Eindverslag Vervolgproject arbocatalogi Inleiding De Stichting van de Arbeid heeft via het project Arbocatalogi tussen april 2007 tot maart 2011, gesubsidieerd door het ministerie van SZW, de totstandkoming van arbocatalogi gestimuleerd. Er zijn in deze periode verschillende instrumenten, handreikingen en andere hulpmiddelen ontwikkeld om de totstandbrenging van de arbocatalogus in de branches en sectoren te stimuleren. Ongeveer 150 van de 250 branches/sectoren hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheid om, met subsidie, een arbocatalogus voor de eigen sector te ontwikkelen. Na afloop van dit project stelde de Stichting van de Arbeid vast dat dit een mooi resultaat was maar dat het onvoldoende was. Om verankering van de arbocatalogus te bewerkstelligen, zijn meer inspanningen van sociale partners gewenst. Evaluatieonderzoek van ITS 1 had aangetoond dat de bekendheid en het gebruik van dit instrument door de individuele bedrijven te wensen overliet. In november 2012 is de Stichting van de Arbeid daarom, opnieuw met subsidie van SZW, gestart met het Vervolgproject arbocatalogi. Voor de uitvoering hiervan is voor drie dagen in de week een projectleider aangetrokken. Vervolgproject arbocatalogi Dit project heeft in eerste instantie een looptijd van anderhalf jaar en zou op 1 mei 2014 eindigen. Omdat echter niet alle onderdelen van het project op dat moment gereed waren, heeft de Stichting - na financiële herschikking van de middelen van SZW - om uitstel gevraagd. Het project is vervolgens met goedkeuring van SZW tot 1 januari 2015 verlengd. Het Vervolgproject arbocatalogi heeft de volgende doelstellingen: 1. 40 sectoren die nog geen arbocatalogus hebben, stimuleren er een te ontwikkelen. 2. Werkgevers en werknemers in 50 sectoren die al werken met een arbocatalogus stimuleren hun arbocatalogus uit te breiden met andere prioritaire risico s en/of ervoor te zorgen dat de arbocatalogus bekend is bij en gebruikt wordt door de individuele werkgevers en werknemers in hun sector/branche. 3. Ondersteuning van sectoren en branches door nieuwe handreikingen en instrumenten te ontwikkelen en reeds bestaande te herijken. 4. Bijeenkomsten organiseren voor werkgevers en werknemers waar de implementatie centraal staat. 5. Bevorderen dat sectoren hun arbocatalogi actueel houden en borging van instrumenten (handreikingen/websites). (Bij dit onderwerp heeft de Stichting van de Arbeid meerdere malen aangegeven dat facilitering door de overheid hierbij noodzakelijk is.) 1 ITS, Radboud Universiteit Nijmegen: De werking van arbocatalogi: Evaluatie van het project arbocatalogi van de Stichting van de Arbeid, februari 2011, opdracht van de Stichting van de Arbeid.
2 1. 40 nieuwe arbocatalogi initiëren Een van de doelstellingen is sectoren die nog geen arbocatalogus hebben, stimuleren er een te ontwikkelen. Het streven is om 40 nieuwe arbocatalogi te laten opstellen. De achtergrond van deze doelstelling is dat de Stichting de arbocatalogus ziet als een belangrijk hulpmiddel op decentraal niveau om de arbeidsomstandigheden binnen branches en sectoren te verbeteren. Branches/sectoren zorgen op deze wijze zelf en op een wijze die het beste past bij de sector/branche voor handhaving/verbetering van de arbeidsomstandigheden. Meer arbocatalogi betekent dat meer werknemers onder de dekking ervan vallen. De projectleider heeft om deze doelstelling te bereiken een aantal sectoren benaderd die ondanks de nodige aansporingen - via brieven en gesprekken - nog geen arbocatalogus hebben. Hierbij moet worden opgemerkt dat het in het geheel niet uitgesloten is dat de individuele bedrijven die behoren tot deze sectoren een adequaat arbobeleid uitvoeren. De beweegredenen van deze sectoren om geen arbocatalogus op te stellen, zijn immers niet bekend. Door de trage respons op verzoeken om een gesprek is deze doelstelling slechts gedeeltelijk gehaald. Het resultaat is: Negen nieuwe arbocatalogi vanaf de startdatum Vervolgproject arbocatalogi; Negentien nieuwe arbocatalogi gerekend vanaf het einde van het eerste project. In bijlage 1 is een lijst opgenomen van deze nieuwe arbocatalogi. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van bestaande en nieuwe arbocatalogi die momenteel ter toetsing zijn voorgelegd aan de Inspectie SZW. 2. Bestaande arbocatalogi aanvullen met prioritaire risico s en implementatie in 50 sectoren bevorderen De Stichting van de Arbeid wil werkgevers en werknemers in sectoren die al werken met een arbocatalogus stimuleren hun arbocatalogus uit te breiden met andere prioritaire risico s en/of ervoor te zorgen dat de arbocatalogus bekend is bij en gebruikt wordt door de individuele werkgevers en werknemers in hun sector/branche. Veilig en gezond werken kan alleen bewerkstelligd worden als door en met branches herkenbare en passende maatregelen getroffen worden voor alle prioritaire risico s en deze vervolgens ook door werkgevers en werknemers gebruikt worden. De Stichting hecht er waarde aan om bestaande arbocatalogi met prioritaire risico s aan te vullen en de bekendheid met arbocatalogi te vergroten. 2a Bestaande arbocatalogi aanvullen met prioritaire risico s De Stichting wil stimuleren dat decentrale sociale partners hun arbocatalogus aanvullen met oplossingen voor, liefst alle, prioritaire risico s in hun sector. Om dit te bewerkstelligen heeft de projectleider tussen november 2012 en november 2013 gesprekken gevoerd met centrale en decentrale sociale partners. Daarnaast is d.d. 5 december 2012 een brief verstuurd naar decentrale sociale partners met de vraag of sectoren de wens hebben om prioritaire risico s aan de eigen arbocatalogus toe te voegen en of men daarbij enige vorm van hulp nodig heeft. Dit heeft geleid tot de nodige activiteiten. Uit de inventarisatie van bestaande arbocatalogi die zijn aangevuld met prioritaire risico s komt naar voren dat de doelstelling meer dan gehaald is. Het resultaat is:
3 2011 39; 2012 50; 2013 27; 2014 21. In bijlage 3 zijn de arbocatalogi opgesomd die aanvullende prioritaire risico s hebben opgenomen. Bij de vraag waarom men in gebreke blijft, blijkt dat er allerlei redenen zijn waarom decentrale sociale partners niet eraan toekomen om de eigen arbocatalogus te actualiseren. ABVAKABO FNV heeft bijvoorbeeld aangegeven dat men betrokken is bij 29 arbocatalogi binnen de publieke sector. Dat op dit moment niet veel inzet gepleegd wordt op de uitbreiding van de arbocatalogi valt volgens deze vakbond deels te verklaren door het feit dat veel publieke sectoren in een overgangssituatie zitten door decentralisaties en de daaraan verbonden gewijzigde (en gereduceerde) financieringsstromen. Sociale partners in deze sectoren hebben iets anders aan hun hoofd. De FNV heeft overigens aangegeven dat men wel van plan is om in 2015 te bekijken wat men kan doen om de kwaliteit (en kwantiteit) van de arbocatalogi te verhogen. 2b Implementatie in 50 sectoren bevorderen Het Vervolgproject heeft als doel ervoor te zorgen dat de arbocatalogus bekend is bij en gebruikt wordt door de individuele werkgevers en werknemers in 50 sectoren/branches van de 174 branches/sectoren die een arbocatalogus hebben. Om de bekendheid en het gebruik van dit instrument bij de werkgevers en werknemers te stimuleren, heeft de Stichting van de Arbeid in- en extern onderzoek laten doen naar de succes- en faalfactoren van implementatie. Het interne onderzoek: een telefonische enquête Om te kunnen nagaan in hoeverre bedrijven op de hoogte zijn van de arbocatalogus in hun branche/sector en of zij deze ook gebruiken, is besloten een telefonische enquête te houden. Voorjaar 2013 zijn per sector steeds tien bedrijven uit de bloemendetailhandel, landbouw, particuliere beveiliging, verzekering, welzijn en maatschappelijke dienstverlening en bestratingen bevraagd in hoeverre zij bekend zijn met hun eigen arbocatalogus. Tevoren waren met behulp van het ITS-rapport de criteria voor implementatie vastgesteld. Deze lijst kan ook als eerste check door sectoren, branches en bedrijven gebruikt worden om na te gaan of sprake is van implementatie. De criteria zijn opgenomen in bijlage 4. De telefonische enquête bevestigt het vermoeden dat de meerderheid van de bedrijven (ruim 87% van de bevraagde bedrijven) niet op de hoogte is van het bestaan van een eigen arbocatalogus. Reden waarom deze ook niet gebruikt wordt. In bijlage 5 zijn de enquêtevragen opgenomen. Het externe onderzoek: best practices in het mkb Dit onderzoek is tegen het einde van projectperiode verricht en heeft geresulteerd in een handreiking voor mkb-sectoren om implementatie van hun arbocatalogus te bevorderen. De uitkomsten van dit onderzoek staan onder punt 3. nieuwe handreikingen.
4 Resultaten implementatieactiviteiten Het streven van de Stichting is om in 50 sectoren de implementatie te bevorderen. Of dat gelukt is, kan niet vastgesteld worden. Dit zou onderzoek vereisen na afsluiting van de projectperiode. Veel van de ontwikkelde instrumenten zijn bovendien pas aan het eind van de projectperiode ter beschikking gekomen van cao-partijen en opstellers van arbocatalogi waardoor de belangstelling voor de arbocatalogi als gevolg van de hiermee gepaard gaande publiciteit ook nu pas zijn uitwerking heeft op de individuele bedrijven. 3. Tools/instrumenten De Stichting van de Arbeid heeft ter ondersteuning van sectoren en branches bestaande handreikingen herijkt en nieuwe handreikingen en instrumenten ontwikkeld. De Stichting vindt het op goede wijze ontsluiten van de relevante arbo-informatie van groot belang. Dat vereist echter een continue alertheid en herijking want door de voortgaande veranderingen in wetgeving, stand der techniek en stand der wetenschap lopen ontwikkelde instrumenten al snel het risico dat zij niet meer alle relevante informatie bevatten met alle mogelijke gevolgen van dien. De instrumenten zijn ontwikkeld/herijkt om decentrale sociale partners te faciliteren bij het opstellen en/of uitbreiden van arbocatalogi en het stimuleren van het gebruik ervan. De Stichting heeft ook de websitepagina s over de arbocatalogus om deze reden geactualiseerd. Zie: http://www.stvda.nl/nl/thema/projectarbocatalogus.aspx. Actualisatie handreikingen De handreiking Arbomaatregelen zwangerschap & werk is door de auteur geactualiseerd. Deze is in november 2013 opgeleverd. De handreiking Bedrijfshulpverlening is niet herzien maar aangevuld met een FAQ. De verwachting dat gedurende de projectperiode de wetgeving zou wijzigen, is niet uitgekomen. Omdat er wel veel vraag is naar informatie over de bedrijfshulpverlening heeft de Stichting gezocht naar een andere passende oplossing om op een snelle manier hieraan tegemoet te komen. Het Nederlands Instituut voor Bedrijfshulpverlening(NIBHV) heeft in opdracht van de Stichting een veel gestelde vragenlijst ontwikkeld. Deze lijst is in december 2014 opgeleverd. De handreiking Uitzendwerk is in samenwerking met de Stichting Arbo Flexbranche in april 2014 geactualiseerd. De handreiking biedt ondersteuning aan werkgevers en werknemers in sectoren en branches die gebruik maken van flexwerkers en die een arbocatalogus hebben of willen maken. Actualisatie www.dearbocatalogus.nl Deze website is in het kader van het (eerste) project arbocatalogi door de werkgeversverenigingen AWVN en MKB-Nederland ontwikkeld. De website bevatte naast diverse handreikingen - deels nieuw ontwikkelde handreikingen, deels geactualiseerde handreikingen - onder meer een webbased instrument waarmee branches op relatief eenvoudige wijze een eigen arbocatalogus kunnen maken, een bestaande arbocatalogus kunnen voltooien en/of digitaliseren.
5 Dit instrument is - in een nieuwe opzet - een website van sociale partners gezamenlijk geworden. Dit project heeft veel vertraging opgelopen omdat sociale partners het eerst eens moesten worden over nut en noodzaak en vervolgens over de inhoud van deze website. In juni 2014 is daarom pas subsidie aangevraagd voor dit onderdeel van het project. In september is gestart met de daadwerkelijke update van de website. Dit leverde meer werk op dan vooraf was ingecalculeerd. De update kon daarom niet voor 1 januari 2015 gerealiseerd worden. De actualisatie van DeArbocatalogus is op 4 maart 2015 afgerond. Nieuwe handreikingen Niet goed omgaan met procedures en instructies als gevolg van taalproblemen is een van de oorzaken van ongevallen op het werk. De handreiking Taal en veiligheidsrisico s bevat praktische oplossingen voor situaties op de werkvloer waarin taal een veiligheidsrisico vormt. De handreiking is bedoeld als ondersteuning voor werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers die een arbocatalogus willen maken of uitbreiden. De oplossingen die de handreiking biedt, kunnen helpen bij het treffen van maatregelen in de eigen sector of branche.tno heeft deze handreiking ontwikkeld en in april 2014 opgeleverd. Een derde van het ziekteverzuim wordt veroorzaakt door werkgerelateerde psychosociale klachten. Dit is daarmee de meest voorkomende beroepsziekte. De Stichting heeft daarom besloten hiervoor een aparte handreiking te laten maken. De handreiking Werkdruk/psychosociale arbeidsbelasting geeft handvatten hoe PSA - werkdruk, werkstress, pesten, seksuele intimidatie en agressie en geweld - herkend kan worden en biedt praktische oplossingen om de verschillende vormen van PSA te voorkomen of te verminderen. De vele beschikbare oplossingen op dit gebied zijn gebundeld en gerangschikt naar de verschillende vormen van PSA. Via filters kunnen oplossingen worden geselecteerd die specifiek van toepassing zijn in de eigen branche. In drie stappen maakt een branche een eigen, op de branche gerichte aanpak voor PSA. Deze is direct klaar voor gebruik. Het opstarten van deze handreiking heeft langer geduurd dan gepland. De reden hiervoor is dat sociale partners wilden wachten op de uitkomsten van TNOonderzoek naar werkdruk. Men wilde voorkomen dat soortgelijke of tegenstrijdige instrumenten ontwikkeld zouden worden aangezien dit tot verwarring in de sectoren zou kunnen leiden. Na publicatie van het TNO-onderzoek is besloten dat een praktisch PSA-instrument toegevoegde waarde heeft. VHP Human Performance heeft de digitale handreiking ontwikkeld en in mei 2104 opgeleverd. Veilig en gezond werken moet uiteindelijk op de werkvloer met en door de eigen werknemers gerealiseerd moeten worden. Werknemers hebben via de preventiemedewerker de mogelijkheid om hieraan vorm te geven. In de praktijk blijkt het echter lastig om de functie van preventiemedewerker handen en voeten te geven. De handreiking Preventiemedewerker is bedoeld om dit probleem weg te nemen. Hiermee kan een branche in een paar stappen een eigen branchewebsite samenstellen waarop alle informatie over de preventiemedewerker wordt weergegeven. Men kan op die manier de eigen arbocatalogus vormgeven waarmee werkgevers en werknemers meer duidelijkheid krijgen over de rol van de preventiemedewerker in hun bedrijf.
6 Het opstellen van deze handreiking is vertraagd omdat ook TNO bezig was met het onderwerp preventiemedewerker. Om te voorkomen dat twee soortgelijke instrumenten zouden worden ontwikkeld, heeft TNO informatie over zijn project aangeleverd. De Stichting heeft op basis van deze informatie geoordeeld dat een handreiking van de Stichting nuttig is. VHP Human Performance heeft december 2014 de digitale handreiking opgeleverd. Allergische beroepsastma is een gevolg van blootstelling aan inhaleerbare allergenen. Een vroege diagnose en het vermijden van blootstelling kan ervoor zorgen dat de klachten grotendeels worden voorkomen. De handreiking Inhaleerbare allergenen is bedoeld voor branches en sectoren waar inhaleerbare allergenen een rol spelen. Men kan met dit instrument een eigen branchewebsite samenstellen waarop de specifiek voor die branche geschikte oplossingen worden weergegeven. Het opstellen van deze handreiking heeft op zich laten wachten omdat de leidraad allergenen langer dan verwacht niet beschikbaar was. Na ontvangst van de leidraad is eerst nagegaan of een handreiking toegevoegde waarde zou hebben. De leidraad bleek niet voldoende toegankelijk te zijn om gebruikt te kunnen worden als handreiking in bedrijven. Daarop kreeg VHP Human Performance de opdracht om de leidraad via het nieuwe digitale instrument te ontsluiten voor werkgevers en werknemers. Dit is in december 2014 opgeleverd. Een van de onderdelen van het Vervolgproject is het best practices onderzoek in het mkb. A-advies en Basis & Beleid hebben in december 2014 de uitkomsten gepubliceerd van hun korte praktijkstudie naar wat het beste werkt om mkbbedrijven te bereiken met de arbocatalogus en vooral met de oplossingen voor arbeidsrisico s die daarin staan vermeld. De handreiking Bevordering implementatie arbocatalogus in mkb-bedrijven wil cao-partijen en opstellers van arbocatalogi mogelijkheden bieden om vanuit verschillende invalshoeken en verantwoordelijkheden een impuls te geven aan de implementatie van de arbocatalogus. De Stichting is later dan gepland gestart met de uitvoering van dit onderzoek; TNO bleek een soortgelijk projectvoorstel bij het ministerie van SZW te hebben ingediend. De Stichting heeft eerst nagegaan of alsnog kon worden aangesloten bij het TNO-onderzoek. Overleg met TNO wees echter uit dat dit onderzoek te weinig op de praktijk in mkb-bedrijven gericht was terwijl de Stichting vooral wil weten hoe implementatie in mkb-bedrijven het beste kan worden bevorderd. 4. Bijeenkomsten Rondetafelgesprekken De Stichting van de Arbeid heeft in oktober/november 2014 drie rondetafelgesprekken georganiseerd in Zwolle, Utrecht en Eindhoven met het doel de implementatie van de arbocatalogus in sectoren en bedrijven te bevorderen. Oorspronkelijk waren regionale bijeenkomsten gepland. Er bleek echter te weinig animo voor grootscheepse bijeenkomsten te bestaan. Gesprekken met decentrale sociale partners wezen uit dat interactieve bijeenkomsten - workshops in combinatie met het centraal stellen en bespreken van een arborisico - de beste aanvliegroute zijn voor het opstellen, uitbreiden of borgen van arbocatalogi.
7 De Stichting daarop heeft samen met een gespreksleider van de AWVN een passend programma uitgewerkt. Per bijeenkomst is een arbo-onderwerp centraal gesteld en is de werking van de arbocatalogus in een bepaalde sector belicht. Ter inleiding hierop zijn steeds twee deskundigen uitgenodigd om een korte presentatie te geven. Na afloop van de presentaties gingen de deelnemers in kleine groepen met elkaar in gesprek over hun ervaringen in de eigen branche of het bedrijf en over het nut en de functie van de arbocatalogus. Het aantal aanmeldingen voor de eerste geplande bijeenkomst was dusdanig laag dat besloten is om in plaats van vier bijeenkomsten er drie te houden. Er waren steeds per bijeenkomst vijftien tot twintig arbodeskundigen aanwezig. Dit aantal was precies goed om aan het interactieve uitgangspunt tegemoet te komen. De eerste bijeenkomst leverde meteen nog enkele aanmeldingen voor de volgende bijeenkomsten op. De deelnemers waren zeer divers. Zij kwamen uit bedrijven, brancheverenigingen, vakbonden en vakcentrales, scholings- en sectorfondsen, arbodiensten, ziekenhuizen en zorgverzekeraars. De bijeenkomsten leverden nuttige informatie op die weer gedeeld kan worden met andere geïnteresseerden. Zo is er bruikbare informatie verzameld op het gebied van creëren van draagvlak, communicatie, toegankelijkheid, borging en up-to-date houden, inbedding in breder arbo- en vitaliteitsbeleid en leercultuur/leren van elkaar. Op www.stvda.nl staat een uitgebreid verslag. Arbomarkt (werktitel: Pak het risico aan dat u niet wilt lopen ) Deze bijeenkomst is uitgesteld omdat per 1 januari 2015 nog niet alle onderdelen van het project gereed waren. Er wordt nu nagedacht in de Stichting om een (afsluitende) arbomarkt te organiseren waar alle bevindingen en opbrengsten van dit project in workshops worden gepresenteerd. 5. Borging Gaandeweg het project is de vraag naar borging onderdeel van het Vervolgproject arbocatalogi geworden. Zoals gebleken is bij de aanbesteding van meerdere instrumenten was een van de vertragende factoren dat ook aan andere tafels gesproken werd/wordt over de ontwikkeling van dergelijke instrumenten. Naar aanleiding hiervan en omdat sociale partners zich nog meer bewust zijn geworden van het belang van het actueel houden van instrumenten op arbogebied wordt er nu in de Stichting van de Arbeid bezien hoe de opbrengsten van dit project geborgd kunnen worden op een wijze waar het decentrale veld het meeste behoefte aan heeft.
8 Bijlage 1 Lijst nieuwe arbocatalogi sinds 17 februari 2011 2011 - Arbocatalogus Zoetwarenindustrie 24 juni 2011 - Arbocatalogus Meelfabrikanten 6 juli 2011 - Arbocatalogus Timmerindustrie 7 juli 2011 - Arbocatalogus Flexodrukkers etiketten 27 juli 2011 - Arbocatalogus Flexodrukkers folie 27 juli 2011 - Arbocatalogus Bioscoopbedrijf 2 augustus 2011 2012 - Arbocatalogus Metaalconservering 25 april 2012 - Arbocatalogus Transport en Logistiek 31 mei 2012 - Arbocatalogus voor de drogisterijbranche: met plezier werken in de drogisterij 31mei 2012 - Arbocatalogus van de keramist 26 september 2012 - Arbocatalogus voor de Graanbe- en verwerkende industrie 3 december 2012 2013 - Arbocatalogus Technische groothandel 21 januari 2013 - Arbocatalogus Crematoria 22 januari 2013 - Arbocatalogus voor de Mode- en sportbranche 15 april 2013 en 15 juli 2013 - Arbocatalogus voor het kappersbedrijf januari 2013 2014 - Arbocatalogus kappersbedrijf j25 maart 2014 - Arbocatalogus Meubelindustrie 29 april 2014 - Arbocatalogus Reisbranche 18 juli 2014
9 Bijlage 2 Arbocatalogi in behandeling na publicatie laatste beleidsregelaanpassing d.d. 29 november 2014 Peildatum: 20 februari 2015 AGF - Groothandelsfonds VFIG industriële gassen Universitaire Medische Centra Nederlandse universiteiten Voortgezet onderwijs Waterbouw Technische Groothandel Pluimveeverwerkende industrie Sociale werkvoorziening Kinderopvang Jeugdzorg Maatschappelijke Dienstverlening Hoveniers en groenvoorziening Afvalsector W&B Kabel- en Telecombedrijven Landelijke Huisartsenvereniging Bedrijfsraad Tweewieler en verhuur Funderingsbranche MBO Machineveiligheid Waterbouw (ander onderwerp dan bovenstaande) Recreatie Beeldschermwerk NB. Van de cursief gedrukte arbocatalogi is het toetsresultaat nog niet bekend; deze liggen ter toetsing voor. De andere (deel)catalogi worden op onderdelen of geheel toegelaten.
10 Bijlage 3 Overzicht arbocatalogi die uitgebreid zijn met aanvullende prioritaire risico s - Branche Afvalbedrijven: Arbocatalogus Afvalbedrijven 1 oktober 2009, 23 december 2009, 13 juli 2011 en 10 september 2013 - Branche Banden en wielen: Arbocatalogus voor de banden- en wielenbranche 10 augustus 2009, 20 januari 2012 en 8 maart 2013 - Branche Betonmortelindustrie: Arbocatalogus Betonmortel 23 december 2009 en 8 oktober 2012 - Branche Binnenvaart: Arbocatalogus binnenvaart 11 februari 2009, 8 april 2010 en 11 april 2012 - Branche Bioscoopbedrijf: Arbocatalogus bioscoopbedrijf 2 augustus 2011 en 1februari 2012 - Branche Bloemenveilingen: Arbocatalogus Bloemenveilingen 22 juli 2010 en 25 april 2012 - Branche Bos en natuur: Arbocatalogus Bos en Natuur 1 september 2009, 25 april 2012 en 23 oktober 2012 - Branche Callcenters: Arbocatalogus voor de Callcenterbranche 21 december 2009 en 8 maart 2012 - Branche Caravan-, camper- en aanhangerbedrijven en motorenrevisiebedrijven: Arbocatalogus voor de motorvoertuigen- en tweewielerbranche 14 december 2009, 20 oktober 2011, 22 december 2011, 20 januari 2012, 11 juli 2012 en 3 december 2012 - Branche Carrosserie: Arbocatalogus voor de Carrosseriebranche 24 september 2009 en 12 november 2012 - Branche Dierenartspraktijken: Arbocatalogus voor dierenartspraktijken 4 november 2009, 6 oktober 2010 en 23 oktober 2012 - Branche Geestelijke gezondheidszorg: Arbocatalogus voor de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) 4 februari 2009, 16 juni 2009, 21 januari 2013 en 19 juli 2013 - Branche Gehandicaptenzorg: Profijt van Arbobeleid 18 september 2008, 25 juni 2012 en 13 juli 2012 - Branche Glastuinbouw: Arbocatalogus Glastuinbouw 28 december 2009 en 9 maart 2012 - Branche Graanbe- en verwerkende industrie: Arbocatalogus voor de Graanbe- en verwerkend industrie 3 december 2012 en 8 maart 2013 - Branche Hoger beroepsonderwijs: Arbocatalogus hbo 11 juni 2010 en 8 maart 2013 - Branche Hoveniers en groenvoorziening: Arbocatalogus Hoveniers en Groenvoorziening 7 december 2009, 9 december 2010 en 20 februari 2012 - Branche Jeugdzorg: Arbocatalogus Jeugdzorg 16 mei 2008, 25 oktober 2010 en 26 januari 2012 - Branche Kaasgroothandel: Arbocatalogus Kaaspakhuisbedrijf 20 maart 2009, 11 juni 2010, 2 december 2010, 6 juli 2011 en 26 juni 2013 - Branche Kinderopvang: Arbocatalogus Kinderopvang 6 juni 2008, 25 oktober
11 2010 en 26 januari 2012 - Branche Kunsteducatie: Arbocatalogus Kunsteducatie 10 augustus 2009, 9 december 2010 en 26 januari 2012 - Branche Mechanisch loonwerk; Arbocatalogus Mechanisch Loonwerk 28 december 2009 3 februari 2012 en 2 september 2013 - Branche Metaalbewerking en metalektro: Verbetercheck lasrook, oplosmiddelen, geluid, fysieke belasting, machineveiligheid, werken in besloten ruimten 7 april 2008, 24 december 2009, 24 juni 2011, 16 januari 2012, 13 maart 2013 en 5 juni 2013 - Branche Mobiliteit: Arbocatalogus voor de sector Mobiliteit 24 september 2009 en 11 juli 2012 - Branche Mode- en interieurindustrie: Arbocatalogus Mode- en Interieurindustrie 17 november 2009, 31 maart 2011 en 20 januari 2012 - Branche Motorenrevisiebedrijven: Arbocatalogus voor de motorvoertuigen- en tweewielerbranche 14 december 2009, 20 oktober 2011, 22 december 2011, 20 januari 2012 en 1 februari 2012 - Branche Natuursteen: Arbocatalogus Natuursteen 23 december 2009, 10 maart 2011 en 26 januari 2012 - Branche Netwerkbedrijven energiesector: Arbocatalogus Netwerkbedrijven energiesector 24 december 2009, 1 november 2010, 4 mei 2011, 2 mei 2012, 14 november 2012 en 23 oktober 2013 - Branche Onderwijs, primair: Arbocatalogus PO 28 mei 2009, 18 februari 2011 en 2 juli 2012 - Branche Onderwijs, voortgezet: Arbocatalogus-VO 28 augustus 2008, 28 mei 2009 en 3 december 2012 - Branche Onderzoeksinstellingen: Arbocatalogus Onderzoeksinstellingen (WVOI) 14 december 2009, 31 mei 2012 en 3 december 2012 - Branche Openbare bibliotheken: Arbocatalogus Openbare Bibliotheken 3 april 2008 en 22 juli 2013 - Arbocatalogus van de orgelbouwers 21 december 2009 - Branche Papier en karton: Arbocatalogus PKGV-Industrie 8 oktober 2008, 6 april 2009, 13 augustus 2009, 7 december 2009, 23 december 2009, 24 juni 2010, 4 november 2010 (2x), 5 augustus 2011 en 17 mei 2013 - Branche Particuliere beveiliging: Arbocatalogus voor de Particuliere Beveiliging 21 september 2009, 31 maart 2011, 26 januari 2012 en 4 januari 2013 26 januari 2014 - Branche Personenauto- en bedrijfsautobedrijven: Arbocatalogus voor de motorvoertuigen- en tweewielerbranche 18 december 2008, 20 oktober 2011, 22 december 2011 20 januari 2012, 1 februari 2012, 11 juli 2012 en 3 december 2012 - Branche Podiumkunsten: Arbocatalogus podiumkunsten 22 september 2009 en 11 februari 2013 - Branche Productie- en leveringsbedrijven energiesector: Arbocatalogus Productie- en leveringsbedrijven energiesector 24 december 2009, 1 november 2010, 4 mei 2011, 2 mei 2012, 19 november 2012 en 23 oktober 2013 - Branche Publieke omroep: Arbocatalogus Publieke Omroep 23 december 2009 en 1 februari 2012
12 - Branche Railinfra: Arbocatalogus Arbo Spoor(t) 19 juni 2008, 24 september 2009, 16 december 2009, 19 maart 2010, 20 juli 2010, 18 februari 2011, 7 december 2011 en 11 maart 2013 - Branche Reclameproductie: Arbocatalogus Sign 14 april 2010 en 15 januari 2013 - Branche Recreatie: Arbocatalogus recreatie 26 maart 2009, 27 oktober 2009, 18 februari 2011, 1 februari 2012 en 23 oktober 2012 - Branche Rijk en rechterlijke macht: Arbocatalogus sector Rijk 9 april 2010, 2 december 2010, 31 oktober 2011en 5 september 2013 - Branche Sociale werkvoorziening: Arbocatalogus sector Sociale Werkvoorziening 17 november 2009, 10 maart 2011 en 17 mei 2013 - Branche Tapijt- en textielindustrie: Arbocatalogus Tapijt- & Textielindustrie 7 december 2009, 6 december 2011, 1 februari 2012, 29 maart 2012 en 23 oktober 2012 - Branche Timmerindustrie: Arbocatalogus Timmerindustrie 7 juli 2011 en 22 augustus 2012 - Branche Tuinzaadbedrijven: Arbocatalogus tuinzaadbedrijven 16 juli 2009, 12 november 2012 en 21 mei 2013 - Branche Uitgeverijen: Arbocatalogus Gezond Uitgeven! 29 januari 2009 en 7 mei 2012 - Branche Universiteiten: Arbocatalogus van de Nederlandse universiteiten 24 september 2009, 8 maart 2012, 16 juli 2013 en 5 september 2013 - Branche Universitaire Medische Centra: Arbocatalogus van de universitaire medische centra 16 januari 2009, 1 oktober 2009, 11 december 2009, 7 april 2011 en 31 augustus 2012 - Branche Verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg: Arbocatalogus VVT 27 maart 2009, 2 juni 2010, 5 december 2011, en 13 juli 2012 - Branche Verzekeringen: Arbocatalogus in het verzekeringsbedrijf 27 maart 2009, 11 februari 2011 en 23 oktober 2012 - Branche Vlakglas: Arbocatalogus voor de vlakglasbranche 15 september 2009, 6 juli 2010, 6 juli 2011, 1 december 2011, en 3 december 2012 - Branche Waterbouw: Arbocatalogus Waterbouw 7 oktober 2008, 24 oktober 2008, 7 april 2010, 29 maart 2011, 31 mei 2012, 8 maart 2013 en 7 mei 2013 - Branche Waterschappen: Arbocatalogus sector Waterschappen (delen 1 tot en met 5) 7 december 2009, 4 november 2011, 22 augustus 2012 en 4 september 2013 - Branche Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening: Arbocatalogus Welzijn en Maatschappelijk Dienstverlening 12 november 2010 en 26 januari 2012 - Branche Wonen: Arbocatalogus voor de Wonenbranche 17 december 2009 en 12 februari 2013 - Branche Zuivelindustrie: Arbocatalogus voor de Zuivelindustrie 24 september 2009, 31 augustus 2012 en 11 april 2013
13 Bijlage 4 Criteria voor implementatie arbocatalogi Inleiding In opdracht van de Stichting van de Arbeid is in 2011 evaluatieonderzoek door ITS, Radboud Universiteit Nijmegen uitgevoerd. Dit onderzoek bleek ook geschikt om de criteria voor de implementatie van arbocatalogi te formuleren. Criteria voor implementatie Er is een onderscheid te maken in criteria die: voor de totstandkoming van de arbocatalogus van belang zijn; tijdens de implementatie/communicatie belangrijk zijn; een rol spelen wanneer de catalogus tot stand is gekomen; voor onderhoud en borging van de arbocatalogus van waarde zijn. Voorwaarden voor betrokken partijen: de opstellers vertegenwoordigen werkgevers en werknemers op wie de arbocatalogus van toepassing is; er is overeenstemming tussen sociale partners; betrokken partijen hebben de wil om tot een veilige werkomgeving te komen; werkgevers- en werknemersorganisaties zijn verantwoordelijk voor de inhoud, verspreiding, naleving en onderhoud van de arbocatalogus. Werkgebied arbocatalogus: de werkingssfeer is duidelijk. Er is beschreven voor welk werkgebied (branche/sector of landelijk) de catalogus bedoeld is. Ook is duidelijk omschreven voor welke (groepen) werknemers en werkgevers de arbocatalogus bedoeld is. (Branche) RI&E: er is een koppeling tussen RI&E op brancheniveau (voor mkb-bedrijven), bedrijfsniveau en de arbocatalogus. Inhoud arbocatalogus: de arbocatalogus is een groeimodel/groeidocument; dit betekent dat men begint met prioritaire risico s waar overeenstemming over is. Idealiter is vastgelegd welke prioritaire arborisico s in het vervolgtraject worden opgepakt; de inhoud en vorm van de arbocatalogus zijn niet gebonden aan voorschriften; de catalogus is vrij beschikbaar; de arbocatalogus moet voldoen aan de wetgeving, stand der wetenschap en stand der techniek. Er wordt - bij navolging - voldaan aan de doelvoorschriften. Dit betekent dat de arbocatalogus begrijpelijk, logisch en niet in strijd met de wet is; er moet sprake zijn van minimaal twee prioritaire arborisico s.
14 Communicatie: er is een communicatieplan waarin concreet is beschreven wat de stappen zijn ten aanzien van communicatie en implementatie naar werknemers en werkgevers in de bedrijven. Uitgangspunt is dat de arbocatalogus op verschillende niveaus in de onderneming bekend wordt gemaakt. Verplichting werkgever: de arbocatalogus is referentiekader voor handhaving door de Inspectie SZW. De arbocatalogus is in dit opzicht geen vrijblijvend document. De werkgever die afwijkende maatregelen toepast, hanteert in ieder geval het vereiste beschermingsniveau van de arbocatalogus of de Arbowet. Borging: er wordt periodiek herijkt.
15 Bijlage 5 Belscript voor onderzoek naar implementatie Inleiding Om meer inzicht te verkrijgen in de implementatie van arbocatalogi wordt een telefonische enquête onder bedrijven gehouden. Het onderzoek op basis van deze telefonische enquête is niet wetenschappelijk onderbouwd. Het zal samen met de criteria uit het eerder genoemde evaluatieonderzoek van ITS wel meer inzicht/kennis over implementatie bij bedrijven opleveren. De gebelde bedrijven behoren tot sectoren die in het kader van de SZW-Subsidieregeling implementatie 2 over getoetste arbocatalogi beschikken en die subsidie hebben ontvangen voor hun implementatietraject. De bedrijven zullen mede vanuit hun praktijkervaring succes- en faalfactoren voor implementatie kunnen aanreiken. Zij zullen onder meer antwoord kunnen geven op onderstaande vragen: Op welke wijze is er geïmplementeerd? Welke activiteiten zijn er ontplooid voor implementatie? Welke doelgroepen heeft men benaderd en waarom? Op welke wijze heeft men de doelgroepen benaderd en waarom? Wat ging goed en wat ging fout? Is men erin geslaagd de arbocatalogus in branche/bedrijf te implementeren? Hoe heeft men dit gemeten? Telefonische enquête De vragen in de enquête zijn op basis van het ITS-onderzoek opgesteld om de vraag naar de bekendheid met de arbocatalogus en de mate waarin deze gebruikt wordt te kunnen beantwoorden. Wanneer er gebeld wordt naar de onderneming wordt geprobeerd vertegenwoordigers van zowel werknemers als de werkgever te spreken te krijgen. Er zal gevraagd worden naar leden van de ondernemingsraad, de arbocoördinator, de preventiemedewerker, leidinggevende functionaris met arbo in de portefeuille en de werkgever/ondernemer. Er zal vastgelegd worden met wie het gesprek wordt gevoerd: or-lid en/of VGWM-commissie; arbocoördinator, Kamfunctionaris of preventiemedewerker; p&o-/stafmedewerker; lijn- of operationeel manager; directeur, eigenaar, ondernemer of algemeen manager; onbekend. Vragenlijst Weet u wat een arbocatalogus is? Weet u dat er een specifieke arbocatalogus voor uw branche/sector is gemaakt? - Ja, ik heb er ook kennis van genomen; 2 Ministerie van SZW: Subsidieregeling implementatie getoetste arbocatalogi, Staatscourant 2010 nr. 7125, 11 mei 2010
16 - Ja, dat is mij bekend maar ik heb er verder geen kennis van genomen; - Nee. Op welke manier(en) is de catalogus in uw onderneming geland? Is er in uw bedrijf/organisatie aandacht aan de arbocatalogus geschonken door: - Er schriftelijk/via intranet aandacht van de medewerkers voor te vragen; - Het in werkoverleg of toolboxmeetingen op de agenda te zetten; - Met de or/pvt/personeelsvergadering te overleggen; - Er aandacht van het leidinggevend kader (chef, afdelingshoofden) voor te vragen. Zijn er (volgende) concrete vervolgstappen gezet n.a.v. de arbocatalogus, zoals: - Het personeel is gevraagd risicosituaties te melden; - Er zijn specifieke taken toegewezen aan medewerkers; - Er zijn trainingen/opleidingen gevolgd door medewerkers; - Er zijn andere machines, hulpmiddelen of beschermingsmiddelen aangeschaft; - Het werk, de werkprocessen of de roulatie van taken is/zijn aangepast. Wat is uw oordeel over de manier waarop de arbocatalogus is geïntroduceerd? De arbocatalogus kan door verschillende organisaties in ondernemingen geïntroduceerd zijn. Dit kan via de branche- of werkgeversvereniging, vakbonden, arbodienst of een andere organisatie (zoals via een adviesbureau of collega-onderneming in dezelfde branche). Respondenten kunnen kiezen uit: - Niet goed; - Redelijk goed; - Heel goed. Wat is uw oordeel over de inhoud van de arbocatalogus? - De informatie is begrijpelijk; - De informatie is bruikbaar; - Er is sprake van passende maatregelen. Welke motieven waren er om eventuele maatregelen te treffen op het gebied van arbeidsomstandigheden? (motieven intrinsiek/extrinsiek) - Werk veiliger, prettiger maken; - N.a.v. arbocatalogus; - Wenselijk vanuit RI&E; - Op aandringen arbodienst; - Klachten personeel; - Ongevallen; - Ziekteverzuim verlagen; - Verplicht (wetgeving); - Inpasbaar nodige investeringen; - Inzetbaarheid oudere werknemer; - Anders (werkgever wil bijvoorbeeld zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, goed voor medewerkers zijn of om financiële motieven).
17 Heeft de arbocatalogus positief bijgedragen aan het arbobeleid in de organisatie? Risico-inventarisatie (RIE) Naast vragen over de arbocatalogus en de implementatie zullen alle respondenten ook vragen krijgen over de RI&E. Zowel de arbocatalogus als de RI&E gaan over arbeidsrisico s en het beheersen ervan. Branches kunnen een arbocatalogus als hulpmiddel gebruiken voor ondernemingen binnen hun werkingssfeer. Antwoorden op vragen over de RI&E geven daarom een aanvullende inkijk in de kennis die respondenten hebben over de eigen arbeidsomstandigheden en hoe er in hun organisatie omgegaan wordt met arbeidsrisico s. Is er voor uw onderneming een risico-inventarisatie opgesteld? - Ja; - Nee; - Weet niet. Is de RI&E geactualiseerd of bijgesteld en zo ja, wanneer is dit gebeurd?