veilig leren lezen Inrichting lokaal Tips Auteur: Josée Warnaar Sinds 2003 werk ik met de tweede maanversie van Veilig leren lezen. Een methode waarmee ik heel thematisch en gedifferentieerd kan werken. De kinderen genieten van de diversiteit aan thema s, daardoor zijn ze erg gemotiveerd om te leren lezen. Het heeft even geduurd voor ik mijn lokaal zo had ingericht dat alle materialen tot hun recht kwamen en er effectief gewerkt kon worden. In dit artikel leest u mijn tips voor de inrichting van het lokaal. Het opbergen van de materialen Zet alleen die materialen in de klas die tijdens de betreffende kern nodig zijn. Dat geeft een overzichtelijke indruk. Berg materialen van andere kernen op in een magazijn of kast in de buurt van uw klas. Na elke kern worden er namelijk materialen gewisseld, dan is het handig als ze niet te ver van het lokaal staan. De themawand en de thematafel Bij elke kern van Veilig leren lezen is een realistisch thema uitgewerkt. Richt het lokaal in, in de sfeer van het thema. Dit draagt bij aan de motivatie van de kinderen en het benadrukt: we gaan aan een nieuwe kern beginnen. Reserveer een vaste plaats in het lokaal voor de themawand en de thematafel. Op de themawand kan beeldmateriaal bij het thema gehangen worden. Ook collages met etiketteerwoorden en woordwebben die tijdens het thema gemaakt worden, krijgen een plekje op de themawand. Themawand Circus Op de thematafel worden voorwerpen in de sfeer van het thema neergezet. Laat de kinderen meehelpen met verzamelen. Maak etiketteerwoorden bij deze voorwerpen en laat die door de kinderen regelmatig op een stapeltje leggen, lezen en weer bij het goede voorwerp terugleggen. Leg in de boekenhoek prentenboeken en informatieve boeken over het thema. Veel bibliotheken stellen op aanvraag collecties per thema samen. De boekenservice van Pro Biblio (www. probiblio.nl) doet dit ook. Thematafel Piraten 1
Materialen bij de thema s Bij elk thema bouwt u een verzameling op van beeldmateriaal, voorwerpen en boeken. Het is handig om deze materialen in dozen op te bergen, dan is alles het volgende jaar weer snel bij de hand. Werkplank met ringboekjes Materiaal voor de Lettermuur 25 leerlingen zijn werkplanken aan de wand een uitstekende oplossing om extra werkplekken te creëren. Zet onder elke werkplank enkele krukjes neer en kinderen kunnen, direct na het afronden van hun basistaak, met de materialen aan de slag. Zelfstandig werken In het lesmodel van Veilig leren lezen is de fase zelfstandige verwerking en vervolgwerk opgenomen. Tijdens deze fase geeft de leerkracht verlengde instructie aan subgroepjes, en werken de andere kinderen zelfstandig aan hun basistaak. Als de basistaak klaar is, mogen de kinderen met de differentiatiematerialen gaan werken. Het zelfstandig werken met de differentiatiematerialen wordt succesvol als de benodigde materialen overzichtelijk staan uitgestald. Hierbij zijn groepstafels en werkplanken onmisbaar. Groepstafels en werkplanken Het werken met groepstafels en werkplanken heeft veel voordelen: Het is overzichtelijk en uitnodigend. Op groepstafels of werkplanken kunnen materialen overzichtelijk en aantrekkelijk worden uitgestald. Kinderen hebben zo een goed overzicht over de materialen waarmee ze na hun basistaak mogen werken. Het is effectief. De materialen liggen altijd klaar. Kinderen kunnen er direct mee aan de slag. En wanneer kinderen nog niet klaar zijn als de tijd voor zelfstandig werken om is, kunnen ze hun werkje op de groepstafel of de werkplank laten liggen en er op een ander moment mee verdergaan. Rust voor kinderen die nog niet klaar zijn. Kinderen die hun basistaak af hebben, gaan uit het groepje naar een groepstafel of werkplank. Dit bevordert de concentratie van de kinderen die in het groepje achterblijven om hun basistaak af te maken. Werkplanken die aan de wanden van het lokaal of aan de vensterbank bevestigd worden, nemen relatief weinig ruimte in. Zelfs in groepen met meer dan Inrichting lokaal Het voorbeeld op pagina 4 is een van de vele mogelijkheden om een lokaal in te richten. De inrichting van dit lokaal maakt het mogelijk om zeven activiteiten aan werkplanken of groepstafels te doen, er is plaats voor 28 leerlingen: Lettermuur (2 leerlingen) Letterstempels en het ringboekje maan (4 ll) Letterstempels en het ringboekje raket (4 ll) Het computerprogramma bij Veilig leren lezen (4 ll) TipTop (4 ll) Speelleesset (6 ll) Werken aan de thematafel (4 ll) Aan de leerlingtafels kan gewerkt worden met de leesseries en Feestneus. Voorbereiding per kern Als u bij de start van een kern de differentiatiematerialen die u wilt inzetten overzichtelijk op werkplanken klaarzet, heeft u daar een kern lang plezier van. Voordat u met een nieuwe kern start, past u de materialen aan: Ringboekjes: Leg stickervellen van de nieuwe kern klaar, vul de voorraad kopieerbladen voor de ringboekjes aan. Lettermuur: Laat de strengen leegmaken en leg de letters van de volgende kern klaar. Laat de letters uit voorgaande kernen liggen die u tijdens deze kern wilt combineren met nieuw aangeboden letters (omdat ze auditief of visueel sterk op de nieuw aangeboden letter lijken). Zet bij de Lettermuur een doos met kleine voorwerpjes klaar en een doos met plaatjes op het formaat van de vakjes van de Lettermuur. Kinderen vinden het erg leuk om uit deze dozen dingen voor de Lettermuur te 2
Lettermuur met werkplank Het planbord Naast een effectieve inrichting van het lokaal is het planbord van Veilig leren lezen een onmisbare steun bij het organiseren van zelfstandig werken. Op de bovenste helft van het planbord kan de basistaak voor de maan- en de zonaanpak worden aangegeven. Op de onderste helft worden de kaartjes van de differentiatiematerialen gehangen. U hoeft na de leesinstructie dan nog maar weinig uit te leggen over het werk van de basistaak en de vervolgopdrachten: alles staat op het planbord aangegeven. zoeken. Tijdens dit zoeken passen ze de analysevaardigheid veelvuldig toe. En daar is het werken met de Lettermuur voor bedoeld. (Zie het artikel Op avontuur met de Lettermuur op www.veiliglerenlezen.nl) Feestneus: Kopieer de achterkant van de opdrachtkaarten die u tijdens de nieuwe kern wilt gaan gebruiken. Tip: Haal alle kaarten uit de Feestneusdoos, behalve die van de kern waarmee u gaat werken. Zet een tabblad (23-rings) vóór elke opdrachtkaart in de doos. Zet het nummer van de kaart op het tabblad. Zet de betreffende kaart erachter evenals een aantal kopietjes van de achterkant. Kinderen die een kaart gebruiken, zetten hem na gebruik weer terug achter het juiste tabblad. Klassenbieb: Voeg aan de klassenbieb de Sterretjes, Maantjes, Raketjes en Zonnetjes van de nieuwe kern toe. Presenteer de boekjes met het omslag naar voren. Plaats ze bijvoorbeeld in rechthoekige mandjes of kistjes. Dat maakt het zoeken naar een boekje veel aantrekkelijker. (Zie Thematip bij kern 11 op www.veiliglerenlezen.nl) Planbord bij Veilig leren lezen Tip: Plan de eerste twee weken van een kern zelf welke kinderen met welk differentiatiemateriaal gaan werken: dit bevordert de rust tijdens het werken aan de basistaak; kinderen raffelen hun werk niet af om zo snel mogelijk bij het leukste materiaal te zijn; en het biedt de mogelijkheid kinderen in te delen bij materialen die passen bij hun ontwikkeling. De laatste week van een kern kiezen de kinderen hun beurt zelf. Planbordlijst De eerste twee weken wordt een planbordlijst (zie pagina 5) gebruikt waarop aangegeven staat welke kinderen bij welk differentiatiemateriaal worden ingedeeld. Deze lijst wordt in de derde week van een kern gebruikt om te noteren met welke materialen de kinderen, naar eigen keuze, gewerkt hebben. Leesseries TipTop: Leg de nieuwe opdrachtkaarten klaar. Speelleesset: Leg de nieuwe spelletjes klaar. Verlengde instructie Met deze inrichting van het lokaal en de inzet van het planbord lukt het mij om de kinderen 40 tot 60 minuten zelfstandig te laten werken. Dat biedt mij de mogelijkheid om intensief met de zwakke lezers aan de slag te gaan, waardoor deze kinderen aansluiting houden bij het maan-instructieniveau. De aantrekkelijke materialen en het thematisch aspect houden de motivatie van de kinderen op peil. En het belangrijkste is, dat alle kinderen succes ervaren door het werken met een leesaanpak op maat; en daar groeien ze van! 3
Voorbeeldinrichting lokaal RAAMKANT speelleesset groepstafel voor TipTop werkplank voor ringboekjes raket met letterstempeldozen bureau 4 laptops met het computerprogramma planbord groepstafel voor spelletjes stil -werkgedeelte met 26 leerlingensetjes thematafel themawand instructietafel leesseries en Feestneus lettermuur werkplank voor ringboekjes maan met letterstempeldozen 4
Voorbeeld van een planbordlijst Welk kind gaat aan welke activiteit werken? Noteer de datum in het vakje. Namen Ringboekje maan Ringboekje raket Lettermuur Speelleesset Leesseries Feestneus Thematafel Computer 5