Concept raadsvoorstel De Raad der gemeente. Onderwerp: Pact van Parkstad. Parkstad Limburg heeft primair tot doel duurzame economische structuurversterking van de regio tot stand te brengen. Als gevolg van de sterke bevolkingsdaling de komende jaren is de urgentie hoog en de ambitie groot om ook daadwerkelijk de economie van onze regio een sterke impuls te geven om een duurzaam perspectief te bieden voor onze inwoners. In de afgelopen jaren zijn diverse kadernota s geproduceerd en door de Parkstad Raad unaniem vastgesteld. Nu komt het aan op realisatie van deze programma s, plannen en projecten. Dat betekent dat er een kanteling dient plaats te vinden van beleid naar uitvoering. Uitvoering van de strategische agenda staat centraal. Dit vereist bestuurlijke moed. In dit raadsstuk wordt u een voorstel gedaan over de wijze waarop dit gerealiseerd kan worden. Inleiding / aanleiding: Op 15 november 2005 heeft uw Raad (bijna) unaniem ingestemd met het verkrijgen van de WGR-plus status. Deze status is toegekend door de Minister van BZK middels inschrijving in het register in maart 2006. De WGR-plus status heeft destijds geleid tot een heroriëntatie op de taken van Parkstad Limburg die moeten bijdragen aan de economische structuurversterking van Parkstad Limburg. Om deze structuurversterking te bereiken is ingezet op 4 thema s: - Economie - Wonen - Ruimte en - Mobiliteit. Na circa 4 jaar Parkstad WGR-plus is een heroverweging over taken, bereikte resultaten en hoe nu verder op zijn plaats. Argumenten. Geconstateerd kan worden dat de afgelopen jaren veel beleid en plannen tot stand zijn gekomen. Nu is de realisering aan de orde. De samenwerking binnen Parkstad Limburg is succesvol geweest in het maken van programma s en projecten. De vraag is echter of dezelfde structuur ook de meest geëigende is voor de realisering van de projecten. In 2008 heeft het Bestuurskrachtonderzoek plaats gevonden. Een van de conclusies was dat de regio slagkracht mist om de programma s en projecten nu daadwerkelijk tot uitvoering te brengen. Dit was overigens niet echt nieuw omdat dit door de gemeenten ook zo werd ervaren. Ook de Rekenkamercommissie wijst hierop in haar rapport Informatie binnen Parkstad Limburg WGR+. De wil is er nu de weg! (februari 2009). Al met al reden om eens kritisch te kijken naar de huidige bestuurlijke en ambtelijke organisatie van Parkstad. Daarbij staat de vraag centraal: Voor welke opgaven staan we en welke structuur past daar het beste bij? 1
Rondom deze vraag heeft op 21 april jl. de bestuursconferentie over de toekomst van Parkstad Limburg plaatsgevonden. De bestuursconferentie was een bijeenkomst van de colleges van burgemeester en wethouders van de 7 Parkstad gemeenten plus de burgemeester en secretaris van de gemeente Nuth als toehoorders. De conferentie is voorbereid door het Parkstad Bestuur in samenwerking met BMC. Ter voorbereiding heeft BMC een rondje langs de colleges gemaakt en zijn 2 themabijeenkomsten georganiseerd in het Parkstad Limburg Theater te Heerlen. De conferentie heeft geresulteerd in het Pact van Parkstad. Dit pact gaat als bijlage bij dit voorstel. Kern van het Pact van Parkstad is: Omklappen van een beleids- naar een uitvoeringsorganisatie die toegerust moet worden met mensen, middelen en mandaten. Doel van deze kanteling is om de uitvoering centraal te stellen en niet langer de beleidsontwikkeling. Het Pact dient uiteindelijk te leiden tot een vernieuwde samenwerkingsvorm om te komen tot realisering van de Parkstad Agenda. Tijdens de conferentie hebben de colleges geconstateerd dat er inmiddels een stevige basis is gelegd om te werken aan de economische structuurversterking van de regio in de vorm van beleidsnota s, visiedocumenten, programma s en een strategische agenda (zie bijlage 1). Een groot succes van de Parkstad samenwerking: een Gemeenschappelijke Regeling van raden. Het is nu zaak om tot uitvoering over te gaan. Net zoals kaderstelling een bevoegdheid is van de Raden, is uitvoering een taak voor de colleges. Daar past een Gemeenschappelijk Regeling voor Raden niet bij. De GR zal daarom vernieuwd moeten worden van een GR van Raden naar een GR van colleges. Ook is geconstateerd dat Parkstad aan de WGR-plus een bepaalde status ontleent. Er zijn slechts acht plus regio s en misschien wel honderden GR s. Door de plusstatus kan ook op meer aandacht van het Rijk gerekend worden en naar verwachting ook op meer financiële middelen. Het wordt daarom van belang geacht bij een wijziging van de regeling deze plus-status te behouden. De colleges hebben het Parkstad Bestuur opdracht gegeven dit Pact verder uit te werken en met nadere voorstellen te komen voor de Raden der gemeente. Met het oog hierop is het van belang overeenstemming te hebben over de uitgangspunten voor de verdere uitwerking. Deze uitgangspunten worden hieronder nader omschreven. Dat betekent ook dat nog niet tot in detail uitgewerkt is hoe de nieuwe regeling en de nieuwe organisatie komt uit te zien. Uitgangspunten voor wijziging van de Gemeenschappelijke Regeling (GR) Algemeen: De huidige GR wordt gewijzigd van een GR voor de raden naar een GR voor de colleges met behoud van de WGR+ status. De vernieuwde GR voldoet aan de wettelijke vereisten, behorende bij de WGR-plus status. Doel en taken worden beschreven, uitgaande van: o de hoofdfunctie: uitvoering o en daarnaast beleidscoördinatie, platformfunctie en shared services. De bij de taken behorende bevoegdheden worden overgedragen (artikel 118 WGR-plus) voor zover noodzakelijk. De verdeelsleutel voor de jaarlijkse bijdrage van de gemeenten in het Parkstad Limburgfonds wordt in de regeling opgenomen. Algemeen en Dagelijks Bestuur De GR kent een Algemeen Bestuur (AB), een Dagelijks Bestuur (DB). Daarnaast is er een directeur/voorzitter. Het AB bestaat uit leden van de colleges. Elk college vaardigt één lid af in het AB. In het AB worden besluiten genomen bij meerderheid van stemmen, met dien verstande dat o er gewogen stemverhouding is. Deze stemverhouding is als volgt verdeeld Heerlen 5, Kerkrade 3, Landgraaf 2, Brunssum 2, Voerendaal 1, Simpelveld 1, Onderbanken 1 o de meerderheid van stemmen afkomstig is van ten minste 3 gemeenten. Het AB kiest de voorzitter uit haar midden. Het DB bestaat uit 3 leden plus een extern voorzitter. Het DB wordt benoemd door het AB. In het DB hebben 2 vertegenwoordigers namens de stedelijke gemeenten (Heerlen, Kerkrade, Landgraaf en Brunssum) zitting en één vertegenwoordiger namens de landelijke gemeenten (Voerendaal, Simpelveld en Onderbanken). 2
Elk DB-lid en de voorzitter hebben ieder één stem. In geval de stemmen staken heeft de voorzitter de doorslaggevende stem. De functies van AB-lid en DB-lid zijn niet verenigbaar. Het AB benoemt een extern voorzitter van het DB, tevens directeur van de organisatie en tevens secretaris van het AB. Voor de projecten die uitgevoerd worden moet het mogelijk zijn om aan de situatie aangepaste uitvoeringsconstructies te creëren met gedifferentieerde zeggenschap op basis van belang en inbreng. Positie van de Raden; De rol en positie van de gemeenteraden ten opzichte van de vernieuwde gemeenschappelijke regeling dient zodanig verankerd te worden dat de Raden hun kaderstellende en controlerende rol kunnen vervullen. De kaderstellende taak van de Raden wordt vormgegeven door nieuwe beleidsdocumenten op voorstel van het AB aan de individuele raden voor te leggen, voorzien van advies van een in te stellen advies- en auditcommissie Parkstad. De controlerende taak van de Raden krijgt vorm door de Advies- en Auditcommissie Parkstad te laten adviseren over alle producten uit de planning & control cyclus op effectiviteit en efficiency Hiertoe zullen onder meer de volgende punten nader uitgewerkt worden: o er wordt een audit- en adviescommissie ingesteld bestaande uit leden van alle raden die de gemeenteraden vooraf adviseert over Parkstad-documenten die aan de raden worden voorgelegd. o jaarlijks vindt gelijktijdige besluitvorming plaats van alle raden over begroting / meerjarenraming en jaarrekening / jaarverslag, inclusief toelichting op de geleverde prestaties o aan de raden wordt tussentijds informatie verstrekt over de voortgang van projecten middels bestuursrapportages o ten behoeve van de gemeenteraden zullen raads informatie avonden gehouden worden waarin de raden geïnformeerd worden over Parkstad-zaken. De werkgroep relatie Parkstad Bestuur Parkstad Raad wordt verzocht om een nader inhoudelijk advies af te geven ten aanzien van bovengenoemde onderwerpen waarbij tevens aandacht zal worden geschonken aan de vraag hoe invulling gegeven kan worden aan de relatie Parkstad Gemeenteraden en hoe raadsleden kunnen worden ingezet als ambassadeurs t.b.v. de samenwerking tussen Parkstad en de raden. en het maatschappelijk middenveld. Om ook de relatie tussen de raden te verstevigen zal jaarlijks één gezamenlijke vergadering gehouden worden van alle raden over Parkstad aangelegenheden. Nader uitgewerkt dient te worden of en in hoeverre hierin besluitvorming kan plaatsvinden. De gewijzigde GR moet een goede basis vormen om te komen tot een bestuursakkoord tussen Rijk, Provincie en Regio voor de herstructurering en de internationale oriëntatie. Uitgangspunten voor de nieuwe organisatie Parkstad Limburg De wijziging van de GR houdt onder meer een wijziging van de organisatie van Parkstad Limburg in. Het accent wordt verlegd van beleid naar uitvoering. Centraal staat een uitvoeringsorganisatie die tot taak zal krijgen het uitvoeren van het opgestelde beleid en de strategische agenda van Parkstad. De beleidsfunctie wordt afgeslankt. Dit betreft het voeren van de regie in samenwerking met gemeenten op het ontwikkelen van nieuw beleid of het herijken van bestaand beleid ten aanzien van de strategische agenda. Parkstad Limburg zal een platform zijn waar partijen elkaar treffen. Deze platformfunctie houdt in dat de faciliteiten worden geboden om ook andere zaken dan de agenda van Parkstad aan de orde te stellen. Zo kunnen via het platform andere beleidsvelden worden opgepakt, waarbij een beroep zal worden gedaan op de stedelijke gemeenten om dit te faciliteren, eventueel uitgewerkt in dienstverleningsovereenkomsten. De mogelijkheden om de shared services uit te breiden zullen onderzocht worden. Het Parkstad Bureau treedt op als facilitator voor deze functies. Via de voorzitter voert het DB regie. 3
De directeur/voorzitter is het centrale punt in de bestuurlijke en ambtelijke organisatie. Van hieruit wordt de regie gevoerd, vindt afstemming plaats en wordt de samenhang bewaakt. Gelet op de complexiteit van deze organisatiewijziging zal op diverse momenten en op verschillende terreinen advies ingewonnen worden. In eerste instantie zal gekeken worden of de gemeenten hierin kunnen voorzien. Indien dat niet mogelijk is zullen externe adviseurs ingeschakeld worden. Hiervoor zullen middelen vrij gemaakt worden. Het is wel van belang dat ten aanzien van enkele belangrijke uitgangspunten voor de organisatie duidelijkheid wordt gecreëerd. Regionale regie en lokale uitvoering Belangrijk uitgangspunt voor de uitvoeringsorganisatie is: Regionale regie en lokale uitvoering. Dit uitgangspunt is in onderstaande beleidscyclus verwerkt. strategisch Beleidskaders Regio Raden Projecten / maatregelen gemeenten met partners tactisch Effect monitoring Regio en gemeenten Advies- en Audit commissie Regioprogramma Regio AB/DB Resultaat monitoring AB/DB operationeel Uitvoering gemeenten met partners Het streven is erop gericht om de uitvoering centraal te stellen en niet de beleidsontwikkeling. De gemeenteraden stellen de (beleids)kaders vast. Het AB is verantwoordelijk voor het Regioprogramma, Begroting en Jaarrekening. Het DB coördineert en voert regie over de uitvoering en doet voorstellen over beleid, programma s en P& C producten aan het AB. Parkstad Limburg voert regie door: 1. het opstellen van de beleidskaders (hetgeen al grotendeels heeft plaatsgevonden) die door tussenkomst van de Advies- en Auditcommissie Parkstad aan de raden worden voorgelegd ter vaststelling; 2. op basis van en binnen deze kaders stelt het AB een regioprogramma op. (met name voor het regionaal cofinancieringsfonds) Dit regioprogramma wordt gevoed met projecten en maatregelen die door de gemeenten zijn aangedragen. Voordat een project in het regioprogramma wordt opgenomen en eventueel in aanmerking komt voor middelen uit het investeringsfonds, vindt toetsing aan regionale kaders en afstemming met andere projecten en ontwikkelingen plaats (voor zover dat nog niet is gebeurd); 3. De voortgang van het programma te monitoren door in samenhang te rapporteren (in ieder geval aan het AB). 4. Regelmatig effectmetingen doen en op basis daarvan het beleid of programma bijstellen. 5. Onder coördniatie van Parkstad Limburg in samenwerking met de gemeenten tot voorstellen te komen die tot beleidswijziging leiden. 4
De gemeente voert uit: 1. Op basis van de regionale beleidskaders projecten en maatregelen te definiëren en deze aan te melden voor het regioprogramma; 2. Door de in het regioprogramma opgenomen projecten uit te voeren; 3. Door vanuit een adequate rapportage- en verantwoordingsstructuur te rapporteren aan het DB. Dit is een rolverdeling op hoofdlijnen. Er kunnen zich situaties voordoen waarin hiervan wordt afgeweken. Bijvoorbeeld dat partijen uit de markt of maatschappelijk middenveld of de regio een project uitvoeren. Daarnaast zullen de projecten op lokaal niveau ook zijn opgenomen in gemeentelijke programma s en rapportages. Financiering van de organisatie De uitvoeringsorganisatie moet zo goed mogelijk zijn afgestemd op de uitvoeringsopgave. Als de opgave groter wordt moet ook de organisatie groeien. Dat vereist een zekere flexibiliteit wat inrichting maar ook wat financiering betreft. Dit pleit voor een financiering langs twee lijnen. In de eerste plaats moet structureel een kleine basisorganisatie beschikbaar zijn, waarin enkele kerntaken zijn verankerd, die structureel gefinancierd is. Daarnaast moeten de meer uitvoeringsgerichte functies uit de investeringsbudgetten worden gefinancierd. Dat heeft wel als voorwaarde dat het investeringsvolume van het regioprogramma een substantiële omvang heeft. De concrete invulling van dit plaatje moet vorm krijgen vanuit de zojuist beschreven rolverdeling: regionale regie en lokale uitvoering. Bij de regio organisatie gaat het om een beperkte bezetting, die zich bezighoudt met programmamanagement in brede zin. Bij de gemeenten gaat het om de projectorganisatie die stuurt op de concrete uitvoering van projecten. Uitgangspunt voor overdracht bevoegdheden. De gemeenten zullen voor zover noodzakelijk - bevoegdheden aan het Bestuur verlenen om de Parkstad agenda slagvaardig te kunnen uitvoeren. Financiële uitgangspunten. De gemeenten spannen zich in om op termijn structureel een Parkstad Limburgfonds te realiseren van 10 miljoen. Gestreefd wordt naar meerjarige financiële afspraken hierover. Het budget 2010 en volgende jaren wordt vastgesteld op tenminste: 2010 5.250.000,- 2011 6.125.000,- 2012 7.000.000,- 2013 7.000.000,- Het gewenste financieringsscenario is: 2010 7.000.000,- 2011 8.500.000,- 2012 e.v. 10.000.000,- De gemeenten spannen zich in om versneld te komen tot een structurele bijdrage van 10.000.000,-.De gemeenten beraden zich nog over de vraag wanneer zij in het gewenste financieringsscenario in de nabije toekomst zouden kunnen instappen. Dit fonds is primair bestemd als o Regionaal Cofinancieringsfonds. Hoofddoel is om een multiplier te realiseren bij Provincie, Rijk en Europa.De middelen uit dit fonds zullen op basis van meerjarenplannen toegewezen worden aan concreet te benoemen projecten. o daarnaast worden uit dit fonds de apparaatskosten betaald, die overigens tot op zekere hoogte als confinanciering in de projecten kunnen worden ingebracht. Deze middelen staan los van de reeds door de gemeenten gereserveerde projectgelden voor zover deze betrekking hebben op de strategische agenda Het Regionaal Cofinancieringsfonds wordt daarnaast gevoed met de reeds vastgelegde reserveringen voor projecten van de strategische agenda zoals vastgelegd in de regiodialoog Wij 5
zijn wat we delen, wij zijn Parkstad. Bovendien vormt het Regionaal investeringsfonds de cofinanciering voor het binnenhalen van Rijks- en Europese middelen. In de resultaatsbestemming van de Jaarrekening 2008 wordt na besluitvorming door de Parkstad Raad een budget vrij gemaakt om een eerste transformatiebudget te realiseren van 179.000,- Uitgangspunten voor Strategie en lobby Er wordt een strategie ontwikkeld voor het verkrijgen van steun uit Europa, Rijk en Provincie. In samenwerking met het ministerie van BZK wordt een Bestuursconvenant voorbereid met het Rijk op het gebied van herstructurering en internationale oriëntatie. Evaluatie Het pact wordt voor 1 mei 2014 geëvalueerd. In 2012 vindt een mid term review plaats. Dit vereist dat ook evaluatie criteria beschreven worden. Deze zullen betrekking hebben op de mate van slagvaardigheid van de nieuw gevormde bestuurlijke en ambtelijke organisatie alsmede op de doelen die we met de projecten willen bereiken. Indien uw Raad instemt met dit voorstel geeft u hiermee opdracht tot het voorbereiden van een vernieuwde GR en daarmee tot een vernieuwde bestuurlijk/ambtelijke organisatie van Parkstad Limburg op basis van de hiervoor geformuleerde uitgangspunten. Daarbij is ruimte zowel voor de raden als voor de colleges om daar waar het gaat om hun eigen bevoegdheden, deze nader invulling te geven. Na instemming uwerzijds zal een planning opgesteld worden die moet leiden tot een transformatie per 1mei 2010. Direct aansluitend aan het aantreden nieuwe gemeenteraden. Voorstel. 1. in te stemmen met een wijziging van de Gemeenschappelijke Regeling Parkstad Limburg; 2. de uitgangspunten voor deze wijziging zoals verwoord in het raadsvoorstel vast te stellen. 3. het DB van Parkstad opdracht te verlenen om: a. deze uitgangspunten verder uit te werken b. een planning te maken, uitgaande van een transformatie van Parkstad Limburg per 1 mei 2010. 4. de werkgroep relatie Parkstad Bestuur Parkstad Raad te verzoeken nader advies te geven ten aanzien van de rol en positie van de raden in de nieuwe GR. 6
concept raadsbesluit Vergadering: gemeenteraad Vergaderdatum: Registratienummer De Raad der gemeente. gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d.. registratienummer. gegeven de agendering door het Presidium; gehoord het advies van de Raadscommissie voor besluit 1. in te stemmen met een wijziging van de Gemeenschappelijke Regeling Parkstad Limburg 2. de uitgangspunten voor deze wijziging zoals verwoord in het raadsvoorstel vast te stellen. 3. het DB van Parkstad Limburg opdracht te verlenen om: a. deze uitgangspunten verder uit te werken b. een planning te maken, uitgaande van een transformatie van Parkstad Limburg per 1 mei 2010 4. de werkgroep relatie Parkstad Bestuur Parkstad Raad van Parkstad Limburg te verzoeken nader advies te geven ten aanzien van de rol en positie van de raden in de nieuwe GR. 7
Overzicht van vastgestelde beleidsnota s, programma s en (deel)projecten, behorende bij het raadsvoorstel d.d. 19 oktober 2009. In de afgelopen jaren zijn rond deze thema s kadernota s geschreven en programma s ontwikkeld. Deze nota s zijn: - Kadernota Economie, met 6 deelprogramma s op de thema s o Kennis Onderwijs Arbeidsmarkt o Bedrijfsterreinen o Promotie en Acquisitie o Nieuwe Energie o Toerisme o Health Care & Cure. - Woonvisie Parkstad Limburg geeft ruimte waarin een kwalitatief en kwantitatief streefbeeld wordt geschetst voor de woningmarkt mede in het licht van de bevolkingsdaling. Er ligt een concrete woningbouwprogrammering voor de periode tot en met 2010. Het project Krimp als kans richt zich op informatie met betrekking tot bevolkingsdaling in relatie tot de woningmarkt, visie ontwikkeling, en het ontwikkelen van instrumentarium. - Structuurvisie Ruimte voor Park & Stad (gereed eind 2009) De structuurvisie vormt het integrerend beleidskader ruimte voor de komende 25 tot 30 jaar. - Regionaal Verkeer- en Vervoersplan Op weg naar een structuurversterkend mobiliteitsbeleid met concrete plannen en projecten ten aanzien van: o openbaar vervoer o autoverkeer o goederenvervoer o fietsverkeer o verkeersveiligheid Daarnaast en voortkomend uit deze visie/kader documenten zijn 5 strategische speerpunten geformuleerd waarvan de realisering in hoge mate bepalend is voor de economische ontwikkeling van Parkstad Limburg. Deze strategische agenda betreft: Actieprogramma Nieuwe Energie Met de ontwikkeling van Avantis als Campus Nieuwe Energie Centrumvisie Heerlen / Parkstad Realisatie van het Maankwartier, het Schinkelkwadrant en Van Grunsvenplein, Peutz-driehoek. Integrale Gebiedsontwikkeling Parkstadring. Inbedding van de buitenring, doorontwikkeling Gravenrode / Oostflank Brunssum en Westcorridor. Grensoverschrijdend Openbaar Vervoer IC-verbinding Heerlen Aachen, Lightrailverbinding Maastricht-Heerlen-Aachen, Avantislijn, Passeerspoor bij Landgraaf en elektrificatie van het tracé. Stedelijke Herstructurering: De omvangrijkste en meest complexe opgave de komende jaren. De bevolkingsdaling vraagt om een integrale aanpak, waarbij niet alleen naar de woningmarkt maar ook naar het voorzieningenniveau (zorg, onderwijs, retail etc.) wordt gekeken. Voor al deze strategische agendapunten zijn business cases ontwikkeld waarvan de uitvoering de komende maanden zal starten. 8