Top Techniek Zeeuws Vlaanderen Projectvoorstel in het kader van programmalijn 1 : VMBO en MBO Techniek 15 Juni, 2012 TT Zeeuws Vlaanderen Aanleiding De vier Zeeuwse scholen voor Voortgezet Onderwijs in Zeeuws Vlaanderen en Scalda (voorheen ROC Zeeland/ROC Westerschelde) onderkennen samen met het bedrijfsleven en de lokale overheden, dat een impuls voor het technisch onderwijs in deze regio noodzakelijk is. De afgelopen jaren is het aantal deelnemers in de technische opleidingen binnen het VMBO flink afgenomen (- 15 % t.o.v. peildatum 2005) en zijn er zelfs een aantal opleidingen gesloten. Neem daarbij de voorspelde krimp( -20% over een periode van 15 jaar) van het aantal 12-jarigen in deze regio en een doemscenario werpt zich op. De scholen hebben de afgelopen periode gebruikt om gesprekken te voeren om een oplossingsrichting te zoeken. Deze is gevonden in het ontwerpen van een samenwerkingsmodel voor het technisch onderwijs in Zeeuws-Vlaanderen ( Top Techniek Zeeuws Vlaanderen, kortweg TT Zeeuws Vlaanderen ) waarbij de duurzame toekomst van het technisch beroepsonderwijs geborgd wordt en dat de ambitie kent om de in gang gezette daling van het aantal leerlingen aan te pakken. Wij kiezen voor een reële ambitie. Binnen de regio hebben wij te maken met een daling van het aantal 12 jarigen van 20% de komende 20 jaar; het is dan niet realistisch om absolute groei te realiseren in deze context. De ambitie van de projectaanvraag TT Zeeuws-Vlaanderen gaat ook verder dan alleen de focus op aantallen leerlingen maar richt zich ook op de kwaliteit van het technische beroepsponderwijs met een duurzaam perspectief. Wij hebben met elkaar de volgende ambities afgesproken, die grotendeels in het verlengde liggen van de ambities uit de regiovisie: 1. Het aandeel jongeren binnen het vmbo (BK en KB), dat voor de sector techniek kiest ligt in 2017 minimaal op het niveau van 2011, te weten 41,7% 1, maar het streven is om ondanks de krimp het aantal techniekleerlingen ook in absolute aantallen op het volume van 2011 (circa 300) te houden. 2. Het aandeel jongeren in Zeeuws-Vlaanderen met een vmbo-diploma techniek, dat bij de overgang van vmbo naar mbo van sector verandert, ligt in 2017 op maximaal 5%. 3. De uitval van jongeren die instromen binnen een technische opleiding binnen ROC Scalda in Terneuzen ligt in 2017 op of onder het landelijke vsv-cijfer voor technische opleidingen binnen het mbo. 4. De deelname van meisjes binnen Zeeuws-Vlaanderen aan technische opleidingen binnen de bovenbouw van het vmbo en het mbo, die nu nog achterligt op het landelijk gemiddelde, ligt in 2017 op het niveau van het landelijk gemiddelde voor deelname van meisjes aan techniekopleidingen op vmbo- en mboniveau. 5. De samenwerking tussen vmbo, mbo, bedrijfsopleidingen en bedrijven rondom de inrichting en uitvoering van het techniekonderwijs in het kader van TT Zeeuws Vlaanderen draagt substantieel bij aan het vergroten van de kwaliteit en duurzaamheid van de infrastructuur voor techniekonderwijs binnen Zeeuws- Vlaanderen. Beeld van de regio Om de oplossingsrichting te kunnen beoordelen is het noodzakelijk een beeld te hebben van de regio. Zeeuws- Vlaanderen is een dynamische regio waar momenteel veel activiteiten plaatsvinden. Zo wordt er gewerkt aan de transformatie naar de Bio Based Economy, wordt een Logistiek Centrum ontwikkeld, is de aanvraag voor een CIV Chemie in voorbereiding, wordt gewerkt aan Word Class Maintenance en een Maintenance Value Parc en start binnenkort een groot infraproject: de bouw van een zeesluis in Terneuzen. Kortom Zeeuws-Vlaanderen heeft met de Kanaalzone als slagader een enorme potentie en is voor Zeeland van grote economische betekenis. De samenwerking binnen bovenstaande projecten heeft erin geresulteerd dat deze regio zich kenmerkt door korte lijnen, goede samenwerking en slagvaardigheid. Zeeuws Vlaanderen is een dunbevolkte regio (106.000 inwoners) met een grote spreiding (ca. 85 km van oost naar west) van de onderwijs locaties. In deze regio is openbaar vervoer minimaal. Scholen zijn vooral gericht op de eigen omgeving en ook ouders en leerlingen hebben deze focus. Inmiddels (zie ook regiovisie) zijn de scholen binnen Zeeland in het algemeen en in het bijzonder binnen Zeeuws-Vlaanderen. zich ervan bewust dat duurzaam, hoogwaardig (technisch) beroepsonderwijs om sterke samenwerking binnen en tussen vmbo en mbo vraagt. Tegelijkertijd vraagt deze visie in Zeeuws-Vlaanderen om een aanpak en oplossingsrichting die bij de voorzieningenstructuur van deze uitgestrekte regio past. 1 Van der Wouw, D., Schellekens, H. en E. Van Sprundel (2012): Goed voortgezet. Veranderende stromen in voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs in Zeeland. Middelburg: Scoop, p.39. 1
Binnen de regio zien wij een sterke daling van het aantal leerlingen dat kiest voor een technische opleiding. Daarbij neemt ook het volume van het totaal aantal leerlingen VMBO af door demografische krimp. Verder heeft ook Zeeuws-Vlaanderen te maken met de zogenaamde havo-isering. Aan de andere kant is de regio Zeeuws-Vlaanderen een regio waar een groot aantal technische bedrijven zit die in de nabije toekomst vanwege vergrijzing en ontgroening een sterke vraag hebben naar goed gekwalificeerd personeel. Hierdoor kan de ambitie van de regio stevig in de knel komen. Ook in Zeeuws-Vlaanderen speelt de ontwikkeling dat steeds meer de regio zelf aan zet is. Deze trend wordt door scholen, overheden en bedrijven nu opgepakt als een kans om de in gang gezette ontwikkeling van het dalend aantal leerlingen techniek een halt toe te roepen door de problematiek op regioniveau op te pakken. Het bedrijfsleven en de lokale overheden onderkennen de noodzaak van dit initiatief en zijn bereid het project TT Zeeuws-Vlaanderen actief te ondersteunen. De samenwerking in de beroepskolom, aangevuld met de participatie van lokale overheden en het commitment van het bedrijfsleven, zorgt voor een stevig fundament onder deze ambitie. De vier scholen voor het Voortgezet Onderwijs Zeeuws-Vlaanderen gaan samen met ROC Scalda, het bedrijfsleven, de lokale overheden, het Technocentrum Zeeland en de initiatieven Bio Base Europe Maintenance Value Parc en het Logistiek Centrum intensief samenwerken om te komen tot een kwalitatief hoogwaardig technisch onderwijsaanbod dat zich richt op leerlingen vanuit het VMBO, MBO en HAVO/VWO. (indien mogelijk uitgebreid met BaO). Verder is met het concept van het een perspectief voor een aantrekkelijke MBO-HBO route een feit. Inhoud van het project TT Zeeuws-Vlaanderen We kiezen in Zeeuws-Vlaanderen voor een gezamenlijke aanpak waarbij wij een aantal gerichte interventies en innovaties binnen het Technisch beroepsonderwijs doorvoeren. Deze gezamenlijke aanpak uit zich in het realiseren van een Techniek Centrum Zeeuws Vlaanderen. 2 Dit centrum wordt gebaseerd op een reeds beproefd concept in Zeeland: Technum. Dit is een toplocatie voor de techniek in Vlissingen, uitgerust met topvoorzieningen die door meerdere partners gebruikt worden. Zo zitten hier de bedrijfsopleidingen binnen de techniek, het VMBO, MBO en HBO samen in een gebouw. Door samenwerking in een attractieve omgeving zijn de scholen op Walcheren er in geslaagd de instroom in de technische opleidingen fors te vergroten. Ook slaagt dit concept erin om na afronding van de studie op het VMBO leerlingen te behouden voor het MBO en heeft het een gunstig effect op de instroom in het HBO. Een strategie die wij ook in Zeeuws-Vlaanderen willen inzetten. Wij zijn van mening dat het verhogen van de kwaliteit van de voorzieningen, samen met het ontwerpen van actuele onderwijsprogramma s, waarbij het Bèta Mentality model de juiste communicatie met de leerlingen verzorgt, garandeert dat meer leerlingen de weg naar de Techniek zullen vinden. Binnen het Techniek Centrum Zeeuws Vlaanderen wordt voor de VO-scholen een deel van het technisch praktijkonderwijs verzorgd. Daarnaast vindt profilering plaats in de vorm van Minors. Dat zijn korte modules die in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven zijn ontwikkeld en die passen bij de regio. In de huidige VMBO-programma s zijn deze minors momenteel niet aanwezig. Zo wordt gedacht aan een Minor Procestechniek, een minor Maintenance en een minor Logistiek. Deze passen prima bij de vraag van de regio en worden door het Techniek Centrum Zeeuws Vlaanderen ontwikkeld en uitgevoerd. Op deze wijze komen leerlingen al in het VMBO in aanraking met technische sectoren die voor de regio perspectiefrijk en van economisch belang zijn. Wij onderzoeken verder op welke wijze wij twee (relatief) nieuwe concepten kunnen integreren binnen de beoogde versterking van de techniekkolom vmbo-mbo. Het gaat hier om het positioneren van een Techniek en het opstarten van een. Bij het gaan wij ook de VMBO-T leerlingen prikkelen om een keuze te maken voor de technische sector. Ook zetten wij via het een aantrekkelijke VMBO-MBO-HBO techniek opleiding weg waarbij wij ook de Havo-leerlingen een aantrekkelijk alternatief bieden. Via het Techniek spreken wij een ander type leerling aan die voor al weet dat hij/zij een technische opleiding gaat volgen. Daarnaast zullen alle VMBO-scholen hun specifieke technische opleidingen transformeren in techniek brede opleidingen met de reeds eerder genoemde specifieke minors. Door deze verrijking van het aanbod en de samenwerking tussen vmbo, mbo en bedrijfsopleidingen binnen een hoogwaardig Techniek Centrum Zeeuws-Vlaanderen verwachten wij dat de belangstelling voor en de instroom in het techniekonderwijs binnen Zeeuws-Vlaanderen zal toenemen. 2 Het Techniek Centrum Zeeuws Vlaanderen vormt een verbinding met het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Chemie en werkt intensief samen. Op deze wijze verbinden wij programmalijn 1 en 2. 2
Een juiste oriëntatie op de Technische Sector door middel van uitstekende kennismakingsprogramma s Techniek, met daarbij speciale aandacht voor specifieke doelgroepen (waaronder meisjes) moet ervoor zorgen dat meer leerlingen zich gaan interesseren voor een technische beroepsopleiding in de regio. Onder de coördinatie van het Technocentrum Zeeland zal dit programma in nauw overleg met andere partijen en lopende initiatieven in Zeeuws Vlaanderen worden omgebouwd tot een geïntegreerd programma TT Zeeuws-Vlaanderen. Hierbij wordt ook de noodzakelijke promotie meegenomen. Deze brede oriëntatie zal vooral plaatsvinden in de eerste twee jaren, daarna zullen leerlingen zich gaan specialiseren met behulp van de voorzieningen van het Techniek Centrum Zeeuws-Vlaanderen en de minors om vervolgens verder te gaan in beroepsopleiding binnen het MBO. Een doorgaande leerlijn is hiermee een feit. Wij werken op deze manier aan onderwijs dat wordt gegeven volgens de nieuwste onderwijskundige concepten (hoe) met de meeste actuele kennis (wat) in de beste geoutilleerde ruimte (waar). Het MBO Zeeuws-Vlaanderen zal zich van een breed Technisch georiënteerd MBO verder specialiseren richting een College voor Maintenance en Procestechnologie. Samen met de ontwikkelingen van een Logistiek Centrum zorgt dit voor een passend onderwijsaanbod voor de regio. Het MBO speelt met deze ontwikkeling in op de transitie van fossiele brandstoffen naar de Bio Based Economy, naar vormen van levensduurverlengde en innovatief onderhoud op het Maintenance Value Parc en het daaraan gerelateerde kenniscentrum en internationalisering van het werkveld. Andere opleidingsclusters binnen het technisch MBO worden niet vergeten. Door de fusie van beide ROC s in Terneuzen en Vlissingen is het voor leerlingen mogelijk om binnen Techniek opleidingen te kiezen, waarbij de uiteindelijke opleiding voortgezet kan worden in Vlissingen, waar een gezamenlijke techniekvoorziening, in de vorm van Technum, reeds bestaat. Op deze manier werkt Zeeland ook nog eens integraal aan een kwalitatief hoogwaardig techniekaanbod in de Provincie. figuur Macro Design TT Zeeuws-Vlaanderen Betrokkenheid andere partijen Het bedrijfsleven onderschrijft de noodzaak om samen het technisch onderwijs op de kaart te zetten. Het bedrijfsleven heeft zich gecommitteerd op de inhoud en de ambities en realiseert zich dat een actieve rol gewenst is. Het bedrijfsleven heeft toegezegd om mee te werken aan: het ontwerpen en vormgeven van de minors, het realiseren van een kwalitatief goed voorlichtingsprogramma, het verzorgen van gastlessen en excursies, het leveren en uitvoeren van specifieke content, het oprichten van een poule van vrouwelijke techniekambassadeurs, het organiseren van betekenisvolle stage-opdrachten en het project proactief te ondersteunen om de ambities te realiseren. Een bijzondere plaats ruimen wij in voor de bedrijfsopleidingen in Zeeuws-Vlaanderen. Zij worden uitgenodigd om mee te denken hoe zij samen met het Techniek Centrum Zeeuws Vlaanderen samen kunnen werken aan en kwalitatief hoogstaand trainings-en opleidingsaanbod voor de regio Zeeuws-Vlaanderen. Ook overheden geven aan het belang in te zien van een stimulans in de techniek en zullen nadrukkelijk betrokken worden bij de revitalisering van het beroepsonderwijs in Zeeuws-Vlaanderen. Zij hebben belang om 3
de gevolgen van de krimp voor het bedrijfsleven en de regio adequaat aan te pakken. Via een participantenovereenkomst worden deze ambities geformaliseerd. Gefaseerde aanpak Met de projectpartners kiezen wij voor een gefaseerde aanpak van het project TT Zeeuws-Vlaanderen waarbij op hoofdlijnen gewerkt wordt met de onderstaande fasering: Jaar 1 Ontwerpfase Jaar 2 Invoeringsfase Voorbereiding Techniek centrum Start Start Start Meisjes in de techniek Start Inrichting Jaar 3 Operationele fase Jaar 4 Bijsturen en evaluatie Jaar 5 Borgen Met bovenstaande aanpak, een gefaseerde ontwikkeling en implementatie van concepten, modellen en producten wordt op een duurzame en realistische wijze toegewerkt naar borging van de opbrengsten van de pilot. Organisaties krijgen ruim de tijd om de projecten om te zetten in Going-Concern werkzaamheden. Wij richten hiervoor een specifieke monitor in, die in het uiteindelijke projectplan verder zal worden uitgewerkt. Op de begroting (zie bijlage) is commitment om ook na de projectperiode van drie jaar te blijven investeren in de TT Zeeuws Vlaanderen. Resumerend Wij zijn van mening dat wij met deze stevige ambitie een antwoord geven op de vraag naar goed gekwalificeerd technisch personeel in Zeeuws-Vlaanderen. Wij hebben inmiddels de juiste partijen aan tafel en de juiste focus aangebracht. Door intensieve samenwerking met alle partijen (bedrijfsleven, overheid, kennisinstituten en onderwijs) slaan wij een brug om elkaars ambities te versterken en te verstevigen. Door de nieuwste kennis op het gebied van de techniek, nieuwe inzichten in eigentijds onderwijs, kennis van het Bèta Mentalitymodel en nieuwe vormen van Private Publieke samenwerking in het project te integreren werken wij aan een duurzaam project dat een positief effect zal hebben op alle aan de techniek gerelateerde organisaties. De TT Zeeuws-Vlaanderen kan van start! 4
Projectpartners TT-Zeeuws-Vlaanderen Onderwijs : Reynaert College Hulst De Rede, Terneuzen Zeldenrust-Steelant College, Terneuzen Zwin College, Oostburg Scalda, College voor Maintenance en Procestechnologie, Terneuzen Hogeschool Zeeland, Vlissingen Gemeenten : Gemeente Terneuzen Gemeente Hulst Gemeente Sluis Bedrijven : DOW, Yara, Cargill, Outokumpu, H4A, Werk & Vakmanschap, Feyter Industrial Services BV, Machinefabriek Sas van Gent BV, Ferris BV, Weemaes BV, Symach Services BV, TMS Terneuzen BV, Elektra 21, Wolter & Dros, TBI Techniek, Cofely Zuidwest Nederland BV, Cegelec BV, Spie Industry, de Hoop, Automotions groep. Samenwerkingsverbanden: SMEO, BOZBZW Instanties : Technocentrum Zeeland, OOM, O&A, MKB Zeeland, KvK Platforms : Samen handen ineen STOeB PZW 5