Design Charles & Ray Eames - Hang it all Vitra Wonen in Vlaanderen en Leuven GROEN Leuven 19/11/2016 Katleen Van den Broeck en Sien Winters www.hiva.be
Overzicht Wonen in Vlaanderen Achtergrond Wonen: betaalbaarheid (kwaliteit en energie) Woonbeleid Wonen in Leuven Cijfers Vragen 2
Wonen in Vlaanderen: achtergrond Deelmarkten Eigen woning of private/sociale huurwoning 70,5 % eigenaar-bewoner; 20,4 % private huurder; 6,7 % sociale huurder; Bron: rapporten GWO 2013: www.steunpuntwonen.be 3
Bronnen: Descamps (1997), Heylen (2015), op basis van volkstellingen (t.e.m. 2001) en surveygegevens Opm: aandeel huurders bevat tot 2001 ook gratis bewoners; presentatie 4 voor woonwinkeloverleg Oost- Vlaanderen (Le Roy & Van den Broeck, 2015) Wonen in Vlaanderen: achtergrond Evolutie Relatieve omvang van de eigendomsstatuten, in %, Vlaanderen, 1980-2013
Wonen in Vlaanderen: achtergrond In 2005: 74,4% eigenaars; in 2013: 70,5% Voor het eerst sinds 1945 stijgt % eigenaars niet langer Verklaringen: Cohorte-effect Tijdseffect: Economische onzekerheid ontleners voorzichtiger Strenger hypotheekbeleid van banken Huurmarkt terug aantrekkelijk als belegging? Maar!! daling bij de 40% laagste inkomens Bron: Heylen (2015) 5
Wonen in Vlaanderen: achtergrond Evolutie aandeel eigenaars naar inkomensquintiel (equivalente inkomens, huishoudens op actieve leeftijd <65j) Bron: Pannecoucke et al. (2001), Socio economisch Panel (SEP) 76, 85 en 97; Woonsurvey 2005; Grote Woononderzoek 2013 *Bron: Heylen (2015) Pagina 6
Wonen in Vlaanderen: achtergrond Eigendomsverwerving via volgende middelen (kopers) volgens periode verwerving (1951-1965) => (2011-2013): lening bank: 77% => 85% eigen spaargeld: 60% => 72% middelen van (groot)ouders: 15% => 25% verkoop vorige woning: 2% => 25%! premies overheid: 3% => 8% lening familie: 7% => 8% Voor bouwers: verkoop vorige woning: 46%! Bron: Heylen (2015) 7
Wonen in Vlaanderen: achtergrond Eigendomsstatuut, naar centrumsteden/overig gebied, 2013 Centrumsteden Overig gebied 75 59 % 39 23 28 17 10 5 Eigenaar Huurders Private huurder Sociale huurder Bron: Grote Woononderzoek 2013 Totaal: 28% huishoudens woont in centrumsteden 8
Wonen in Vlaanderen: achtergrond Prijzen Nominale woningprijzen, Vlaams Gewest, 1995-2013 400 000 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Bron: FOD Economie, ADS Gewone woonhuizen Villa s, bungalows, landhuizen Appartementen, flats, studio s 9
Wonen in Vlaanderen: achtergrond Voornaamste factoren van woningprijzen: - Inkomens - Intrestvoeten - Hypotheekmarkt: looptijd, flexibele voorwaarden (bv. aflossingvrije hypotheken in Nederland) - Beleid: hypotheekwetgeving, fiscaliteit Aanbod: - inelastisch vraagstijging leidt tot prijsstijging - Omwille van duur van een bouwproces, reglementering, ruimtelijke ordening, schaarste grond, 10
Wonen in Vlaanderen: achtergrond Aangroei woningvoorraad: 2005-2013: + 223.000 wooneenheden (+8%) Bijkomende woningen: zo n 25.000 per jaar (+1%) zeer trage wijzigingen in de voorraad 2005-2013: + 187.000 huishoudens (+7,5%) Dus woningaanbod volgt grotendeels vraag Maar niet overal en niet in alle marktsegmenten Totaal: +223.000 wooneenheden, waarvan 150.000 appartementen Huurwoningen: +90.000 wooneenheden (+ 140.000 appartementen, - 50.000 eengezinswoningen) Bron: Winters e.a. (2015) 11
Wonen in Vlaanderen: achtergrond 2013-2030: Nood aan 284.000 bijkomende woningen (Federaal Planbureau) Er is nog ruime voorraad aan bouwgrond beschikbaar Maar: niet overal, deze wordt niet volledig/onmiddellijk op de markt gebracht, of is vaak niet gelegen op de juiste plek Groot deel te realiseren via transformatie bestaande gebouwen Conclusies voor beleid: Geen nood aan globale stimulering van woningaanbod Eventueel wel in specifieke sectoren (bv. goedkope huurwoningen voor gezinnen) Transformatie bevorderen Koppelen aan ruimtelijke planning: eerst woning en dan mobiliteit of omgekeerd? Bron: Winters e.a. (2015) 12
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid* Woonuitgaven - huurprijs Private huurprijs in 2013 gemiddeld 562 (8% meer dan in 2005) Huurprijs stijgt op private markt, meer uitgesproken bij: Laagste inkomensquintiel (stijging 18%) Jongste (10%) en oudste leeftijdsgroep (13%) Gezinnen met een werkloos (17%) of ziek/arbeidsongeschikt gezinshoofd (24%) Gemiddelde private huur naar graad van verstedelijking Voor eengezinswoningen: groter in centrumsteden Geen verschil centrumsteden/overig voor huurprijs appartementen *Bron: Heylen (2015) 13
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Evolutie van equivalent besteedbaar inkomen en bruto woonuitgaven, voor eigenaars met hypotheek en huurders (in private én sociale sector), gemiddelden in euro per maand, in prijzen van 2013, Vlaanderen, 1976-2013 Bron: Grote Woononderzoek 2013; uit Heylen, 2015 14
Wonen in Vlaanderen: betaalbaarheid Waarom volgt huurprijs niet de stijging in woningprijzen? - Koopkracht huurders stijgt niet mee met koopkracht verwervers - Lage intrestvoet = beperkt rendement op alternatieve beleggingen - Weinig professionele verhuring: rendement niet eerste bekommernis, wel zekere belegging - Indirect rendement is hoog (maar ook dat speelt maar beperkt in de Vlaamse context) 15
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Gemiddelde woonquote*, naar eigendomsstatuut, Vlaanderen, 1985-2013 Bron: Sociaal-Economisch Panel (SEP) 1985 en 1997 (Pannecoucke et al, 2001), Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013; uit Heylen, 2015 * Woonquote = aandeel van het inkomen dat wordt besteed aan woonuitgaven (hier: naakte woonuitgaven) 16
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Aandeel met woonquote boven 30% (%), naar eigendomsstatuut, Vlaanderen Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013, Chi-square test: p > 0,05 voor elke categorie 17
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Woonquote boven 30% naar inkomensgroep naar leeftijd referentiepersoon 2005 2013 2005 2013 % 22,4 33 16,4 24,7 12 22,7 10 14,5 5,2 6,6 % 22,4 38,9 16,2 28,7 15,1 9,2 10,3 10,5 1 2 3 4 5 Inkomensquintiel naar activiteitstatus referentiepersoon 17-34 jaar 35-44 45-54 65 en ouder naar gezinstype 2005 2013 47,2 30,6 31,8 2005 2013 34,3 35,3 23,1 24,8 21,9 % 12,3 22,1 9,5 10,7 18 % 5,9 9,1 8,7 16,2 16,3 Tewerkgesteld (Brug)pensioen Werkloos Ziek/arbeidsgeschikt Alleenstaand Eenoudergezin Koppel zonder kind Koppel met kind Andere 18
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Aandeel onder de norm voor het resterend inkomen, naar eigendomsstatuut, Vlaanderen, 2005-2013 Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013, Chi-square test: p > 0,05 voor elke categorie, N=5005 (2015), N=8584 (2013) 19
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Aandeel onder de RI-norm (%), naar deelmarkt en inkomensgroep, Vlaanderen, 2013 100 90 80 70 % 60 50 40 30 20 10 Eigenaar zonder hypotheek Eigenaar met hypotheek Private huurder Sociale huurder 0 1 2 3 4 5 Inkomensquintiel Bron: Grote Woononderzoek 2013 20
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Aandeel onder de RI-norm (%) Hoog bij huishoudens uit laagste inkomensquintiel (57%) Hoog bij gezinnen met werkloze (52%) en ziek/arbeidsongeschikte (32%) referentiepersoon Hoog bij eenoudergezinnen (39%) Alleenstaanden (13%) scoren beter dan bij woonquote Verschillen naar leeftijd minder uitgesproken Verschillen tussen 2005 en 2013 zijn beperkt 21
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Problemen bij de betaling van de huurwaarborg (%), private huurders, Vlaanderen, 2005-2013 Bron: Woonsurvey 2005, Grote Woononderzoek 2013 22
Wonen in Vlaanderen: Betaalbaarheid Voornaamste bevindingen Betaalbaarheidsproblemen nemen toe volgens methode van de woonquote, binnen elke deelmarkt Status quo betaalbaarheid volgens resterend inkomen Betaalbaarheidsproblemen Zijn groter in stedelijk gebied Zijn veel groter bij sociaal-economisch minder sterke groepen Zijn het grootst en het meest toegenomen op de private huurmarkt 23
Wonen in Vlaanderen: Technische kwaliteit van de woning* Indicator technische woningkwaliteit Definitie woningen van ontoereikende kwaliteit: Woningen met een score 15 = op de indicator van de technische woningkwaliteit 37% van de Vlaamse woningen ( ± 1 miljoen woningen) zijn van ontoereikende kwaliteit volgens de screening van het GWO 2013 *Bron: Vanderstraeten & Ryckewaert (2015) 24
Wonen in Vlaanderen: kwaliteit % woningen van ontoereikende kwaliteit % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Naar bouwperiode 46 42 37 27 23 voor 1945 1946-1960 1961-1980 1981-2000 na 2000 % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Naar deelmarkt 47 44 33 eigenaar private huurder sociale huurder % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 47 Naar huishoudtype 41 alleenstaand eenoudergezin koppel zonder kind Ook link met inkomen (negatief) 31 32 koppel met kind 25 % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 42 43 Naar graad van verstedelijking Grootstedelijk Regionaalstedelijk 37 35 31 Kleinstedelijk Overgangsgebied Platteland
Wonen in Vlaanderen: kwaliteit Vaststellingen: - Aanzienlijke vooruitgang geboekt op vlak van comfort - Aan 37% van de Vlaamse woningen zijn ingrepen vereist om ze te laten voldoen aan de normen van de Vlaamse Wooncode - 13% van de Vlaamse woningen vereist omvangrijke en structurele aanpassingswerken - De grootste problemen zijn te vinden op de huurmarkt - Vooral minder sterke groepen slecht gehuisvest 26
Wonen in Vlaanderen: kwaliteit Subjectieve kwaliteit Evolutie synthese-index fysische staat van de woning 100% 80% 60% 40% 20% 2 1 1 12 8 9 25 21 29 66 70 58 Zeer slecht Slecht Matig Goed 0% 2001 2005 2013 1 2001: Gebaseerd op Socio-Economische Enquête (SEE) 2001. (zie Vanneste et al., 2004) 2 2005/2013: Gebaseerd op Woonsurvey 2005/ Grote Woononderzoek 2013. 3 Pearson Chi²-test: (**p<0,01; *p<0,05) voor verschil in verdeling tussen 2005 en 2013: **. Toename percentage goede woningen (trager dan 2001-2005) Afname percentage matige woningen Percentage slechte/zeer slechte onveranderd (dynamisch of statisch?) 27
Wonen in Vlaanderen: Energie* Aanwezigheid van isolatie in de woningen, in %, Vlaanderen, 2005 en 2013 100 90 80 70 60 16 17 11 12 30 8 22 8 33 35 17 14 49 44 69 60 50 40 30 20 10 66 77 62 70 50 51 11 41 11 45 8 23 9 31 0 WS 2005 GWO 2013 WS 2005 GWO 2013 WS 2005 GWO 2013 WS 2005 GWO 2013 WS 2005 GWO 2013 Isolerend glas Dakisolatie Leidingisolatie Muurisolatie Vloerisolatie (Bijna) overal aanwezig Niet overal aanwezig Niet aanwezig 2005: N = 5 216 2013: N = 10 010 *Bron: Ceulemans & Verbeeck (2015) 28
Wonen in Vlaanderen: Energie Isolatie van de woningen naar eigendomsstatuut, in %, Vlaanderen, 2013 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 9 13 79 19 12 69 15 18 8 8 78 74 36 37 7 6 57 57 41 12 47 54 54 57 10 6 10 36 40 33 69 6 25 75 4 21 0 Eigenaar Private huurder Sociale huurder Eigenaar Private huurder Sociale huurder Eigenaar Private huurder Sociale huurder Eigenaar Private huurder Sociale huurder Isolerend glas Dakisolatie Muurisolatie Vloerisolatie (Bijna) overal aanwezig Niet overal aanwezig Niet aanwezig 29 2013: N = 10 010
Wonen in Vlaanderen: Energie Relatie met woning en socio-economische huishoudkenmerken Minder geïsoleerd in: woningen van voor 1970 huurwoningen, in woningen met referentiepersonen die ouder zijn (45+), gepensioneerden, lager opgeleide referentiepersoon (lager onderwijs, lager middelbaar), lagere inkomens (eerste t.e.m. derde inkomensqhuishoudens met uintiel) en huishoudens met niet-werkenden 30 2013: N = 10 010
Wonen in Vlaanderen: woonbeleid Volgens Vlaamse Wooncode: Beschikbaarheid Betaalbaarheid Kwaliteit Woonzekerheid Sociale inclusie Voorrang voor meest woonbehoeftigen Impliciete beleidsdoelen: Vermogensvorming Tewerkstelling & economische groei Duurzaamheid energiezuinigheid En woonbeleid moet in lijn zijn met andere beleidsdoelen: ruimtelijk beleid mobiliteit zorg en welzijn
Wonen in Vlaanderen: woonbeleid Financiële instrumenten: - Belastingen: personenbelasting, OV, BTW, registratierechten, hypotheekrechten, schenkbelasting, erfbelasting, heffing leegstand, heffing onbebouwde percelen, belasting tweede verblijven - Belastingvoordelen allerlei, voornamelijk voor eigenaars - Subsidies: voor sociale huur, renovatie, energie-investeringen, huursubsidie & huurpremie, - Gronden en panden verwerven en verkopen Regulering: o.a. huurwetgeving, woonkwaliteitsbewaking, verplichtingen aan gemeenten (GPD), ruimtelijke ordening, Communicatieve instrumenten: Info en advies, begeleiding, voorbeeldprojecten, ervaringsuitwisseling,
Wonen in Vlaanderen: woonbeleid (beperkt tot subsidies) Sommige instrumenten hebben maar beperkt effect: Omdat ze te beperkt van omvang zijn (bv huursubsidie, sociale huisvesting) Omdat ze de groep met de grootste nood niet bereiken (bv fiscaliteit) Sommige instrumenten hebben ongewenste effecten: Subsidies werken prijsopdrijvend (bv woonbonus) Subsidies leiden tot verminderde arbeidsmobiliteit Eigendomsbeleid heeft geleid tot suburbanisatie, mobiliteitsproblemen, versnippering van ruimte,
Wonen in Vlaanderen: woonbeleid Sommige instrumenten zijn averechts herverdelend of zouden meer effect hebben als ze beter worden gericht: Fiscale voordelen zeer ongelijk verdeeld (bv.woonbonus) Brede subsidies voor renovatie (BTW 6%, renovatiepremie) Sociale huisvesting, huursubsidies, sociale leningen wel gericht Sommige bijzondere uitdagingen vragen extra stimulerende maatregelen: Sanering harde kern van slechte woningen, o.a. in steden Aanbodtekort onderste segment private huur Klimaatdoelstellingen De realisatie van een nieuw Vlaams woonmodel (Ryckewaert e.a., 2011) Bijzonder ongelijke behandeling huur en eigendom heeft tot duaal systeem geleid
Wonen in Vlaanderen: Besluit Vaststellingen: Grondwettelijk recht op wonen niet gerealiseerd voor grote groep Voornaamste problemen geconcentreerd in huurmarkt Beleid behandelt huur en eigendom zeer ongelijk Woningfiscaliteit vergroot vermogensongelijkheid Beleidsaanbevelingen: Nood aan een meer doelgericht beleid: minder instrumenten, beter gericht op beleidsdoelen Verdere afbouw woonbonus Maar ook verdere gelijkschakeling in inkomstenbelasting 35
Wonen in Leuven: cijfers Bijna 100.000 bewoners + 35.000 kotstudenten Hiervan 6.200 buitenlandse studenten Opvallend jonge en internationale bevolking 81.000 wooneenheden: 35% eengezinswoningen 26% appartementen 39% studentenkamers en studio s 48.184 huishoudens* 22.767 éénpersoonshuishoudens (47%) vergrijzing, toename scheidingen, toename buitenlandse studenten 3.206 alleenstaande ouders (7%) 10.776 paar zonder kinderen (22%) 9.953 paar met kinderen (21%) 28% van deze éénpersoonshuishoudens leven in een grondgebonden woning (vaak 60+) Bron: Woonstudie Leuven (Mozaïek februari 2014) * www.lokalestatistieken.be (1 januari 2015) 36
Wonen in Leuven: cijfers 312.162 Bron: www.lokalestatistieken.be, op basis van ADS 37
Wonen in Leuven: cijfers 350000 Verkoopprijzen 2014 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 Gewone woonhuizen Appartementen, flats en studio's Bron: tabel gebaseerd op data www.lokalestatistieken.be (ADSEI) 38
Wonen in Leuven: cijfers Sociale woningen: 3.057 woningen in 2014 (inclusief leegstand) Leuven (2014): 6,6% huishoudens in sociale woning (bron: stadsmonitor) Aantal kandidaat-huurders (2013): 2.323 (inclusief mutaties) SVK-woningen in 2015: 102 Grond- en pandenbeleid (decreet 2009): - 618 bijkomende huurwoningen tegen 2020 - Gerealiseerd: -258 woningen* - Te realiseren: 876 woningen* - Projecten in uitvoering: 324 woningen* - Resultaat voortgangstoets 2016: categorie 2 Bron: www.lokalestatistieken.be, op basis van VMSW * Voortgangstoets 2016: https://www.wonenvlaanderen.be/grond-en-pandenbeleid/voortganghoe-vordert-uw-gemeente-met-de-realisatie-van-haar-bindend-sociaal 39
Wonen in Leuven: cijfers Aandeel eigenaars, naar centrumstad, met 95%-betrouwbaarheidsinterval, 2013 N=5 207. Bron: Heylen (2015), op basis van Grote Woononderzoek 2013 Aandeel eigenaars Vlaanderen: 70,5% 40
Wonen in Leuven: cijfers Huurprijs op private markt, naar centrumstad, gemiddelde in euro per maand, 95% betrouwbaarheidsinterval, Vlaanderen, 2013 N totaal=970 N per centrumstad: Aalst (54), Antwerpen (155), Brugge (52), Genk (45), Gent (89), Hasselt (66), Kortrijk (52), Leuven( 92), Mechelen (56), Oostende (115), Roeselare (34), Sint-Niklaas(92), Turnhout (68). Bron: Heylen (2015), op basis van het Grote Woononderzoek 2013 41 Gemiddelde huurprijs private huurmarkt Vlaanderen: 562
Wonen in Leuven: cijfers Aandeel met woonquote boven 30% (%), naar centrumsteden, 95%-betrouwbaarheidsinterval Vlaanderen, 2013 N=4 877. Bron: Heylen (2015), op basis van het Grote Woononderzoek 2013 42 Aandeel met woonquote boven 30% in Vlaanderen: 19,6%
Wonen in Leuven: cijfers Resterend inkomen Leuven: 15,3 % huishoudens houdt niet genoeg over om menswaardig te leven Let wel: dit is over alle huishoudens, inclusief eigenaars zonder hypotheek Vgl: in Vlaanderen: 13,5% In Antwerpen en Oostende +/- 1 op 4 In Aalst, Kortrijk, Roeselare +/- 1 op 10 Bron: Heylen (2015), op basis van het Grote Woononderzoek 2013 43
Wonen in Leuven: vragen/uitdagingen Potentieel voor bevolkingsgroei ruimte bieden voor private nieuwbouw Grote ontwikkelingen? De hoogte in? Verdichting bestaande weefsel: woningopdeling, vervangingsbouw Privaat huuraanbod stimuleren? Beleid onderbezette woningen Sociaal woningaanbod verder uitbouwen Via klassieke sociale huisvesting Via intermediaire functie (cfr SVK) Verder werken aan woningkwaliteit Nieuwe woonvormen faciliteren, bv co-housing Stadswoning een goed concept? 44
Referenties steunpunt wonen GWO 2013 https://steunpuntwonen.be/publicaties/aflaadbare-rapporten Deelmarkten: Heylen K. (2015), Grote Woononderzoek 2013. Deel 2. Deelmarkten, woonkosten en betaalbaarheid, Steunpunt Wonen, Leuven, 60 p. Technische kwaliteit Vanderstraeten L. & Ryckewaert M. (2015), Grote Woononderzoek 2013. Deel 3. Technische woningkwaliteit, Steunpunt Wonen, Leuven, 109 p. Subjectieve kwaliteit Van den Broeck K. (2015), Grote Woononderzoek. Deel 4. Woningkwaliteit en renovatie: resultaten op basis van de vragen aan bewoners, Steunpunt Wonen, Leuven, 98 p. Energie Ceulemans W. & Verbeeck G. (2015), Grote Woononderzoek 2013. Deel 6. Energie, Steunpunt Wonen, Leuven, 48 p. Betaalbaarheid Heylen K. (2015), Grote Woononderzoek 2013. Deel 2. Deelmarkten, woonkosten en betaalbaarheid, Steunpunt Wonen, Leuven, 60 p. Winters, S., Ceulemans, W., Heylen, K., Pannecoucke, I., Vanderstraeten, L., Van den Broeck, K., De Decker, P., Ryckewaert, M., Verbeeck, G. (2015) Wonen in Vlaanderen anno 2013. De bevindingen uit het Grote Woononderzoek gebundeld, Antwerpen- Apeldoorn: Garant, p.124, 45
Rapporten Steunpunt Wonen www.steunpuntwonen.be Hier o.a. gebruikt: - Heylen K., Le Roy M., Vanden Broucke S., Vandekerckhove B. & Winters S. (2007), Wonen in Vlaanderen; De resultaten van de woonsurvey 2005 en de Uitwendige Woningschouwing 2005. Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed, Woonbeleid, Brussel, 481 p. - Heylen K. (2016), Woonsubsidies in Vlaanderen. Verdelingsanalyse voor 2013, Steunpunt Wonen, Leuven, 88 p - Heylen K. & Winters S. (2012), De verdeling van de subsidies op vlak van wonen in Vlaanderen, Steunpunt Ruimte en Wonen, Heverlee, 95 p. - Vastmans F., Buyst E., Helgers R. & Damen S. (2014), Woningprijzen: woningprijs-mechanisme & marktevenwichten. De logica, nood en valkuilen van betaalbaarheid als woningprijs determinant, Steunpunt Wonen, Leuven, p. 87. - Winters S., Heylen K., Ryckewaert M., Smolders C. & Vastmans F. (2014), Van klein beschrijf naar huiskorting. Deel 5. Conclusies en aanbevelingen, Steunpunt Wonen, Leuven, 30 p. - Winters S., Ceulemans W., Heylen K., Pannecoucke I., Vanderstraeten L., Van den Broeck K., De Decker P., Ryckewaert M. & Verbeeck G. (2015), Wonen in Vlaanderen anno 2013. De bevindingen uit het Grote Woononderzoek 2013 gebundeld, Steunpunt Wonen, Leuven, 99 p. (+ deelrapporten) - Ryckewaert M., De Decker P., Winters S., Vandekerckhove B., Vastmans F., Elsinga M. & Heylen K. (2011), Een woonmodel in transitie. Toekomstverkenning van het Vlaamse wonen, Garant, Antwerpen/Apeldoorn, 109 p.
Rapporten Onderzoek naar de woonfiscaliteit in Vlaanderen Rapporten juni 2014: Marietta Haffner, Katleen Van den Broeck en Sien Winters, Deel I: Literatuur en instrumenten. Geert Goeyvaerts en Frank Vastmans, Deel II: Budgettaire analyse van instrumenten. Frank Vastmans, Kristof Heylen en Geert Goeyvaerts: Deel III: Effectenmeting Geert Goeyvaerts, Marietta Haffner, Kristof Heylen, Katleen Van den Broeck, Frank Vastmans en Sien Winters, Deel IV: Bouwstenen en scenario s Geert Goeyvaerts, Marietta Haffner, Kristof Heylen, Katleen Van den Broeck, Frank Vastmans en Sien Winters, Deel V: Samenvatting http://www.econ.kuleuven.be/drc/ces/research/rapporten-workshop-woonfiscaliteit