3 Doelstelling Het afsluiten van een overeenkomst met ROC Nijmegen voor de uitvoering van de opleidingen educatie zoals bedoeld in de WEB.

Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Overeenkomst met ROC Nijmegen Educatiemiddelen 2014 Programma / Programmanummer Onderwijs / 1073 BW-nummer Portefeuillehouder R. Helmer-Englebert Samenvatting De gemeente Nijmegen maakt, op grond van de Wet Educatie Beroepsonderwijs (WEB), afspraken met ROC Nijmegen over de uitvoering van volwasseneneducatie in Nijmegen. Met dit voorstel stellen we de overeenkomst voor 2014 vast. We doen dit voor één jaar. De minister bereidt momenteel een nieuw wetsvoorstel WEB voor. Dit wetsvoorstel heeft consequenties voor de inkoop van volwasseneneducatie vanaf 2015. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. MO10, Otto Ritsema, 2465 Datum ambtelijk voorstel 19 mei 2014 Registratienummer 14.0001626 Ter besluitvorming door het college 1. In 2014 opleidingen educatie in te kopen bij ROC Nijmegen voor een bedrag van 689.656,-. 2. Het bedrag van 689.656,- ten laste te brengen van het programma Onderwijs (1073), deelproduct Volwasseneneducatie (nummer 60605.D.43039), onder voorbehoud van vaststelling van de Voorjaarsnota 2014 door de raad. 3. Bijgaande overeenkomst met ROC Nijmegen, inclusief de bijlage productenoverzicht, vast te stellen. 4. Brief aan de raad over de overeenkomst met ROC Nijmegen Educatiemiddelen 2014 vast te stellen. Paraaf akkoord Datum Ter besluitvorming door de Burgemeester De portefeuillehouder Onderwijs te machtigen om bij de ondertekening van de overeenkomst de gemeente Nijmegen te vertegenwoordigen. Beleidsadviseur O. Ritsema Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 3 juni 2014 X Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.5 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder

Collegevoorstel 1 Probleemstelling De gemeente Nijmegen maakt, op grond van de Wet Educatie Beroepsonderwijs (WEB), afspraken met ROC Nijmegen over de uitvoering van volwasseneneducatie in Nijmegen. Het aanbod volwasseneneducatie omvat opleidingen gericht op het verbeteren van Nederlandse taal- en rekenvaardigheden en is bedoeld voor laaggeletterde Nederlanders en nietinburgeringsplichtige migranten die hun beheersing van het Nederlands als tweede taal willen vergroten. Voor gemeenten is er sprake van een wettelijke plicht om deze opleidingen in te kopen bij het Regionaal Opleidingscentrum (ROC). Met dit voorstel stellen we de overeenkomst voor 2014 met ROC Nijmegen vast. We doen dit voor één jaar, omdat er in 2014 nieuwe wetgeving volgt rond het educatiebudget. De behandeling van dit voorstel heeft enige tijd op zich laten wachten. Uit een eerste verdeling van de middelen voor 2014 door ROC Nijmegen bleek dat er geen rekening was gehouden met de toegenomen vraag in 2013 naar bepaalde cursussen. We hebben ROC Nijmegen gevraagd een nieuwe indeling te maken die hier wel rekening mee houdt. Daarnaast hebben we gezamenlijk randvoorwaarden voor twee projecten moeten uitwerken vóórdat een goede verdeling van middelen kon worden gepresenteerd. Deze vertraging in besluitvorming heeft geen nadelige gevolgen (gehad) voor de uitvoering van het contract vanaf begin 2014. 2 Juridische aspecten De inkoop vindt plaats conform de eisen die WEB en de Wet Participatiebudget hieraan stellen. De afspraken met ROC Nijmegen worden in regionaal verband gemaakt. Elke gemeente sluit in dit kader wel een eigen overeenkomst met ROC Nijmegen, waarin ruimte is voor lokale wensen ten aanzien van het productenaanbod. 3 Doelstelling Het afsluiten van een overeenkomst met ROC Nijmegen voor de uitvoering van de opleidingen educatie zoals bedoeld in de WEB. 4 Argumenten Effectiviteit van volwasseneneducatie bewezen Volwasseneneducatie zetten wij vooral in als middel ten dienste van de arbeidsparticipatie. Deze keuze hebben we in 2013 gemaakt naar aanleiding van een wijziging van de WEB en minder beschikbare rijksmiddelen. In 2013 is een onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van educatie voor volwassen. Op basis van dit onderzoek (zie bijlage bij de raadsinformatiebrief) kan worden gesteld dat de inzet van educatie loont en op meerdere leefgebieden tot positieve ontwikkeling leidt. De grootste effecten zijn te constateren bij de vaardigheden met betrekking tot de Nederlandse taal, vreemde taal, digitale competenties en assertiviteit (p.4). Een groot deel van de deelnemers wordt actiever in ontmoeten en ondernemen. Ook ten aanzien van arbeidsontwikkeling is er sprake van groei; bijna 20% vindt een baan met of zonder begeleiding, of functioneert beter op de werkplek. Daarnaast gaat 20% aan de slag met vrijwilligerswerk, 15% besluit stage te gaan lopen als oriëntatie op een baan en circa 20% gaat op zoek naar een baan (p.5). Volwasseneneducatie is dus een belangrijk instrument om de participatie van inwoners te ontwikkelen en/of behouden.

Collegevoorstel Vervolgvel 2 Terugblik 2013 Door een wijziging van de WEB in 2013 daalde het beschikbare budget voor educatie van 2012 van ruim 1,0 miljoen naar ruim 0,6 miljoen in 2013. We hebben in overleg met ROC Nijmegen destijds een aantal maatregelen genomen om binnen het beschikbare budget te blijven. Dat is gelukt. In onderstaande tabel tonen we de resultaten over 2013. Tabel 1: prognose en realisatie aantal contacturen 2013 Product Prognose contacturen 1 Realisatie contacturen NT1 niet intensief 2.485 2.377 NT1 Activering 106 167 NT2 niet intensief 365 336 NT2 Intensief 365 363 Maatwerk 917 n.v.t. Totaal 4.238 3.243 Uit de tabel blijkt dat we voor de cursussen NT1 en NT2 nagenoeg de prognose van het aantal beschikbare contacturen hebben gerealiseerd. Opvallend is de stijging van het aantal NT1 activeringstrajecten. Doelstelling van deze trajecten is dat laaggeletterden eerste stappen zetten op het terrein van Nederlands, rekenen en digitale vaardigheden. Na deze trajecten kan men naar een niet intensief NT1-traject overstappen. Op basis van de 106 contacturen zouden er maximaal 70 mensen een activeringscursus kunnen volgen. Door schuiven met middelen (vanuit maatwerkbudget) hebben we vanwege de toegenomen vraag 110 mensen bereikt. De middelen ten behoeve van maatwerk (917 uur) hebben we in 2013 niet aangewend. Deze middelen worden doorgeschoven naar 2014. Social return ROC Nijmegen heeft ten behoeve van social return in 2013 twee leerwerkplekken beschikbaar gesteld. Deze zijn ingevuld. Dit is conform afspraak. ROC Nijmegen blijft deze leerwerkplekken ook in 2014 continueren. Inzet middelen 2014 Voor 2014 hebben we met bijna 0,7 miljoen een groter budget voor volwasseneneducatie tot onze beschikking. We kunnen daardoor in vergelijking met 2013 een groter aantal contacturen financieren. We houden in de verdeling in 2014 rekening met de ontwikkeling rond NT1-activeringstrajecten uit 2013. Tabel 2: aantal contacturen 2014 en maximaal aantal plaatsen in cursussen Product Aantal contacturen Max. aantal plaatsen 2014 NT1 niet intensief 2.395 252 NT1 Activering 207 138 NT2 Intensief 990 46 NT2 niet intensief 643 47 Maatwerk 713 Afhankelijk van product Totaal 4.948 483 1 Contacturen zijn het aantal klokuren dat een docent van ROC Nijmegen actief een groep volwassenen begeleid.

Collegevoorstel Vervolgvel 3 De verdeling in tabel 2 is niet definitief. Doordat we de realisatie per kwartaal monitoren, kunnen we tussentijds bijsturen en middelen anders over de producten verdelen. Doelgroep volwasseneneducatie We maken de keuze om onze middelen gericht in te zetten voor mensen waarbij de opleiding, als tijdelijke ondersteuning, bij kan dragen aan het verkrijgen dan wel behouden van werk: - Leeftijd tussen 18-62 jaar - Voldoende ontwikkelpotentieel - Laaggeletterde autochtonen - Laaggeletterde, niet inburgeringsplichtige, allochtonen We zetten hierbij de eerder ingezette lijn dat de ondersteuning tijdelijk is (maximaal drie jaar) door. Binnen de afgebakende doelgroep wordt de volgende prioritaire doelgroep aangewezen: - Uitkeringsgerechtigde werkzoekenden - Werkenden - Niet-werkende ouders of verzorgers met kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar. Inzet Maatwerkbudget Met het reserveren van contacturen ten behoeve van Maatwerk hebben we ruimte om producten waar veel vraag naar is, te versterken. Ook kunnen we het budget aanwenden voor activiteiten die kunnen leiden tot een betere uitnutting van het totale budget. Op basis van de uitgangspunten rond de doelgroep, hebben we met ROC Nijmegen bekeken voor welke producten we het maatwerkbudget voor 2014 in ieder geval willen aanwenden. De volgende projecten willen we in 2014 ten uitvoer brengen: Inzet op Opleiding digivaardig Herkennen laaggeletterdheid en doorverwijzen Doelstelling Aanvraagprocedures voor voorzieningen rond inkomen, minimabeleid en zorg verlopen steeds vaker digitaal. Ook de afdeling Inkomen van gemeente Nijmegen digitaliseert aanvraagprocedure bijstandsuitkering en producten minimabeleid. Inwoners die niet digivaardig zijn en/of laaggeletterd, zullen hierbij problemen kunnen ervaren. Met dit project willen we inwoners ondersteunen in hun digivaardigheden. Tegelijkertijd kan uit deze opleiding blijken dat iemand aanvullend baat heeft bij educatieonderwijs. De cursus dient dus ook als vindplaats. Wanneer inwoners zich voor deze cursus aanmelden, screent ROC Nijmegen hen op laaggeletterdheid. Zij die laaggeletterd zijn, krijgen een aanbod bekostigd vanuit volwasseneneducatie. Zij die geletterd zijn, krijgen een aanbod bekostigd vanuit het programma Werk & Inkomen. Laaggeletterdheid kan een grote belemmering zijn bij het vinden en behouden van werk. Mensen praten er zelf niet makkelijk over en een ander zal wanneer de signalen niet herkent worden laaggeletterdheid niet zo snel signaleren. Om werkzoekenden dus een betere start te geven, willen we bij de screening van nieuwe werkzoekenden de Taalmeter (online test om laaggeletterdheid te signaleren) inzetten en medewerkers van de afdeling Werk van de gemeente Nijmegen trainen op het herkennen van laaggeletterdheid. De doorverwijzing naar producten wordt bekostigt vanuit middelen voor volwasseneneducatie, het beschrijven van de methodieken en training van medewerkers wordt bekostigd door het programma Werk & Inkomen.

Collegevoorstel Vervolgvel 4 Inzet op Doorontwikkeling educatie Doelstelling ROC Nijmegen voorziet dat de huidige opleidingen in het kader van volwasseneneducatie een doorontwikkeling nodig hebben. Het betreft onder andere inzetten van e-learning (tijdens opleiding, op werk en/of thuis), het aansluiten bij de wettelijke eindtermen van taalniveau, opleidingen beter aan laten sluiten op benodigde competenties in de arbeidsmarkt, op doorstroom naar de arbeidsmarkt, vavo of Entree-opleiding. Aan het einde van 2014 moet ROC een traject op dit vlak hebben doorlopen, waarbij aan de gemeente een eindrapportage wordt geleverd. Samenwerking met IVC-Intercity Het aanbieden van formele educatietrajecten zoals we die bij ROC Nijmegen inkopen zijn relatief kostbaar. Het is daarom van belang dat het aanbod passend is bij de behoefte van de doelgroep. Wanneer er sprake is van voldoende ontwikkelpotentieel, kan een inwoner baat hebben bij een intensief traject van maximaal 3 jaar bij ROC Nijmegen. Is dit niet het geval, maar is er wel sprake van een behoefte aan taalontwikkeling, dan kan informeel taalonderwijs of ondersteuning ook een oplossing zijn. In Nijmegen is IVC-Intercity een belangrijke aanbieder van dergelijke trajecten. Daarmee is IVC-Intercity ook een belangrijke partner voor ROC Nijmegen hierin. We hebben in artikel 10 van de overeenkomst dan ook een specifieke bepaling opgenomen over samenwerking tussen ROC Nijmegen en aanbieders van informeel taalonderwijs. Ontwikkelingen Educatiebudget 2015 e.v. De minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OCW) werkt aan de toekomst van volwasseneneducatie. Dit zal nog in 2014 leiden tot een aanpassing van de WEB. Recent is de concept wettekst bekend geworden. Belangrijke punten hieruit zijn: - Educatiemiddelen als specifieke uitkering aan de centrumgemeente van een arbeidsmarktregio. De centrumgemeente moet samen met de omliggende regiogemeenten een overeenkomst opstellen waarmee de inkoop van volwasseneneducatie wordt geregeld. De centrumgemeente krijgt hierin coördinerende taken toebedeeld. - Het vervallen van de verplichting van gemeenten om educatiemiddelen verplicht in te zetten bij ROC s. De minister van OCW wil gemeenten meer vrijheid geven rond de inzet van educatiemiddelen. De verplichte besteding bij ROC s zal vervallen. De minister stelt dat gemeenten in onderling overleg met ROC s tot overeenstemming moet komen over de afbouw. Komen ROC en gemeente hier niet uit, dan geldt er een afbouwregeling gericht op de minimale inzet educatiemiddelen bij ROC s over drie jaar (2015 t/m 2017) van 75% - 50% - 25%. ROC Nijmegen heeft de gemeente Nijmegen en andere gemeenten gevraagd naar de intenties wanneer de verplichting vervalt. Het standpunt van ons college is dat we een goede samenwerking met ROC Nijmegen hebben. We zijn tevreden over de kwaliteit die geleverd wordt. Het onderzoek naar de effectiviteit van educatie (zie volgende paragraaf) toont ook dat ROC Nijmegen het ook relatief goed ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Bovendien zijn we nog onbekend met andere aanbieders. We zouden een risico nemen door in 2015 al een groot deel van de educatiemiddelen ergens anders dan bij ROC Nijmegen in te kopen. We volgen vooralsnog de lijn van de afbouwregeling. We willen 2014 en 2015 gebruiken om de wetswijzigingen af te wachten en ondertussen verkenningen op de markt doen.

Collegevoorstel Vervolgvel 5 In 2014 volgen we de ontwikkelingen over de vernieuwing van de volwasseneneducatie. We trekken hierin gezamenlijk op met de regiogemeenten. Gedurende 2014 zal er periodiek ambtelijk regionaal afstemmingsoverleg zijn, zodat wanneer de wijzigingen van kracht worden, we snel kunnen handelen. In dit proces komen ook tot een regionale visie op volwasseneneducatie. 5 Financiën In 2014 is er voor de gemeente Nijmegen een voorlopig educatiebudget van 689.656 beschikbaar. Het bedrag van 689.656,- brengen we ten laste van het programma Onderwijs, deelproduct Volwasseneneducatie (nummer 60605.D.43039). Het huidige beschikbare budget van 620.186 wordt met de door de raad vast te stellen Voorjaarsnota 2014 verhoogd met 69.470. Dit zijn rijksmiddelen die we voor deze taak ontvangen. Daarnaast is er nog sprake van niet besteedde educatiemiddelen uit voorgaande jaren van 151.450. Dit bedrag is reeds in voorgaande jaren aan ROC Nijmegen betaald. Daarmee is voor 2014 in totaal een educatiebudget beschikbaar van 841.106. Aanvullend stelt het programma Werk & Inkomen vanuit het product Werk middelen beschikbaar ten behoeve van een tweetal projecten. Het totaalbedrag bedraagt 70.000. Dekking hiervoor is het bestedingsplan Werk 2011 t/m 2015 (raadsvoorstel 103/2011). Voor de inzet van deze middelen worden aparte inkoopovereenkomsten met ROC Nijmegen opgesteld. Tabel 3 toont de inzet en verdeling van middelen in 2014 over de verschillende producten. Tabel 3: financieel overzicht inzet educatiemiddelen 2014 Product Doelstelling Contacturen Aantal plekken Volwassenen educatie Budget Tabel 3 betreft een voorlopige indeling. Gedurende het jaar bespreken per kwartaal de ontwikkelingen bij de verschillende producten, zodat middelen daar waar nodig worden ingezet. Werk & Inkomen NT1 niet intensief Basiseducatie Nederlands, 2.395 252 407.095 - rekenen, digitale vaardigheden NT1 Activering Basiseducatie Nederlands, 207 138 35.242 - rekenen, digitale vaardigheden NT2 Intensief NT2-Plus, Staatsexamen 1 en 990 46 168.221-2, Alfabetisering anderstaligen NT2 niet intensief NT2-Plus, Staatsexamen 1 en 643 47 109.344-2, Alfabetisering anderstaligen Maatwerk Opleiding digivaardig 50.000 40.000 Herkennen laaggeletterdheid 713 n.v.t. 30.000 30.000 en doorverwijzen Doorontwikkeling opleidingen 40.000 educatie Totaal 4.948 483 841.106 70.000

Collegevoorstel Vervolgvel 6 6 Participatie en Communicatie We informeren de gemeenteraad over ons besluit alsook over de uitkomsten van het onderzoek naar effectiviteit van investeren in volwasseneneducatie. 7 Uitvoering en evaluatie De uitvoering van de overeenkomst door ROC Nijmegen zullen wij blijven volgen. Het ROC levert na afloop van elk kwartaal een rapportage over de voortgang van de uitvoering en de uitputting van de budgetten zoals we deze hebben afgesproken. 8 Risico Aan dit besluit zijn geen risico s verbonden. Bijlage(n): Inkoopovereenkomst ROC Nijmegen 2014 inclusief bijlage productenoverzicht, brief aan de raad met bijlage Onderzoek van IVIO Didactiek en ARTÉDUC naar effectiviteit educatie Nijmegen.

Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postbus 9105 6500 HG Nijmegen Datum 3 juni 2014 Ons kenmerk MO10/14.0001627 Contactpersoon Otto Ritsema Onderwerp Inzet Educatiemiddelen 2014 en onderzoek naar effectiviteit Datum uw brief Doorkiesnummer (024) 3292465 Geachte leden van de Raad, De gemeente Nijmegen maakt, op grond van de Wet Educatie Beroepsonderwijs (WEB), afspraken met ROC Nijmegen over de uitvoering van volwasseneneducatie in Nijmegen. Met deze brief willen wij u informeren over de resultaten over 2013, de inzet van 2014 en de uitkomsten van een uitgevoerd onderzoek naar de effectiviteit van educatie bij volwassenen. Terugblik 2013 In 2013 heeft er een wijziging plaatsgevonden in de WEB, waardoor het beschikbare budget voor inkoop van educatie met ingang van 2013 structureel lager is geworden. Dit effect is veroorzaakt doordat middelen voor de inzet van VAVO sinds 2013 door het rijk rechtstreeks aan de ROC s wordt betaald. Voor Nijmegen betekende het een teruggang van ruim 1,0 miljoen naar ruim 0,6 miljoen. We hebben in overleg met ROC Nijmegen destijds een aantal maatregelen genomen om binnen het beschikbare budget te blijven. Dat is gelukt. In onderstaande tabel tonen we de resultaten over 2013. Tabel 1: Prognose en realisatie aantal contacturen 2013 Product Prognose Realisatie contacturen NT1 niet intensief 2.485 2.377 NT1 Activering 106 167 NT2 niet intensief 365 336 NT2 Intensief 365 363 Maatwerk 917 0 Totaal 4.238 3.243 www.nijmegen.nl

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 1 Uit de tabel blijkt dat we voor de cursussen NT1 en NT2 nagenoeg de prognose van het aantal beschikbare contacturen en daarmee ook de groepen hebben gerealiseerd. Opvallend is de stijging van het aantal NT1 activeringstrajecten. Dit zijn kortdurende trajecten van 6 weken, met 1 bijeenkomst van 2,5 uur per week. Doelstelling van deze trajecten is dat laaggeletterden eerste stappen zetten op het terrein van Nederlands, rekenen en digitale vaardigheden. Na deze trajecten kan men naar een NT1-traject overstappen. Op basis van de 106 contacturen zouden er maximaal 70 mensen een activeringscursus kunnen volgen. Door schuiven met middelen hebben we vanwege de toegenomen vraag 110 mensen bereikt. In 2013 hebben we ook een onderzoek naar de effectiviteit van educatie uit laten voeren. Hierover meer in de paragraaf Effectiviteit van educatie bewezen aan het einde van deze brief. Inzet 2014 In vergelijking met 2013 hebben we een groter budget tot onze beschikking 1, waardoor we ook een groter aantal trajecten kunnen financieren. We houden rekening met de toegenomen vraag naar NT1 activeringstrajecten, door hier het aanbod te vergroten. Tabel 2: aantal contacturen 2014 en maximaal aantal plaatsen in cursussen Product Aantal contacturen Maximaal aantal plaatsen 2014 NT1 niet intensief 2.395 252 NT1 Activering 207 138 NT2 Intensief 990 46 NT2 niet intensief 643 47 Maatwerk 713 Afhankelijk van product Totaal 4.948 483 Ten opzichte van 2013 hebben we een ruimer budget tot onze beschikking. Daardoor kunnen we ook meer contacturen inzetten. De verdeling in tabel 2 is niet definitief. Doordat we de realisatie per kwartaal monitoren, kunnen we tussentijds bijsturen en middelen anders over de producten verdelen. Doelgroep volwasseneneducatie In 2013 hebben we onder invloed van een wijziging van de WEB en minder beschikbare rijksmiddelen keuzes moeten maken ten aanzien van de inzet van middelen. We hebben toen gekozen voor een gerichtere inzet op doelgroepen en prioritering hierbinnen. In 2014 houden we vast aan de gekozen lijn; we maken de keuze om onze middelen gericht in te zetten voor mensen waarbij de opleiding, als tijdelijke ondersteuning, bij kan dragen aan het verkrijgen dan wel behouden van werk: - Leeftijd tussen 18-62 jaar - Voldoende ontwikkelpotentieel - Laaggeletterde autochtonen - Laaggeletterde, niet inburgeringsplichtige, allochtonen 1 In 2013 hadden we 620.500 tot onze beschikking, in 2014 is het voorlopige budget bijna 690.000 www.nijmegen.nl

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 2 We zetten hierbij de eerder ingezette lijn dat de ondersteuning tijdelijk is (maximaal drie jaar) door. Is er sprake van een noodzaak tot meer langdurige inzet, dan heeft ROC Nijmegen hierin de opdracht om tot een goede samenwerking te komen met IVC-Intercity. Binnen de afgebakende doelgroep wordt de volgende prioritaire doelgroep aangewezen: - Uitkeringsgerechtigde werkzoekenden - Werkenden - Niet-werkende ouders of verzorgers met kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar. Inzet budget maatwerk Het budget dat gereserveerd is voor maatwerk, zetten we in 2014 in op drie projecten. Het programma Onderwijs en programma Werk & Inkomen bundelen hierbij ook middelen. Inzet op Opleiding digivaardig Herkennen laaggeletterdheid en doorverwijzen Doorontwikkeling educatie Doelstelling Aanvraagprocedures voor voorzieningen rond inkomen, minimabeleid en zorg verlopen steeds meer digitaal. Met dit project willen we inwoners specifiek ondersteunen in hun digivaardigheden. Tegelijkertijd kan uit deze opleiding blijken dat iemand aanvullend baat heeft bij educatieonderwijs. De cursus dient dus ook als vindplaats. Wanneer inwoners zich voor deze cursus aanmelden, screent ROC Nijmegen hen op laaggeletterdheid. Zij die laaggeletterd zijn, krijgen een aanbod bekostigd vanuit volwasseneneducatie. Zij die geletterd zijn, krijgen een aanbod bekostigd vanuit het programma Werk & Inkomen. Laaggeletterdheid kan een grote belemmering zijn bij het vinden en behouden van werk. Bij de screening van nieuwe werkzoekenden willen we de Taalmeter 2 inzetten en medewerkers van de afdeling Werk van de gemeente Nijmegen trainen op het herkennen van laaggeletterdheid. De doorverwijzing naar producten wordt bekostigd vanuit middelen voor volwasseneneducatie, het beschrijven van de methodieken en training van medewerkers wordt bekostigt door het programma Werk & Inkomen. ROC Nijmegen voorziet dat de huidige opleidingen in het kader van volwasseneneducatie een doorontwikkeling nodig hebben. Het betreft onder andere inzetten van e-learning (tijdens opleiding, op werk en/of thuis), het aansluiten bij de wettelijke eindtermen van taalniveau, opleidingen beter aan laten sluiten op benodigde competenties in de arbeidsmarkt, op doorstroom naar de arbeidsmarkt, vavo of Entree-opleiding. 2 De Taalmeter is ontwikkeld door het Steunpunt Lezen en Schrijven. Het is een online test die aan de hand van een aantal verhaaltjes en bijbehorende vragen toetst in welke mate iemand laaggeletterd is. www.nijmegen.nl

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 3 Ontwikkelingen 2015 De minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OCW) werkt aan de toekomst van volwasseneneducatie. Dit zal nog in 2014 leiden tot een aanpassing van de WEB. Recent is de concept wettekst bekend geworden. Belangrijke punten hieruit zijn: - Educatiemiddelen als specifieke uitkering aan de centrumgemeente van een arbeidsmarktregio. De centrumgemeente moet samen met de omliggende regiogemeenten een overeenkomst opstellen waarmee de inkoop van volwasseneneducatie wordt geregeld. De centrumgemeente krijgt hierin coördinerende taken toebedeeld. - Het vervallen van de verplichting van gemeenten om educatiemiddelen verplicht in te zetten bij ROC s. De minister van OCW wil gemeenten meer vrijheid geven rond de inzet van educatiemiddelen. De verplichte besteding bij ROC s zal vervallen. De minister stelt dat gemeenten in onderling overleg met ROC s tot overeenstemming moet komen over de afbouw. Komen ROC en gemeente hier niet uit, dan geldt er een afbouwregeling gericht op de minimale inzet educatiemiddelen bij ROC s over drie jaar (2015 t/m 2017) van 75% - 50% - 25%. ROC Nijmegen heeft de gemeente Nijmegen en andere gemeenten gevraagd wat onze intenties zijn wanneer de verplichting vervalt. Het standpunt van ons college is dat we een goede samenwerking met ROC Nijmegen hebben. We zijn tevreden over de kwaliteit die geleverd wordt. Het onderzoek naar de effectiviteit van educatie (zie volgende paragraaf) toont ook dat ROC Nijmegen het ook relatief goed ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Bovendien zijn we nog onbekend met andere aanbieders. We volgen vooralsnog de lijn van de afbouwregeling. We willen 2014 en 2015 gebruiken om de wetswijzigingen af te wachten en ondertussen verkenningen op de markt doen. In 2014 volgen we de ontwikkelingen over de vernieuwing van de volwasseneneducatie. We trekken hierin gezamenlijk op met de regiogemeenten. Gedurende 2014 zal er periodiek ambtelijk regionaal afstemmingsoverleg zijn, zodat wanneer de wijzigingen van kracht worden, we snel kunnen handelen. In dit proces komen ook tot een regionale visie op volwasseneneducatie. Effectiviteit van educatie bewezen Zoals eerder beschreven, hebben we in 2013 de keuze gemaakt volwasseneneducatie in te zetten ten dienste van de abeidsparticipatie. Door het verbeteren van vaardigheden gericht op de Nederlandse taal, rekenen en andere basisvaardigheden, zal het functioneren in werk en maatschappij makkelijker zijn. In 2013 hebben we een onderzoek uit laten voeren naar de effectiviteit van educatie voor volwassen. Het onderzoek (zie bijlage) toont aan dat deelnemers na deelname aan een educatietraject op alle gebieden van sociale inclusie en arbeidsontwikkeling een groei heeft doorgemaakt. De grootste effecten zijn te constateren bij de vaardigheden met betrekking tot de Nederlandse taal, vreemde taal, digitale competenties en assertiviteit (p.4). Een groot deel van de deelnemers wordt actiever in ontmoeten en ondernemen. Ook ten aanzien van arbeidsontwikkeling is er sprake van groei; bijna 20% vindt een baan met of zonder begeleiding of functioneert beter op de werkplek. Daarnaast gaat 20% vrijwilligerswerk doen, 15% besluit stage te gaan lopen als www.nijmegen.nl

Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 4 oriëntatie op een baan en circa 20% gaat op zoek naar een baan (p.5). Kortom, inzet op volwasseneneducatie loont op meerdere leefgebieden. Educatie is daarmee een belangrijk instrument om de participatie van inwoners te ontwikkelen en/of behouden. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg bijlage: Onderzoek van IVIO Didactiek en ARTÉDUC naar effectiviteit educatie Nijmegen. www.nijmegen.nl

Educatietrajecten in regio Nijmegen zorgen voor betere taalbeheersing, plek in de samenleving en op de arbeidsmarkt bij inwoners Door dr. Maurice de Greef De gemeenten in de regio Nijmegen hebben participatie hoog in het vaandel staan. Zij heeft haar eigen participatiebeleid vanuit de Wet op het Participatiebudget en ook vanuit de Wmo biedt zij inwoners voldoende kansen om mee te doen in de samenleving. De gemeenten zien hierin ook mogelijkheden voor educatie. Zij zetten educatie in om inwoners een betere plek in de samenleving te kunnen bieden. Via het ROC Nijmegen e.o. wordt aan diverse inwoners in verschillende wijken educatieve trajecten aangeboden. Vraag is of deze trajecten ook het gewenste effect hebben. IVIO Didactiek heeft in samenwerking met dr. Maurice de Greef van onderzoeks- en adviesbureau Artéduc de effecten van deze trajecten in kaart gebracht. Beoogde effect in beeld Om kwetsbare mensen toch voldoende kansen voor de toekomst te kunnen bieden, moeten ze ook op latere leeftijd de kans krijgen om hun talenten te kunnen ontwikkelen. Dan pas kunnen ze deelnemen aan de maatschappij, maar ook aan het arbeidsproces. Door bundeling van wetten op het gebied van re-integratie, educatie en inburgering in de Wet op het Participatiebudget en de totstandkoming van de Wmo (Wet maatschappelijke ontwikkeling), krijgen de inwoners van de regio Nijmegen de kans om een betere plek in de samenleving te krijgen, oftewel hun sociale inclusie te vergroten. Maar wat houdt dat precies in? Dit proces van sociale inclusie balanceert op 2 assen. Allereerst staat het individu in contact met zijn of haar omgeving centraal. Op het ene moment verandert het individu iets in zijn of haar leven, wat enkel op zichzelf betrekking heeft (zoals de eigen post beheren), maar in een groot aantal gevallen wordt ook de omgeving daarbij betrokken (zoals de deelname aan wijkactiviteiten). Ten tweede kan iemand zijn of haar plek in het dagelijks leven op functioneel of emotioneel vlak verbeteren. De deelnemer leert bijvoorbeeld gebruik te maken van vergunningen (functioneel) of leert nieuwe mensen kennen (emotioneel). In beide gevallen kan de deelnemer zich beter redden. In figuur 1 doorsnijden de twee assen elkaar en ontstaat het kwadrant van sociale inclusie. Deze 4 categorieën van sociale inclusie kwamen ook naar voren uit eerder onderzoek van De Greef, Segers en Verté (2010) onder laagopgeleide deelnemers die deelnamen aan onderwijstrajecten bij ROC s. Uit hun geanalyseerde interviews werd duidelijk dat de 4 categorieën van sociale inclusie het volgende inhouden: 1. Activering: De deelnemer kan zichzelf in en rondom huis redden. 2. Internalisatie: De deelnemer durft zichzelf te zijn en voelt zich daar goed bij. 3. Participatie: De deelnemer neemt deel aan activiteiten in de dagelijkse samenleving. 4. Connectie: De deelnemer gaat nieuwe contacten aan en optimaliseert de bestaande contacten. 1

Daarnaast is bij het onderzoek van de gemeenten in de regio Nijmegen ook gekeken naar neveneffecten op het gebied van arbeidsparticipatie, zoals onder andere: het hebben van een betaalde baan, vrijwilligerswerk, een stage of het zoeken naar een baan. Het gaat hier om neveneffecten, omdat de onderzochte trajecten dit niet als eerste doelstelling hebben. Figuur 1: Model van sociale inclusie Onderzoeksmethodiek In het schooljaar 2012-2013 is onder 181 deelnemers aan educatieve trajecten van het ROC Nijmegen e.o. een vragenlijst afgenomen. Het betrof de deelnemers aan taal- en basisvaardigheidstrajecten bij het ROC Nijmegen e.o. Er zijn 2 meetmomenten geweest, T 0 en T 1. Het eerste meetmoment was in de maand oktober van 2012 en het tweede meetmoment was in de maand februari van 2013. Tijdens de metingen zijn naast de socio-demografische kenmerken, zoals geslacht, nationaliteit, leeftijd, hoogste vooropleiding, aantal opleidingsjaren en het wel of niet hebben van een diploma voor 15 variabelen van sociale inclusie en 5 kenmerken van arbeidsontwikkeling in beeld gebracht welk percentage deelnemers groei ondervond voor deze variabelen en kenmerken. Figuur 2 geeft een overzicht van de onderzochte variabelen en kenmerken. Bij de meting is gebruik gemaakt van de gevalideerde SIT-vragenlijst (Sociale Inclusie na Transfer) van De Greef, Segers en Verté (2010). Om de effecten van educatie op het gebied van sociale inclusie in kaart te brengen, is gebruik gemaakt van het programma SPSS 13.0. Door het maken van verschilvariabelen, is per variabele van sociale inclusie en per kenmerk van arbeidsontwikkeling het percentage deelnemers, dat een groei heeft doorgemaakt, bepaald. Aansluitend is geanalyseerd door welke kenmerken van de leeromgeving de groei werd bewerkstelligd. Middels een logistische regressieanalyse is in kaart gebracht welke factoren van de leeromgeving van invloed waren op de toename in sociale inclusie of arbeidsontwikkeling. 2

Figuur 2: Variabelen van sociale inclusie en kenmerken van arbeidsontwikkeling 1. Activering: Nationale Taalvaardigheden; Digitale Vaardigheden; Internationale Taalvaardigheden. 2. Internalisatie: Assertiviteit; Arbeids- en opvoedingsvaardigheden; Vrijwilligerswerk- en wijkvaardigheden; Contactvaardigheden; Financiële vaardigheden. 3. Participatie: Verenigings- en wijkactiviteiten; Natuur- en sportactiviteiten; Kunst- en cultuuractiviteiten; Lidmaatschap. 4. Connectie: Ontmoeten & Ondernemen; Omgang met intieme contacten; Sociaal Isolement. 5. Kenmerken van arbeidsontwikkeling: Betaalde baan; Vrijwilligerswerk; Stage; Op zoek naar een baan; Betaalde baan met begeleiding. De deelnemers aan de taal- en basisvaardigheidstrajecten van het ROC Nijmegen e.o. Tabel 1 laat zien dat de deelnemers aan deze trajecten bij ROC Nijmegen e.o. merendeel vrouw is (67.2). Daarnaast zijn de meeste deelnemers tussen de 26 en 65 jaar (81.4%). Daarnaast heeft het merendeel geen schoolgaande kinderen op het Primair Onderwijs (78.6%) of het Voortgezet Onderwijs (70.7%) zitten. Volgens Josten (2010) zijn mensen laagopgeleid als ze hoogstens een VMBO- of gelijkwaardig diploma hebben. In feite dus vergelijkbaar met MBO-niveau 2. Als men naar de vooropleiding van de deelnemers kijkt, ziet men dat (inclusief de helft van de groep van het MBOniveau) in ieder geval circa 55.8% laagopgeleid is. Met een percentage van 58,5% dat 12 of minder opleidingsjaren heeft gehad (vergelijkbaar met het aantal jaren om in ieder geval VMBO- of gelijkwaardig diploma te kunnen behalen), wordt de grote groep laagopgeleiden nogmaals bevestigd (zie tabel 1). 3

Tabel 1: Socio-demografische kenmerken deelnemers (N = 181) Kenmerk in % Geslacht Man 32.8 Vrouw 67.2 Herkomst Autochtoon 37.6 Allochtoon 62.4 Leeftijd 0 25 4.1 26 45 37.8 46 65 43.6 66-100 14.5 Hoogste vooropleiding Speciaal 3.3 basisonderwijs basisonderwijs 24.3 Speciaal voortgezet 2.8 onderwijs Voortgezet onderwijs 18.2 MBO 14.4 HBO 8.3 Universiteit 7.2 Anders 7.2 Aantal opleidingsjaren Minder dan 5 jaar 12.2 6 10 jaar 32.6 11 15 jaar 34.3 16 20 jaar 14.4 Meer dan 21 jaar 2.8 Schoolgaande kinderen Primair Onderwijs 0 78.6 1 9.5 2 8.9 3 2.4 4 0.6 Meer dan 4 0.0 Schoolgaande kinderen Voortgezet Onderwijs 0 70.7 1 11.0 2 6.1 3 1.7 4 0.0 Meer dan 4 0.0 Diploma Ja 48.8 Nee 51.2 Noot: Missing values zijn buiten beschouwing gelaten bij berekening percentages. Hebben trajecten educatie in de regio Nijmegen effect? De centrale vraag is of in de regio Nijmegen de deelnemers een betere plek in de samenleving hebben gekregen. Figuur 3 laat zien dat op alle gebieden van sociale inclusie en arbeidsontwikkeling een deel van het aantal deelnemers na deelname aan educatie een groei heeft doorgemaakt. De trajecten educatie blijken dus een effect te hebben. De grootste effecten zijn te constateren bij de vaardigheden met betrekking tot de Nederlandse taal, vreemde taal, digitale competenties en assertiviteit (zie figuur 3). Daarnaast zien we dat een groot deel van de deelnemers actiever wordt in het ontmoeten en ondernemen, actiever deelneemt aan het verenigingsleven en wijkactiviteiten meer aan natuur- en sportactiviteiten deelneemt, uit een sociaal isolement komt en haar 4

Nederlandse taal Digitaal Vreemde Taal Assertiviteit Arbeid & Opv. Vrijw.werk&Wijk Contactvaardig Financieel Verenig. & Wijk Natuur & Sport Kunst & Cultuur Lidmaatschap Ontm. & Privécontact Sociaal Betaalde baan Vrijwilligerswerk Stage Op zoek n. baan Bet. begel. baan privécontacten vergroot en verbetert. Voor wat betreft de overige variabelen van sociale inclusie zien we dat 35% tot 40% van het aantal deelnemers een groei doormaakt (met uitzondering van het verbeteren van de financiële vaardigheden en het aangaan van een lidmaatschap). Ten slotte is er ook sprake van een effect op het gebied van arbeidsontwikkeling. Bijna 20% vindt een baan met of zonder begeleiding of functioneert beter op de werkplek, naast circa 20% die vrijwilligerswerk gaat doen, 15% die stage gaat lopen en circa 20% die een baan gaat zoeken. Figuur 3: Toename van sociale inclusie en arbeidsontwikkeling van deelnemers in 60,0 percentages 50,0 Deelnemers Regio Nijmegen 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Hoge resultaten Volgens Kirwan en Birchall (2006) blijkt uit onderzoek dat medewerkers slechts 10% tot 20% van de kennis en vaardigheden uit scholing implementeren in de praktijk. Hoewel de onderwijssetting verschilde, stond ook in ons onderzoek het leereffect centraal. Voor de trajecten van ROC Nijmegen e.o. in de regio Nijmegen zijn de meeste percentages veel hoger (zie tabel 2). Daarnaast is er in 2009 een eerste onderzoek gedaan naar effecten onder deelnemers van volwasseneneducatie. Ook daar liggen vrijwel alle percentages van de trajecten in de regio Nijmegen veel hoger (zie tabel 2) (m.u.v. de variabelen digitale vaardigheden, waarvan de percentages in 2009 vrijwel hetzelfde waren). 5

Kijkend naar de neveneffecten op het gebied van arbeidsontwikkeling kan geconstateerd worden dat deze vrij goot zijn. Volgens tabel 2 is vanuit de trajecten van ROC Nijmegen e.o. in de regio Nijmegen circa 20% beter gaan functioneren op de werkvloer of heeft een betaalde baan (met begeleiding) gevonden of is een baan gaan zoeken. Daarnaast is circa 20% vrijwilligerswerk gaan doen en circa 15% stage gaan lopen (zie tabel 2). Tabel 2: Percentage deelnemers met betrekking tot toename mate van sociale inclusie Leercontext Aantal deelnemers met toename sociale inclusie per variabele van sociale inclusie in % Trajecten ROC Nijmegen e.o. Landelijk onderzoek 2009 Activering Nationale Taalvaardigheden 55.4 34.3 Digitale Vaardigheden 52.7 54.7 Internationale Taalvaardigheden 48.8 45.5 Internalisatie Assertiviteit 44.3 40.9 Arbeids- en opvoedingsvaardigheden 36.1 29.7 Vrijwilligerswerk- en wijkvaardigheden 37.5 35.8 Contactvaardigheden 41.9 35.3 Financiële vaardigheden 31.6 23.9 Participatie Verenigings- en wijkactiviteiten 47.4 41.4 Natuur- en sportactiviteiten 50.3 30.9 Kunst- en cultuuractiviteiten 38.1 29.3 Lidmaatschap 22.4 21.8 Connectie Ontmoeten & Ondernemen 45.0 32.4 Intieme contacten (oftewel privécontacten) 42.5 36.4 Sociaal isolement 46.1 44.2 Kenmerken van arbeidsontwikkeling Betaalde baan 19.4 Geen respondenten onderzocht Vrijwilligerswerk 18.8 Geen respondenten onderzocht Stage 16.3 Geen respondenten onderzocht Op zoek naar baan 19.1 Geen respondenten onderzocht Betaalde baan met begeleiding 19.6 Geen respondenten onderzocht Een vergelijking tussen de scores van de deelnemers die een cursus BE (BasisEducatie) of NT2 (Nederlands als Tweede Taal) volgden, maakt duidelijk dat de verschillen tussen de scores erg klein zijn met uitzondering van een paar variabelen. De deelnemers NT2 scoren iets hoger op het verbeteren van de nationale taalvaardigheden (64.8% versus 50.9%), het aangaan van een lidmaatschap (36.5% versus 15.6%), het doen van vrijwilligerswerk (25.6% versus 15.4%), het gaan stage lopen (28.2% versus 8.5%) en het gaan zoeken naar een baan (25.0% versus 15.5%) dan de deelnemers BE. De deelnemers BE scoren daarentegen weer iets hoger op het verbeteren van de digitale vaardigheden (55.8 versus 46.3%) en de vrijwilligerswerk- en wijkvaardigheden (47.8% versus 29.6%) dan de deelnemers NT2. 6

Stijging op de participatieladder Vanuit de landelijke overheid is in 2009 de participatieladder ingevoerd om te kijken of mensen toe kunnen naar een meer volwaardige participatie in onze samenleving (Terpstra, 2011). De treden van de participatieladder bestaan uit: Trede 1: Geïsoleerd Trede 2: Sociale contacten buitenshuis Trede 3: Deelname georganiseerde activiteiten Trede 4: Onbetaald werk Trede 5: Betaald werk met ondersteuning Trede 6: Betaald werk Kijkend naar de educatietrajecten van ROC Nijmegen e.o. in de regio Nijmegen zijn deze er met name op gericht om mensen naar trede 3 te krijgen. Op basis van de resultaten zien we dat circa 45%van de deelnemers uit een isolementspositie is gekomen en dus van trede 1 naar trede 2 is gestegen (zie tabel 2). Aansluitend kunnen we concluderen, dat circa 45% is gestegen van trede 2 naar 3 op basis van de scores met betrekking tot de variabele Ontmoeten & ondernemen (zie tabel 2). Uit tabel 2 blijkt vervolgens, dat circa 50% van de mensen meer is gaan deelnemen aan georganiseerde activiteiten, zoals natuur- en sportactiviteiten. Voor wat betreft de stijging naar trede 4, 5 of 6 zien we dat circa 20% vrijwilligerswerk is gaan doen en circa 40% beter is gaan functioneren als vrijwilliger. Ten slotte blijkt uit tabel 2 dat zowel 20% van de deelnemers een betaalde baan met begeleiding heeft verkregen of een betaalde baan, dus de stijging naar trede 5 en 6 geldt voor circa 20% van de deelnemers. Educatie werkt! Samenvattend kan men zeggen dat een groot aantal deelnemers in de regio Nijmegen een betere plek in de samenleving krijgt na deelname aan een educatief traject zeker in vergelijking met het landelijk onderzoek van 2009 en het onderzoek van Kirwan en Birchall (2006). Maar er liggen ook kansen op het gebied van werk. Een deel van de deelnemers verbetert haar positie op de arbeidsmarkt en dat terwijl dit in feite geen vooropgezet doel is. Een kwart van de deelnemers neemt een betere positie in op de arbeidsmarkt. Educatie kan dus ook gezien worden als een voorziening voor laagopgeleiden om hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Als een deel van de trajecten een gecombineerde focus van arbeids- en maatschappelijke participatie (zoals basisvaardigheden) krijgt, zouden nog meer deelnemers wellicht een betere plek op de arbeidsmarkt kunnen krijgen. Ook de gemeenten in de regio Nijmegen werken met de participatieladder. Voor educatie geldt dat deze trajecten zeker bijdragen aan groei op de participatieladder. Op de eerste drie treden wordt een groei geconstateerd onder 45% tot 50% van de deelnemers en als neveneffect op trede 4, 5 en 6 een groei onder circa 20% van de deelnemers. Nu is de vraag of deze groei daadwerkelijk door het leertraject komt. Uit de logistische regressieanalyse blijkt, dat voor een aantal variabelen blijkt, dat elementen van de leeromgeving 7

bepalend zijn voor het behaalde leersucces. Met name de mate van zelfsturing van de deelnemer in het leerproces beïnvloedt de groei bij een aantal kenmerken van sociale inclusie. Dus educatie werkt voor een groot aantal deelnemers in regio Nijmegen. Naast de vooropgestelde doelstelling (waaronder het verbeteren van de taalbeheersing) krijgt een groot gedeelte een betere plek in de samenleving en een kleiner deel als neveneffect een betere plek op de arbeidsmarkt wat uiteindelijk ook een stijging op de treden van de participatieladder tot gevolg heeft. Artéduc, s-hertogenbosch & IVIO-Didactiek, Almere Referenties De Greef, M., Segers, M. & Verté, D. (2010). Development of the SIT, an instrument to evaluate the transfer effects of adult education programs for social inclusion, Studies in Educational Evaluation (36), 42-61. Josten, E. (2010). Minder werk voor laagopgeleiden? Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Kirwan, C. & Birchall, D. (2006). Transfer of learning from management development programmes: testing the Holton model. International Journal of Training and Development, 10: 252 268. Terpstra, A. (2011). Implementatie en gebruik Participatieladder. Den Haag: Vereniging van Nederlandse Gemeenten. 8