UITDAGINGEN VOOR HET WOONBELEID IN VLAANDEREN

Transcriptie

1 UITDAGINGEN VOOR HET WOONBELEID IN VLAANDEREN Pascal De Decker HaUS (Housing and Urban Studies) Fac. Architectuur KU Leuven Algemene Vergadering VVSG Mechelen 9 juni 2016

2 Inhoud Recht op wonen o o o Wat is recht op wonen? Is het recht op gerealiseerd? Waarom wel? Waarom niet? Uitdagingen Waarheen? 2

3 Vlaamse Wooncode (1997+ wijzigingen) Recht op wonen o o o o o Voldoende woningen Voldoende kwaliteit Betaalbaar Zeker Goede woonomgeving Middelen meest kwetsbaren

4 Stand van zaken Trendbreuk! o o o Aantal eigenaars blijft stijgen; aandeel daalt Aantal private huurders stijgt; aandeel stijgt Aantal sociale huurwoningen stijgt; aandeel daalt Winters, S. e.a. (2015): Wonen in Vlaanderen anno 2013, De bevindingen uit het Grote Woononderzoek 2013 gebundeld, Uitg. Garant De Decker, P. e.a. (2015): Woonnood in Vlaanderen. Feiten/mythen/realiteit. Uitg. Garant. www,steunpunt.be

5 Evolutie van aandeel eigenaars naar inkomensquintielen, Vlaanderen, Bron: Pannecoucke e.a. (2001), Socio-economisch Panel 76, 85 en 97 ; Woonsurvey 2005; Grote Woononderzoek 2013.

6 Wat met het RoW?

7 Voldoende woningen? Ja, maar hoe correct zijn de cijfers? Vlaanderen, aantal private huishoudens volgens het Rijksregister, aantal woningen volgens kadaster, woningen per privaat huishouden Private huishoudens* Woningen volgens kadaster** Woningen per huishouden , , ,13 *niet iedereen woont op de plaats waar hij of zij is ingeschreven **leegstand, 2 de verblijven onderschatting overschatting van echte woningen Overgenomen uit Luyten, D. e.a. (2015) De sleutel past niet meer op elke deur. Dynamische gezinnen en flexibel wonen, Uitg. Garant

8 Voldoende woningen? Aangroei aantal huishoudens vs. Aantal woningen in goedgekeurde bouwvergunningen, grote steden periode Aangroei aantal huishoudens* (1) Woningen in goedgekeurde bouwvergunningen** (2) Verschil (2)-(1) België Vlaanderen Wallonië Brussels HG Antwerpen Gent Luik Charleroi *vermoedelijk onderschat **niet alles gebouwd; wel niet geregistreerde opsplitsing

9 Voldoende woningen van goede kwaliteit? Basis= technische kwaliteit Vlaamse Wooncode ontoereikende kwaliteit : relatief eenvoudige ingrepen : structurele ingrepen nodig (13 à 14%) Basis= beoordeling bewoners Lichte toename van het aantal slechte woningen Merk op: onderschatting Zonder inschatting energetische problemen Zonder verrekening van omgevingskwaliteit (steenwegen bijv.) Winters, S. e.a. (2015): Wonen in Vlaanderen anno 2013, De bevindingen uit het Grote Woononderzoek 2013 gebundeld, Uitg. Garant

10 Voldoende betaalbare woningen? Woonquote= % van het inkomen dat huishoudens aan (naakte*) woonkosten spenderen 1/3-norm 1/3 is niet voor iedereen hetzelfde (luxe/armoede) resterend inkomen= wat overblijft om van te leven na het betalen van de woonkosten *zonder water, elektriciteit,

11 Voldoende betaalbare woningen? Gemiddelde woonquote, naar eigendomsstatuut, Vlaanderen, Heylen, K. (2015), Grote WOONONDERZOEK 2013, Deel 2. Deelmarkten, woonkosten en betaalbaarheid, Steunpunt Wonen.

12 Voldoende betaalbare woningen? Aandeel met woonquote boven 30% (%), naar eigendomstitel, Vlaanderen, Heylen, K. (2015), Grote WOONONDERZOEK 2013, Deel 2. Deelmarkten, woonkosten en betaalbaarheid, Steunpunt Wonen.

13 Voldoende betaalbare woningen? Aandeel met woonquote boven 40% (%), naar eigendomstitel, Vlaanderen, Heylen, K. (2015), Grote WOONONDERZOEK 2013, Deel 2. Deelmarkten, woonkosten en betaalbaarheid, Steunpunt Wonen.

14 Voldoende betaalbare woningen? Aandeel onder de norm voor het resterend inkomen (%) naar eigendomstitel, Vlaanderen, Heylen, K. (2015), Grote WOONONDERZOEK 2013, Deel 2. Deelmarkten, woonkosten en betaalbaarheid, Steunpunt Wonen.

15 Wat met de woonzekerheid? Weinig meetbare info beschikbaar (AVA:1995) Sociale huur 400 à 500 uithuiszettingen per jaar, SVK 138 uithuiszettingen in 2012 Eigendomssector 1 à 2% achterstallen Private huur opgestarte procedures: 12 à per jaar, Verstraete, J. & P. De Decker (2015). De gerechtelijke uithuiszetting nog steeds in het duister, in De Decker, P. e.a. (red.). Woonnood in Vlaanderen. Antwerpen: Garant

16 Gevolg woonnood voor velen

17 Gevolg Aandeel onder de RI-norm (%), naar deelmarkt en achtergrondkenmerken, Vlaanderen, 2013/2005 Bron:Grote Woononderzoek 2013 Eigenaar zonder hypotheek Eigenaar met hypotheek Private huurder Sociale huurder Totaal 2013 Totaal 4,7 10,0 30,4 34,5 13,5 13,6 Inkomensquintielen 1 24,8 83,0* 89,4 76,4 56,9 56, ,1 41,5 4,7 13,7 10, ,2 2,4 0,9 1,9 1, , ,4 0, ,1 0,2 0 0,1 0,0 Leeftijd referentiepersoon jaar 15,0 10,2 26,9 42,9 17,8 14, ,7 10,4 32,6 49,6 17,7 14, ,5 9,7 29,4 38,3 13,0 11,7 65 en ouder 4,5 9,5 33,9 19,2 10,0 15,1 Huishoudtype Alleenstaand 3,1 6,0 27,2 22,5 13,3 14,8 Eenoudergezin 12,4 25,6 66,3 64,0 39,4 35,1 Koppel zonder kind 2,8 5,4 22,4 23,4 6,9 7,5 Koppel met kind 10,4 11,3 33,1 53,3 15,3 13,7 Activiteitsstatus ref. Tewerkgesteld 3,3 7,8 17,0 33,6 9,8 8,1 (Brug)pensioen 3,9 10,6 31,2 19,5 9,4 13,5 Werkloos 19,5 38,5 64,3 74,9 51,9 54,2 Ziek/arbeidsgeschikt 9,2 27,7 53,8 32,3 32,3 32,5 N *noodkoop Totaal 2005

18 Pascal De Decker, Bruno Meeus Isabelle Pannecoucke, Elise Schillebeeckx, Jana Verstraete & Emma Volckaert (red.) Woonnood in Vlaanderen Bewonerstitel* Verschil % % Aantallen Aantallen Aantallen Eigenaars 74.4 (1) 70.5 (2) met hypo 45.7% van (1) 43.9% van (2) Private huurders Sociale huurders Betaalbaarheidsindicatoren Eigenaars met afbetalingslast +30%** Private huurders Sociale huurders Eigenaars met afbetalingslast +40% *** Private huurders Sociale huurders onder de norm RI**** Eigenaars met afbetalingslast Vlaanderen, bewonerstitel en betaalbaarheidsindicatoren, 2005 en Private huurders Sociale huurders

19 Beleid? Is dat beleid efficiënt? Gaan de middelen die de overheden in Vlaanderen aan wonen besteden naar diegenen die het het meest nodig hebben? Dit houdt in dat de totale woonsubsidiëring in Vlaanderen niet gericht is op de groepen waar de betaalbaarheid het meest in het gedrang komt Heylen, K, (2015): Housing affordability and the effect of housing subsidies, Ph.D KU Leuven

20 Is het beleid efficiënt? Inefficiëntie geldt inzonderheid voor de woonbonus (1,5 miljard ) Vertaalt zich in hogere prijzen Haalt niemand over de streep (daling aandeel eigenaars sinds 2005!!) Gaat naar mensen die het eigenlijk niet nodig hebben Effect op verhuismobiliteit Versteent financiële middelen o Sociale huur & HS sociaal efficiënt

21 Is het beleid efficiënt? Vlaanderen, sociale huurwoningen als aandeel van het aantal huishoudens, jaar Aantal sociale huurwoningen Aantal particuliere huishoudens % 5,44 5,50 5,50 5,50 5,52 +0,08%

22 nochtans sociaal maakt verschil Aandeel met woonquote boven 30% (%), naar deelmarkt en achtergrondkenmerken, Vlaanderen, 2013 Eigenaars met hypotheek Private huurders Sociale huurders Totaal 2013 Totaal 2005 Totaal 27,1 51,7 22,7 19,6 12,7 Inkomensquintielen ** ** ** ** ** 1 58,2 78,1 36,0 33,0 22,4 2 33,3 73,0 16,7 24,7 16,4 3 35,6 49,4 7,7 22,7 12,0 4 24,7 20,0 0 14,5 10,0 5 12,5 6,9 0 6,6 5,2 Leeftijd referentiepersoon ** * n.s. ** ** jaar 44,3 48,2 29,1 38,9 22, ,4 45,0 30,6 28,7 16, ,9 51,8 20,7 15,1 9,2 65 en ouder 20,3 61,7 19,2 10,5 10,3 Huishoudtype ** ** ** ** ** Alleenstaand 44,4 62,9 29,8 30,6 23,1 Eenoudergezin 35,4 71,1 23,3 31,8 24,8 Koppel zonder kind 22,9 33,0 8,9 9,1 5,9 Koppel met kind 21,7 28,6 19,0 16,2 8,7 Andere 36,2 66,5 23,4 21,9 16,3 Activiteitsstatus ref. ** ** n.s. ** ** Tewerkgesteld 26,8 38,0 21,7 22,1 12,3 (Brug)pensioen 16,3 60,4 19,1 10,7 9,5 Werkloos 50,3 75,1 28,4 47,2 34,3 Ziek/arbeidsgeschikt 45,2 72,7 22,9 35,3 18,0 N ²-test: *p<0,05; **p<0,01, n.s.= niet significant. Bron: Grote Woononderzoek 2013

23 Aandachtspunt discriminatie Intentie tot negatieve selectie/discriminatie Stel dat mensen van een andere afkomst zich als kandidaat-huurder zouden aanbieden, zou u daar geen enkel bezwaar tegen hebben, zou u het aanvaarden maar het minder prettig vinden of zou u een andere huurder zoeken? In %, Vlaanderen, Houding Geen enkel bezwaar 41,7 56,1 Minder prettig, maar aanvaarden 31,3 21,7 Andere huurder zoeken 27,0 22,0 Totaal 100,0 100,0 2013: N=622; ²=8,84, p=0,012. Bron: Grote Woononderzoek 2013 Stel dat een kandidaat-huurder meedeelt dat hij of zij afhankelijk is van een huurwaarborg van het OCMW, zou u daar geen enkel bezwaar tegen hebben, zou u het aanvaarden maar het minder prettig vinden of zou u een andere huurder zoeken? In %, Vlaanderen, 2013 Houding Geen enkel bezwaar 41,7 41,2 Minder prettig, maar aanvaarden 16,9 22,4 Andere huurder zoeken 41,4 36,4 Totaal 100,0 100,0 2013: N=619; ²=2,40, p=0,30. Bron: Grote Woononderzoek 2013

24 Discriminatie Overzicht discriminatiegraden betreffende het krijgen van een afspraak privé-verhuurders *** significant op 1%; ** significant op 5%. % discriminatie TELEFOON Totaal Vrouwen Mannen Mannen Raciale grond ** 12.7*** Alleenstaande moeder 5.5** 5.5** n.b. 6.1* Handicap ** Vermogen 12.4** 17.0** *** Loopmans, M., Esam Awuh, H., De Decker, P., Heylen, K., Meeus, B., Minon, C., Moris, M., Perrin, N., Winters, S., Spijkers, F., Teller, J., Vandenbroucke, S., Van de Broeck, K. & J. Verstraete (2014): Onderzoek van de private huisvestingsmarkt in België in het kader van de Diversiteitsbarometer, in: Interfederaal Gelijkekansencentrum (red.): Diversiteitsbarometer Huisvesting, Brussel

25 Discriminatie Immobiliënkantoren - Bereidheid tot het mijden van bepaalde types kandidaathuurders Is het mogelijk te mijden? Vreemdelingen Werklozen (percentages) N=300 N=300 Ja Nee Nee, de keuze is aan de verhuurder (lijst) Dit moet met leidinggevende besproken worden Dit wordt niet over de telefoon besproken De vraag wordt ontweken De procedure wordt toegelicht (bvb. loonfiches, informeren bij vorige verhuurder, ) De procedure wordt toegelicht inclusief voorselectie door vastgoedkantoor obv. solvabiliteit Andere Loopmans, M., Esam Awuh, H., De Decker, P., Heylen, K., Meeus, B., Minon, C., Moris, M., Perrin, N., Winters, S., Spijkers, F., Teller, J., Vandenbroucke, S., Van de Broeck, K. & J. Verstraete (2014): Onderzoek van de private huisvestingsmarkt in België in het kader van de Diversiteitsbarometer, in: Interfederaal Gelijkekansencentrum (red.): Diversiteitsbarometer Huisvesting, Brussel

26 Conclusies RoW wettelijk verankerd RoW voor velen niet gerealiseerd RoW voor velen niet te realiseren met het huidige woonmodel (marktdominantie) Discriminatie is een probleem Niet meer middelen, maar bestaande beter besteden (afbouw woonbonus, investeren in sociale- huur)

27 Uitdagingen Vlaamse Woonraad: 6 V s Verruiming Vernieuwing Vergroening Vergrijzing Verkleuring Verarming Meer dan volume (wat voor wie?) Pand per pand of structureel? Stedelijk Buiten stedelijk (Niet langer alleen) in de steden Overal op een ruimtelijk verantwoorde manier alles overal maar niet in dezelfde mate

28 Vergrijzing Raming 80+ in 2030 Bevolkingsprojectie Aandeel 40 tot 59-jarigen in 2010 als ruwe schatting van het aandeel 60 -plussers in 2030 op wijkniveau

29 Vergroening

30 Verkleuring

31 Wat te doen? Woonnood toegenomen Muurvast Wettelijk kader Middelen Wie doet wat? Muurvast? te doen.

32 Leespakket

33 Dank u pascal.dedecker@kuleuvenbe