Kwaliteitsproject Botuline behandeling op locatie door Annelies Immink Inleiding Tijdens mijn stage revalidatiegeneeskunde in het Meander MC (Amersfoort) heb ik meerdere keren mee gelopen met het botuline-spreekuur. Tijdens dit goed georganiseerde spreekuur werken de revalidatiearts en een fysiotherapeut nauw samen 1. Zij beoordelen tezamen of een botuline toxine injectie zinvol is (alternatieve behandelingen als medicatie, dragen van een spalk of aangepast schoeisel in overweging nemend) en zo ja, plaatsen zij de injectie ter plekke. Veel kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking hebben last van spasticiteit 2. Deze spasticiteit kan veel negatieve invloed op hebben op hun dagelijks functioneren (o.a. ADL onzelfstandigheid). De gebruikelijke behandelingen van spasticiteit met bijvoorbeeld baclofen of tizanidine kunnen vrij veel ongewenste bijwerkingen hebben. Daarom kan naast de genoemde andere behandelmogelijkheden een botuline behandeling een goede optie zijn bij spasticiteit in deze doelgroep 3. De ervaring met deze locale behandeling in onder andere het Meander MC zijn dusdanig positief (weinig bijwerkingen en goede effecten) dat het zinvol lijkt deze behandeling ook toe te passen bij onze cliënten op locatie. Een passende spasticiteitbehandeling kan de kwaliteit van leven van deze cliënten verbeteren 2. Stand van zaken voor de start van het project Voorafgaand aan mij kwaliteitsproject bestond er geen nauwe samenwerking (op locatie) tussen een revalidatiearts/team en het medische team van s Heeren Loo (SHL) Ermelo voor deze indicatie. Momenteel werken wij wel nauw samen op locatie met de volgende consulenten: orthopeed, psychiater, KNO-arts, klinisch geneticus, Bartimeus-medewerker en een epileptoloog. De samenwerking op locatie tussen deze consulenten en de AVG heeft als belangrijkste winst dat het de (medische) zorg voor cliënten met een verstandelijke beperking ten goede kan komen. Onze doelgroep vraagt op verschillende fronten een specifieke aanpak en benadering. Voor onze cliënten is het vaak prettig dat zij in de buurt van hun woonomgeving zorg kunnen krijgen. Cliënten gedijen vaak het beste als zij zich
bevinden op een voor hen bekende plek. Naar een arts gaan kan een spannend moment zijn. Wanneer wij deze spanning (enigszins) kunnen verlagen door de arts naar de bekende omgeving van de cliënt te laten gaan (de zorginstelling), biedt dit mogelijk een spanningsverlagend effect wat voordelig kan uitwerken op het consult. Daarnaast zie ik organisatorische voordelen van een spreekuur op locatie: het spreekuur kan zo gepland worden (door een van de doktersassistenten van SHL) dat alle betrokken personen gemakkelijk en laagdrempelig aanwezig kunnen zijn tijdens het consult. Ik denk dan aan: de cliënt, familie van de cliënt, (woon)begeleider(s) van de cliënt, betrokken fysiotherapeut, betrokken ergotherapeut, betrokken AVG en zo nodig de betrokken pedagoog of andere paramedici. Vraagstelling kwaliteitsproject Voor de start van mijn project waren de artsen voor verstandelijk gehandicapten (AVG s) en de fysiotherapeuten op mijn instelling ( s Heeren Loo te Ermelo) nog niet erg ingesteld om laagdrempelig aan een botuline behandeling te denken bij een cliënt met spasticiteit. Ik verwacht dat het er mee te maken had dat er geen directe samenwerking bestaat met een revalidatiearts als consulent voor deze indicatie. Mijn vraagstelling is: Is het mogelijk om een langdurige samenwerking, op locatie*, op te zetten met een revalidatiearts met als focus, naast bekende spasticiteitbehandelingen, de botuline toxine behandeling bij cliënten met een verstandelijke beperking en spasticiteit? *Met op locatie bedoel ik een spreekuur op het terrein van s Heeren Loo te Ermelo Doel kwaliteitsproject Het verbeteren van de zorg bij verstandelijk beperkte cliënten met spasticiteit. Een nauwe samenwerking tussen de revalidatiearts en de AVG (en zo nodig ook de orthopeed) zal de lijnen korter maken en zo (medische) beslissingen bij diagnostiek en behandeling kunnen versnellen en/of optimaliseren. Projectbeschrijving
Om de vraag te beantwoorden en mijn gestelde doel te bereiken heb ik tweemaal de cirkel van Deming doorlopen. Planning 1 In mei 2014 ben ik gaan inventariseren wat de behoefte onder de AVG s en onze fysiotherapeuten is ten aanzien van een samenwerking met een revalidatiearts met de nadruk op een botuline behandeling. Uitvoering 1 Uit mijn inventarisatie kwam naar voren dat alle AVG s en ook onze fysiotherapeuten behoefte hebben aan een nauwe samenwerking met een revalidatiearts. Naast een algemene behoefte in mijn team aan deze samenwerking (gericht op alle mogelijke revalidatievraagstukken) heerst er ook behoefte aan de mogelijkheid tot botuline behandeling bij onze cliënten. Vanuit praktisch oogpunt heb ik besloten een samenwerking aan te vragen bij de revalidatieartsen uit het St Jansdal Ziekenhuis (Harderwijk), aangezien dat het dichtst bij zijnde ziekenhuis is voor onze cliënten. Een extra consult tussen de consulten-op-locatie door, zal daardoor makkelijker te realiseren zijn dan wanneer onze cliënten daar verder voor moeten reizen. Ik heb mijn voorstel tot samenwerking op papier gezet en na telefonisch contact met het revalidatieteam aldaar naar ze opgestuurd. Toetsing 1 Voorafgaand aan het versturen van mijn voorstel heb ik (in juli 2014) telefonisch contact gehad met een van de revalidatieartsen (degene waar onze fysiotherapeuten het meeste contact mee hebben). Zij was direct enthousiast over mijn voorstel tot samenwerking, echter speelde er op dat moment een reorganisatie binnen hun revalidatieteam waardoor zij op dat moment in juli nog geen concrete afspraken met mij kon maken. Op dat moment was er ook geen arts in hun team (bestaande uit drie artsen, waarvan een met pensioen ging en er daarvoor per september vervanging kwam) die botuline behandelingen toepast. De collega die per september zou gaan beginnen, zou deze behandeling wel kunnen toepassen. Evaluatie 1 Door de reorganisatie in het revalidatieteam waar ik de samenwerking graag mee wilde opzetten, moest ik even een pas op de plaats maken met verder uitwerken en aangaan van de samenwerking met de revalidatieartsen uit het St Jansdal Ziekenhuis. Met de arts die ik telefonisch gesproken had, sprak ik af dat ik eind oktober weer contact zou opnemen zodat zij zodra hun nieuwe collega gestart was ook dit project zou kunnen overleggen binnen hun team.
Planning 2 In mijn oorspronkelijke planning zou ik deze 2 e cirkel gebruiken om een spreekuur in te plannen en 1 keer proef te draaien. En met proefdraaien bedoel ik een serieus spreekuur plannen en daarna een evaluatie te hebben met de revalidatieartsen over wat er goed ging en wat er nog verbeterd/aangepast kan worden. Helaas liep de planning anders: tijdens de ( live ) afspraak met twee revalidatieartsen in het St Jansdal (de arts die ik telefonisch gesproken had en met de nieuwe arts welke de botuline behandelingen zou kunnen uitvoeren) kwam naar voren dat zij zich bij nader inzien niet bevoegd genoeg voelen om onze cliënten met (in hun woorden) complexe spasticiteitvraagstukken te behandelen. Zij gaven in dit gesprek aan dat zij bij deze vraagstukken het liefst de hulp inschakelen van het revalidatieteam uit Isala Ziekenhuis in Zwolle. Zij hadden revalidatiearts Anne Marieke Dommisse van aldaar gesproken over mijn verzoek tot samenwerking en schatten in dat zij deze samenwerking op locatie wel aan zou willen gaan. Uitvoering 2 Op advies van de revalidatieartsen uit het St Jansdal Ziekenhuis heb ik contact opgenomen met Anne Marieke Dommisse (revalidatiearts, Isala Zwolle). Zij is inderdaad enthousiast over een samenwerking op locatie gericht op cliënten met complexe spasticiteitvraagstukken waaronder botuline behandeling. Ik heb een samenwerkingsvoorstel naar Anne Marieke opgestuurd en we hebben afgesproken dat zij na overleg met haar team, in de 2 e week van januari weer contact met me op nam. Toetsing 2 In een tweede telefoongesprek met Anne Marieke Dommisse kwam opnieuw naar voren dat ze graag wil samenwerken op de manier zoals ik die beschreven heb ik mijn voorstel. Echter kon zij in januari 2015 geen concrete afspraak met mij maken over wanneer wij een eerste spreekuur zouden gaan plannen. Dit heeft te maken met de verschillende verzoeken tot samenwerking van meerdere instellingen rondom Zwolle. Het team van Anne Marieke zal de komende tijd eerst intern overleg hebben over hoe zij de verschillende aanvragen kunnen invullen (welke revalidatiearts gaat waar heen en wanneer kunne ze starten). Rond maart 2015 verwacht zij een definitieve afspraak met ons medische team te kunnen maken. Aangezien ik begin maart afwezig ben vanwege zwangerschapsverlof, heb ik met Anne Marieke afgesproken dat ik mijn contactpersoon/organisatorische-functie aan een collega AVG zal overdragen tot dat ik terug ben. Evaluatie 2
Inmiddels is een van onze andere AVG s contactpersoon zolang ik met verlof ben. De doktersassistentes zijn geïnformeerd over de organisatie van het eerste spreekuur wat waarschijnlijk in het voorjaar zal starten. Ook mijn contactpersoon van onze eigen fysiotherapie is helemaal op de hoogte van het komende spreekuur. Zij zorgt er t.z.t. ook voor dat de ergotherapeuten en de orthopedische schoenmaker ingeschakeld zullen worden wanneer dat aanvullend is voor de revalidatie-consulten. Wanneer ik terug ben met verlof zal ik zelf met Anne Marieke, onze AVG s en onze fysiotherapeuten contact opnemen om het eerste spreekuur te evalueren. Op- en aanmerkingen zal ik vervolgens mee nemen voor de organisatie van dit spreekuur in de toekomst. Borging Na mijn afstuderen (en na mijn zwangerschapsverlof) blijf ik werkzaam bij s Heeren Loo in Ermelo. Dit biedt mij de gelegenheid om een samenwerking met het revalidatieteam uit de Isala kliniek op te zetten/continueren ook na het afronden van de opleiding. Wanneer ik eenmaal de afspraken heb staan met een revalidatieteam zal de samenwerking gewaarborgd blijven doordat de organisatie hiervan bij een vaste doktersassistente komt te liggen. Onze vaste consulenten zijn verdeeld onder de doktersassistentes, welke zorgen voor het plannen van de afspraken op locatie. Zij vragen de betrokken AVG om een verwijsbrief en nodigen de betrokken disciplines uit. Omdat deze samenwerking dus niet van mij afhankelijk is uiteindelijk, geeft mij dat vertrouwen voor de borging ervan. Ik zal wel als contactpersoon beschikbaar blijven naar de revalidatieartsen toe, zodat ik tussentijds ook kan peilen of er nog aan wederzijdse verwachtingen wordt voldaan. Dit zal ik jaarlijks oppakken met de desbetreffende consulent. Conclusie Nauwe samenwerking met een revalidatieteam ziet mijn artsenteam en onze fysiotherapeuten als waardevolle en aanvullende zorg voor cliënten met spasticiteitsproblematiek. De zoektocht naar het meest geschikte en welwillende revalidatieteam was een puzzel tijdens dit project. Desondanks geloof ik dat ik de juiste revalidatie-experts inmiddels gevonden heb en heb ik vertrouwen dat er een waardevolle samenwerking zal bestaan tussen hen en ons medisch team, waarbij er naast algemene revalidatiebehandelingen ook ruimte is voor botulinebehandeling bij ons op s Heeren Loo in Ermelo. Referenties
1. Patiënteninformatiefolder Botulinebehandeling, Meander Medisch Centrum 2013 2. Charles PD et al. Spasticity Treatment Facilitates Direct Care Delivery for Adults with Profound Intellectual Disability. Mov Disord. 2010 Mar 15;25(4):466-73 3. Pfister AA et al. Spasticity in adults living in a developmental center. Arch Phys Med Rehabil 2003;84:1808 1812.