MONITOR SOCIAAL DOMEIN

Achtergrondrapportage MONITOR SOCIAAL DOMEIN Gemeente Koggenland December 2015 www.ioresearch.nl

COLOFON Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn www.ioresearch.nl Rapportnummer 2015/175 Datum December 2015 Opdrachtgever Gemeente Koggenland Auteur(s) Bianca de Haan Ankie Lempens Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Colofon

INHOUDSOPGAVE 1. Samenvatting en conclusies... 5 Zorggebruik... 8 2. Inleiding... 10 2.1 Aanleiding... 10 2.2 Onderzoeksaanpak... 11 3. Profielschets bevolking Koggenland... 13 4. Eigen kracht... 20 4.1 Zelfredzaamheid... 20 4.2 Beïnvloeders zelfredzaamheid... 20 4.3 Zorgbehoeften en zorggebruik... 29 4.4 Zorggebruik... 31 4.5 Jeugd... 34 5. Sociale kracht... 38 5.1 Waardering woonomgeving... 38 5.2 Sociaal maatschappelijke inzet... 42 5.3 Burenhulp... 43 5.4 Actief in de buurt... 44 MONITOR SOCIAAL DOMEIN Inhoudsopgave

1 HOOFDSTUK Samenvatting en conclusies MONITOR SOCIAAL DOMEIN Samenvatting en conclusies 4

1. Samenvatting en conclusies De sociale monitor van de gemeente Koggenland brengt de ontwikkelingen in beeld die zich voordoen op het sociaal domein. De monitor is in het leven geroepen in verband met de (destijds aanstaande) transities: de nulmeting uit 2014 toont de uitgangssituatie. Onderliggende 1-meting stelt de gemeente Koggenland in staat de ontwikkelingen op het sociaal domein te volgen en zo een vinger aan de pols te houden. De situatie op de circa 40 sociale indicatoren zijn een graadmeter voor de mate waarin de gemeente op koers is met haar kerndoelstellingen: versterken van de eigen en sociale kracht van de inwoners en daarmee, doen afnemen van zorggebruik en doen afnemen van de zwaarte ervan. Hoe ontwikkelt de eigen kracht van de inwoners van de gemeente Koggenland zich? Wat verstaan we onder eigen en sociale kracht en met welke indicatoren brengen we ze in kaart? Eigen kracht houdt in dat mensen zelf oplossingen zoeken voor hun problemen en zich zelf kunnen redden. Om de eigen kracht te meten kijken we onder meer naar de volgende indicatoren: zelfredzaamheid (het vermogen om zelfstandig alledaagse zaken uit te voeren, het vermogen om hulp te zoeken, te vinden en te vragen als dat nodig is), sociaal economische status (werk en opleiding), hulp- en ondersteuningsbehoefte (inzet mantelzorg, vrijwilligers en behoefte aan ondersteuning), sociaal netwerk (sociale contacten) en de levensloopbestendigheid van de woning. Inkomen De sociaal economische status van mensen is van invloed op de eigen kracht. Mensen met meer inkomen en/of een hogere opleiding hebben daarmee meer mogelijkheden hun zelfredzaamheid te vergroten. Het gemiddelde inkomen per inwoner in Koggenland is sinds 2011 iets gestegen, maar blijft in vergelijking met Nederland iets achter. Het aandeel mensen met een laag inkomen is stabiel gebleven en dit is gunstiger dan de regio West-Friesland als geheel, waar het aantal mensen dat van een laag inkomen moet leven sinds 2010 alleen maar gestegen is. Van de mensen met een inkomen tot 1.800 in de maand ervaart bijna veertig procent een (matige tot hoge) drempel om zorg of ondersteuning aan te vragen. Zij ervaren die drempel ook bij deelname aan sport of een vereniging. aantal minimuminkomens is stabiel en ligt lager dan in de regio; mensen met een laag inkomen ervaren financiële drempels voor deelname aan sport/vereniging en voor het aanvragen van hulp en ondersteuning. Gezondheid In 2013 gaf negen procent van de volwassen Koggenlanders aan zich matig tot slecht te redden, met name buitenshuis. In 2015 is dit percentage licht gedaald met een procentpunt naar 8%. Eén van de aspecten die iemands zelfredzaamheid beïnvloedt, is de gezondheid. Het percentage inwoners dat de eigen fysieke gezondheid als (zeer) goed beoordeelt, is in de tijd nagenoeg gelijk gebleven: ruim 80 procent. Het aantal 19-65 jarigen met overgewicht is toegenomen: ruim vier van de tien volwassen inwoners van Koggenland heeft overgewicht. Van de 65-plussers is dat zelfs 58%. Koggenland kent ook meer zware en overmatige drinkers dan de regio en het land. Daar staat tegenover dat het aandeel rokers lager ligt. Vijftien procent van de ouderen lijdt aan obesitas. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Samenvatting en conclusies 5

Bijna driekwart (71%) van de ouderen en 67% van de volwassenen beweegt voldoende. Dat is gunstiger dan gemiddeld in de regio. er zijn meer mensen met overgewicht en meer zware tot overmatige drinkers in Koggenland, maar minder rokers; ruim tweederde deel van de bevolking voldoet aan beweegnorm, dat zijn er meer dan in de regio. Sociaal netwerk Het sociaal netwerk is mede bepalend voor de mate van eigen kracht. Als mensen meer sociale contacten hebben, zijn er dus meer mensen om op terug te kunnen vallen wanneer hulp nodig is. Tien procent van de inwoners van Koggenland vindt hun kennissenkring te beperkt. Een vergelijkbaar percentage geeft aan bij niemand in hun omgeving terecht te kunnen in geval van problemen. Het aandeel inwoners van Koggenland dat matig eenzaam is, is tussen 2011 en 2012 toegenomen en ligt ook wat hoger dan in de regio. Het aantal zeer ernstig eenzamen ligt juist weer iets onder het regionaal gemiddelde en laat bij de 65 plussers zelfs een forse daling zien. Hulp vragen en weten te vinden Tien procent van de inwoners is vraagverlegen : zij durven geen hulp te vragen aan anderen bij problemen. Een vijfde durft geen hulp te vragen aan het zorgteam. Durven vragen is één, de juiste hulp weten te vinden, is een tweede. Zestig procent van de inwoners weet zo nodig hulp te vinden, zestien procent weet dit niet. 29 procent van de inwoners geeft aan dat zij onvoldoende informatie krijgen over het hulp en ondersteuningsaanbod in de gemeente. Een derde van de inwoners heeft wel eens van het zorgteam gehoord. Deze vragen zijn in de sociale monitor van 2015 voor het eerst gesteld, waardoor er nog geen vergelijking door de tijd mogelijk is. Voldoende ondersteuningsaanbod Een bekend en toegankelijk voorzieningenaanbod op het gebied van zorg en welzijn is een voorwaarde voor een goede zelfredzaamheid. Hoe beoordelen de inwoners de infrastructuur waarop zij in Koggenland kunnen terugvallen? De meerderheid van de inwoners is tevreden over de (mate) waarin zorg en medische voorzieningen aanwezig zijn (60%). Over het welzijnsaanbod is bijna vier op de tien inwoners tevreden. Het voorzieningenaanbod aan jongeren is volgens 30% voldoende en 46% is tevreden over het aanbod voor ouderen. Wonen Voor ouderen is een passende woning van belang die de zelfredzaamheid kan ondersteunen en zorggebruik daarmee kan beperken. 62 procent van de inwoners van Koggenland geeft in 2015 aan dat hun woning, eventueel na een kleine aanpassing, geschikt is om op hogere leeftijd te blijven bewonen. Ruim een derde deel van de inwoners geeft aan dat hun woning niet geschikt is voor bewoning bij verminderde zelfredzaamheid en bij een grotere hulp- en ondersteuningsbehoefte. De rest vindt dit lastig in te schatten. Jeugd Voorzieningen voor jongeren worden het meest gemist. Het aantal kinderen dat opgroeit in een uitkeringsgezin is gestegen, maar ligt wel lager dan in de regio en in de provincie. Het aantal voortijdig schoolverlaters is stabiel gebleven. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Samenvatting en conclusies 6

meer inwoners kampen met (matige) eenzaamheid; tien procent is vraagverlegen ; zestig procent weet waar ze hulp kunnen vinden; zestig procent is tevreden over het welzijnsaanbod.. Conclusies eigen kracht: De meerderheid van de inwoners van Koggenland is zelfredzaam. Zij vinden dat er voldoende zorg en welzijnsvoorzieningen aanwezig zijn en weten de weg naar ondersteuning te vinden. Ze durven anderen om hulp te vragen, als dat nodig is. De inwoners van Koggenland bewegen meer dan gemiddeld in de regio en Koggenland telt relatief weinig rokers. Daar staat een aantal aandachtspunten tegenover: er is sprake van groeiende eenzaamheid, steeds meer mensen kampen met overgewicht en het alcoholgebruik ligt aanzienlijk hoger dan in de regio en in het land. Het gemiddeld inkomen is iets gestegen, maar ligt wat lager dan in de regio. Van de inwoners van Koggeland met een lager inkomen ervaart bijna veertig procent een financiële drempel om hulp of ondersteuning aan te vragen. Ruim een derde deel van de inwoners is van mening dat zij onvoldoende informatie over het hulp en zorgaanbod in Koggenland krijgen. Voor een klein deel van de bewoners (<10 procent) geldt dat zij onvoldoende uitgerust zijn om zichzelf te redden: zij kampen met een slechte gezondheid, weten de weg naar ondersteuning slecht te vinden en durven of kunnen geen hulp te vragen. Hoe ontwikkelt de sociale kracht zich? Sociale kracht geeft aan in hoeverre mensen iets voor hun omgeving kunnen en willen betekenen. Om de sociale kracht te meten, is onder meer gekeken naar de betrokkenheid bij de buurt en woonomgeving, participatie (daadwerkelijke deelname in activiteiten in buurt), verenigingsleven, vrijwilligerswerk, mantelzorg en burenhulp. Sociale kracht De mate waarin inwoners aangeven dat het prettig wonen is in Koggenland, is een indicator voor sociale betrokkenheid en sociale kracht. De inwoners van Koggenland zijn in hoofdzaak zeer tevreden met hun woonomgeving en wonen er al lang (gemiddeld 30,5 jaar). Er is een lage verhuiswens. Het meest positief waardeert men de rust en de ruimte. Ruim driekwart (83%) vindt dat in Koggenland mensen prettig met elkaar omgaan. Betrokkenheid woonomgeving Een meerderheid van de inwoners van Koggenland voelt zich enigszins betrokken (51%) of heel betrokken (35%) bij hun buurt. Die betrokkenheid uit zich deels in concrete participatie bij buurtactiviteiten, zoals schoonmaakacties, buurtpreventie, bewonersbijeenkomsten of een buurtbarbecue. Bijna 65% doet mee aan leuke activiteiten, 45% zet zich in om de sfeer en onderling contact te verbeteren en een vijfde is actief in het verbeteren van de leefbaarheid en/of van de veiligheid in de buurt. De mate van participatie is niet veranderd sinds 2013. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Samenvatting en conclusies 7

Sociale kracht uit zich verder in deelname aan het verenigingsleven. Dat kan zijn als lid, maar ook door financiële ondersteuning of door vrijwilligers- en bestuurswerk. In 2013 was ruim driekwart (77%) van de Koggenlanders lid van een vereniging. In 2015 is dit gedaald naar 68%. Ten opzichte van 2013 zetten in 2015 ongeveer evenveel inwoners van Koggenland zich in als mantelzorger of vrijwilliger. Zes op de tien inwoners zijn op de een of andere manier actief als vrijwilliger. In 2013 was 23% van de Koggenlanders mantelzorger. Dit ligt in 2015 hoger (25%). Het aandeel mensen dat wel eens iets voor hun buren doet, is van 79% gedaald naar 68%. Dertig procent van de inwoners, zou hun buren wel helpen als het hen gevraagd werd. inwoners van Koggenland zijn (nog steeds) honkvast en tevreden met hun woonomgeving; het aandeel mantelzorgers is iets toegenomen; burenhulp en lidmaatschap bij een vereniging zijn afgenomen. De sociale betrokkenheid en deelname aan activiteiten in de buurt is Conclusie sociale kracht: gelijkongewijzigd hoog Inwoners van Koggenland zijn honkvast, tevreden met hun leefomgeving en de meerderheid voelt zich hierbij zelf betrokken. Het aandeel mensen dat zich inzet als mantelzorger en vrijwilliger is vergelijkbaar hoog gebleven. Wel is het percentage inwoners dat buren wel eens helpt gedaald evenals het aantal actieve burgers en inwoners dat betrokken is bij een vereniging. Overall is de sociale kracht in Koggenland iets gedaald. Zorggebruik Omdat het eerste jaar van de nieuwe wetgeving nog loopt, is het nog niet mogelijk stellige uitspraken te doen over de ontwikkelingen in de aard en omvang van het zorg- en ondersteuningsgebruik. Het aantal AWBZ-geïndiceerden ligt iets hoger dan bij de vorige meting. Op 1 januari 2015 zijn nog 715 inwoners van Koggenland AWBZ-geïndiceerd. Bij de nulmeting ging het om 685 personen. Het grootste aantal indicaties betreft 75-plussers, met veelal somatische en psychogeriatrische problematiek als grondslag. De Wet langdurige zorg (Wlz) is per 1 januari 2015 van kracht gegaan en komt (deels) in de plaats van de oude AWBZ. Een deel van de voormalig AWBZ en jeugdzorgcliënten valt voortaan onder verantwoordelijkheid van de gemeente. De ondersteuningsbehoefte van deze cliënten is of wordt door de gemeente opnieuw bekeken middels gesprekken met het zorgteam. De gemeente Koggenland volgt de productie (kwalitatief en kwantitatief) op het sociaal domein middels kwartaalrapportages. Op het moment van rapporteren van deze tweede monitor, was de tweede kwartaalrapportage gepubliceerd 1. Het aantal uitstaande Wmo-voorzieningen ligt na een half jaar op 2.437. Het gaat daarbij om vervoersvoorzieningen, woonvoorzieningen, rolstoelen, huishoudelijke hulp en begeleiding. De instroom in dit eerste halfjaar bedroeg 422 nieuwe meldingen, waarvan 36% jeugd, 34% Wmo en 31% overig. Uitspraken over de verschuiving naar minder instroom en/ of naar minder zware zorg zijn vanwege de korte looptijd van de nieuwe wetgeving nog niet te doen. Wel is er een voorzichtige verschuiving waar te nemen van tweede- en eerstelijns instroom naar nuldelijns. Deze ontwikkeling is conform beleid en verwachting. 1 24 september 2015 MONITOR SOCIAAL DOMEIN Samenvatting en conclusies 8

2 HOOFDSTUK Inleiding MONITOR SOCIAAL DOMEIN Inleiding 9

2. Inleiding 2.1 Aanleiding Met de decentralisaties wordt er door gemeenten in toenemende mate een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid en kracht van burgers. Burgers kunnen minder van de overheid verwachten en zullen meer voor zichzelf en elkaar moeten zorgen. Pas als iemand met een beperking niet op eigen kracht en met behulp van zijn netwerk zelfredzaam is, komt hij of zij in aanmerking voor ondersteuning. De visie van de gemeente Koggenland op het sociaal domein is als volgt geformuleerd: Wij zijn een toegevoegde waarde voor de leefbaarheid en de saamhorigheid in onze dorpskernen. Kwaliteiten, krachten en kansen zijn het startpunt. Individuele en verenigde inwoners van Koggenland ontwikkelen zich zo veel mogelijk zelfstandig en met hulp van de eigen omgeving. Onze inwoners en organisaties kunnen, als het nodig is, rekenen op ondersteuning op maat. Wij zijn effectief, laagdrempelig en bereikbaar voor iedereen, waarbij goede en actieve communicatie, samenwerking én betrokkenheid centraal staan. Begin 2014 verscheen de rapportage Monitor Sociaal Domein Koggenland: een eerste beeld van de situatie in de gemeente op het sociaal domein vóór de transities. De Monitor Sociaal Domein Koggenland is een onderzoeksinstrument dat de situatie op het sociaal domein periodiek optekent, geordend naar twee thema's; eigen en sociale kracht. Deze rapportage doet verslag van de 1-meting van de monitor. De 1-meting stelt de gemeente Koggenland in staat de ontwikkelingen op het sociaal domein te monitoren en zo een vinger aan de pols te houden. De score op de circa 40 indicatoren zijn een graadmeter voor de mate waarop de gemeente op koers is met haar kerndoelstellingen: versterken van de eigen en sociale kracht van de inwoners en daarmee, doen afnemen van zorggebruik en doen afnemen van de zwaarte ervan. Metingsfrequentie en doel De monitor Sociaal Domein biedt voor de gemeente Koggenland de basis om de voortgang van de transitie op het sociaal domein te monitoren en om vast te stellen of de gemeente op koers is qua doelbereik. De monitor brengt de ontwikkelingen en eventuele bijzonderheden hierin naar voren, die voor de gemeente aanleiding kunnen zijn het beleid bij te stellen of aan te scherpen. Daarnaast brengt de monitor Sociaal Domein eventuele witte vlekken in de informatievoorziening van de gemeente Koggenland in beeld. De frequentie van de meting is tweejaarlijks; de volgende rapportage zal in 2017 verschijnen. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Inleiding 10

Opzet De indeling van de Monitor Sociaal Domein is gebaseerd op de Sociale Index, die uitgaat van de volgende: Eigen kracht houdt in dat mensen zelf oplossingen zoeken voor hun problemen en zich zelf kunnen redden. Om de eigen kracht te meten kijken we ondermeer naar de volgende indicatoren: zelfredzaamheid (het vermogen om zelfstandig alledaagse zaken uit te voeren, het vermogen om hulp te zoeken, te vinden en te vragen als dat nodig is), sociaal economische status (werk en opleiding), hulp- en ondersteuningsbehoefte (inzet mantelzorg, vrijwilligers en behoefte aan ondersteuning), sociaal netwerk (sociale contacten) en levensloopbestendige woningen. Sociale kracht geeft aan in hoeverre mensen iets voor hun omgeving kunnen en willen betekenen. Om de sociale kracht te meten wordt gekeken naar de volgende indicatoren: betrokkenheid (bij buurt/woonomgeving), participatie (daadwerkelijke deelname in activiteiten in buurt), verenigingsleven, vrijwilligerswerk, mantelzorg en burenhulp. De gemeente Koggenland heeft deze thema s uitgewerkt tot een indicatorenset van circa 40 items die van belang zijn in het kader van de transitie. Zie bijlage 1 voor een overzicht van de indicatoren. Voor het onderzoek zijn gegevens vanuit bestaande bronnen verzameld en is een enquête onder de bevolking van Koggenland gehouden. 2.2 Onderzoeksaanpak Deskresearch Voor de deskresearch is gebruik gemaakt van verschillende (openbare) bronnen en is informatie opgevraagd bij de gemeente Koggenland. Gegevens zijn verzameld op gemeenteniveau en naar zorgteam. Uiteindelijk bleek veel feitelijke informatie niet op zorgteamniveau beschikbaar. Enkele voorbeelden hiervan zijn: inkomen (armoede) en etnische herkomst van de populatie. Verder moet rekening worden gehouden met de actualiteit van de data. De bijlage bevat een overzicht van de beschikbaarheid van de data, de bronnen en de actualiteit hiervan. Westfrieslandpanel peiling De inwoners van Koggenland die lid zijn van het Westfrieslandpanel van I&O Research zijn per e-mail uitgenodigd om deel te nemen aan een online vragenlijst. De peiling bevatte 42 vragen over onder andere de leefbaarheid in eigen dorp of buurt, vrijwilligerswerk, mantelzorg, zelfredzaamheid en bekendheid met verschillende voorzieningen. Men had twee weken de tijd om de online vragenlijst in te vullen. Na een week is een herinneringsmail verstuurd. In totaal hebben 217 van de 957 panelleden uit Koggenland de vragenlijst ingevuld; een respons van 23 procent. Om geldige uitspraken te kunnen doen is op de respons een weging toegepast naar leeftijd en geslacht waardoor de uitkomsten representatief zijn voor de bevolking van Koggenland. De antwoordcategorieën weet niet en geen antwoord zijn, mits anders aangegeven, buiten de analyse gehouden. Indien de percentages niet optellen tot 100 procent is dit het gevolg van afrondingsverschillen. Leeswijzer In deze achtergrondrapportage belichten we in hoofdstuk 3 de resultaten van de gemeente Koggenland in totaliteit. Vervolgens komt de eigen en sociale kracht van de Koggenlanders aan bod. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Inleiding 11

3 HOOFDSTUK Profielschets bevolking Koggenland MONITOR SOCIAAL DOMEIN Profielschets bevolking Koggenland 12

3. Profielschets bevolking Koggenland Alvorens we de eigen en sociale kracht van de inwoners van Koggenland in beeld brengen, gaan we na over hoeveel inwoners we het nu precies hebben en wat hen kenmerkt. Dit hoofdstuk geeft een beeld van de samenstelling van de bevolking van Koggenland. Inwonertal De gemeente Koggenland telt per 1 januari 2015 22.437 inwoners. Zij wonen verspreid over tien kernen. Ruim de helft (56%) van de inwoners woont in de grotere kernen Obdam, Avenhorn en de Goorn. Over het algemeen komt de leeftijdsopbouw in de kernen redelijk overeen. In Scharwoude, Oudendijk en Berkhout wonen iets meer 65-plussers dan gemiddeld, terwijl in de kernen De Goorn en Obdam gemiddeld meer kinderen wonen. 22.437 Inwonertal gemeente Koggenland (stijging van 0,13% t.o.v. inwonertal van 22.395 uit 2013) Obdam 5.907 Zuidermeer 524 50% 50% 0-18 jaar 19-64 jaar 65-79 jaar 80+ jaar 4% 24% 14% 58% Hensbroek 1.619 Spierdijk 1.466 Berkhout/Bobeldijk 2.517 Ursem 2.879 De Goorn 3.118 Avenhorn 3.540 Grosthuizen/Scharwoude 424 Oudendijk 443 MONITOR SOCIAAL DOMEIN Profielschets bevolking Koggenland 13

Tabel 3.1 Inwonertal per 1 januari 2015 naar kern en leeftijdscategorie in gemeente Koggenland. 0-3 JAAR 4-11 JAAR 12-18 JAAR 19-29 JAAR 30-44 JAAR 45-64 JAAR 65-79 JAAR 80 JAAR TOTAAL 2015 TOTAAL 2013 VERSCHIL 2013-2015 Berkhout 90 206 262 225 376 816 455 87 2.517 2.478 ꜛ De Goorn 181 371 299 380 700 724 322 141 3.118 3.055 ꜛ Spierdijk 56 118 125 207 240 469 181 70 1.466 1.463 ꜛ Zuidermeer 22 30 51 63 70 194 81 13 524 529 ꜜ Ursem 119 273 294 330 460 847 423 133 2.879 2.898 ꜜ Avenhorn 100 361 395 401 588 1064 501 130 3.540 3.595 ꜜ Scharwoude 9 21 32 41 48 159 87 27 424 447 ꜜ Oudendijk 5 32 39 42 50 174 92 9 443 455 ꜜ Obdam 287 595 593 700 1063 1669 774 226 5.907 5.842 ꜛ Hensbroek 65 145 121 175 308 517 266 22 1.619 1.633 ꜜ Totaal Koggenland 934 2152 2211 2564 3903 6633 3182 858 22.437 22.395 ꜛ Tabel 3.2 Inwonertal per 1 januari 2015 naar kern en leeftijdscategorie in gemeente Koggenland (relatief). 0-3 JAAR 4-11 JAAR 12-18 JAAR 19-29 JAAR 30-44 JAAR 45-64 JAAR 65-79 JAAR 80 JAAR TOTAAL 2015 TOTAAL 2013 VERSCHIL 2013-2015 Berkhout 4% 8% 10% 9% 15% 32% 18% 4% 2.517 2.478 ꜛ De Goorn 6% 12% 10% 12% 23% 23% 10% 5% 3.118 3.055 ꜛ Spierdijk 4% 8% 9% 14% 16% 32% 12% 5% 1.466 1.463 ꜛ Zuidermeer 4% 6% 10% 12% 13% 37% 16% 3% 524 529 ꜜ Ursem 4% 10% 10% 12% 16% 29% 15% 5% 2.879 2.898 ꜜ Avenhorn 3% 10% 11% 11% 17% 30% 14% 4% 3.540 3.595 ꜜ Scharwoude 2% 5% 8% 10% 11% 38% 21% 6% 424 447 ꜜ Oudendijk 1% 7% 9% 10% 11% 39% 21% 2% 443 455 ꜜ Obdam 5% 10% 10% 12% 18% 28% 13% 4% 5.907 5.842 ꜛ Hensbroek 4% 9% 8% 11% 19% 32% 16% 1% 1.619 1.633 ꜜ Totaal Koggenland 4% 10% 10% 11% 17% 30% 14% 4% 22.437 22.395 ꜛ MONITOR SOCIAAL DOMEIN Profielschets bevolking Koggenland 14

Bevolkingsprognose De verwachting is dat het inwonertal van Koggenland met circa 1.000 personen toeneemt tot 2025. Koggenland telt dan circa 23.500 inwoners ten opzichte van ongeveer 22.500 nu. Daarna gaat het aantal enige tijd stabiliseren, om op langere termijn te dalen naar circa 23.000 inwoners in 2040. Daarbij dient opgemerkt te worden dat de betrouwbaarheid van de prognose op lange(re) termijn afneemt. Figuur 3.1 Prognose ontwikkeling inwonertal gemeente Koggenland, 2015-2040. 25000 24500 24000 23500 23000 22500 22000 21500 21000 2015 2020 2025 2030 2035 2040 Bron: Primos bevolkingsprognose Op kernniveau valt op dat op kortere termijn, tot 2020, met name Avenhorn en De Goorn/Berkhout naar verwachting gaan groeien. Bij de nulmeting van 2013 was dit ook al zo voor de laatstgenoemde. De kernen Ursem en Obdam krimpen het meest tot 2020. In vergelijking met 2013 zijn er een aantal veranderingen opgetreden, met name als het gaat om Avenhorn, Obdam, Oudendijk en Ursem. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Profielschets bevolking Koggenland 15

Tabel 3.3 Prognose ontwikkeling inwonertal naar kern in gemeente Koggenland, index (2015 = 100). 2015 2017 2019 2020 2025 2030 2040 2040 (2013) VERSCHIL 2013-2015 Avenhorn 100 103 106 107 112 114 112 85 ꜛ Hensbroek 100 100 100 100 101 100 94 88 ꜛ Obdam 100 96 94 94 92 91 93 129 ꜜ Oudendijk 100 100 99 99 99 98 94 77 ꜛ Spierdijk 100 99 97 96 93 89 87 91 ꜜ Ursem 100 96 93 92 92 86 80 100 ꜜ De Goorn/Berkhout 100 103 105 107 113 116 116 120 ꜜ Zuidermeer 100 99 96 97 92 88 87 87 ꜛꜜ Totaal Koggenland 100 101 102 102 104 104 102 107 ꜜ Bron: Primos bevolkingsprognose Groene druk Groene druk is een demografisch begrip dat de verhouding aangeeft tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen in de zogenaamde productieve leeftijdsgroep van 20-65 jaar 2. In 2015 bedraagt de groene druk 58 voor Koggenland als geheel en neemt naar verwachting geleidelijk af tot 56 in 2025. Na 2030 neemt de groene druk weer geleidelijk toe tot bijna 60. In vergelijking met 2013 is de prognose vrijwel ongewijzigd. 2 Normaal gesproken wordt als leeftijdsgrens 20 jaar gehanteerd. Omwille van de beschikbaarheid van Primos-cijfers is een leeftijdsgrens van 24 jaar gebruikt. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Profielschets bevolking Koggenland 16

Figuur 3.2 Prognose ontwikkeling groene druk gemeente Koggenland, 2015-2040 (indexcijfers) 70 60 50 40 30 20 10 0 2015 2021 2027 2033 2039 Bron: Primos bevolkingsprognose Op kernniveau valt op dat de kernen Ursem en Obdam in 2014 relatief veel jongeren tellen, terwijl de groene druk in Oudendijk, Zuidermeer en Hensbroek laag is. In Avenhorn, Spierdijk en Ursem neemt de groene druk op korte termijn (tot 2020) af, terwijl die in de overige kernen vrijwel gelijk blijft. Deze verwachtingen zijn in lijn met de eerdere meting in 2013. Tabel 3.4 Prognose ontwikkeling groene druk naar kern in gemeente Koggenland 2015 2017 2019 2020 2025 2030 2040 Avenhorn 59 58 57 55 52 50 54 Hensbroek 45 45 45 44 43 42 46 Obdam 61 61 61 61 59 58 63 Oudendijk 39 37 37 36 41 39 41 Spierdijk 55 54 53 52 52 53 58 Ursem 61 59 57 57 54 52 56 De Goorn/Berkhout 60 60 60 60 60 59 62 Zuidermeer 46 47 48 48 48 50 55 Totaal Koggenland 58 58 57 57 56 55 59 Bron: Primos bevolkingsprognose Grijze druk De grijze druk is een maat voor de vergrijzing en is gedefinieerd als het aantal inwoners van 65 jaar en ouder per 100 inwoners van 24 tot 65 jaar 3. De gemeente Koggenland krijgt te maken met een duidelijke vergrijzing. Het aantal 65-plussers neemt naar verwachting toe van circa 4.000 in 2015 naar ongeveer 4.800 in 2020 en 6.400 in 2030. Afgezet tegen een verwachte dalende beroepsbevolking vertaalt zich dit in een geleidelijke toename van de grijze druk. De geprognosticeerde grijze druk blijft in lijn met de prognose uit 2013. 3 Grijze druk is hier gedefinieerd op basis van de leeftijdscategorie 25-64 jaar voor de werkende bevolking. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Profielschets bevolking Koggenland 17

Figuur 3.3 Prognose ontwikkeling grijze druk gemeente Koggenland, 2014-2040 (indexcijfers) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2015 2021 2027 2033 2039 Bron: Primos bevolkingsprognose Op kernniveau zijn er verschillen in de ontwikkeling van de grijze druk, maar voor alle kernen geldt dat de grijze druk sterk zal toenemen in de toekomst. Op de lange termijn zijn het met name de kernen Oudendijk en Zuidermeer die sterk vergrijzen. Dit is in lijn met de prognose uit 2013. Tabel 3.5 Prognose ontwikkeling grijze druk naar kern in gemeente Koggenland. 2015 2017 2019 2020 2025 2030 2040 Avenhorn 38 42 46 48 58 73 86 Hensbroek 33 39 45 47 62 69 74 Obdam 32 34 36 37 42 50 60 Oudendijk 30 37 41 46 58 82 131 Spierdijk 30 34 37 40 50 63 82 Ursem 37 38 42 44 52 63 81 De Goorn/Berkhout 34 36 37 37 43 48 63 Zuidermeer 34 45 54 62 89 103 96 Totaal Koggenland 34 37 40 41 49 57 71 Bron: Primos bevolkingsprognose Huishoudens De gemiddelde grootte van een huishouden in de gemeente is 2,5. Koggenland telt iets meer dan 9.000 huishoudens. Dit aantal is de afgelopen jaren gestegen en zal dit naar verwachting blijven doen (+0,14% sinds 2012). Dit geldt voornamelijk voor de eenpersoonshuishoudens. Doordat het aantal huishoudens sneller groeit dan de bevolking neemt de gemiddelde huishoudensgrootte af. Tabel 3.6 Huishoudens. (2014) WEST-FRIESLAND (2014) (2012) Huishoudens per 1-1-2014 9.061 88.535 8.935 Gemiddelde huishoudensgrootte 2,5 2,4 2,5 Eenpersoonshuishouden 27% 31% 27% Huishouden zonder kinderen 33% 31% 33% Huishouden met kinderen 40% 38% 40% Bron: CBS MONITOR SOCIAAL DOMEIN Profielschets bevolking Koggenland 18

4 HOOFDSTUK Eigen kracht MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 19

4. Eigen kracht In dit hoofdstuk kijken we naar de eigen kracht van de Koggenlanders. Hieronder verstaan we de mate waarin men voor zichzelf kan zorgen en zelf oplossingen kan vinden voor problemen. Om de eigen kracht in beeld te krijgen, kijken we ondermeer naar de volgende indicatoren: zelfredzaamheid (het vermogen om zelfstandig alledaagse zaken uit te voeren, het vermogen om hulp te zoeken, te vinden en te vragen als dat nodig is), sociaal economische status (werk en opleiding), hulp- en ondersteuningsbehoefte (inzet mantelzorg, vrijwilligers en behoefte aan ondersteuning), sociaal netwerk (sociale contacten) en levensloopbestendige woningen. 4.1 Zelfredzaamheid Een belangrijke indicator voor iemands eigen kracht is de mate waarin men in staat is zichzelf te redden. Over het algemeen verstaat men onder zelfredzaamheid het vermogen om algemene dagelijkse verrichtingen zelfstandig te kunnen doen. De meeste Koggenlanders redden zich goed tot uitstekend, maar voor circa een tiende geldt dit niet. Gemiddeld acht procent van de inwoners geeft aan dat hun zelfredzaamheid binnen- en/of buitenshuis matig of slecht is. Dit is vergelijkbaar met 2013. De kans is groot dat deze inwoners momenteel behoefte hebben aan ondersteuning of deze al ontvangen. Tabel 4.1 Hoe schat u uw zelfredzaamheid momenteel in? % matig/slecht 2013 2015 WEST- FRIESLAND 2013 WEST- FRIESLAND 2015 Zelfredzaamheid binnenshuis 5% 5% 5% 5% Zelfredzaamheid buitenshuis 8% 8% 9% 8% 8% Van de inwoners redt zichzelf matig tot slecht binnen- en/of buitenshuis (in 2013 was dat 9%) Bron: Sociale Kracht monitor 2013 en Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015. 4.2 Beïnvloeders zelfredzaamheid Verschillende aspecten zijn van invloed op iemands zelfredzaamheid, waaronder de eigen gezondheid, het sociale netwerk, financiën en de woonsituatie. Dit zijn indicatoren voor mogelijke behoefte aan zorg en/of hulp, nu of in de nabije toekomst. In deze paragraaf gaan we in op deze aspecten. Gezondheid Bijna een vijfde van de Koggenlanders vindt de eigen fysieke gezondheid matig tot slecht. Ten opzichte van de vorige meting in 2013 is dit percentage vrijwel gelijk gebleven. Minder mensen hebben last van een slechte geestelijke gezondheid; 3 procent geeft aan een slechte of matige geestelijke gezondheid te hebben. In de vorige meting was dit 6 procent. Tabel 4.2 Hoe schat u uw gezondheid momenteel in? (% matig/slecht) 2013 2015 WEST-FRIESLAND 2013 WEST-FRIESLAND 2015 Lichamelijke gezondheid 17% 16% 18% 20% Geestelijke gezondheid 6% 3% 6% 6% Bron: Sociale Kracht monitor 2013 en Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 20

Overgewicht Ruim vier op de tien 19-65 jarigen in Koggenland heeft last van overgewicht. Dit is iets meer dan in 2011, zowel op gemeentelijk, regionaal als landelijk niveau. Onder 65-plussers is het aandeel overgewicht groter, namelijk 58 procent. Tabel 4.3 Overgewicht in de gemeente Koggenland 2011 2012 WEST- FRIESLAND 2011 N-H NOORD 2011 NEDERLAND 2011 leeftijd aantal % aantal % % % % overgewicht (incl. obesitas) 4-8 jr 148 12,4 - - 13,9 13,0-8-12 jr 186 14,0 - - 19,6 19,1-12-16 jr 153 12,7 - - - 16,4-19-65 jr 5.225 39,9 5.900 44,0 43,6 43,0 42,5 > 65 jr 1.674 57,9 2.000 58,0 57,2 56,3 56,6 obesitas 4-8 jr 14 1,2 - - 3,5 3,2 - Bron: GGD gezondheidsmonitor, 2012 Lichaamsbeweging 8-12 jr 20 1,5 - - 3,2 3,7-12-16 jr 16 1,3 - - - 3,4-19-65 jr 1.034 7,9 1.100 8,2 8,7 9,2 10,3 > 65 jr 477 16,5 510 15,0 14,1 13,2 15,2 Het percentage volwassenen, dat volgens de beweegnorm voldoende lichaamsbeweging krijgt, ligt in Koggenland ongeveer op hetzelfde niveau als Noord-Holland en hoger dan landelijk. Ook zijn relatief veel inwoners lid van een sportvereniging ten opzichte van het provinciaal gemiddelde. Tabel 4.4 Lichaamsbeweging onder inwoners van de gemeente Koggenland 2012 N-H-NOORD 2012 NEDERLAND 2012 leeftijd aantal % % % Voldoet aan NNGB 19-65 jr 9.000 67 68 65 > 65 jr 2.400 71 73 69 Voldoet aan Fitnorm 19-65 jr 3.400 25 22 20 > 65 jr 1.600 46 50 43 Voldoet aan NNGB en/of Fitnorm 19-65 jr 9.500 70 70 67 > 65 jr 2.500 75 75 71 Lid sportvereniging 19-65 jr 5.800 43 36 - Bron: GGD gezondheidsmonitor, 2012 > 65 jr 1.000 28 24 - Verslavingszorg Cijfers over alcohol- en drugsgebruik zijn niet beschikbaar op het niveau van de gemeente Koggenland, maar wel voor West-Friesland als geheel. Het aandeel alcohol- en drugsverslaafden ligt in West-Friesland over de gehele linie lager dan gemiddeld in Noord-Holland-Noord. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 21

Tabel 4.5 Aantal ingeschreven cliënten verslavingszorg per 10.000 inwoners per jaar WEST-FRIESLAND 2011 NOORD-HOLLAND NOORD 2011 alcohol 29,9 35,1 cannabis 8,1 9,6 cocaïne 7,1 9,1 amfetamine 1,8 1,8 gokken 1,3 2,2 opiaten 4,1 6,0 TOTAAL 53,6 66,0 Bron: GGD gezondheidsmonitor, 2012 Als we kijken naar middelengebruik dan valt op dat 12 procent van de inwoners van 19-65 jaar in Koggenland een overmatige drinker is. Dit ligt boven het niveau van Noord-Holland en Nederland. Het aandeel rokers ligt lager dan gemiddeld in Nederland en Noord-Holland. Tabel 4.6 Middelengebruik 2012 N-H-NOORD 2012 NEDERLAND 2012 leeftijd aantal % % % Drinkt wel eens alcohol 19-65 jr 12.400 92 88 84 > 65 jr 2.900 84 83 77 Zware drinker 19-65 jr 2.300 17 14 12 > 65 jr 280 8,3 7,2 5,8 Overmatige drinker 19-65 jr 1.700 12 10 8,4 > 65 jr 250 7,4 8,5 8,2 Rokers 19-65 jr 2.400 18 25 26 > 65 jr 440 13 11 13 Zware rokers 19-65 jr 340 2,5 3,9 4,7 > 65 jr 50 1,5 1,5 2,0 Afgelopen jaar harddrugs (incl GHB) gebruikt 19-65 jr 120 0,9 2,7 - > 65 jr 0 0,0 0,4 - Afgelopen jaar cannabis gebruikt 19-65 jr 390 2,9 4,8 - > 65 jr 0 0,0 0,5 - Afgelopen maand cannabis gebruikt 19-65 jr 80 0,6 2,6 - > 65 jr 0 0,0 0,3 - Bron: GGD gezondheidsmonitor, 2012 Sociale contacten Een (uitgebreid) sociaal netwerk is belangrijk als je hulpbehoevend bent. Bijna driekwart van de Koggenlanders heeft altijd wel iemand in de eigen omgeving bij wie zij met hun dagelijkse problemen terecht kunnen. Acht procent van de inwoners vindt de eigen kennissenkring te beperkt. Ten opzichte van 2013 is hierin weinig veranderd. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 22

Tabel 4.7 Ervaren eenzaamheid % NIET MEE EENS 2013 2015 WEST- FRIESLAND 2013 WEST- FRIESLAND 2015 Er is altijd wel iemand in mijn omgeving bij wie k met mijn dagelijkse probleempjes terecht kan % niet mee eens Ik vind mijn kringen van kennissen te beperkt % niet mee eens 8% 8% 10% 9% 72% 71% 64% 66% Bron: Sociale Kracht monitor 2013 en Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015. Ook de GGD heeft gevoelens van eenzaamheid gemeten bij de Koggenlanders. Deze gevoelens komen onder inwoners van 19-65 jaar meer voor in 2012 dan het jaar ervoor. Bijna vier op de tien ouderen voelt zich matig eenzaam, waarvan 4 procent (zeer) ernstig eenzaam. Tabel 4.8 Eenzaamheid onder inwoners van de gemeente Koggenland 2011 2012 WEST- FRIESLAND 2011 N-H- NOORD 2011 NEDERLAND 2011 leeftijd aantal % aantal % % % % matig eenzaam 19-65 jr 3.116 23,8 3.900 29,0 28,8 29,9 - > 65 jr 853 29,5 1.300 39,0 32,1 31,1 - (zeer) ernstig eenzaam 19-65 jr 471 3,6 750 5,6 6,1 5,8 - > 65 jr 214 7,4 130 3,8 7,1 7,3 - Bron: GGD gezondheidsmonitor, 2012 Levensbestendigheid woning/dorp De zelfredzaamheid (in de toekomst) wordt mede bepaald door de levensbestendigheid van de eigen woning. Twaalf procent van de inwoners zegt dat de eigen woning absoluut geschikt is voor de oude dag. Volgens ruim de helft zou de woning met wat kleine aanpassingen geschikt gemaakt kunnen worden. Tabel 4.9 Is uw woning geschikt om tot op hoge leeftijd te bewonen, ook als uw mobiliteit (of die van een gezinslid) beperkt zou zijn? 2013 2015 WEST-FRIESLAND 2013 WEST-FRIESLAND 2015 Ja, daar is mijn woning absoluut geschikt voor 14% 12% 16% 16% Ja, maar er zouden wat kleine aanpassingen gedaan moeten worden 48% 54% 45% 46% Nee, tenzij er heel veel wordt aangepast 25% 24% 24% 26% Nee, daar is mijn woning absoluut niet geschikt voor 9% 8% 12% 10% Weet niet 4% 3% 3% 3% Bron: Sociale Kracht monitor 2013 en Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 23

Voorzieningen in woonomgeving Ook de omgeving is belangrijk voor mensen om op de oude dag in de eigen buurt/het eigen dorp te kunnen blijven wonen. Inwoners vinden een huisarts in de buurt de belangrijkste voorwaarde om zelfstandig te kunnen blijven wonen, 90 procent vindt dit (zeer) belangrijk. Internet, vervoersmogelijkheden, een veilige woonomgeving, een sociaal netwerk in de directe omgeving en winkels voor de dagelijkse boodschappen volgen daarop. Opvallend is het grotere belang dat gehecht wordt aan een boodschappenservice ten opzichte van 2013, en in mindere mate de winkels in de buurt. Onderaan de lijst staat hulp bij kleine klusjes in huis; toch vindt nog steeds 64 procent dit (zeer) belangrijk. Tabel 4.10 Hoe belangrijk zijn de volgende aspecten volgens u om zelfstandig te kunnen blijven wonen in uw dorp/buurt? 2013 2015 WEST- FRIESLAND 2013 WEST- FRIESLAND 2015 een sociaal netwerk in de directe omgeving 88% 85% 87% 86% een boodschappenservice 49% 71% 49% 65% een ontmoetingsplek in de directe omgeving 55% 56% 54% 59% hulp bij kleine klusjes in het huis 58% 65% 58% 67% hulp in het huishouden 64% 66% 63% 70% een veilige woonomgeving 94% 88% 96% 88% winkels voor de dagelijkse boodschappen in de buurt 90% 80% 94% 91% internet 87% 87% 89% 90% een huisarts 91% 90% 94% 93% vervoersmogelijkheden 89% 89% 90% 89% Financiën Voor mensen met een lager inkomen kan geldgebrek een drempel zijn om deel te nemen aan het sociale leven (verenigingen e.d.) of om ondersteuning of hulp te vragen (tabel 4.11). Zestien procent ervaart zeker een financiële drempel om hulp of ondersteuning aan te vragen en achttien procent om lid te worden (of te blijven) van een sportvereniging. In mindere mate ervaart men een drempel om naar een arts te gaan. Tabel 4.11 Ervaart u een financiële drempel om: (indien inkomen <1.800 euro per maand) JA, ZEKER EEN BEETJE NEE NIET VAN TOEPASSING Lid te worden / te blijven van een sportvereniging 18% 18% 48% 16% Ondersteuning of hulp aan te vragen 16% 23% 39% 23% Naar een arts te gaan 9% 27% 57% 7% Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015. Door afrondingsverschillen tellen percentages niet op tot 100%. Inkomen Inwoners met inkomen (arbeid, uitkering, pensioen) in 52 weken in Koggenland hebben jaarlijks gemiddeld 29.700 bruto aan binnenkomende gelden. Dit ligt iets boven het gemiddelde van 29.300 in West-Friesland. Voor het netto besteedbaar inkomen per huishouden geldt dat die in Koggenland een stuk hoger ligt dan in West-Friesland. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 24

Tabel 4.12 Inkomen Koggenland Westfriesland Nederland Gem. pers. inkomen (x1.000 euro) van personen met heel jaar inkomen Gem. pers. inkomen (x1.000 euro) van personen met heel jaar inkomen Gem. pers. inkomen (x1.000 euro) van personen met heel jaar inkomen 2008 2009 2010 2011 29,5 29,8 29,6 29,9 28,8 29,4 29,3 29,6 29,3 29,8 29,9 30,5 Koggenland Gemiddeld inkomen (x1.000 euro) per huishouden 38,4 38,3 37,5 37,3 Westfriesland Gemiddeld inkomen (x1.000 euro) per huishouden 35,1 35,1 34,9 34,7 Nederland Gemiddeld inkomen (x1.000 euro) per huishouden 34,3 34,3 34,3 34,2 Bron: Inkomensstatistiek West-Friesland 2014, I&O Research Bijna één op de vijftien huishoudens (6,7%) in de gemeente Koggenland heeft een inkomen tot 110% van het sociaal minimum. In West-Friesland geldt dit voor bijna één op de tien huishoudens (8,9%). Tabel 4.13 Huishoudens met inkomen tot 110% van het sociaal minimum 2008 2009 2010 2011 2012 Koggenland 500 500 600 700 600 West-Friesland 6.300 6.600 7.600 8.100 8.200 Bron: CBS Het gemiddelde inkomen per inwoner ligt in Koggenland op 22.000. Dit is iets hoger dan in West- Friesland, maar lager dan het Nederlandse gemiddelde. Op kernniveau hebben Oudendijk, Zuidermeer en Bobeldijk gemiddeld genomen het hoogste inkomen per inwoner in de gemeente. Tabel 4.14 Gemiddeld persoonlijk inkomen (bruto) (x1.000)per inwoner 1, 2011 en 2013 WIJK 2011 2013 De Goorn/Berkhout 21,3 20,8 (de Goorn), 22,0 (Berkhout) Spierdijk 21,7 21,7 Zuidermeer 23,3 25,0 Ursem 22,0 22,3 Avenhorn 21,2 21,6 Oudendijk 24,5 26,3 Obdam 21,3 22,0 Hensbroek 22,3 23,0 gemeente Koggenland 21,6 22,0 West-Friesland 21,0 21,6 Nederland 21,7 22,4 Bron: CBS MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 25

Werk Bedrijven In de gemeente Koggenland zijn 16 bedrijven gevestigd met meer dan 50 werknemers. De meeste bevinden zich in Obdam, de Goorn en Avenhorn. Beroepsbevolking De gemeente Koggenland telt een beroepsbevolking van 12.000 personen (het aantal inwoners van 15 t/m 75 jaar dat wil, kan en mag werken). Van hen is bijna iedereen aan het werk. In Nederland is 93% van de beroepsbevolking werkzaam. Tabel 4.15 Beroepsbevolking 2014 BEROEPSBEVOLKING (X 1.000) WERKZAME BEROEPSBEVOLKING (X 1.000) % WERKENDEN BEROEPSBEVOLKING Koggenland 12 12 100% West-Friesland 111 106 95% Nederland 8913 8266 93% Bron: CBS Niet-werkende werkzoekenden Een veelgebruikte indicator voor de werkloosheid is het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW ers). In de gemeente Koggenland is het aantal werkzoekenden vanaf januari 2014 aanzienlijk afgenomen. Op 1 januari 2014 waren er in Koggenland 738 NWW ers en in West-Friesland 8.676. Per 1 juni 2015 telt Koggenland 648 werkzoekenden en West-Friesland 8.403 werkzoekenden. Figuur 4.1 Ontwikkeling aantal NWW ers in de periode 2014 2015 (index, januari 2014 = 100). 120 100 80 60 40 West-Friesland Koggenland 20 0 Bron: http://www.arbeidsmarktcijfers.nl MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 26

NWW ers naar opleidingsniveau en leeftijd Eén op de tien NWW ers in de gemeente Koggenland is jonger dan 27 jaar. Het merendeel bevindt zich in de leeftijd van 27-50 jaar. Ruim vier op de tien is lager opgeleid en heeft het basisonderwijs of VMBO afgerond. 11% van de niet-werkende werkzoekenden is jonger dan 27 jaar. Tabel 4.16 Aantal NWW ers naar opleidingsniveau en leeftijd in gemeente Koggenland per 1 mei 2015. AANTAL PERCENTAGE Onbekende opleiding 0 0% Basisonderwijs 165 25% VMBO 108 17% Havo/VWO 17 3% MBO 247 38% Hbo/bachelor 79 12% WO/master 32 5% Totaal 648 100% AANTAL PERCENTAGE < 27 jaar 69 11% 27-50 316 49% >=50 263 41% Totaal 648 100% Bron: http://www.arbeidsmarktcijfers.nl Bijstandsuitkeringen Het aantal bijstandsuitkeringen 4 is in zowel Koggenland als West-Friesland toegenomen sinds 2011. Per 1 januari 2015 gaat het om respectievelijk 140 en 2.980 uitkeringen. Figuur 4.2 Ontwikkeling bijstandsuitkeringen (index, januari 2011 = 100). 200 150 100 50 Koggenland West-Friesland 0 Bron: CBS 4 Bijstandsuitkeringen zijn tot en met 2014 verstrekt op basis van de Wet Werk en Bijstand. Vanaf 2015 gebeurt dit op basis van de Participatiewet. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 27

Werkloosheidswetuitkeringen Ook het aantal WW-uitkeringen is flink toegenomen sinds 2011. Per 1 januari 2015 ontvangen 400 mensen in Koggenland een WW-uitkering en in West-Friesland 4.720 mensen. Figuur 4.3 Ontwikkeling WW-uitkeringen (index, 1 januari 2011 = 100). 250 200 150 100 Koggenland West-Friesland 50 0 Bron: CBS Opleiding Ongeveer de helft van de beroepsbevolking van de gemeente Koggenland is middelbaar opgeleid. In vergelijking met het gemiddelde voor West-Friesland is de beroepsbevolking van Koggenland iets minder vaak laag opgeleid. Tabel 4.17 Opleidingsniveau beroepsbevolking gemeente Koggenland 2011-2013. OPLEIDINGSNIVEAU (X 1.000) (%) WEST-FRIESLAND Laag 2,6 26% 28% Middelbaar 5,1 51% 50% Hoog 2,3 23% 22% Totaal 10,0 100% 100% Bron: CBS MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 28

4.3 Zorgbehoeften en zorggebruik Zorgbehoeften Vijftien procent van de inwoners van Koggenland zegt behoefte te hebben aan een of andere vorm van hulp of ondersteuning; met name aan hulp bij klusjes in en om het huis en bij het huishouden. Andere genoemde hulpbehoeften liggen vooral op het gebied van respijtzorg. Figuur 4.4 In hoeverre heeft u behoefte aan hulp of ondersteuning? (meerdere antwoorden mogelijk) bij klusjes in en om het huis bij het huishouden anders bij de administratie/invullen van formulieren bij vervoer/begeleiding naar bezoeken buitenshuis bij mijn persoonlijke verzorging bij de opvoeding van mijn kinderen 7% 5% 5% 1% 1% 1% 0% Ik heb geen hulp nodig 85% 0% 25% 50% 75% 100% Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015. Zorggebruik Inwoners die behoefte hebben aan een vorm van hulp, is gevraagd in hoeverre zij al hulp krijgen. Zes op de tien ontvangt hulp of ondersteuning; met name van familie, vrienden en kennissen (figuur 4.5). Zeventien procent heeft betaalde hulp uit eigen middelen. Figuur 4.5 Krijgt u op dit moment hulp of ondersteuning van anderen? (meerdere antwoorden mogelijk) nee, dat krijg ik niet ja, van familie, vrienden, kennissen ja, er is betaalde hulp (uit eigen middelen) ja, er is hulp vanuit de Wmo / gemeente ja, anders 40% 32% 17% 8% 20% 0% 25% 50% 75% 100% De inwoners krijgen met name hulp bij het huishouden (figuur 4.6) of hulp bij klusjes in en om het huis. De groep inwoners die hulp ontvangt, is te klein om statistisch betrouwbare uitspraken te doen (kleiner dan 50). MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 29

Figuur 4.6 Welke hulp ontvangt u? (meerdere antwoorden mogelijk) n=18 bij het huishouden 58% bij klusjes in en om het huis 39% bij de vervoer en begeleiding bezoeken buitenshuis bij de administratie/invullen van formulieren/ financiën anders 10% 4% 27% 0% 25% 50% 75% 100% * let op: minder dan 50 waarnemingen, uitkomsten indicatief. Bewoners met een ondersteuningsbehoefte kunnen in Koggenland bij verschillende voorzieningen en instellingen voor hulp terecht. De eerste stap is dan dat inwoners op zoek gaan naar (informatie over) deze hulp. De meeste inwoners van Koggenland geven aan geen moeite te hebben met het benaderen van anderen voor hulp bij problemen (figuur 4.7). Meer dan tweederde van de inwoners durft dit te vragen aan anderen en meer dan de helft weet hulp of ondersteuning te vinden. Ruim vier op de tien wendt zich zonder moeite tot het zorgteam. Figuur 4.7 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Als ik problemen heb, durf ik dit te vragen aan anderen 11% 56% 23% 9% Als ik hulp of ondersteuning nodig heb, weet ik dit te vinden 5% 56% 23% 12% Als ik problemen heb, durf ik dit te vragen aan het wijkteam 7% 35% 36% 19% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zeer mee eens mee eens neutraal mee oneens zeer mee oneens Informatie over het hulp- en zorgaanbod in de gemeente en de veranderingen in de zorg bereikt maar een gedeelte van de inwoners (figuur 4.8). Bijna de helft (46%) van de inwoners is van mening dat zij niet goed geïnformeerd zijn door de gemeente over de veranderingen in de zorg. Ook vindt 32 procent dat zij onvoldoende informatie krijgen over het hulp en zorgaanbod in de gemeente krijgen. 33% Van de Koggenlanders kent het zorgteam MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 30

Figuur 4.8 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Mijn gemeente heeft mij goed geïnformeerd over de veranderingen in de zorg 16% 37% 30% 16% Ik krijg voldoende informatie over het hulpen zorgaanbod in mijn gemeente 3% 26% 38% 22% 10% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zeer mee eens mee eens neutraal mee oneens zeer mee oneens Van de hulpbehoevenden die geen hulp krijgen, maar hier wel behoefte aan hebben, weet ruim een kwart niet hoe ze dit voor elkaar moeten krijgen, 8 procent schaamt zich om hulp te vragen en 18 procent denkt dat het (te) veel geld kost. Een veel ander genoemde reden is dat de hulp eigenlijk nog niet noodzakelijk is. Een kwart van de hulpbehoevenden geeft aan dat er (meer) hulp of ondersteuning nodig is om zichzelf goed te redden. Figuur 4.9 Kunt u aangeven waarom u (nog) geen gebruik maakt van deze hulp of ondersteuning? N=9 ik weet niet hoe ik dat moet regelen/waar ik daarvoor moet zijn 28% ik denk dat het (te) veel geld kost 18% ik schaam me ervoor om hulp te vragen 8% anders 50% 0% 25% 50% 75% 100% 4.4 Zorggebruik AWBZ-zorg Een belangrijke indicator voor het zorggebruik zijn verstrekte indicaties voor AWBZ-zorg. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) zoals we die kenden, is echter gewijzigd. AWBZ-taken zijn ondergebracht bij nieuwe en bestaande wetten, namelijk de nieuwe Wet langdurige zorg (Wlz), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de nieuwe Jeugdwet. Het CIZ publiceert cijfers over de aantallen personen met een geldige indicatie voor de zogenaamde AWBZ-zorg. Dit hoeft overigens niet te betekenen dat de zorg ook daadwerkelijk geconsumeerd wordt. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 31

De gemeente Koggenland telt op 1 januari 2015 in totaal 715 AWBZ-cliënten waarvan ongeveer ruim een kwart 85 jaar of ouder is. Gerelateerd aan het inwonertal van Koggenland komt dit neer op 3,2 procent van het totaal aantal inwoners tegenover 3,9 procent in geheel West-Friesland. Tabel 4.18 Aantal cliënten met een geldige indicatie voor AWBZ-zorg op 1 januari 2015, naar leeftijd 0-11 JAAR 12-17 JAAR 18-49 JAAR 50-64 JAAR 65-74 JAAR 75-84 JAAR 85 JAAR TOTAAL Koggenland 20 35 115 85 70 170 215 715 West- Friesland 190 280 2.020 1.015 870 1.710 1.970 8.055 Nederland 18.805 24.015 191.920 108.595 89.045 176.250 194.425 803.055 Bron: CIZ. Tabel 4.19 Aantal cliënten met een geldige indicatie voor AWBZ-zorg op 1 januari 2015, naar grondslag SOM PG PSY LG VG ZG TOTAAL Koggenland 330 130 70 45 140 x 715 West-Friesland 3.160 1.235 1.220 485 1.900 40 8.040 Nederland 331.925 105.695 133.510 57.530 166.810 7.575 803.045 (SOM = somatisch, PG = psychogeriatrisch, PSY = psychiatrisch, LG = lichamelijk, VG = verstandelijk, ZG = zintuiglijk) Bron: CIZ. Tabel 4.20 Aantal cliënten met een geldige indicatie voor AWBZ-zorg op 1 januari 2015, naar cliëntgroepen SOM 0-64 SOM 65-74 SOM 75 PG 65 PSY 18 VG 0-17 VG 18 ZG LG TOTAAL Koggenland 35 30 265 125 70 45 95 x 40 715 West- Friesland 375 445 2.380 1.205 1.220 360 1.540 40 485 8.050 Nederland 39.720 47.165 248.080 102.655 133.510 35.395 131.415 7.575 57.530 803.045 (SOM = somatisch, PG = psychogeriatrisch, PSY = psychiatrisch, LG = lichamelijk, VG = verstandelijk, ZG = zintuiglijk) Bron: CIZ. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 32

Productiecijfers Zorgteam Gemeenten zijn per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor uitvoering van de Jeugdwet, Wmo 2015 en de Participatiewet. Tabel 4.21 toont de productiecijfers van het zorgteam van de gemeente Koggenland over het eerste half jaar sinds de transities. In het tweede kwartaal is ten opzichte van het eerste kwartaal een lagere instroom te zien en is een voorzichtige verschuiving van tweede naar nulde en eerstelijnsondersteuning waarneembaar. De caseload groeit, omdat de instroom groter is dan de uitstroom. Bij de uitstroom worden de doelen grotendeels behaald. De grote lijn van ontwikkelingen is pas op langere termijn inzichtelijk te maken. Tabel 4.21 Rapportage sociaal domein 2015 MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 33

4.5 Jeugd In Koggenland wonen ruim 5.200 jongeren, waarvan 42 procent in de leeftijd van 12-18 jaar en 41 procent in de basisschoolleeftijd. Tabel 4.22 Aantallen jeugdigen Koggenland 0-3 JAAR 4-11 JAAR 12-18 JAAR TOTAAL Aantallen 934 2.152 2.211 5.297 Percentage 18% 41% 42% 100% Basisonderwijs De gemeente Koggenland telt 2.068 basisschoolleerlingen per 1 oktober 2014. Waar in 2011 nog 2.345 kinderen de scholen in Koggenland bezochten is dat aantal inmiddels met bijna 300 geslonken. Volgens de leerlingenprognoses gaat de basisschoolbevolking nog verder krimpen tot 2020. Daarna stabiliseert het aantal leerlingen zich rond de 1.775. Figuur 4.10 Leerlingenprognose basisonderwijs Koggenland 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 Bron: Leerlingenprognose basisonderwijs Koggeland 2014, I&O Research Gewichtenleerlingen In totaal 156 basisschoolleerlingen in Koggenland vallen onder de gewichtenregeling. De gewichtenregeling in het basisonderwijs bepaalt hoeveel geld een basisschool krijgt om onderwijsachterstanden weg te werken. Dit gebeurt op basis van het opleidingsniveau van de ouders en het postcodegebied van de school. Er wordt een gewicht van 1,2 toegekend indien de ouders maximaal basisonderwijs of (v)so-zmlk (1 of beide ouders) hebben en 0,3 als beide ouders of de ouder die voor het kind zorgt maximaal lbo/vbo, praktijkonderwijs of vmbo basis- of kaderberoepsgerichte leerweg heeft. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 34

Tabel 4.23 Aantallen leerlingen zonder/met gewicht Koggenland SCHOOLJAAR LEERLINGEN ZONDER GEWICHT LEERLINGEN MET GEWICHT 0,3 LEERLINGEN MET GEWICHT 1,2 TOTAAL AANTAL LEERLINGEN 2014-2015 1.912 135 21 2.068 Bron: DUO Voortijdig schoolverlaters In het voortgezet onderwijs in Koggenland verlieten in 2012/2013 en 2013/2014 respectievelijk 0,3 en 0,1 procent van de leerlingen hun school zonder startkwalificatie. Dit was in 2011 nog 0,9%. In het mbo ging het in 2011 om 5% van de leerlingen, in het schooljaar 2013/2014 is dat vier procent. Er lijkt over het algemeen sprake te zijn van een daling van het aantal voortijdig schoolverlaters. Tabel 4.24 Voortijdig schoolverlaters in gemeente Koggenland en West-Friesland, 2012-2013, 2013-2014 JAAR GEMEENTE/REGIO ONDERWIJSSECTOR DEELNEMERS VSV ERS % VSV ERS 2012-2013 Koggenland Voortgezet onderwijs 1.472 5 0,34% Koggenland Mbo 607 20 3,30% Koggenland Totaal 2.079 25 1,20% West-Friesland Voortgezet onderwijs 12.693 51 0,40% West-Friesland Mbo 5.232 281 5,37% West-Friesland Totaal 17.925 332 1,85% 2013-2014 Koggenland Voortgezet onderwijs 1.510 2 0,13% Koggenland Mbo 611 23 3,76% Koggenland Totaal 2.121 25 1,18% West-Friesland Voortgezet onderwijs 12.857 54 0,42% West-Friesland Mbo 5.115 250 4,89% West-Friesland Totaal 17.972 304 1,69% Bron: VSV Scanner (www.aanvalopschooluitval.nl, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap). Speciaal onderwijs Voor leerlingen die lichamelijk, zintuiglijk of verstandelijk beperkt zijn, is er het speciaal onderwijs. Leerlingen kunnen tot hun twintigste jaar naar het speciaal onderwijs en kunnen dus ook voortgezet onderwijs volgen. Het (voortgezet) speciaal onderwijs valt onder de Wet op de expertisecentra (WEC). De scholen voor deze leerlingen zijn in vier clusters onderverdeeld. Op zes locaties in West-Friesland, in Hoorn en Stede Broec, wordt onderwijs gegeven aan kinderen die speciale aandacht en zorg nodig hebben. Het gaat om scholen in cluster drie (zeer moeilijk lerende kinderen) en cluster vier (zeer moeilijk opvoedbare en langdurig zieke kinderen) in zowel het basis- als voortgezet onderwijs. In de gemeente Koggenland zijn geen scholen voor speciaal onderwijs. In totaal bezoeken 122 kinderen uit de gemeente Koggenland het speciaal onderwijs (sbo en svo) en 45 leerlingen het praktijkonderwijs. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 35

Voor- en vroegschoolse educatie Voor- en vroegschoolse educatie (Vve) is bedoeld voor jonge kinderen van circa 2 tot 6 jaar met een (taal)achterstand. Vve vindt plaats in een peuterspeelzaal, kinderdagverblijf en/of basisschool. Omdat de gemeente Koggenland geen zogenaamde onderwijsachterstanden gemeente is en daarmee geen of onvoldoende gewichtenkinderen heeft, is de gemeente niet verplicht om aanvullend aan het reguliere aanbod specifieke Vve-aanbod aan te bieden. Dit neemt niet weg dat er toch enkele voorschoolse aanbieders zijn die uit eigen beweging Vve aanbieden. In het eerste kwartaal van 2015 staan er 4 doelgroepkinderen geregistreerd (bron: kwartaalrapportage GGD Hollands Noorden, 8 mei 205) Deelnemers leerlingenvervoer Ouders zijn verantwoordelijk voor het schoolbezoek van hun kinderen. In sommige gevallen kunnen kinderen niet zelfstandig naar school of kunnen ze niet door hun ouders worden gebracht en gehaald. In zulke gevallen kunnen zij een voorziening voor leerlingenvervoer aanvragen. De voorziening kan bestaan uit een toekenning in geld of het (laten) verzorgen van het vervoer per georganiseerd schoolbusverver (taxivervoer). In de gemeente Koggenland maken 113 kinderen in de leeftijd van 2 tot en met 18 jaar gebruik van het leerlingenvervoer. Kindermishandeling Het percentage meldingen van kindermishandeling in de gemeente Koggenland ligt in 2012 lager dan in West-Friesland, maar is in vergelijking met Noord-Holland hoger. Tabel 4.25 Meldingen kindermishandeling 2009 2010 2011 2012 Koggenland 0,40% 0,45% 0,79% 1,15% West-Friesland (gem) 0,74% 0,96% 1,24% 1,55% Noord-Holland 0,54% 0,65% 0,75% 0,81% Bron: Kinderen in Tel, databoek 2012 en 2014. Aantal kinderen dat opgroeit in een uitkeringsgezin In Koggenland is in de periode 2009 tot en met 2012 een duidelijke stijging te zien van het aandeel kinderen dat opgroeit in een uitkeringsgezin. Eenzelfde stijging is te zien in West-Friesland en Noord- Holland. Daarmee vergeleken heeft Koggenland een kleiner aandeel kinderen dat opgroeit in een uitkeringsgezin. Tabel 4.26 Aandeel opgroeiende kinderen (onder 18 jaar) in uitkeringsgezin 2009 2010 2011 2012 Koggenland 1,13% 1,70% 1,73% 1,73% West-Friesland (gem) 2,02% 2,15% 2,25% 2,55% Noord-Holland 5,85% 6,00% 6,28% 6,42% Bron: Kinderen in Tel, databoek 2012 en 2014. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Eigen kracht 36

5 HOOFDSTUK Sociale kracht MONITOR SOCIAAL DOMEIN Sociale kracht 37

6% 2% zeer prettig 5. Sociale kracht De sociale kracht van de gemeenschap begint vaak bij de eigen omgeving. Dat zijn familie en vrienden, maar ook de buurt waarin men woont. Inwoners van Koggenland wonen gemiddeld 30,5 jaar in hun eigen buurt/dorp. 5.1 Waardering woonomgeving De meeste inwoners van Koggenland (51 procent) ervaren enige betrokkenheid bij hun buurt, iets meer dan een derde zelfs in sterke mate. Dit is vergelijkbaar met 2013 en is hoger dan het regionaal gemiddelde. Bijna alle inwoners voelen zich ook prettig in de buurt, waarvan 35 procent zeer prettig. Tabel 5.1 Betrokkenheid bij dorp/buurt 2013 2015 WEST-FRIESLAND 2013 WEST-FRIESLAND 2015 Heel betrokken 37% 35% 29% 31% Enigszins betrokken 53% 51% 54% 55% Nauwelijks betrokken 9% 14% 15% 12% Niet betrokken 2% 1% 2% 2% Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 Figuur 5.1 Hoe prettig vindt u uw directe woonomgeving? 35% prettig niet prettig, niet onprettig 57% onprettig De sociale cohesie in de gemeente Koggenland scoort hoger dan gemiddeld in West-Friesland, Noord- Holland Noord en heel Nederland. De schaalscore is sinds de vorige meting gestegen van een 7 in 2012 naar een 7,3 in 2013. Tabel 5.2 Sociale cohesie WEST-FRIESLAND NOORD-HOLLAND NOORD NEDERLAND Sociale cohesie (2013) 7,3 6,7 6,5 6,2 Sociale cohesie (2012) 7,0 (2011) 6,6 6,4 6,2 Bron: Veiligheidsmonitor Noord-Holland Noord 2012 en 2013. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Sociale kracht 38

De meeste inwoners willen graag in hun buurt blijven wonen. Het merendeel is van mening dat men het getroffen heeft als je in het dorp/buurt woont en dat mensen op een prettige manier met elkaar omgaan. Ruim de helft (61%) van de inwoners ervaart veel saamhorigheid. Ongeveer zes procent van de inwoners denkt aan verhuizen. Figuur 5.2 Stellingen woonomgeving De mensen in dit dorp/deze buurt blijven hier graag wonen 23% 62% 14% 1% Als je in dit dorp/deze buurt woont, heb je het getroffen 15% 48% 32% 4% De mensen gaan in dit dorp/deze buurt op een prettige wijze met elkaar om 16% 67% 15% 2% Dit is een dorp/buurt met veel saamhorigheid 13% 48% 29% 9% Indien mogelijk verhuis ik uit dit dorp/deze buurt De mensen in dit dorp/deze buurt kennen elkaar nauwelijks 6% 4% 14% 16% 26% 51% 53% 29% 0% 25% 50% 75% 100% helemaal mee eens mee eens neutraal mee oneens helemaal mee oneens Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 Inwoners van Koggenland waardeerden vooral de rust, ruimte, het landelijke karakter en contact met de buren als positieve punten. Verbetermogelijkheden liggen er op het gebied van de verkeersveiligheid, het aantal parkeerplaatsen in de gemeente, onderhoud van de wegeninfrastructuur, hangjongeren en het wegvallen van voorzieningen. Tabel 5.3 Opmerkingen en suggesties van bewoners over de woonomgeving POSITIEVE ASPECTEN WOONOMGEVING BELANGRIJKSTE AANDACHTSPUNTEN ruimte rustige omgeving goed contact met buren het landelijke/groen winkels/voorzieningen verkeersveiligheid/te hard rijden hoeveelheid parkeerplaatsen onderhoud wegen/groen hangjongeren/overlast jeugd wegvallen voorzieningen Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 Inwoners beoordelen de sfeer in de eigen woonomgeving met een 7,4. De groenvoorzieningen krijgen net geen 7, maar wel een ruime voldoende (6,9). Tabel 5.4 Rapportcijfer aspecten woonomgeving (1=laag; 10=hoog) WEST-FRIESLAND Sfeer in uw woonomgeving 7,4 7,3 Groenvoorzieningen in uw woonomgeving 6,9 7,2 Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 Het meest recente rapportcijfer dat inwoners van de gemeente Koggenland gaven aan de leefbaarheid van hun woonomgeving komt uit de Veiligheidsmonitor Noord-Holland Noord 2013. Hierin beoordelen zij de leefbaarheid met een 7,6. In 2011 was dit een 7,5. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Sociale kracht 39

Tabel 5.5 Rapportcijfer leefbaarheid woonomgeving per gemeente. GEMEENTE SCHAALSCORE GEMEENTE SCHAALSCORE Alkmaar 7,4 Langedijk 7,6 Bergen 7,7 Medemblik 7,5 Castricum 7,8 Opmeer 7,7 Den Helder 7,3 Schagen 7,6 Drechterland 7,7 Schermer 7,7 Enkhuizen 7,2 Stede Broec 7,5 Graft-De Rijp 7,7 Texel 7,8 Heerhugowaard 7,3 Heiloo 7,8 Noord-Holland Noord 2013 7,5 Hollands Kroon 7,5 Noord-Holland Noord 2012 7,5 Hoorn 7,4 Nederland 2013 7,4 Koggenland 7,6 Nederland 2012 7,4 Bron: Veiligheidsmonitor Noord-Holland Noord 2013. Veiligheid Over het algemeen voelen inwoners van de gemeente Koggenland zich veilig in de eigen gemeente. In de Veiligheidsmonitor Noord-Holland Noord uit 2013 geeft 9% van de inwoners aan zich wel eens onveilig te voelen in de eigen buurt. Dat percentage is lager dan in Noord-Holland Noord en heel Nederland, waar respectievelijk 16% en 19% van de inwoners zich wel eens onveilig voelen. Tabel 5.6 Percentage inwoners per gemeente op de vraag Voelt u zich wel eens onveilig/vaak onveilig in de eigen buurt?. GEMEENTE WEL EENS ONVEILIG VAAK ONVEILIG Drechterland 10% <0,5% Enkhuizen 19% 1% Hoorn 25% 2% Koggenland 9% <0,5% Medemblik 15% 2% Opmeer 12% 1% Stede Broec 13% 1% Koggenland 2013 9% <0,5% Koggenland 2012 11% 2% Noord-Holland Noord 2013 16% 1% Noord-Holland Noord 2012 15% 1% Nederland 2013 19% 2% Nederland 2012 18% 2% Bron: Veiligheidsmonitor Noord-Holland Noord 2012 en 2013. In het klanttevredenheidsonderzoek Wmo is ook een vraag opgenomen over onveiligheidsgevoelens in de eigen woonomgeving. Hier geeft 23% (33/144) aan zich wel eens onveilig te voelen in de directe woonomgeving. Gemiddeld geeft men een 7,3 aan de veiligheid van de eigen woonomgeving en een 6,1 aan de verkeersveiligheid. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Sociale kracht 40

Figuur 5.3 Voelt u zich wel eens onveilig in uw directe woonomgeving? 5 WEST-FRIESLAND 23% 77% 0% 25% 50% 75% 100% Verkeersveiligheid in uw woonomgeving Veiligheid in uw woonomgeving 6,1 6,4 7,3 7,1 ja nee Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 Vervuiling en overlast De inwoners van de gemeente Koggenland waarderen de veiligheid in hun woonomgeving met een gemiddeld rapportcijfer van 7,5. Dit is vergelijkbaar met het gemiddelde in West-Friesland. Bij de nulmeting was de waardering in Koggenland een 7,1. Ook de mate waarin bewoners verloedering en sociale overlast ervaren in Koggenland is verminderd ten opzichte van 2013. Tabel 5.7 Overlast en vervuiling in gemeente Koggenland. OORDEEL VEILIGHEID WOONOMGEVING SCHAALSCORE VERLOEDERING SCHAALSCORE SOCIALE OVERLAST Koggenland (2013) 7,5 2,0 0,9 Koggenland (2011) 7,1 2,6 1,4 West-Friesland (2013) 7,4 2,4 1,2 West-Friesland (2011) 7,0 3,1 1,6 Bron: Veiligheidsmonitor Noord-Holland Noord 2011 en 2013. Meldingen jeugdoverlast In 2013 zijn in de gemeente Koggenland 40 meldingen gedaan van jeugdoverlast. De meeste meldingen hadden betrekking op de kern Hensbroek / Spierdijk / Ursem / Zuidermeer (15), gevolgd door Avenhorn/De Goorn (13) en Obdam (10). In Berkhout/Oudendijk/Scharwoude is slechts één melding gedaan en van één melding is onbekend welke kern het betreft. De meldingen variëren van geluidsoverlast door brommers, brandstichting en bekladding tot drankgebruik en rondhangen. 5 Vanwege een andere antwoord categorieën zijn de uitkomsten van de veiligheidsmonitor en het klanttevredenheidsonderzoek niet vergelijkbaar. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Sociale kracht 41

Voorzieningen Meer dan de helft van de inwoners van Koggenland is (zeer) tevreden over het aanbod van medische voorzieningen (60%), winkels voor dagelijkse boodschappen (63%), speelplaatsen voor kinderen (62%) en sportvoorzieningen (75%). Men is minder goed te spreken over het aanbod van uitgaansvoorzieningen (29%) en het openbaar vervoer (38%). Er zijn geen cijfers op kernniveau beschikbaar. 6,1 Geven de inwoners van Koggenland aan het voorzieningen-aanbod in de gemeente (in heel West-Friesland is dat een 6,9) Tabel 5.8 Hoe tevreden bent u over de mate waarin de volgende zaken in uw woonomgeving aanwezig zijn? (% (zeer) tevreden). WEST-FRIESLAND Dagelijkse boodschappen 63% 80% Voorzieningen voor jongeren 30% 30% Voorzieningen voor ouderen 46% 44% Speelplaatsen voor kinderen 62% 63% Kinderopvangvoorzieningen 67% 61% Medische- en zorgvoorzieningen 60% 70% Welzijnsvoorzieningen 39% 50% Sportvoorzieningen 75% 73% Uitgaansvoorzieningen 29% 36% Voetpaden toegankelijk voor kinderwagens 52% 55% Sociale ondersteuning 51% 46% Openbaar vervoer 38% 49% Bron: Klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 5.2 Sociaal maatschappelijke inzet De betrokkenheid van inwoners uit zich onder meer in de mate waarin men zich inzet voor mantelzorg, burenhulp of vrijwilligerswerk. In Koggenland zet bijna 60% van de inwoners zich in als vrijwilliger. Dat is fors meer dan in West-Friesland waar ongeveer de helft van de inwoners dit doet. Bovendien geeft 12% van de inwoners van Koggenland aan er zeker van te zijn vrijwilligerswerk te gaan doen of, wanneer ze dit al doen, meer vrijwilligerswerk te willen doen. Ook op het gebied van mantelzorg laten inwoners van Koggenland zich niet onbetuigd. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Sociale kracht 42

Een kwart van de bevolking van Koggenland verleent mantelzorg net als in West-Friesland. Sinds 2013 is het aantal inwoners van Koggenland dat mantelzorg verleend iets gestegen. Meer dan tweederde (68 procent) van de inwoners van Koggenland is betrokken bij een vereniging of club. Meestal zijn zij lid van een vereniging (46 procent). Eén op de drie doet vrijwilligerswerk voor een vereniging. Tabel 5.9 Mantelzorg, vrijwilligerswerk, lidmaatschap vereniging MANTELZORG VRIJWILLIGERSWERK LID VAN VERENIGING Koggenland (2015) 25% 60% 68% Koggenland (2013) 23% 61% 77% West-Friesland (2015) 25% 48% 69% West-Friesland (2013) 22% 50% 62% Bron: Sociale kracht monitor West-Friesland 2013 & klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 5.3 Burenhulp Meer dan tweederde van de inwoners helpt de buren wel eens, dit hoeven niet per se directe buren te zijn. Van degenen die de buren momenteel niet helpen, zou 30 procent dit wel doen als het gevraagd wordt. Slechts 2 procent is niet bereid te helpen als het gevraagd werd. Tabel 5.10 Mantelzorg, burenhulp en vrijwilligerswerk door inwoners (% mantelzorgers, burenhulpen en vrijwilligers). BURENHULP Koggenland (2015) 68% Koggenland (2013) 79% West-Friesland (2015) 71% West-Friesland (2013) 69% Bron: Sociale kracht monitor West-Friesland 2013 & klanttevredenheidsonderzoek Wmo, Gemeente Koggenland 2015 30% zou de buren wel eens willen helpen Het meest bereid is men tot het bieden van vervoer (halen of brengen); bijna de helft van de inwoners wil dit wel doen voor anderen. De top vijf wordt aangevuld met: helpen met boodschappen doen, klusjes in en om het huis, gezelschap bieden en advies of hulp bij geldkwesties. MONITOR SOCIAAL DOMEIN Sociale kracht 43