Spreken in ellipsen bij Broca afasie een N=1 studie Ingrid Doezeman Logopedist MRC Doorn
Inleiding Patiëntbeschrijving Hulpvraag Therapiekeuze N=1 studie Reduced Syntax Therapy Resultaten Conclusie
Patiëntbeschrijving Dhr. van S. 82 jaar Rechtshandig 15 maanden post onset
As I Afasiesyndroom Broca afasie / dysartrie / verbale apraxie Belangrijkste kenmerken: niet-vloeiend syntactische problemen slecht verstaanbaar matig tot slechte informatieoverdracht
As II Somatische status 24 juli 2006: Bloedig CVA in de arteria cerebri media links na myocardinfarct Intraveneuze trombolyse met lichte klinische verbetering Blanco voorgeschiedenis
As III Neurologische en neuropsychologische uitval Hemiparese rechts Rolstoelafhankelijk, loopt korte afstanden met loophulpmiddel Hemi-inattentie rechts Vertraagde informatieverwerking Planningsproblemen Moeite met dubbeltaken en complexe taken
As IV Psychosociale stressors Echtgenote: fors dementieel syndroom Depressief, behandeling met antidepressiva Premorbide: opgewekte / optimistische persoonlijkheid
As V Sociale omstandigheid Gehuwd Vijf kinderen Opleiding: basisonderwijs Werk: gepensioneerd, technische dienst medisch laboratorium Aangepaste seniorenwoning, sinds 18 augustus 2006 in verpleeghuis
Video
Hulpvraag Ik wil graag een sociaal gesprek kunnen voeren met mijn familie en kennissen
Therapie
As I Afasiesyndroom Broca afasie / dysartrie / verbale apraxie Belangrijkste kenmerken: niet-vloeiend syntactische problemen slecht verstaanbaar matig tot slechte informatieoverdracht
Therapie Therapie - Taalbegrip semantische training: Logotherapia / BOX - Taalproductie: MIT (positief effect) / PACE / Anomix - Syntaxis: VCP Transferproblemen - REduced Syntax Therapy (REST) (SChlenck, C. e.a. (1995). Die behandlung des schweren Agrammatismus; Reduzierte-Syntax-Therapie (REST). Stuttgart: Georg Thieme Verlag)
Geschikt?
Akense Afasie Test Inclusietesten Taak Ruwe score Percentielscore Spontane taalproductie 2 2 4 3 4 1 Token Test 32 51 Naspreken 115 58 Schrijftaal 51 50 Benoemen 80 53 Taalbegrip 89 59 Tabel 1. AAT (15 maanden post onset)
Taak Inclusietesten Werkwoorden- en zinnentest Ruwe score Cutoff Opmerkingen Zinsbegrip 31 / 40 39 Geen effect zinsstructuur Benoemen van acties 30 / 40 32 Veel semantische parafasieën Aanvullen infinitieven Invullen persoonsvorm Tabel 2. WEZT (15 maanden post onset) 8 / 10 9 Beide fouten zijn goed passende semantische parafasieën 5 / 10 9 4x goed passende semantische parafasie, 1x geen antwoord
N=1 studie?
Onderzoeksopzet O1 B O2 X O3 Y O4 O B X Y Onderzoek Baseline Therapie Withdrawal (terugtrekking)
Onderzoeksvragen Leidt therapie volgens de principes van de REST tot verbetering van de alledaagse taalvaardigheden en een verbetering van de informatieoverdracht bij dhr.?
Onderzoeksvragen Kan dhr. zijn taalgedrag veranderen in het spreken in ellipsen? Treedt generalisatie naar ongetraind materiaal op? Is er verbetering te zien in de informatie overdracht tijdens functionele communicatie? Is er verbetering te zien in de spraakverstaanbaarheid van dhr. als bijkomend effect van het spreken in ellipsen? Is er sprake van een langdurig effect na behandeling aan de hand van de principes van de Reduced-Syntax-Therapy?
Testserie Spontane taalanalyse (therapeut / familie) Sabadel Amsterdam-Nijmegen Test voor Alledaagse Taalvaardigheden (ANTAT) Werkwoorden- en zinnentest (WEZT) Neuropsychologisch onderzoek
REST REduced Syntax Therapy (Schlenck, Schlenck, Springer, 1995) Doel: Zo vloeiend mogelijk gereduceerde zinsstructuren aanleren (ellipsen)
Theorie REST Agrammatisch taalgebruik Compensatie van intacte RH voor verminderde syntactische capaciteit van LH De REST stimuleert de basisprocessen van RH (activatie en aaneenschakeling) en breidt dit uit. Gereduceerde zinsstructuren vragen minder capaciteit, patiënt kan zich beter richten op: - planning van de uiting / woordvinding / articulatie
REST Telegramstijl Inhoudswoorden (SOV) 10 niveaus Foto s / rollenspelen
REST Therapieniveau Constituenten Voorbeeld 1. V Lezen, geslapen 2. NP/PP Koffie drinken, naar huis gaan 3. AdvP/PP + V Even rusten, op plein gevallen 4. AdvP/PP + NP/PP + V Eerst handen wassen 5. NP + AP,NP + PP,NP + NP Koffie heet, man boos, Tim op school, Mieke bus 6. NP + V Vrouw slapen, Henk lopen 7. NP (subj) + NP (dir.obj) + V Kees been gebroken 8. AdvP/PP + NP +V Wim in Nijmegen gewinkeld 9. NP (subj) + NP (ind.obj) + NP (dir.obj) + V Tim Lia brief geschreven 10. AdvP/PP + NP (subj) + NP (dir.obj) + V Theo gisteren boek gelezen Tabel 3. Therapieniveaus van het aangepaste Reduced Syntax Therapy (REST) programma M. Ruiter e.a. (2003)
Niveau 1 DOEN T: Wat doet de jongen? P: Kruipen
Niveau 4 HOE WAT DOEN T: Om de bal zover mogelijk weg te krijgen moet Michel hard de bal gooien. Wat moet Michel doen om de bal zover mogelijk weg te krijgen? P: Hard bal gooien
Niveau 7 WIE WAT DOEN Michel tanden poetsen Klaas op spijker slaan
Spontane taal Resultaten - % correcte / incorrecte ellipsen en grammaticaal volledige zinnen - gemiddeld aantal woorden per minuut - % niet te interpreteren woorden - Type-Token Ratio (TTR) voor geheel aan inhoudswoorden (zelfstandige naamwoorden, werkwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, bijwoorden) + apart
Resultaten Therapeut - Overal hoog percentage correcte ellipsen - Zinnen grammaticaal incorrect - Minder onverstaanbare woorden - Verhoging spreektempo, niet blijvend - Diversiteit inhoudswoorden geen grote veranderingen Familie - Hoog percentage correcte ellipsen - Zinnen grammaticaal incorrect - Post therapie frequenter gebruik van zinnen - Geen verandering in verstaanbaarheid - Vertraagd spreektempo - Diversiteit inhoudswoorden geen grote veranderingen
Sabadel Resultaten - Percentage Correct Information Units (CIU) Vooruitgang verhoging informatieoverdracht - Spreektempo Verhoogd - Snelheid informatieoverdracht CIU Verhoogd communicatie is efficiënter (meer informatie minder tijd) Verval van de resultaten na 3 maanden
Resultaten ANTAT - Begrijpelijkheid Lage percentielscores Geen significante veranderingen - Verstaanbaarheid Idem als begrijpelijkheid
Resultaten WEZT - Zinsbegrip Geen significante verschillen - Zinsproductie Vooruitgang Blijft stabiel na drie maanden
NPO - BADS Regel-wisseltest Sleutelzoektest Dierentuinplattegrondtest - Trailmaking A / B - Meander Resultaten Stabiele lage percentielscores Stoornis in executieve functies - Conceptshifting - Moeite met complexe taken
Resultaten Samengevat Spontane taal - vrij -- - gebonden + Zinsproductie + Verstaanbaarheid?
Conclusie Effect therapie weinig / geen Reden? - Testen / taalsamples - NPO / executieve functies - Life-events
Conclusie Individuele patiënten Neuropsychologisch onderzoek
Goede keuze? JA!
Literatuur - Ruiter, M.B., Kolk, H.H.J., & Rietveld, T.C.M. (2010). Speaking in ellipses: The effect of a compensatory style of speech on functional communication in chronic agrammatism. Neuropsychological Rehabilitation. DOI: 10.1080/09602010903399287 - Ruiter, M. e.a. (2003). Compensatoire strategietraining voor chronisch agrammatisme na een beroerte: Bevindingen pilot onderzoek. Stem-, Spraak- en Taalpathologie, 2003, vol. 11, nr. 3, pp. 192-199 - Schlenk, C. e.a. (1995). Die Behandlung des schweren Agrammatismus; Reduzierte-Syntax-Therapie (REST). Stuttgart: Georg Thieme Verlag - Springer, L. e.a. (2000). Agrammatism: deficit or compensation? Consequences for aphasia therapy. Neuropsychological rehabilitation, 2000, nr. 10, pp. 279-309