Aan: de raad van de gemeente Rotterdam, Coolsingel 40, 3011 AD Rotterdam. Van: ing. L.W. Vreugdenhil, Nieuw-Oranjekanaal 20, 3151 XL Hoek van Holland. Betreft: Kendoe & winst en verlies in de Oranjebonnen Hoek van Holland, 6 juni 2016 Geachte raad, Bij de Grondexploitatie Oranjebonnen (bijlage 1) werd nog gesproken over een licht positief saldo van 204.000,- voor de eerste fase van het project Oranjebonnen. Dit is inclusief alle plankosten (te weten 3.605.710,-) welke in de afgelopen decennia gemaakt zijn voor het landelijk gebied tussen Hoek van Holland en Maassluis. Inmiddels heeft het onderzoek van de Rekenkamer Rotterdam onmiskenbaar aangetoond dat er hierbij sprake is geweest van een wanprestatie, dat er tal van kansen zijn gemist en mogelijkheden onbenut zijn gebleven. Er is sprake geweest van eindeloos gemodder in de polder, er zijn duidelijk strategisch verkeerde keuzes gemaakt, er is ontzettend veel publiek geld is verkwist en er is uiteindelijk veel maatschappelijke -, zakelijke - en persoonlijke schade veroorzaakt (bijlage 2). De pijn is neergelegd bij de (oorspronkelijke) bewoners en ondernemers in het gebied. De gemeente Rotterdam brengt ieder uur in rekening en eist daarmee een groot deel van het subsidiegeld van andere overheden op. Deze middelen had men ook kunnen aanwenden om de indertijd afgesproken publieke doelen te bereiken. Bij de Grondexploitatie Oranjebonnen is ook een bedrag ( 1.611.051,-) gereserveerd voor de risicokosten, de onzekerheidsreserve en afkoop van het beheer. Het is de vraag wat hiermee nu is gebeurd. In het voortgangsbericht Oranjebonnen d.d. 14 november 2014 van de verantwoordelijke wethouder Buitenruimte (bijlage 3) is men nog tamelijk optimistisch over het verloop van de voortgang. Inmiddels weten we beter. Uit een aanpassing op de Jaarstukken 2015 (bijlage 4) d.d. 26 mei 2016 blijkt dat er een verliesvoorziening van 870.000,- nodig is bij het project Oranjebonnen. In de Grondexploitatie Oranjebonnen werd nog gemeld dat een overschrijding van de kosten van de herinrichting zou zijn. Het blijkt nu dat men zich ambtelijk ook weer had rijk gerekend met te verwachten opbrengsten. Als beheersmaatregel wordt genoemd een verdere versobering van de inrichtingskwaliteit. Wederom wordt dus de rekening voor falen bij het gebied zelf neergelegd. In het eerder vermelde voortgangsbericht Oranjebonnen d.d. 14 november 2014 wordt daarbij nog gesproken over de zogeheten aardappelloods. Deze valt echter buiten het projectbestemmingsplan Oranjebonnen, fase 1 (bijlage 5) en het slopen van deze loods is niet vermeld in het Ambitiedocument Oranjebonnen noch in het Inrichtingsplan Oranjebonnen. De mogelijke verkoop van deze locatie kan dus ook geen positieve bijdrage leveren aan de grondexploitatie van het projectbestemmingsplan. Overigens is er zelfs geen sprake van het aanbieden van deze locatie op de gemeentelijke website. In het concept-rapport 1 van bevindingen bij het accountansverslag 2015 van PWC blijkt dat er is voorgesteld om de voorziening voor het project Oranjebonnen met 900.000,- te verhogen. Het is onduidelijk waar het verschil van 30.000,- door is ontstaan. 1 http://www.ris.rotterdam.nl/cgi-bin/showdoc.cgi/action=view/id=242916/type=pdf/conceptrapport_van_bevindingen_van_de_accountant Accountantsverslag_2015_.pdf
In het concept-rapport van PWC bij de Jaarrekening 2015 staat ook het volgende vermeld: Niet alle grondexploitaties zijn zuivere grondexploitaties. Zo zijn er ook projecten die vooral ten doel hebben recreatieterrein of openbare ruimte te ontwikkelen. Formeel zouden deze projecten als materiële vaste activa dan wel als gebiedsontwikkeling (exploitatieproject) moeten worden beschouwd. Voor een aantal projecten, waarvoor eventuele reclassificatie geen financieel effect heeft, hebben wij het college geadviseerd in 2016 de classificatie te beoordelen en waar nodig te corrigeren. In uw vergadering d.d. 23 april 2015 heeft u bij de behandeling van het rekenkamerrapport Gemodder in de polder de motie Groene Grex (bijlage 6) verworpen. Ook de motie Groen en rood wordt grijs (bijlage 7) kon niet rekenen op de steun van een meerderheid van uw raad evenals de motie om met een schone lei te beginnen voor de Oranjebuitenpolder en de Bonnenpolders (bijlage 8). Het zal op prijs worden gesteld als u inzake de grondexploitatie van het project Oranjebonnen uw standpunten wilt herzien. Het zou de gemeente daarbij ook sieren als men de plankosten voor de geleverde wanprestatie niet in rekening zou brengen als gebaar naar de andere publieke en private partners bij deze integrale gebiedsontwikkeling. Met het neerleggen van deze rekening bij het gebied investeert men niet in het noodzakelijke vertrouwen om alsnog een succes te maken van de samenwerking met deze partijen. Er zal immers ook publieke geld nodig zijn om alsnog de gestelde publieke doelen te realiseren. Ten opzichte van de 3 jaar geleden vastgestelde grondexploitatie Oranjebonnen is er dus een fors verlies ontstaan. Daarmee zet zich het patroon van het gemodder in de polder 2 door. Er is ook sprake van een reputatieschade voor de gemeente Rotterdam welke zich niet direct laat kwantificeren. De ambtelijk voorgewende deskundigheid heeft wederom een verkwisting van publiek geld opgeleverd. Voor de verantwoordelijke ambtenaren heeft dit geen gevolgen voor hun loopbaan en daarmee hun rekening-courant. Maarten de Gaaij (bijlage 9) - de voormalige projectleider Oranjebonnen - is nu overgeplaatst naar het project Schepenstraat. Voor het overige bestaat het projectteam Oranjebonnen nog uit dezelfde ambtenaren en luistert de verantwoordelijke wethouder nog steeds naar zijn beleidsadviseur Wim Reijnierse (bijlage 10). Ook daarmee toont men aan dat men bestuurlijk nog onvoldoende prioriteit toekent aan het project Oranjebonnen. Het geheel heeft een vrijblijvend karakter: er is geen inspannings- noch een resultaatsverplichting. Er is niemand die zich echt verantwoordelijk voelt en een mogelijke verantwoordelijkheid wordt direct afgeschoven. Dat heeft niets met Kendoe 3 te maken. In een organisatiecultuur die gedomineerd wordt door cynisme zijn daarvoor altijd wel argumenten te vinden. Daarmee toont men geen oprechte betrokkenheid en toont men geen aandacht voor de menselijke maat en de impact van bestuurlijke besluitvorming op direct betrokkenen. In de Oranjebonnen is er ook sprake van menselijk kapitaal en daar is niet naar geluisterd. Er is door het missen van kansen, het onbenut laten van mogelijkheden, het onderschatten van mogelijke bedreigingen en het verder verzwakken van het gebied door het toestaan van een uitputtingsstrategie van de vastgoedspeculanten dan ook een groter verlies dan alleen het geïnvesteerde financiële en publieke kapitaal van de diverse overheden. Het zal op prijs worden gesteld als u bij het beoordelen van de winst- en verliesrekening van het project Oranjebonnen ook aandacht wilt hebben voor deze aspecten. met bezorgde groet, ing. L.W. Vreugdenhil 2 http://rekenkamer.rotterdam.nl/onderzoeken/gemodder-de-polder/ 3 http://www.rotterdam.nl/clusters/bsd/college%202014-2018/collegeprogramma%202014-2018.pdf
Bijlagen: 1. Grondexploitatie Oranjebonnen, 2. Krantenartikel Gemodder in de polder, 3. Voortgangsbericht Oranjebonnen d.d. 4. Aanpassing Jaarstukken 2015 d.d. 26 mei 2016, 5. Kaart projectbestemmingsplan Oranjebonnen (fase 1), 6. Motie Groene Grex, 7. Motie Groen en rood wordt grijs, 8. Motie Een schone lei voor de Oranjebuitenpolder en de Bonnenpolders, 9. Foto vml. projectleider Oranjebonnen Maarten de Gaaij, 10. Foto beleidsadviseur wethouder Buitenruimte Wim Reijnierse. c.c.: - ing. A.H.M. Weterings, voorzitter Stichting de Bonnen, - mr. H. Weber, Gedeputeerde Groen van de Provincie Zuid-Holland, - Provinciale Staten van de Provincie Zuid-Holland, - mevr. I. ter Woorst, Hoogheemraad van het Hoogheemraadschap van Delfland, - Verenigde Vergadering van het Hoogheemraadschap van Delfland, - ir. M. Houtzagers, directeur Het Zuid-Hollands Landschap, - drs. P. Hofstra, directeur Rekenkamer Rotterdam, - bestuur LTO-Noord, - Gebiedscommissie Hoek van Holland.
Bijlage 1 Grondexploitatie Oranjebonnen d.d. 3 juli 2013
Bijlage 2 Krantenartikel Gemodder in de polder
Bijlage 3 Voortgangsbericht Oranjebonnen d.d. 12 november 2014
Bijlage 4 Aanpassing Jaarstukken 2015 d.d. 26 mei 2016
Bijlage 5 Kaart projectbestemmingsplan Oranjebonnen, fase 1
Bijlage 6 Motie Groene Grex
Bijlage 7 Motie Groen en rood wordt grijs
Bijlage 8 Motie Een schone lei voor de Oranjebuitenpolder en de Bonnenpolders
Bijlage 9 Foto vml. projectleider Oranjebonnen Maarten de Gaaij
Bijlage 10 Foto beleidsadviseur wethouder Buitenruimte Wim Reijnierse