Werken in een bedrijf

Werken in een bedrijf ISBN: 978 90 6053 615 5 Derde druk / eerste oplage Ontwikkeld in samenwerking met: Stichting Hout & Meubel Internet: www.shm.nl Dit product draagt het SH&M Keurmerk. SH&M verleent haar keurmerk aan onderwijskundige producten die voldoen aan haar kwaliteitseisen, onderwijskundige visie, en waar tevens een duidelijke relatie bestaat tussen content, kwalificatiestructuur en examens. Voor meer informatie, actualiteiten, errata, nieuwe ontwikkelingen surf naar: www.opleidingenhtm.nl Copyright 2007 Uitgeverij Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel: 0522-235235 Fax: 0522-235222 Internet: www.edu-actief.nl E-mail: info@edu-actief.nl Derde druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Inhoud Inhoud Inhoud Inleiding 5 1 De bedrijfskolom 7 1.1 Inleiding 7 1.2 Van boom tot kast: de bedrijfskolom 7 1.3 Bewegingen in de bedrijfskolom 8 2 De houten meubelbranche 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Hout- en meubelbranche 11 2.3 Ontwikkelingen 14 3 De organisatie van een bedrijf 17 3.1 Inleiding 17 3.2 Taakverdeling 17 3.3 Organisatiestructuren 18 4 De personele organisatie 23 4.1 Inleiding 23 4.2 Personele organisatie 23 5 De kostprijsberekening 27 5.1 Inleiding 27 5.2 Wat zijn kosten? 27 5.3 Kostensoorten 28 5.4 Kostprijs en verkoopprijs 30 Samenvatting 33 Vragen en opdrachten 35 3

Inleiding Inleiding Inleiding Een houthandel, een meubelbedrijf, een meubelstofferingsbedrijf, een timmerwerkplaats en parketzaak: het zijn allemaal bedrijven. Een bedrijf is een organisatie waar verschillende mensen met behulp van allerlei middelen samenwerken. Bij dat samenwerken komt van alles kijken: leidinggeven, werk verdelen, administratie voeren, inen verkoop enzovoort. Alle zaken die geregeld moeten worden om een bedrijf goed te laten lopen, horen bij bedrijfsleer. Wat leer je precies? Als je dit boek hebt doorgelezen, kun je de volgende onderwerpen omschrijven: wat een bedrijfskolom is hoe je de houten meubelbranche kunt indelen welke ontwikkelingen er te verwachten zijn in de houten meubelbranche wat een organisatiestructuur is welke aspecten er bij de personele organisatie van een bedrijf horen welke factoren van invloed zijn bij het bepalen van een kosten verkoopprijs. Hoe is dit boek opgebouwd? In hoofdstuk 1 wordt uitgelegd wat een bedrijfskolom is. Je ziet een aantal voorbeelden van een bedrijfskolom in de houten meubelbranche. De houten meubelbranche is een breed begrip, daarbinnen zijn weer verschillende subbranches te onderscheiden. Welke dat zijn en welke bedrijven en beroepen daarbij horen, kun je lezen in hoofdstuk 2. Het derde hoofdstuk van dit boek gaat over de verschillende manieren waarop je een bedrijf kunt organiseren. Aan de orde komen manieren van taakverdeling en de drie belangrijkste basisvormen van een organisatiestructuur. In hoofdstuk 4 komt de personele organisatie van een bedrijf aan de orde. In het laatste hoofdstuk leer je het verschil tussen de kostprijs en de verkoopprijs van een product of dienst. Overal waar hij staat, bijvoorbeeld als het over een werknemer of een klant gaat, worden zowel mannen als vrouwen bedoeld. Veel succes bij het bestuderen van dit boek! 5

1 1 De bedrijfskolom De bedrijfskolom 1.1 Inleiding Eigenlijk is het voor iedereen vanzelfsprekend dat de dagelijkse boodschappen in bijvoorbeeld de supermarkt te koop zijn. Je staat er vaak niet bij stil dat die boodschappen een lange weg hebben afgelegd voordat ze in het schap van de supermarkt en uiteindelijk in je winkelkarretje beland zijn. Ook voor artikelen in de houten meubelbranche geldt dat ze een bepaalde weg hebben afgelegd voordat ze bij de eindverbruiker terechtkomen. Die weg noem je een bedrijfskolom. In dit hoofdstuk lees je wat een bedrijfskolom precies is en hoe de bedrijfskolom van een teakhouten kast eruitziet. 1 De bedrijfskolom 1.2 Van boom tot kast: de bedrijfskolom Een bedrijfskolom is het overzicht van de weg die een product moet afleggen vanaf de oerproducent tot aan de uiteindelijke gebruiker. In een bedrijfskolom zitten altijd meerdere schakels of tussenstations. Dit zijn min of meer onafhankelijke producenten, importeurs, winkels en dergelijke. Deze schakels of tussenstations proberen ieder zo veel mogelijk winst te maken. Ieder product heeft een eigen bedrijfskolom. Voor een teakhouten kast bijvoorbeeld kan de bedrijfskolom er als volgt uitzien: Boomkwekerij (oerproducent) Boomkwekerij Houthandel Zagerij Consument Meubelbedrijf Importeur (houthandel) Exporteur Je ziet dat de kast een lange weg heeft afgelegd voordat hij uiteindelijk door de consument wordt aangeschaft. Het teakhout is afkomstig van een boomkweker uit bijvoorbeeld India. Die heeft de bomen gekapt en verkocht aan een houthandel. Vanuit de houthandel is het hout bij een zagerij terechtgekomen, waar de bomen tot planken zijn verwerkt. Vervolgens is het weer doorverkocht aan een exporteur naar Europa. Een importeur, een houthandel, in Nederland heeft het hout verkocht aan een meubelbedrijf. Dit meubelbedrijf heeft er op basis van een eigen ontwerp een kast van gemaakt. Deze kast is ingekocht door een meubelwinkel en ten slotte heeft een consument de kast aangeschaft. 7

1 De bedrijfskolom 1.3 Bewegingen in de bedrijfskolom Een bedrijfskolom kan veranderen in de loop van de tijd. Dat komt doordat tussenstations bepaalde taken erbij nemen of juist afstoten. Aan de hand van de volgende vier begrippen kun je lezen welke veranderingen er kunnen optreden in een bedrijfskolom: integratie differentiatie specialisatie parallellisatie. Integratie In het voorbeeld van de kast is sprake van een zeer uitgebreide bedrijfskolom. Hieronder zie je nog eens hetzelfde voorbeeld, maar dan met een veel kortere bedrijfskolom. Boomkwekerij Meubelbedrijf Boomkwekerij Consument In het voorbeeld zijn nu enkele schakels overgeslagen omdat het meubelbedrijf het hout rechtstreeks van de boomkwekerij betrekt en dus zelf voor het transport en het zagen zorgt. Dit wordt integratie genoemd: de ene schakel neemt taken van andere schakels over. Andere voorbeelden van integratie zijn: een bedrijf dat parketvloeren legt en gereedschap inkocht via het tussenstation van een groothandel, maar dat nu rechtstreeks gereedschap inkoopt bij een leverancier een meubelmaker die halffabrikaten liet aanleveren door een specialist, maar deze halffabrikaten nu zelf gaat maken. Differentiatie Ook het tegenovergestelde is mogelijk: differentiatie. In dat geval wordt de bedrijfskolom juist uitgebreider. In het voorbeeld zou er bijvoorbeeld een ontwerpbureau kunnen komen tussen de zagerij en het meubelbedrijf. Het ontwerpbureau maakt een nauwkeurig ontwerp voor de kast en het meubelbedrijf voert dit uit. Nog meer voorbeelden van differentiatie zijn: een meubelstoffeerbedrijf dat het maken van de kussens door een ander bedrijf laat doen een meubelmaker die het transport van gemaakte meubelen uitbesteedt aan een transportonderneming. Specialisatie Bij specialisatie is er in één of meerdere schakels sprake van assortimentsbeperking. Stel dat het meubelbedrijf uit het voorbeeld besluit alleen nog maar tafels te produceren. De meubelwinkel moet dan op zoek naar een nieuwe toeleverancier voor kasten. Andere voorbeelden van specialisatie zijn: een interieurbouwbedrijf besluit alleen nog maar voor grootwinkelbedrijven te gaan werken een meubelstoffeerder besluit alleen nog maar leren meubels te stofferen. 8

Parallellisatie Parallellisatie is het tegenovergestelde van specialisatie. Bij parallellisatie is er sprake van verbreding in de bedrijfskolom. Een meubelwinkel merkt bijvoorbeeld dat klanten steeds meer een totaalconcept willen kopen. Daarom besluit de zaak ook accessoires te gaan verkopen, zoals lampen, vazen en manden waarmee mensen hun huis gezellig kunnen maken. Andere voorbeelden zijn: een timmerfabriek besluit behalve kozijnen, ramen en deuren ook trappen te gaan produceren een meubelstoffeerder besluit behalve bestaande meubels te herstofferen ook nieuwe meubels te gaan verkopen. 1 De bedrijfskolom 9

2 De houten meubelbranche 2 De houten meubelbranche 2.1 Inleiding In het vorige hoofdstuk heb je een aantal voorbeelden gezien van onderdelen van de bedrijfskolom. Dat waren uiteenlopende voorbeelden: van het importeren van grondstoffen, het stofferen van meubels door een meubelstoffeerder en het maken van meubels door een meubelmakerij tot het transport van een meubel. Hieruit blijkt al dat de houten meubelbranche zeer gevarieerd is. In dit hoofdstuk lees je hoe je de houten meubelbranche kunt indelen. 2.2 Hout- en meubelbranche Hout- en meubelbranche is een breed begrip, het is een verzamelterm voor allerlei bedrijven die iets te maken hebben met hout en meubels. In dit boek is ervoor gekozen de houten meubelbranche in te delen in drie verschillende branches: houthandel timmerbranche meubelbranche en interieurbouw. 2 De houten meubelbranche In iedere branche zijn weer verschillende soorten bedrijven te onderscheiden. Welke dat zijn en welke beroepen daarbij kunnen horen, lees je hierna. 11

Houthandel In een houthandel liggen grote voorraden hout en plaatmaterialen te wachten om verwerkt of bewerkt te worden door de klant. In de houthandel wordt het hout op maat gezaagd of geschaafd voor de klant. Dit is de taak van de machinaal houtbewerker. De bestekzoeker selecteert, verzamelt en transporteert het hout voor de klant. De bestekzoeker moet ervoor zorgen dat de juiste soort hout van een goede kwaliteit in de juiste hoeveelheid en van de juiste afmetingen naar de klant gaan. In de meeste gevallen zijn de timmer- en meubelindustrie de belangrijkste klanten van een houthandel. 2 De houten meubelbranche Timmerbranche In de timmerbranche worden houten onderdelen gemaakt voor de bouw. Denk daarbij bijvoorbeeld aan ramen, kozijnen, deuren, dakkapellen en trappen. Ook de houtskeletbouw en het produceren van gevelvullende elementen horen bij de timmerindustrie. In een timmerbedrijf of -werkplaats wordt door een machinaal houtbewerker of een werkplaatstimmerman het hout van de houthandel verwerkt tot allerlei soorten houten bouwmaterialen. Meubelbranche en interieurbouw De meubelbranche is onder te verdelen in de meubelindustrie en in de interieurbouw. Binnen de meubelindustrie is weer een onderscheid te maken in bedrijven die meubels produceren en bedrijven die zich bezighouden met het stofferen van meubels. In de productiebedrijven worden allerlei soorten meubels gemaakt: tafels, stoelen, bedden, kasten enzovoort. In deze bedrijven zijn machinaal houtbewerkers en meubelmakers werkzaam. Het bekleden van meubels is de taak van een meubelstoffeerder. Hij werkt in een meubelstoffeerderij of op de eigen stoffeerafdeling van een meubelindustriebedrijf. Daarnaast zijn er ook stofferingsbedrijven die zich speciaal bezighouden met het stofferen van matrassen. 12

2 De houten meubelbranche In de meubelbranche tref je ook interieurbouwbedrijven aan. Dit soort bedrijven maakt bijvoorbeeld winkelinrichtingen, balies en dergelijke. De interieurbouwer doet dit onder andere voor winkels, huizen, hotels, kantoren en banken. De scheepsinterieurbouwer maakt speciale interieurs voor schepen en jachten. 13

2 De houten meubelbranche 2.3 Ontwikkelingen In de vorige paragraaf heb je gelezen over verschillende branches die je kunt onderscheiden in de houten meubelbranche. In deze paragraaf lees je per bedrijfstak over de ontwikkelingen die daar spelen. Houthandel Een belangrijke ontwikkeling die zich in de groothandel in houten bouwmaterialen afspeelt, is een toenemende vraag naar kwalitatief goede en milieutechnisch verantwoorde producten. De consument wordt steeds kritischer en heeft meer wensen op het gebied van het soort hout dat gebruikt wordt. Ontwikkelingen die hiermee samenhangen zijn: De adviesfunctie van de bouwmaterialenhandel op het terrein van assortimentskeuze, ontwerp en productinformatie wordt steeds belangrijker. De afnemer van het hout, bijvoorbeeld een timmerbedrijf, wil weten wat hij inkoopt, juist omdat de consument steeds kritischer wordt. Er zijn fusies en overnames te verwachten. Daarnaast zullen groothandels meer gaan samenwerken. Dit heeft te maken met de schaalgrootte die groothandels moeten hebben om de adviesfunctie uit het vorige punt goed te kunnen uitvoeren. Timmerbranche De timmerindustrie neemt 60% van de houtverwerkende industrie in. De concurrentie in deze branche is groot. Niet alleen onderlinge concurrentie van timmerbedrijven, maar ook concurrentie van producten van alternatieve materialen, zoals aluminium en kunststof. Daarom zijn de volgende ontwikkelingen te verwachten: Factoren als duurzaamheid, onderhoud en milieu gaan een belangrijkere rol spelen. De timmerbranche zal houtproducten moeten gaan aanbieden die goed in het bouwproces passen, zoals montagekozijnen, compleet met hang- en sluitwerk en beglazing. 14

Toeleveranciers van houtproducten zullen steeds meer mee moeten gaan denken in het productieproces van de afnemer. Afnemers eisen advies, kennis van hun probleem en markt, snelheid, flexibiliteit en producten op maat. Meubelbranche en interieurbouw In de meubelindustrie zie je dat er steeds meer sprake is van individualisering van de wensen van de consument. Dit betekent dat de consument zich meer laat leiden door zijn persoonlijke wensen en niet meer door trends. Als gevolg daarvan zijn de volgende ontwikkelingen te signaleren: De meubeldetailhandel plaatst kleinere orders en bestelt vaker. De meubelindustrie moet daardoor in kleinere series gaan produceren en meer individueel gaan afwerken. De meubelfabrikant zal zich moeten specialiseren om te kunnen voldoen aan de individuele wensen van de consument. In de interieurbouw worden bedrijfsinterieurs steeds sneller vervangen. Bedrijven moeten zich onder druk van de concurrentie steeds sterker profileren. Het interieur gaat hierbij een steeds belangrijkere rol spelen. 2 De houten meubelbranche 15