...omdat u graag leest over ontwikkelingen in het onderwijs. ThiemeMeulenhoff najaar 2007 Kennisbasis belangrijk in competentiegericht onderwijs Studenten vinden een vak pas leuk, als het praktisch nut bewezen is Met ketendenken kun je niet vroeg genoeg beginnen Human Resource Management is must voor iedere hbo-student Wie is de beste hbo-trendwatcher? 1 3 4 6 8 1 5 3 6 informatie over (nieuwe) uitgaven en ontwikkelingen binnen het hbo Kennisbasis belangrijk in competentiegericht onderwijs In het maatschappelijke debat is regelmatig te horen dat kennis in het nieuwe onderwijs steeds meer ondergeschikt is. Het belang van kennis lijkt meer op de achtergrond te worden geduwd. Volgens Peter Teune, lector en consultant aan Fontys Hogescholen, is niets minder waar. Twee jaar geleden begon hij zijn betoog over de noodzaak van een kennisbasis. Dit jaar gaf hij er tijdens het hbo Jaarcongres een lezing over. In gesprek met een onderwijsverbeteraar. K ennis is een persoonlijk vermogen, dat pas beschikbaar is bij verankering in de persoon. Teune: Met andere woorden: het is de kunst om verkregen informatie je eigen te maken. Dan pas beschik je over kennis. Vaak wordt bij kennisverwerving gemikt op reproduceren en toepassen. Belangrijk is echter dat beginnende beroepsbeoefenaren kennis op interpretatieniveau beheersen. Ze kunnen dan de kennis voor eigen gebruik aanpassen. Uit onderzoek blijkt dat beginnende beroepsbeoefenaren (wo en hbo) de eerste vijf jaar van hun werkende carrière meer foute dan goede beslissingen nemen. Daarom denk ik dat het juist tijdens de opleiding belangrijk is, dat studenten meer fouten maken. Dit vergt echter wel een andere kijk op het onderwijs en het nodige aanpassingsvermogen van docenten. Vormen van kennis Volgens Peter Teune zijn er vele vormen van kennis, zoals beroepskennis, vakkennis, ervaringskennis, expertkennis, feitenkennis en wetenschappelijke kennis. Professionele kennis is de nieuwe definitie voor kennis, passend in het lees verder op pagina 2
Het is belangrijk dat studenten tijdens de opleiding meer fouten maken Kennisbasis belangrijk in competentiegericht onderwijs competentiegericht onderwijs. Theorie uit boeken brengt de student in praktijk tijdens een stage. En tijdens de stage leert de student weer van de ervaringen uit het werkveld en koppelt deze terug naar de theorie. Bovendien leert hij door observatie, hoe hij moet reageren in een bepaalde situatie. Door zo verschillende kennisvormen te combineren en deze eigen te maken, ontstaat er professionele kennis. De student bouwt zelf zijn kennisbasis op. In de studie is er sprake van een gemeenschappelijke kern, die bestaat uit een structuur waarin theorieën, principes en regels centraal staan. Door verbanden te zien en te leggen tussen de verschillende vakdisciplines, ontdek je de grote lijn, de essentie van het vak. Wanneer studenten leren hoe zij concepten samen kunnen voegen, wordt het leren alleen maar makkelijker en zinvoller. Leren versus onderwijs De definitie van leren: kennis, vaardigheden en een beroepsidentiteit (houding) verwerven. Onderwijs betekent: ondersteuning, facilitering en validering van het leren. De ideale situatie volgens Teune zou zijn dat je via het onderwijs streeft om actiekennis en personele kennis samen te laten vallen met professionele kennis. Vaak wordt er echter gedoceerd vanuit academische disciplines. De kloof tussen theorie en praktijk is groot en leren is voornamelijk contextgebonden. Veel toetsen leidt tot oppervlakkig leren en zelfstandige studenten worden door docenten niet gewaardeerd. Niet voor niets waren de eerste reacties op mijn lezing verbaasd en geschrokken, zegt Teune. Velen waren het ermee eens dat de huidige invulling van het onderwijs goed bestudeerd moet worden. Maar wat nu? Hoe kunnen docenten beter inspelen op hun studenten? Het antwoord is simpel: docenten moeten andere eisen stellen aan hun studenten. Door studenten meer tijdens het leerproces te volgen en te begeleiden, zijn zij zich meer bewust van wat zij aan het doen zijn. Dus niet alleen het eindproduct beoordelen, maar ook aandacht besteden aan het proces ernaartoe. Zo worden studenten gestimuleerd om iets te doen met de verworven kennis. Peter Teune 2
Studenten vinden een vak pas leuk, als het praktisch nut bewezen is De 6e druk van Onderneming en Omgeving verschijnt begin 2008. Jeroen van Ijzerloo De uitgave Onderneming en Omgeving wordt herzien. Daarvoor heeft Jeroen van IJzerloo 25 interviews afgenomen bij bedrijven. Deze verhalen leggen de link tussen theorie en praktijk. Zodat ook de student de praktische waarde van algemene economie leert kennen. Algemene economie is verplichte kost voor veel studenten. Voor de meeste studenten geldt dat een vak pas leuk wordt, wanneer het praktisch nut ervan bewezen is. Maar de link tussen theorie en praktijk is niet altijd gemakkelijk te leggen. Tijdens zijn studie ontwikkelingseconomie organiseerde Van IJzerloo een onderzoeksreis naar China. Een van de reisbegeleiders was Rolf Schöndorff, hoogleraar algemene economie. We hebben contact gehouden en begin dit jaar belde hij op, omdat hij bezig was met het herschrijven van zijn boek Onderneming en Omgeving. Hij zocht naar mogelijkheden om het boek beter te laten aansluiten op de doelgroep. Samen kwamen we op het idee van de interviews met de praktijk. Voor de meeste onderwerpen is het vrij makkelijk om de link naar het bedrijfsleven te leggen, denk bijvoorbeeld aan inflatie, vraag en aanbod en de Centrale Bank. Maar als je het over de nationale rekening hebt, ligt dat wat ingewikkelder. Dan is het echt even zoeken naar de juiste insteek. Nieuwe wereld Met behulp van het Rabobank MKB-team en via zijn eigen netwerk vond Van IJzerloo interessante gesprekspartners. Het afnemen van 25 interviews is een hele klus, maar het is ontzettend leuk om te doen. De interviews trekken voor mij ook een heel nieuwe wereld open. Een interessant onderwerp vond ik bijvoorbeeld de vermogensmarkt. Dat interview nam ik af binnen de Rabobank en zo kwam ik er eigenlijk achter hoe het bedrijf zichzelf financiert. Dat is heel anders dan ik in de leerboeken had gezien. Niet dat het fout is wat er in de boeken staat, maar boeken benaderen het onderwerp op een macroniveau terwijl ik het nu in detail voor dit specifieke bedrijf voor me zag. Ook sprak ik met een startende ondernemer die in Gelderland een wellnesscentrum opent. Mooi om te zien hoe iemand zijn droom omzet in daden, daar heb ik veel respect voor. Het is inspirerend om met mensen te praten die enthousiast over een idee of hun vak praten. Daar word ik zelf ook blij van.
Logistiek voor niet-logistiekstudenten Met ketendenken kun je niet vroeg genoeg beginnen Zelf noemt hij logistiek dynamisch, turbulent, soms onoverzichtelijk en zeker spannend. Terwijl eerstejaars meestal meer aan het schuiven met palets denken. Bij het overbrengen van zijn kennis én zijn enthousiasme voor het vak, maakt Fokko Knibbe gebruik van de uitgave Logistiek in ketens. Fokko Knibbe is docent logistiek aan de Faculteit Economie & Management van de Hogeschool Utrecht. Zelf stond hij ooit midden in de praktijk bij containerbedrijf Europe Container Terminals. Daar zie je de logistieke show voor je ogen voorbij trekken. Dat is echt actie, er moet ontzettend veel gebeuren. Je hebt te maken met strakke planningen en met vele schakels binnen en buiten het bedrijf. Ook het internationale aspect is leuk. Toch heeft logistiek geen sexy imago. Zeker niet bij niet-logistiek studenten zoals aan deze faculteit. Het eerste wat ik studenten dan ook duidelijk maak, is dat logistiek de bedrijfsprestaties beïnvloedt en hoe logistiek kan bijdragen aan het maken van winst. Anders van opzet Op deze tactiek sluit het boek Logistiek in ketens prima aan. Dit boek is anders van opzet dan andere boeken. Het begint niet met het klassieke verhaal over bron en bestemming, maar het begint direct over ketendenken. Dat is goed, want dan zien studenten eerder de relevantie van het vak logistiek. Bovendien vind ik dat je studenten het ketendenken niet vroeg genoeg kunt bijbrengen, want werken stopt niet bij de muren van het bedrijf. Om succesvol te zijn moet je over de schutting kijken naar de belangen van de klant en de belangen van zijn klanten, aan de belangen van de leveranciers en ga zo maar door. Gebruik van cases Na de introductie van het ketendenken gaat het boek terug naar de basis om vervolgens weer met het ketendenken te eindigen. Wij gebruiken dit boek voor eerstejaars die voor het eerst met logistiek te maken krijgen. Het boek gaat niet te veel de diepte in, maar behandelt de fundamentals. Het legt heel goed de relatie met andere bedrijfsdisciplines zoals marketing, hrm en financiële zaken. Tijdens een college begin ik altijd met een overzicht van het hoofdstuk waarna studenten in groepjes met een case aan de slag gaan. Ik gebruik de cases uit het boek, maar verzin er ook zelf. Er staan tegenwoordig enorm veel logistieke nieuwsbrieven op internet met actuele onderwerpen waar je een casus omheen kunt bouwen. Je moet er in ieder geval voor zorgen dat je de casus verbindt met producten die de student aanspreken. Ze beschrijven natuurlijk liever het logistieke proces van een mobiele telefoon dan dat van een rollator. De case wordt tijdens de les afgerond en gepresenteerd. Daarna is er ruimte voor discussie. Fokke Knibbe Waardering Het boek wordt goed gewaardeerd door de studenten. Sinds het begin van dit schooljaar krijgen alle studenten al in het eerste jaar logistiek, ook de internationale opleiding IBMS. Een leuke extra voor hen is de cd-rom met vragen om de feitenkennis te toetsen.
Praktijk vormt vertrekpunt voor Logistiek in ketens In elke onderneming komt het wel eens voor: een leverancier die de verkeerde producten levert of onderdelen die niet op tijd aanwezig zijn. In de uitgave Logistiek in ketens nemen we deze en ook andere problemen als vertrekpunt om het vakgebied logistiek te bespreken. Het boek is opgedeeld in vijf modules. Na de introductiemodule volgen modules over voorraadbeheer, inkoopmanagement, productiemanagement en distributiemanagement. Omdat bij logistiek het integraal managen centraal staat, vormt het over grenzen heen kunnen kijken, in het bijzonder over de grenzen van de eigen onderneming, de rode draad in dit boek. De wensen en behoeften van de klant zijn hierbij altijd uitgangspunt. Adriaan Olsthoorn (r) en Hansch van der Velden Auteur Caroline van der Meer legt veel logistieke begrippen direct, helder en eenduidig uit. Haar uitgangspunt bij het schrijven was het maken van een helder en goed leesbaar boek, dat stapsgewijs inwijdt in het vakgebied logistiek. Het boek is doorspekt met voorbeelden. Studenten kunnen hun verworven kennis en inzicht toetsen met behulp van meerkeuze- en open vragen op de bijgeleverde cd-rom. Samen met een actuele business case maakt dit de uitgave bijzonder geschikt voor zelfstudie. "Om succesvol te zijn moet je over de schutting kijken naar de belangen van de klant en de belangen van zijn klanten" Logistiek in ketens ISBN 978 90 06 95088 5 Prijs E 41,50 334 pagina s Vanaf zomer 2008 zal Logistiek in ketens ondersteund worden door een website met cases, oefeningen en toetsen. 5
Human Resource Ma is must voor iedere Wie niet expliciet voor Human Resource Management (HRM) kiest, krijgt er tijdens zijn hbo-studie nauwelijks mee te maken. Terwijl vrijwel elke hbo-student in zijn toekomstige baan baat zal hebben bij basiskennis op dit vakgebied. Dat stelt Rob Moorer, auteur van het boek HRM Een brede kennismaking. Hij is er dan ook groot voorstander van dat het vak verplicht wordt gesteld op alle hbo-opleidingen. Op veel hbo-opleidingen is HRM slechts een keuzevak. Onbegrijpelijk, vindt Rob Moorer, die zelf zelfstandig interimmanager HR en begeleider van organisatieontwikkelingtrajecten is. Daarnaast is hij als moderator en docent verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en de Open Universiteit. Met een afgeronde hbo-studie is de kans groot dat studenten een leidinggevende rol gaan vervullen. Afhankelijk van de grootte van het bedrijf waar ze terechtkomen, zullen ze zelf een aantal HRM-instrumenten in moeten zetten. Denk bijvoorbeeld aan het houden van sollicitatie-, evaluatieen beoordelingsgesprekken. Iedereen die leiding geeft of in de toekomst leiding gaat geven, hoort een brede kennis te hebben van HRM. Maar ook als je je niet in een leidinggevende positie bevindt, heb je met HRM te maken. Je zit dan aan de andere kant van de tafel bij diezelfde gesprekken. Ook dan is het prettig over basiskennis van HRM te beschikken. Het boek dat Moorer schreef, richt zich op niet-hrm-studenten. Het biedt een brede kennismaking met het vakgebied en verwijst naar andere literatuur voor verdere verdieping. Adriaan Olsthoorn (l) en Hansch van der Velden Trainen op vaardigheden Zoals gezegd, verlaten studenten dus het hbo vaak met diploma, maar zonder enige kennis van HRM, terwijl hun functie daar wel om vraagt. Bedrijven lossen dit vaak op door managers zelf te trainen. Meestal zijn deze trainingen puur op vaardigheden gericht. Hoe voer je een slechtnieuwsgesprek? Hoe herken je de kwaliteiten van een sollicitant? Met deze vaardigheden en hun eigen intuïtie gaan deze mensen in de dagelijkse praktijk aan de slag. En natuurlijk gaat er op deze manier ook een heleboel goed, maar het is prettig als je je gevoel ook kunt staven met vakkennis. Bovendien wil je niet dat mensen alleen losse gesprekken tot een goed einde brengen, idealiter zou iedere manager een bijdrage moeten leveren aan effectief HRbeleid. Dan heb je meer nodig dan alleen de vaardigheden. Het vraagt ook om kennis van en inzicht in de samenhang tussen de verschillende HRM-instrumenten. In de trainingen HRM die ik geef, maak ik ook gebruik van het boek, zelfs voor managers die al jaren leidinggeven, blijkt er veel nuttige informatie in te staan.
nagement hbo-student Centraal: Rob Moorer Verantwoorde doe-het-zelvers Het boek van Moorer schetst eerst de historie van het vakgebied. Daarna wordt ingezoomd op de verschillende aspecten van HRM zoals personeelsontwikkeling, organisatieontwikkeling, arbeidsvoorwaarden en de raakvlakken met Arbo, Gezondheid en Reïntegratie. De uitgangspunten en keuzes die bij HRM een rol spelen, worden van verschillende kanten belicht. Moorer: Het is niet zo dat je als lijnmanager alles van deze onderwerpen moet weten. Ik vind wel dat je in staat moet zijn om een eigen visie te ontwikkelen. Ik zeg altijd dat leidinggevenden verantwoorde doe-het-zelvers moeten zijn. Dat betekent dat ze handelen met kennis van zaken, maar dat ze ook weten wanneer ze professionals moeten inschakelen. Met een afgeronde hbo-studie is de kans groot dat studenten een leidinggevende rol gaan vervullen. HRM Een brede kennismaking ISBN 978 90 06 95085 4 Prijs E 41,50 274 pagina s Auteur: drs. ing R.G. Moorer Beter voorbereiden Het hbo zou studenten beter moeten voorbereiden en het bedrijfsleven zou de rol van de lijnmanagers met HRM-taken serieuzer moeten nemen. Wat soms vergeten wordt, is dat Human Resource Management direct gerelateerd is aan de strategie van het bedrijf en dat het een bepalende factor is voor het behalen van de bedrijfsresultaten. Want het succes van een onderneming hangt direct samen met de manier waarop wordt omgegaan met het menselijk kapitaal. 7
Wie is de beste hbo-trendwatcher? ThiemeMeulenhoff wil graag de student van vandaag nog beter leren kennen. Wat is de invulling die studenten aan hun vrije tijd geven? Hoe ervaren ze hun opleiding, de leermiddelen en docenten? Hoe studeren ze het liefst? Wat missen ze en zouden ze graag anders zien? Om deze informatie te verzamelen, riep ThiemeMeulenhoff de actie hbo-trendwatchers in het leven. Studenten konden deze zomer via www.hbotrendwatchers.nl een enquête invullen en maakten daarmee kans op een aantal mooie prijzen. De beste hbo-trendwatcher van Nederland, wordt in november bekendgemaakt via www.hbotrendwatchers.nl. Nieuwe leermiddelen De belangrijkste trends en actuele ontwikkelingen worden zichtbaar aan de hand van de verzamelde informatie. Zo kunnen wij als educatieve uitgeverij onze producten nóg meer afstemmen op de wensen en interesses van studenten. De beste trendwatchers zullen we, naast u als docent, in de toekomst meer betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe leermiddelen. Zo kunnen we ervoor zorgen dat we producten ontwikkelen die niet alleen aansluiten bij uw wensen als docent, maar ook bij de leef- en leerwereld van de student. Over de uitkomsten van het onderzoek leest u meer in de volgende uitgave van dit magazine, TM In het Onderwijs, voorjaar 2008. Dan weten niet alleen de studenten zelf, maar weet ook u als docent nóg beter wie de student van nu eigenlijk is en wat hem of haar bezighoudt. Studenten gezocht: HBO trendwatchers m/v Word hbo trendwatcher en win een LCD TV of een dagje winkelen! Wilt u meer informatie over de uitgaven van ThiemeMeulenhoff? Kijk op onze website of neem contact op met: ThiemeMeulenhoff Postbus 7 7200 AA Zutphen T (0575) 594 894 F (0575) 594 961 E service@thiememeulenhoff.nl I www.thiememeulenhoff.nl Colofon TM In het onderwijs is een uitgave van ThiemeMeulenhoff en wordt twee keer per jaar verstuurd aan alle hbo Economie docenten. Redactie Taalent Tekstschrijvers (hoofd- en eindredactie) Vormgeving Crossings Communications Fotografie Hadewych Veys Drukwerk ARS Grafische Producties & Communicatie Met dank aan Peter Teune, Jeroen van IJzerloo, Fokko Knibbe, Rob Moorer Redactieadres service@thiememeulenhoff.nl 978 11 112 4200 8-3104