AMEN. INNOVEREN 2008-2011. Prijs onbetaalbaar HET DOEL De concurrentiepositie van de regio West-Brabant blijvend versterken www.innovatiewestbrabant.nl 2008 2011 InnovatieactiePlan WEST-BRABANT 2008-2011
EDITORIAL SAMEN. Dit magazine staat geheel in het teken van het Innovatie-actiePlan West-Brabant 2008 2011. Samen is de titel op de cover. Want innoveren doe je niet alleen. Dat doe je als totale organisatie. Al dan niet met behulp van partners. Innovatie is van levensbelang voor elke organisatie. Ik draag innovatie een warm hart toe. En iedereen zou dat moeten doen. Want innovatie is van levensbelang voor elke organisatie. Groot of klein. Het is dé hulplijn naar de toekomst. Een hulplijn die minder hoeft te kosten dan u misschien denkt. Tenminste, als innovatief denken verankerd ligt in het DNA van uw organisatie. Dit blad is ook gerealiseerd in een gepersonaliseerde versie met de voornaam van de ontvanger op de cover. En dat is nog maar het begin, dus dat belooft nog wat te worden! Geniet van de succesverhalen die het vorige ActiePlan heeft opgeleverd. Kijk hoe de stakeholders van dit project erover denken. En lees het bondige nieuwe ActiePlan eens goed door. Laten we met elkaar de concurrentiepositie van de regio West-Brabant versterken! Steve Jobs van Apple onderschrijft dit van harte; Innovatie heeft niets te maken met de hoeveelheid geld die je ervoor uittrekt. Toen Apple met de Mac op de markt kwam, gaf IBM ruim 100 keer zoveel geld uit aan Research & Development. Het gaat dus niet om het geld. Het gaat om een manier van denken door iedereen binnen de totale organisatie. Deze uitgave is een eerste publicatie van het Innovatie-actiePlan 2008 2011. Een ActiePlan dat wordt gekenmerkt door een zeer persoonlijke benadering van innovatieve ondernemers. innoveren doe je niet alleen
VOORWOORD Chris Rutten De huidige roerige tijd laat zien dat snel kunnen inspelen op onverwachte gebeurtenissen essentieel is om te overleven in onze econo- sporen zullen zijn is niet te voorspellen, maar dat snelle actie nodig is van alle partijen daar is iedereen het over eens. Nieuwe oplossingen worden bedacht en toegepast door zowel overheid als bedrijfsleven. Beleidsinnovaties vinden plaats aan de lopende band en worden ook snel tot uitvoering gebracht. Dat is innoveren in optima forma. Nieuwe creatieve oplossingen voor nieuwe niet verwachte gebeurtenissen en problemen. Partners ook die elkaar steeds sneller en beter weten te vinden om nieuwe structuren en projecten te ontwikkelen en uit te voeren om de West-Brabantse economie te versterken, problemen het hoofd te bied. Kansrijke ondernemers willen we ondersteunen om hun persoonlijke concurrentiekracht te versterken. Netwerken van ondernemers en kennisinstellingen gaan we opzetten. Nieuwe combinaties tussen sectoren gaan we stimuleren en de economische structuur gaan we versterken door kansrijke thema s als maintenance, logistiek, zorg en creatieve industrie te verankeren in West-Brabant. Belangrijk dus om in onze regio samenwerkingsverbanden te hebben die hieraan ook kunnen bijdragen. Het Innovatie-actieplan West-Brabant wil ook zo n samenwerkingsverband zijn tussen partners uit overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen en intermediairs die elkaar kennen en die kunnen en willen samenwerken om de regio West-Brabant meer innovatiekracht te geven. Daar teken ik voor! Chris Rutten Voorzitter Innovatiestuurgroep West-Brabant Nieuwe combinaties tussen sectoren gaan we stimuleren INNOVATIE.I 3
Er was nog geen duikboot die wat betreft prijs en veiligheid de consument de mogelijkheid gaf om het onderwaterleven te verkennen. We denken hiermee de concurrentie op vele vlakken voorbij te streven. Zonder de juiste personen en de tijd en middelen die we beschikbaar hadden was deze innovatie er echter nooit gekomen. Michel Tetteroo U-boat, Breda
OP DE COVER Indoor Skydive Roosendaal. Dit bedrijf heeft de innovatie award op het management support event 2008 gewonnen. Deze nominatie is voor de meest innovatieve en vernieuwende concepten op de vakbeurs voor secretaressen en managementondersteuners, in de Jaarbeurs Utrecht. Indoor Skydive Roosendaal heeft deze nominatie te danken aan het unieke concept van indoor skydiven in de Benelux. Deze beleving is ideaal voor bedrijfsevents, personeelsfeestjes of teambuilding. inhoud 2 Editorial 3 Voorwoord Chris Rutten 4 U-boat Michel Tetteroo 5 Inhoud Colofon 6 Akkermans Leisure & Golf Jos Akkermans 7 Innovatie-actiePlan West-Brabant 2008-2011 24 november 2008 HiFri Ariaan Verdaasdonk 8 Indoor Skydive Nikki Broos 10 Akkermans Carrosserie Arjan Akkermans 12 Metrical Ben ter Bogt 14 AquaPro Pieter Hoff 16 inno Facts 18 SAMEN. Aan dit nummer werkten mee KvK Sandra Leenders, Huub Dormans the progress factor Wouter Pullens, Kees van de Koppel Creactiv Dennis van den Broek, Daan de krosse Drukker De Hoog Grafische Diensten Copyright SAMEN. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, film of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. INNOVATIE.I 5
Bij een belevingsproduct als het onze moet je je elke dag afvragen hoe je iets goed in de markt zet. Waar zijn mensen gevoelig voor op het gebied van bedrijfsuitjes, relatiedagen, trainingen en personeelsfeestjes? Ons kampeervlot begint nu ook in het buitenland aan te slaan en we hebben onlangs onze vierde locatie geopend. Om de groei in goede banen te leiden hebben we samen met de Avans Hogeschool een innovatieplan opgesteld. Jos Akkermans Akkermans Leisure & Golf, De Heen
innoveren doe je niet alleen Innovatie-actiePlan West-Brabant 2008-2011
Mede dankzij een IPC-subsidie werd het mogelijk ons idee voor frituren zonder vet te ontwikkelen tot een kansrijk product. Ons nieuwe productieproces maakt gebruik van hete lucht en stoom. Internationale marktleiders op het gebied van voeding hebben inmiddels serieuze interesse getoond. Op basis van de markttesten die op grote locaties hebben gedraaid, hebben we veel vertrouwen in de toekomst. Ariaan Verdaasdonk HiFri, Breda
Het doel de concurrentiepositie van de regio West-Brabant blijvend versterken Ondernemen betekent doelen formuleren en de marsroute naar dat doel bepalen. De ambitie van de Innovatiestuurgroep is om West-Brabant de komende jaren op economisch vlak boven het Nederlands gemiddelde te laten presteren. Voor het bereiken van deze ambitie is uiteraard meer nodig dan innovatie alleen. Ook op terreinen als arbeidsmarkt, bereikbaarheid, ruimte voor bedrijvigheid en regeldruk zijn forse inspanningen nodig. Dit ActiePlan concentreert zich op innovatie. Doelstelling Het voornaamste doel van het Innovatie-actiePlan West-Brabant is het versterken van de concurrentiekracht door innovatiebevordering. Toegenomen concurrentiekracht betekent onder meer een bovengemiddelde groei van het bruto regionaal product en het behoud of een groei van de werkgelegenheid. Om richting te geven aan de acties zijn op vijf terreinen inspanningsverplichtingen geformuleerd: 1. In West-Brabant worden 500 extra ondernemers zich bewust van het belang van innovatie. 2. In West-Brabant groeit het aantal bedrijven dat op structurele wijze innoveert met 250. 3. In West-Brabant nemen 200 MKB-bedrijven deel aan kenniskringen; 75 extra MKB-ers maken onderdeel uit van een cluster. 4. In West-Brabant worden 400 kansrijke starters ondersteund. 5. In West-Brabant worden minimaal twee kansrijke thema s wezenlijk versterkt. INNOVATIE.I 9
Naast onze skihal hebben we nu ook het vrij vliegen op de wind, een innovatief concept in de leisure branche en daarbuiten. Momenteel zijn we hiermee uniek in de Benelux. Mede dankzij de IPC-regeling kunnen we dit product doorontwikkelen, waardoor we in de toekomst zowel milieuvriendelijker als energiebesparender de benodigde wind kunnen opwekken. Hiermee versterken wij onze marktpositie in een snel groeiende sector. Nikki Broos Indoor Skydive, Roosendaal
Innovatiestrategie Om de gestelde doelen te realiseren en gezamenlijke ambities waar te maken is een stevige en coherente innovatiestrategie ontwikkeld. Elk jaar wordt een jaarplan opgesteld waarin de activiteiten voor het komende jaar worden aangekondigd en de actielijnen worden geconcretiseerd. Drie uitgangspunten vormen daarbij de basis: Eén Bij innovatiebevordering staat de ondernemer altijd centraal. De regio gaat pas met een onderwerp aan de slag wanneer er behoefte aan is bij ondernemers en het thema door de partners kansrijk wordt geacht. Het instrument het stimuleren van innovatie Twee De ondersteuning richt zich met name op kansrijke ondernemers en bedrijven, kansrijke ondernemersnetwerken of kansrijke onderwerpen die branches overstijgen en partijen samen brengen. Ondernemers innoveren meestal niet alleen, maar binnen netwerken. Samenwerken is echter ingewikkeld en leidt vaak tot mislukkingen. Het Innovatie-actiePlan wil daarom een positieve bijdrage leveren aan het ontwikkelen van clusters en netwerken met perspectief. Tot de kansrijke ondernemers worden koplopers, vroege volgers, de middengroep en zeker ook startende ondernemers gerekend. Maintenance, logistiek, food en nutrition, creatieve industrie en human health worden als kansrijke thema s gezien die sectoren kunnen verbinden. De verbindende thema s worden breder aangepakt en overstijgen de directe behoefte van de ondernemer. In feite gaat het om structuurversterkende maatregelen die mede het innovatieklimaat in West-Brabant bepalen. Te denken valt aan de match tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, de juiste opleidingen, voldoende ruimte voor bedrijvigheid (met een hoog kwaliteitsniveau) en een aantrekkelijk woonen leefklimaat. Drie Een beperkt aantal andere robuuste projecten wordt ondersteund, mits zij een belangrijke directe bijdrage leveren aan het behalen van de doelen. Om versnippering van kennis tegen te gaan wordt gekozen voor omvangrijke projecten waarin partners samenwerken en elkaar versterken. Dankzij de integrale aanpak kunnen meerdere doelgroepen worden bediend. INNOVATIE.I 11
Om onze marktpositie in de carrosseriebouw te verstevigen zijn we altijd op zoek naar vernieuwing en nieuwe toepassingen. Zo werken we nu samen met een aanbieder van producten en totaaloplossingen op het gebied van geïntegreerde high-end audio- en videofaciliteiten, om televisiewagens te kunnen leveren aan omroepbedrijven. Arjan Akkermans Akkermans Carrosserie, Oud-Gastel
De knelpunten waar lopen ondernemers tegen aan? Knelpunten De innovatiestrategie en actielijnen richten zich nadrukkelijk op de aanpak van knelpunten die ondernemers ervaren bij het realiseren van vernieuwingen of veranderingen. Uit onderzoek en interviews komen de volgende knelpunten naar voren: 1. Gebrek aan tijd (prioriteitstelling) 2. 3. Regelgeving overheid 4. 5. Cluster- en netwerkvorming 6. Vermarkten van nieuwe producten en diensten 7. Ontwikkeling van nieuwe producten en diensten 8. Kennisontwikkeling, -ontsluiting en toepassing 9. Bevordering ondernemerschap 10. Bedrijfsoverdracht INNOVATIE.I 13
Met twee andere partijen hebben we in zeer korte tijd een prototype lasmachine laten bouwen. Het verwachte eindresultaat is dat wij wereldwijd marktcompetitief kunnen leveren. Door deze innovatie kunnen we in Nederland blijven produceren, ook nu de beschikbaarheid van vakmensen onder druk staat en de concurrentie uit met name China toeneemt. Ben ter Bogt Metrical, Halsteren
De organisatie van regionale innovatie Het partnerschap in West-Brabant bestaat in elk geval uit de partijen die in de afgelopen vier jaar de regionale innovatiebevordering samen vorm hebben gegeven. Dit zijn de Avans Hogeschool, de gemeente Breda, de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland, de NHTV, de West-Brabantse Rabobanken, de NV REWIN West- Brabant, SES West-Brabant en Syntens. Het partnerschap is zeker geen statisch gegeven en staat open voor andere organisaties die een toegevoegde waarde hebben bij het versterken van het regionale innovatiesysteem. De meerwaarde Stuurgroep De stuurgroep bestaat uit bestuurders van de deelnemende partners. De stuurgroep is verantwoordelijk voor de innovatiestrategie van de regio op hoofdlijnen en het jaarlijks accorderen van het innovatieplan, de proces- en voortgangsbewaking, versterking van de innovatiereputatie en de afstemming met andere relevante regionale agenda s, visies en programma s. Projectgroep De projectgroep richt zich met het mandaat van de stuurgroep op het van projecten en het informeren over projecten. Programmamanagement Het programmamanagement ligt bij de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland. De KvK ondersteunt de stuurgroep en de projectgroep. De taken bestaan uit het bewaken en actualiseren van het Innovatie-actiePlan in jaarplannen, de coördinatie van projectontwikkeling, eenduidige communicatie, secretariaatsvoering van de stuurgroep, het aanjagen van het innovatieproces en projectportfolio management. ondernemers, overheid, onderwijs, onderzoeksinstituten en intermediaire organisaties aan het werk Bij de opzet van de organisatiestructuur draait het om slagkracht en kwaliteit. Gekozen is voor een netwerkorganisatie, waarbij de denk- en uitvoeringskracht wordt geleverd door de partners in het verband. De structuur kent de volgende elementen: INNOVATIE.I 15
Wereldwijd zakken de grondwaterpeilen drastisch. Dankzij onze machine, die water maakt uit lucht, kunnen extreem droge gebieden en recent verbrande bossen beplant worden met bomen. Uit tests is inmiddels gebleken dat er ook kansen liggen in streken met voldoende neerslag. Die nieuwe toepassingen gaan we samen met andere partijen verder ontwikkelen. Pieter Hoff AquaPro, Steenbergen
De financiering het Regionaal Economisch Actieprogramma West-Brabant, de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland, deelnemende partners, programma s en regelingen op regionaal en (inter)nationaal niveau. Financiering le middelen uit het Regionaal Economisch Actieprogramma (REAP) West-Brabant. Uit de programmalijn Innovatie en Ondernemersschap is een budget beschikbaar van 270.000 per jaar voor de ontwikkeling en uitvoering van innovatieprojecten. Daarnaast heeft de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland op jaarbasis een budget van 200.000 per jaar geoormerkt voor de projecten. An- bijdragen in uren. Waar mogelijk wordt ook gebruik gemaakt van andere op regionaal en (inter)nationaal niveau beschikbare programma s en regelingen, zoals het OP Zuid-Nederland, het Piekenprogramma, Technopartner, de IPC regeling en Raak SIA. Het programmamanagement wordt gefinancierd door de Kamer van Koophandel Zuidwest-Nederland en de provincie Noord-Brabant Zie daar Het Innovatie-actiePlan West-Brabant in een notendop. Geen nieuw initiatief. Wel de voortzetting van een aanpak die de afgelopen vier jaar kansrijk en succesvol is gebleken. Een route gebaseerd op regionaal partnerschap en eendrachtige samenwerking. Samen aan de slag met één doel voor ogen: innovatiebevordering. INNOVATIE.I 17
innofacts QUOTES INNOVATIEVE PARTNERS Provincie Noord-Brabant Annemarie Moons GEDEPUTEERDE PROVINCIE NOORD-BRABANT Als ondernemende overheid zijn we enthousiast over het Innovatie-actiePlan in West-Brabant. De provincie herkent zich in de ambities en de afgesproken marsroute om die ambities te realiseren. Het is een echt actieplan, met duidelijk geformuleerde doelen en heldere keuzes. Meer bedrijven moeten gestimuleerd en geholpen worden bij het realiseren van innovaties. Eendrachtige samenwerking van alle betrokken partijen is daarbij nodig. Op die manier wordt de concurrentiepositie van West- Nico van Os NHTV Nu West-Brabant is uitgeroepen tot logistieke hotspot van het land schept dat verplichtingen. Om die marktpositie te behouden en te verstevigen is innovatie nodig. Als Hogeschool hebben we een programma ontwikkeld dat de logistieke sector verder Paul Nijskens REWIN Maintenance is kansrijk in West-Brabant. In veel bedrijfstakken is onderhoud een belangrijk thema, niet alleen in de luchtvaart of de procesindustrie. Door kennis uit al die verschillende disciplines bij elkaar te brengen krijg je betere oplossingen en worden nieuwe markten gecreëerd. Ook het onderwijs in West-Brabant speelt actief in op alle kansen die er liggen. De instroom van jong en goed gekwalificeerd personeel verdient de hoogste prioriteit. Ada Grootenboer-Dubbeldam Bestuurslid SES West-Brabant ontwikkelt zich als een excellente regio, waar innovaties in de logistiek, het toerisme en de bioenergie elkaar naadloos opvolgen. Bedrijven, overheden en kennisinstellingen werken hierbij nauw samen en initiëren gemeenteoverstijgende projecten, die de regio als geheel op de kaart zetten. Door samen te werken in het Innovatie-actiePlan wordt creativiteit gebundeld en kunnen we slagvaardig te werk gaan. Innovaties vinden daarmee hun weg in zowel steden als op het platteland. Kortom, op naar één krachtig en innovatief West-Brabant! vooruit helpt. Dat programma is er gekomen in samenwerking met commerciële partners. Voor ons een mooi voorbeeld van hoe kennis van een school kan worden toegepast in het bedrijfsleven en omgekeerd. Die kant moeten we met z n allen op. Frans van Kalmthout AVANS HOGESCHOOL Grenzeloos onderwijs, dat is waar we voor gaan! Docenten die hun kennis delen met het bedrijfsleven en kennis verwerven in de ondernemingen zelf. Ondernemers die gastdocent worden. Ondernemerschap bij studenten stimuleren, door ze samen te met ervaren ondernemers te betrekken in leerprocessen. En door het geven van praktische ondersteuning als ze daadwerkelijk een bedrijf starten. Alleen op die manier krijg je praktijk gestuurd onderwijs en creatief ondernemerschap. 18I INNOVATIE.
innofacts QUOTES INNOVATIEVE PARTNERS Els Aarts Wethouder GEMEENTE BREDA We zetten stevig in op hechte relaties tussen onderwijs en ondernemers. We doen dat zo concreet mogelijk aan de hand van economische speerpunten. Logisch dat we daarbij ook kiezen voor logistiek. Zo willen we een extra opleiding op universitair niveau. Het gaat om vindingrijkheid, nieuwe concepten. Die vind je door samen te werken. Wij brengen daarom zoveel mogelijk partners in thematische clusters bij elkaar. Ook rondom het thema zorg en als het gaat om beeldcultuur stimuleren we partijen om samen tot innovatieve oplossingen en initiatieven komen. Murk Peutz SYNTENS Syntens kijkt samen met de ondernemer naar een bedrijf om de innovatiekansen te bepalen. Met kosteloos advies, branchekennis en doorverwijzing naar ons uitgebreide netwerk helpen we ondernemers deze innovatiekansen te grijpen. Vergelijk Syntens met een toverspiegel en een Tom-Tom: we zeggen wat we zien en we kennen de kortste weg, maar de ondernemer zit aan het stuur. Chris Rutten KAMER VAN KOOPHANDEL ZUIDWEST- NEDERLAND Blijven vernieuwen en veranderen is de sleutel tot meer groei. Het bij elkaar brengen van bedrijven, intermediaire organisaties, kennisinstellingen en overheden leidt tot nieuwe producten, diensten, processen en markten. In dat grote geheel wil de Kamer van Koophandel wij graag de verbindende factor zijn. Met ons netwerk en onze kennis zijn wij in staat om de ondernemers bij elkaar te brengen en de weg te wijzen in het grote oerwoud van organisaties en subsidies. Willem Peter Kriek RABOBANK vaak een knelpunt. Samen met andere partijen zijn we daarom ondernemers. Onze bank is geworteld in stad en streek. Als het de ondernemers in ons werkgebied goed gaat, gaat het ons ook goed. INNOVATIE.I 19
West-Brabant innoveert. En jij? www.innovatiewestbrabant.nl