Handreiking besluitvorming over opvang asielzoekers en huisvesting statushouders Laurens van der Varst, 22 februari 2016
Doel themasessie vandaag Doelen 1. Toelichten van handreiking besluitvorming 2. Delen van eerste observaties en lessen 3. Ophalen van ervaringen uit de praktijk Werkwijze Delen van observaties uit handreiking Interactie en discussie 2
COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement 3
Expertise COT binnen Vliegende Brigade 1. Sparren en adviseren over de aanpak vanuit veiligheid en crisismanagement 2. Opstellen en meedenken met scenario s 3. Begeleiden sessie met driehoek en veiligheidspartners 4
Achtergrond handreiking Diverse gemeenten overwegen om (nood)opvang voor asielzoekers en/of huisvesting voor statushouders te realiseren Daarbij doen zich diverse opgaven voor: Komen tot een reëel voorstel Urgentie en onzekerheid Zorgvuldige besluitvorming Betrekken bewoners Voorkomen verstoringen, intimidatie en ongeregeldheden 5
Doel en overkoepelende boodschap Doel handreiking Aanreiken van handvatten voor het inrichten van een goed besluitvormingsproces, het betrekken van de bevolking en het beheersen van veiligheidsrisico s Overkoepelende boodschap 1. Veel keuzes in besluitvorming over opvang asielzoekers (!) 2. Vooraf doelen en uitgangspunten voor besluitvorming bepalen 3. Vooraf relevante aspecten in het besluitvormingstraject benoemen 6
Inhoud handreiking 1. Wat willen we bereiken en wat is onze startsituatie? 2. Hoe komen we tot een reëel voorstel? 3. Hoe betrekken we de stakeholders bij het besluitvormingsproces? 4. Wat zijn succesfactoren en valkuilen? 5. Hoe richten we een informatie- of raadsbijeenkomst in? 6. Hoe waarborgen we de veiligheid? 7
(1) Wat willen we als gemeente bereiken? Voorbeelden van doelen Een bijdrage leveren aan het nationale vraagstuk van de verhoogde asielinstroom. Zorgvuldig besluitvorming organiseren De gemeenschap betrekken. Openbare orde en rechtsorde waarborgen. Voorbeelden van uitgangspunten Zorgvuldigheid gaat boven snelheid. Raadsleden mogen niet belemmerd worden in hun gedachtenvorming De vergadering(en) en/of bijeenkomst(en) moet(en) zoveel mogelijk een uitnodigend karakter hebben Inwoners van de gemeente moeten zoveel mogelijk de kans krijgen om hun stem te laten horen 8
(1) Wat is de startsituatie in onze gemeente? Aard - Boogde vestigingsduur? Tijdelijke noodopvang of (semi-) permanent opvang - De draagkracht van de gemeente en de gemeenschap Betrokkenen - Inzicht draagvlak voor opvang/huisvesting - Relevante groepen en opvattingen Context - Eventuele eerdere bezwaren/protesten dan wel steunbetuigingen en ondersteunende initiatieven; - Andere gevoelige beleidsdossiers en de gevoelens daarover in de gemeente; - Het vertrouwen van de inwoners in de lokale politiek en het beeld van het College van Burgemeester en Wethouders; - Reguliere wijze van besluitvorming en participatie bij complexe en/of gevoelige beleidsdossiers. 9
(2) Hoe komen we tot een reëel voorstel? Voorstel is meer dan het aantal asielzoekers en/of statushouders. Relevante aspecten zijn onder meer: Asielzoekers en/of statushouders; Samenstelling van de groep De locatie en de capaciteit van de opvanglocatie/huisvesting; De verblijfs- of vestigingsduur Het realisatieproces De organisatie in de opvanglocatie De wijze waarop omwonenden, ondernemers en andere belanghebbenden betrokken worden Hoe om te gaan met onderwijs aan leerplichtige asielzoekers De kosten en een eerste inzicht in verdeling kosten tussen gemeente en anderen De omgeving, voorzieningen in nabijheid van de opvang, verkeerstechnische aspecten 10
(2) Bepalen van impact Woningmarkt Inwoners Ondernemers Sociaal domein Zorg Finan-cieel Arbeidsmarkt Impact-gebieden Asielzoekers / statushouders Organisatie Onder-wijs College van B&W Open-bare orde Politiek Regionale verhoudingen Verhoudingen rijk - lokaal Lokale politieke verhoudingen 11
(3) Hoe stakeholders bij besluitvorming betrekken? Overzicht van relevante spelers Professionele organisaties Gemeenschap Maatschappelijke organisaties Bepalen belangen van spelers Bepalen van bijdragen die spelers kunnen leveren en hoe stakeholders te betrekken 12
(3) Overzicht stakeholders Professionele partners COA Provincie / veiligheidsregio Politie Openbaar Ministerie Eigenaar opvanglocatie Manieren van participatie 1. Informeren 2. Raadplegen 3. Adviseren 4. Co-produceren 5. (Mee)beslissen (Vertegenwoordigers van) de gemeenschap Inwoners Omwonenden Gemeenteraad Belangengroepen / bewonerscomités Maatschappelijke organisaties 13
(4) Valkuilen Het willen nemen van snelle besluiten. Hierdoor kan bijvoorbeeld worden voorbij gegaan aan diverse belangen en voelen inwoners zich niet gehoord. Het ontbreken van heldere kaders voor inspraak van inwoners. Het afwijken van een eerder vastgesteld besluitvormingsproces vanwege tijdsdruk of druk vanuit de samenleving. Hierdoor ontstaat onduidelijkheid over het proces, of krijgen protestgroepen de indruk dat de druk opvoeren helpt om hun zin door te drijven. Het onderschatten van de impact op de gemeenschap van een opvang of van de weerstand in de gemeenschap tegen opvang kan zorgen voor een onrealistisch voorstel, waardoor veel onrust kan ontstaan. 14
(4) Succesfactoren Schep duidelijke kaders voor het besluitvormingsproces Creëer ruimte in het voorstel Stel inwoners van de gemeente in staat om een mening te vormen op basis van feitelijke informatie over de impact door deze informatie te delen. Zorg dat alle relevante informatie te vinden is op de website van de gemeente. Update de informatie De burgemeester speelt een belangrijke rol in het proces. Organiseer meerdere informatiebijeenkomsten voor verschillende belangen- of doelgroepen Ga in op de bezorgdheid die leeft onder de inwoners. Bezorgdheid richt zich vaak op veiligheid, terrorisme, de toekomst van hun wijk en de hoeveelheid en samenstelling van de groep vluchtelingen. Luister goed, toon oprechte belangstelling. Probeer een goed beeld te vormen van waar de inwoners behoefte aan hebben. Zorg voor een goede projectorganisatie 15
(5) Hoe richten we een bewoners/raadsbijeenkomst in? Relevante keuzes Aantal deelnemers: kleinschalig/grootschalig Samenstelling : homogeen/heterogeen Locatie: anoniem/vertrouwd Zaalopstelling: dialoog/conflict Toegankelijkheid: open/gesloten Ontvangst bezoekers: gastvrij en open/gesloten Type bijeenkomsten Informatiemarkt Omwonendenbijeenkomst Inspraakavond Klankbordgroep Informatieve/raadplegende raadsbijeenkomst Besluitvormende bijeenkomst 16
(6) Hoe veiligheid waarborgen? Om tot een aanpak te komen, wordt gemeenten geadviseerd de volgende, stappen te zetten: 1. Opstellen van een diagnose van de situatie 2. Bepalen doelen en uitgangspunten 3. Opstellen strategische tijdlijn 4. Scenario s uitwerken en nemen (preventieve en respons)maatregelen 17
(6) Diagnose van de situatie Diagnose van de situatie Aard en impact - Populatie (samenstelling, aantal, leeftijd) - Duur - Type opvang (crisisnoodopvang/noodopvang) - Impact op de gemeenschap (van onderwijs tot veiligheid) Betrokkenen - Omwonenden - Voor- en tegenstanders - Vrijwilligers(organisaties) - Stakeholders (COA, politie, OM) - Groepen/individuen van buiten de eigen gemeente - Landelijke groeperingen - Politieke partijen Context - Reguliere wijze van besluitvorming en participatie - Andere gevoelige beleidsdossiers, - Vertrouwen in lokale politiek - Landelijke ontwikkelingen en incidenten (voorbeeld: Keulen) 18
(6) Strategische tijdlijn: kritieke momenten en besluiten In het besluitvormingsproces doen zich een aantal bepalende momenten en besluiten voor. Voorbeelden van bepalende momenten zijn: - Eerste, verkennende gesprekken over opvang - Openbaar maken/worden voornemen opvang - Inspraakavonden - Bewonersbijeenkomsten/dialoogsessies - Raadsvergaderingen - Informatiemarkt - Aankondiging manifestatie - Besluitvormend overleg 19
(6) Scenario s uitwerken Doorleef met veiligheidspartners scenario s en maak afspraken over de wijze van optreden Voorbeelden van scenario s 1. Verstoring openbare orde en veiligheid 2. Verstoring informatie- en/of raadsbijeenkomst, bijvoorbeeld beledigende teksten/protesten/spandoeken tijdens bijeenkomst 3. Bedreiging, agressie, intimidatie insprekers/raadsleden/bestuurders/voor- en/of tegenstanders asielopvang. Werk voor elk scenario de volgende onderwerpen uit: - Beschrijving scenario - Preventieve maatregelen - Maatregelen voor de respons - Rollen en taken: wie doet wat? - Aandachtspunten 20
COT Instituut voor Veiligheids en Crisismanagement COT is een onderdeel van Aon Nederland Uw contactpersoon: Laurens van der Varst Admiraliteitskade 62 Postbus 518 3000 AM Rotterdam t +31 (0)10 448 8321 m +31 (0)6 103 63101 e l.vandervarst@cot.nl i www.cot.nl 21