zoekgedrag

13 Synopsis Veel consumenten onvoldoende kennis over financiële producten Feitelijke kennis ook niet erg hoog Consumenten houden van zekerheid maar zeggen adviseurs niet zo gemakkelijk te vertrouwen 55% eens met de stelling ik vertrouw adviseurs niet zo gemakkelijk Productinformatie vaak onduidelijk of te moeilijk gevonden Consumenten kunnen financieel onvoorbereid zijn: Veel consumenten hebben complexe financiële producten, waarvan 39% met een beleggingselement 20% zeer zwak financieel gedrag, 34% zwak financieel gedrag 41% niet voorbereid op onverwachte forse financiële tegenvallers Sterke financiële consument kan goed rondkomen en spaart. Vereist: goed financieel beheer, betrokkenheid, kennis financiële producten en lange termijn oriëntatie

14 Vier typen beleidsmaatregelen Agenda setting publiek bewustzijn van de problematiek er over praten Voorlichting, training en bewustmaking inhoudelijke kennis van financiële producten, vooral de risico s en lange termijn effecten inzicht in de eigen financiële situatie Markttransparantie duidelijke en begrijpelijke informatie geen overdaad aan informatie productvergelijking Hulpmiddelen beslissingsondersteunende systemen onderlinge afstemming van financiële diensten doorrekenen van financiële positie en mogelijkheden

15 Verantwoording Projectgroep onderzoek CentiQ: Gisèle A.R.M. Cooper Autoriteit Financiële Markten Dr. Pauline W.J. Van Esterik-Plasmeijer Voorzitter projectgroep onderzoek CentiQ Drs. Corinne van Gaalen Nibud Drs. Marloes van den Heijkant ministerie van Financiën Ir. Iris I.H.A. Knobbe-Knops Algemene Pensioen Groep Jo C.M. Van Kruchten Belastingdienst Prof.dr. Jan L.A. Van Rijckevorsel Centrum voor Verzekeringsstatistiek Drs. Maarten van Rooij De Nederlandsche Bank J. Guido L. Willems Rabobank Nederland Analyses consumentenonderzoek: Prof.dr. Gerrit Antonides Wageningen Universiteit Dr. Manon de Groot Universiteit van Tilburg Prof.dr. W.Fred van Raaij Universiteit van Tilburg Veldwerk consumentenonderzoek: Veldkamp Marktonderzoek BV Vooronderzoek Financieel Inzicht en ontwikkeling vragenlijst: Instituut voor Toegepaste Sociologie, Radboud Universiteit Nijmegen Focusgroepen, Nederlanders en hun Financieel Inzicht Milward Brown