Eenheid in verscheidenheid Plan van aanpak opvang asielzoekers en huisvesting vergunninghouders De Meierij Stuurgroep De Meierij 13 mei 2016 1
Inhoud 1. Inleiding...3 2. De opdracht...3 3. Gemeenschappelijk visie Meierij gemeenten...3 3.1 Geen discussie over de opgave...3 3.2 Samenwerking als basis...3 3.3 Integratie bepaalt het succes...4 3.4 Op onze eigen wijze...4 4. De taakstelling...4 5. Huisvestingslocaties...5 5.1 Zoekproces...5 5.2 Resultaat...5 6. Risico s...6 6.1 Beschikbaarheid en geschiktheid panden en locaties...6 6.2 Kosten...6 6.3 Draagvlak bij de lokale bevolking...6 7. Bevordering van participatie en integratie...7 7.1 Visie: integratie door participatie!...7 7.2 Uitgangspunten voor de Meijerij aanpak...7 7.3 Kansen van een regionale aanpak...8 7.4 Van visie naar uitvoering...8 8. Communicatie en draagvlak...8 9. Organisatie en besluitvorming...9 2
1. Inleiding De provincie Brabant staat voor een gemeenschappelijke opgave om een toenemend aantal asielzoekers op te vangen. Daarnaast ligt er een opgave voor de huisvesting van vergunninghouders. De provincie Brabant heeft de opvatting dat opvang en huisvesting het beste gerealiseerd kunnen worden via afstemming en samenwerking tussen alle Brabantse gemeenten. Daartoe is Brabant opgedeeld in 11 sub-regio s. Deze sub-regio s hebben allemaal hun eigen taakstelling voor opvang en huisvesting. Het verheugt de partnergemeenten van de Meierij te kunnen melden dat de taakstelling voor de subregio op het moment van schrijven van dit plan van aanpak voor een zeer groot deel gerealiseerd is. De eisen die gesteld worden aan de minimum omvang van locaties leidt in de praktijk tot een beperkt aantal geschikte opties. Door inspanningen te bundelen en ook te zoeken naar eigenschaliger locaties is de taakstelling toch grotendeels gehaald. De partnergemeenten hebben er vertrouwen in dat ook de restopgave op korte termijn ingevuld kan worden. Dit plan van aanpak beschrijft hoe de partnergemeenten van De Meierij, bestaande uit Boxtel, Haaren, Heusden, s-hertogenbosch, Sint Michielsgestel en Vught hun taakstelling gaan realiseren. Achtereenvolgens wordt ingegaan op: De opdracht De gemeenschappelijke visie van de zes Meierij gemeenten De taakstelling Huisvestingslocaties Risico s Bevordering van participatie en integratie Communicatie en draagvlak Organisatie en besluitvorming. 2. De opdracht In een brief aan de diverse colleges van burgemeester en wethouders in Brabant van 31 maart 2016 heeft CdK Van de Donk de opdracht aan gemeenten als volgt verwoord: Ik verwacht van uw gemeenten, om op het niveau van uw sub-regio, onder leiding van uw coördinerend burgemeester, zo spoedig mogelijk een projectteam te formeren dat invulling gaat geven aan uw taakstelling. Dit team dient onder leiding van de coördinerend burgemeester vóór 15 mei een concreet, met het COA besproken plan, gereed te hebben waarin de (onderlinge verdeling van) taakstellingen voor opvang van asielzoekers en statushouders op het niveau van uw sub-regio zijn uitgewerkt. Deel van dat plan is een realistische planning voor de realisatie ervan voor eind 2016. 3. Gemeenschappelijk visie Meierij gemeenten De basis voor de aanpak binnen de sub-regio De Meierij wordt gevormd door een gedeelde visie van de partnergemeenten. Deze visie bevat de volgende bouwstenen: 3.1 Geen discussie over de opgave Dat er opvang moet komen is een feit; we willen onze verantwoordelijkheid nemen en iedere partnergemeente levert een bijdrage. 3.2 Samenwerking als basis De sub-regio levert deze bijdrage op basis van een optimale samenwerking, afstemming en respect voor elkaars lokale kenmerken, voorkeuren en wijze van besluitvorming. 3
Wij betrachten optimale loyaliteit naar elkaar en helpen elkaar om het vraagstuk voor alle partnergemeenten naar tevredenheid op te lossen. Met elkaar betekent ook dat burgers kunnen adviseren bij de keuze voor locaties; de wijze waarop deze burgerparticipatie wordt vormgegeven is een verantwoordelijkheid van de respectievelijke partnergemeenten. 3.3 Integratie bepaalt het succes Het opleveren van locaties is niet het einde van het proces, maar een start. Succes en draagvlak bij de bevolking hangen voor een groot deel af van de mate waarin de partners in staat zijn om asielzoekers en vergunninghouders een plek binnen de samenleving te bieden. Daarom zullen de partnergemeenten ook op het gebied van integratie de samenwerking zoeken. Dit vanuit de overtuiging dat regionaal de krachten bundelen lokaal voordelen kan bieden; met gebruikmaking van alle kennis en creativiteit die binnen de partnergemeenten is opgebouwd. 3.4 Op onze eigen wijze We pakken dit aan op z n Brabants: koel in het hoofd en warm in het hart! We streven naar eigenschaligheid ; dat wil zeggen dat we voortdurend zoeken naar een goede balans tussen landelijke richtlijnen, lokaal draagvlak en de menselijke maat. 4. De taakstelling Onderstaande tabel geeft inzicht in de verdeling zoals deze door de Provincie is opgesteld. De Meierij heeft deze cijfers als uitgangspunt genomen om de opvang gezamenlijk te realiseren. Voor de subregio is de totaalopgave leidend. Bij de realisatie kunnen per individuele gemeente afwijkingen plaatsvinden van onderstaande taakstelling. Figuur 1: Taakstelling asielzoekers en vergunninghouders De Meierij Gemeente Inwoners 1) Verdeling opgave opvang asielzoekers s-hertogenbosch 151.488 758 (waarvan al 540 gerealiseerd in noodopvang) Taakstelling vergunninghouders 2016 (indicatief) 2) 428 (382 + 50 achterstand 2015) Heusden 43.271 171 85 (110 25 surplus 2015) Boxtel 30.393 120 78 Sint Michielsgestel 28.413 112 91 (73 + 18 achterstand 2015) Haaren 13.572 54 35 Vught 25.980 103 66 Totaal 293.120 1318 783 1) De verdeling van het aantal asielzoekers en vergunninghouders vindt plaats naar rato van het aantal inwoners. 2) De totale taakstelling voor vergunninghouders wordt bepaald door de taakstelling van 2016 plus of minus de gerealiseerde taakstelling van 2015. 4
5. Huisvestingslocaties 5.1 Zoekproces De partnergemeenten hebben in de afgelopen weken een brede inventarisatie gemaakt van geschikte locaties en panden. De richtlijnen van het COA voor de omvang van locaties, 300 voor een zelfstandige locatie en 200 voor een satelliet, levert in de praktijk een beperkt aantal geschikte locaties op. Ook bleken in sommige gevallen potentieel geschikte locaties al andere bestemmingen te hebben of konden door de betreffende eigenaar (nog) niet als opvanglocatie beschikbaar worden gesteld als gevolg van andere verplichtingen. Het COA is steeds nauw bij het zoekproces betrokken geweest en heeft in de regio diverse locaties bezocht en deze inmiddels ook goedgekeurd als geschikte opvanglocatie. Iedere gemeente heeft op eigen wijze het zoekproces en de besluitvorming hierover vormgegeven. Dit is succesvol gebleken en heeft geleid tot een situatie waarin op dit moment al voor het overgrote deel aan de taakstelling wordt voldaan. Voor de restopgave wordt een voorstel gedaan. 5.2 Resultaat Het resultaat van het zoekproces kan als volgt worden samengevat: Van de totale taakstelling van 1318 asielzoekers hebben de partnergemeenten op dit moment 1158 opvangplekken gelokaliseerd. Deze 1158 plekken zitten in verschillende fases van besluitvorming. De huisvesting van vergunninghouders ligt op schema en gaat voor zowel 2016 als 2017 gehaald worden. Figuur 2: Huisvestingslocaties asielzoekers sub-regio De Meierij Gemeente Taak Locatie Status 1) Per 31/12/16 Per 31/12/17 2016 s-hertogenbosch 758 Coudew ater. Oplevering jan feb 2017 IO 540 758 Heusden 171 Groslijst locaties opgesteld InS 250 (w aarvan 50 250 AMV 2) ) Boxtel 120 Groslijst locaties opgesteld InS 150 AMV 150 Sint Michielsgestel 112 Diverse locaties op het oog InS Vught 103 Diverse locaties op het oog InS Haaren 54 Diverse locaties op het oog InS Totaal 1318 940 1158 3) 3) 1) Status wil zeggen hoe ver de ontwikkeling van de locatie is. De provincie onderscheidt hier: In onderhandeling (IO) In Schouw (InS) 2) AMV = Alleenstaande Minderjarige Vluchtelingen (onderdeel opgave asielzoekers) 3) Restopgave van 160 wordt door de partnergemeenten in overleg nader ingevuld Toelichting Als uitgegaan wordt van een taakstelling van 1318 rest op dit moment nog een opgave van 160 opvangplekken. De partnergemeenten willen hun verantwoordelijkheid nemen en onderzoeken daarom op dit moment de mogelijkheden om in zowel Sint Michielsgestel als Vught aanvullend nog 100 asielzoekers op te vangen. Mochten de locaties geschikt zijn dan zal Vught een keuze maken tussen opvang van asielzoekers of huisvesting van extra vergunninghouders. Overleg en afstemming hierover krijgt in de komende weken binnen de stuurgroep een vervolg. De partnergemeenten zouden het op prijs stellen als de Commissaris van de Koning bij het realiseren van deze locaties een ondersteunende rol kan vervullen. 5
Vergunninghouders De verwachting is dat de taakstelling voor vergunninghouders gehaald gaat worden, zowel voor 2016 als 2017 staat de sub-regio er goed voor. 6. Risico s De voornaamste risico s met betrekking tot de realisatie van passende opvang kunnen als volgt worden samengevat: 6.1 Beschikbaarheid en geschiktheid panden en locaties Uit de status van de diverse locaties in figuur 2 blijkt dat het voornaamste knelpunt op dit moment zit in de beschikbaarheid en de geschiktheid van panden en locaties. Uit het overzicht blijkt al dat het aantal potentiële panden en locaties binnen de sub-regio beperkt is. Los hiervan staat nog de vraag of de potentiële panden volgens het COA geschikt te maken zijn. Voor een aantal is dit wel zo, voor een aantal andere panden is dit nog onzeker. 6.2 Kosten Aan het geschikt maken van panden en locaties zijn kosten verbonden. Het is nog onzeker of de subregio in staat is een zodanige mix van panden en locaties te realiseren dat het volgens het COA gewenste voorzieningenniveau gerealiseerd wordt tegen de beschikbare middelen. Omdat de gemeenten binnen de sub-regio hebben afgesproken om, indien nodig, te komen tot een uitruil van asielzoekers en vergunningshouders (afhankelijk van beschikbare locaties) kan het zijn dat een partnergemeente met onevenredig hoge lasten geconfronteerd wordt. Mocht deze situatie zich voordoen dan zullen de partnergemeenten afspraken maken om eventueel financiële middelen over te hevelen naar de partnergemeente die met onevenredig hoge kosten geconfronteerd wordt. 6.3 Draagvlak bij de lokale bevolking Binnen de sub-regio worden veel inspanningen gedaan om inwoners te betrekken bij de komst van vluchtelingen of statushouders in hun gemeente. In Boxtel en Heusden gebeurt dit via directe consultatie. In de andere gemeenten via het reguliere besluitvormingstraject naar de respectievelijk e gemeenteraden. Voor de sub-regio als geheel geldt dat een zorgvuldige communicatie strategie is ontwikkeld voor de presentatie van de plannen en dat de inspanningen op dit gebied ook een passend vervolg zullen krijgen in de uitvoeringsfase. 6
7. Bevordering van participatie en integratie De Meierij gemeenten zien de opvang van asielzoekers en de huisvesting van vergunninghouders als een belangrijke eerste stap. Aansluitend vinden zij het van belang dat zo snel mogelijk werk wordt gemaakt van integratie. Hieronder wordt beschreven hoe de partnergemeenten dit willen realiseren. 7.1 Visie: integratie door participatie! Een analyse van CBS-gegevens laat zien dat de sociaaleconomische positie van vergunninghouders ongunstig is. Deze ongunstige positie komt tot uiting in een relatief laag aandeel werkenden, een hoge uitkeringsafhankelijkheid en een slechte inkomenspositie. Slechts 33% van de vergunninghouders tussen de 15 en 64 jaar beschikt over een betaalde baan. Gezien de hardnekkige achterstand van vergunninghouders (met name in sociaaleconomisch opzicht) is het niet reëel te veronderstellen dat de integratie van deze groep vanzelf gaat. Steeds meer zien we dat snelle participatie in het sociale netwerk, werk en onderwijs leidt tot een betere en duurzamere integratie in de samenleving op langere termijn. De sub-regio De Meierij wil zich maximaal inspannen om deze participatie zo snel mogelijk op gang te brengen. De vluchteling zelf speelt de grootste rol, hij dient actief te werken aan zijn toekomst en kan daarin door de overheid gefaciliteerd worden. Als gezamenlijke gemeenten in deze regio nemen we onze bestuurlijke verantwoordelijkheid en zetten we in op een goede ondersteuning die past bij de individuele behoefte van de vluchteling. Zonder de wederzijdse inzet en bereidheid om naar elkaars verhalen te luisteren is er geen dialoog, noch over opvang, noch over integratie. De komende twee jaar willen we meer regionaal samenwerken en komt innovatie en verbetering van de ondersteuning voor asielzoekers en vergunninghouders centraal te staan. Het doel is om met een persoonsgerichte aanpak de vluchteling in staat te stellen mee te doen en zijn ambities en mogelijkheden zo goed mogelijk te benutten. We willen de huidige arbeidsparticipatie van 33% verhogen naar minimaal 50%. Het gaat er om dat wij kansen creëren en zij kansen pakken. 7.2 Uitgangspunten voor de Meierij aanpak Op basis van de hierboven beschreven visie willen de partnergemeenten van De Meierij een gemeenschappelijke aanpak ontwikkelen voor de participatie en integratie van vluchtelingen en statushouders. Deze aanpak is mede gebaseerd op het Uitwerkingsakkoord verhoogde asielinstroom en bevat de volgende uitgangspunten: 1. We gaan op zoek naar de mogelijkheden in plaats van (enkel) de focus leggen op problemen. 2. We hebben de overtuiging dat een regionale aanpak op basis van gebundelde kennis en ervaring meer kans op succes biedt dan een lokale aanpak. 3. Gemeenten zetten samen met het Rijk, COA en lokale partners in op een snelle start met participatie en integratie van asielzoekers in de opvang. De verwachting is dat een actieve 7
asielzoeker ook beter in staat is om medewerking te verlenen aan terugkeer indien er geen verblijfsvergunning wordt verleend. 4. Net zoals van alle inwoners wordt van de vluchtelingen verwacht dat zij zich naar vermogen inspannen en verantwoordelijkheid nemen om volwaardig maatschappelijk te participeren en regie te voeren over hun eigen leven. 5. We creëren voor vluchtelingen geen extra kansen die voor andere inwoners niet gelden, wel is er extra inzet nodig om gelijke kansen te creëren. De arbeidsmarktintegratie van vluchtelingen vraagt om een gerichte aanpak. 6. We benutten alle financiële middelen zoals subsidies en participatiegelden (inclusief de extra middelen vanuit het rijk voor vluchtelingen) om de extra kosten die huisvesting van statushouders en de opvang van asielzoekers met zich mee brengen te kunnen dekken. 7. Participatiegelden (inclusief de extra middelen vanuit het Rijk voor vluchtelingen) zetten we zo vroeg mogelijk in (start gedurende het verblijf in azc) en komt rechtstreeks ten goede aan de asielzoekers en vergunninghouders, bijvoorbeeld in de vorm van trajecten en trainingen. 8. We weten niet wat werkt en wat niet, we leren in de praktijk; we gaan aan de slag, leren van elkaar en we stellen bij waar nodig. 7.3 Kansen van een regionale aanpak De regionale aanpak biedt bij uitstek een aantal kansen boven een gefragmenteerde lokale aanpak. Deze kansen zijn: Bundeling van kennis, ervaring en middelen. Bundeling van lokale initiatieven tot een veelzijdig aanbod voor een doelgroep met grote verscheidenheid. Regionale benadering van de arbeidsmarkt. Regionale benutting van het (bestuurlijk) netwerk. 7.4 Van visie naar uitvoering De sub-regionale projectgroep zal op korte termijn samenkomen om de beschreven visie en uitgangspunten te vertalen naar een aantal processtappen die nodig zijn om te komen tot een slagvaardige aanpak. Er komt een werkconferentie voor sleutelfiguren uit het sociale domein van de partnergemeenten. Tijdens deze werkconferentie komen de volgende onderwerpen aan bod komen: De kracht van een sub-regionale aanpak. Reeds ontplooide lokale initiatieven. In kaart brengen van het regionale netwerk. In kaart brengen van de specifieke kennis en ervaring binnen de respectievelijk partnergemeenten. Schetsen van een globale regionale aanpak voor participatie en integratie. Deze bijeenkomst kan dan vervolgens als basis dienen voor de uitwerking van een slagvaardige regionale aanpak op het gebied van participatie en integratie. 8. Communicatie en draagvlak De Brabantse aanpak opvang vluchtelingen vraagt om bewegen tussen zowel de gezamenlijke opdracht als de lokale inkleuring (maatwerk). In de communicatie kijken we waar we als sub-regio Meierij gezamenlijk kunnen optrekken. Dat gaat over de gezamenlijke boodschap die we willen uitdragen over de aanpak. De benadering in de communicatie blijft tegelijkertijd ook maatwerk. Dat betekent dat de lokale inkleuring van de aanpak aan de gemeente zelf is, en tegelijkertijd passend in de Brabantse aanpak. Ook is het zo dat iedere gemeente zelf aan het stuur staat om de communicatie te organiseren en te realiseren. 8
De kernboodschap van de Meierij gemeenten heeft de volgende elementen: dat er opvang moet komen is een gegeven. Iedere Meierijgemeente levert daar een eigen bijdrage aan. Dat kan de opvang van (alleenstaande minderjarige) asielzoekers zijn en/of het huisvesten van statushouders. de Meierij pakt dit aan op z n Brabants : koel in het hoofd en warm in het hart! We kijken naar wat mogelijk is. We kijken naar een balans tussen landelijke richtlijnen (vereisten opvang), lokale ondersteuning, goedkeuring en de menselijke maat. integratie door participatie. De Meierij wil vluchtelingen sneller laten integreren in de samenleving dan nu het geval is. Daarom zetten we in op participatie door werk, onderwijs en sociale contacten. de gemeenten betrekken op een eigen manier hun inwoners bij de komst van vluchtelingen en/of statushouders. Het doel van de communicatieaanpak in de sub-regio Meierij is dat inwoners van iedere gemeente: weten wat de aanpak in de Meierij gemeenten is (vluchtelingen, statushouders en integratie) een reëel beeld hebben van waar zij invloed op uit kan oefenen (en waar niet op), van feiten en praktische gevolgen op de hoogte zijn, draagvlak voelen (maatschappelijk aanvaard), weten waar ze vragen of suggesties kunnen stellen of geven. Dat doet iedere gemeente door actueel te communiceren. De gemeente heeft daarin een eigen lokale aanpak (maatwerk). Naast het gebruik van traditionele middelen (berichten op website, lokale bladen en sociale media) wordt zo mogelijk ook een lokale en persoonlijke/kleinschalige benadering gevolgd. Dat kunnen lokale bijeenkomsten zijn, maar ook initiatieven door particulieren en organisaties waar de gemeente een bijdrage aan levert. De Meierij gemeenten maken samen een serie van acht artikelen. In die serie komt de opvang van asielzoekers vanuit verschillende perspectieven aan de orde. Een asielzoeker zelf komt aan het woord, en ook bijvoorbeeld een bewoner, een vrijwilliger en een directeur van een basisschool. De serie wordt in de Meierij gemeenten verspreid. Het doel van de serie is een realistisch beeld te geven van vragen, ervaringen, zorgen en kansen vanuit de invalshoek van de geïnterviewde. 9. Organisatie en besluitvorming Besluitvorming over dit plan van aanpak heeft plaatsgevonden in de stuurgroep De Meierij waarin alle burgemeesters van de partnergemeenten en de wethouder Wonen van s-hertogenbosch zitting hadden. De besluitvorming is voorbereid door een ambtelijke projectgroep waarin alle partnergemeenten vertegenwoordigd waren. Het plan is op 12 mei vastgesteld door de stuurgroep en zal door de respectievelijke colleges op 13 mei worden voorgelegd aan de gemeenteraden. De ambtelijke contactpersoon voor dit plan van aanpak is: Carrie van Schaayk Projectleider vluchtelingen Gemeente s-hertogenbosch Postbus 12345 5200 GZ s-hertogenbosch E: c.schaayk@s-hertogenbosch.nl M: 06-54354245 9
Aldus opgemaakt en ondertekend op 13 mei 2016 te Sint Michielsgestel Namens alle gemeenten van De Meierij J. Pommer Coördinerend burgemeester sub-regio De Meierij 10