De eerste Moed-en-Groetdag, 9 juni 2016 in 35 quotes en 21 foto s Welkom in Roest, een stukje industrieel erfgoed dat de sfeer ademt van hard werken en stug volhouden, en dat is precies wat armoedebestrijding in Nederland op dit moment nodig heeft. (Jacqueline Beekman, projectleider Armoede & Schulden, Sociaal Werk Nederland) 1,2 miljoen Nederlanders kampen met problematische schulden. Steeds meer bedrijven hebben werknemers die te maken krijgen met loonbeslag en de gevolgen daarvan. 1
Er rust een taboe op armoede en schulden. Er is moed nodig om dat taboe te doorbreken, om buiten onze eigen kokers te denken en om partijen te benaderen waarmee we niet vanzelfsprekend samenwerken. Bijvoorbeeld met het bedrijfsleven. Als een van de grootste schuldeisers heeft de overheid moed nodig om eindelijk de wet- er regelgeving rond belasting en toeslagen aan te passen. (Marijke Vos, bestuursvoorzitter Sociaal Werk Nederland) Only dead fish go with the flow. Dus durf tegen de stroom in te zwemmen om armoede te bestrijden. Niets is zo destructief als het gezegde schoenmaker blijf bij je leest. Het gaat juist om samenwerken over de grenzen van je silo heen. Waar je impact kán hebben, heb je verantwoordelijkheid. Daarom gaan we als PPGM van zorgen voor een pensioen naar zorgen voor een goede oude dag, samen met bijvoorbeeld sociaalwerkorganisaties. (Overbelaste) mantelzorgers gebruiken 4x zoveel slaapmiddelen antidepressiva als doorsnee Nederlanders. Ondersteunen van mantelzorgers is dus besparen op zorgkosten. Werken aan schuldhulpverlening is geld verdienen voor de samenleving. Dat idee moeten jullie als Sociaal Werk Nederland veel zelfbewuster uitventen. (Frido Kraanen, directeur Coöperatie & Duurzaamheid PGGM) 2
De cijfers: bij 20% van de Nederlanders zijn de uitgaven groter dan de inkomsten. Schulden ontstaan steeds vaker door te hoge vaste lasten (2012: 15%, 2015: 27%). De groep mensen met problematische schulden zónder contact met schuldhulpverlening is de afgelopen drie jaar verdubbeld. En dat is misschien de grootste opgave waar we momenteel voor staan. Want juist bij deze mensen kunnen schulden doorwoekeren, met alle mogelijke nadelige gevolgen voor andere levensterreinen. Schulden slokken alle aandacht op van degenen die ermee kampen. Daardoor leven ze meer bij de dag en nemen ze slechtere beslissingen. Professionals en vrijwilligers moeten zich dat goed realiseren. Voorlichten, confronteren, korten, bestraffen: het helpt niet. By the way: lees het boek Schaarste! Armoede doet iets met je breinstructuur. Executieve functies (monitoren, plannen, overzicht hebben) leiden eronder. Ze zijn wired for imprudence oftewel, ze hebben een bedrading voor een onverstandig leven. Wat helpt misschien wel? Hen ontlasten (hen herinneren aan afspraken, actielijstjes maken) en direct belonen voor goed gedrag, leidt tot meer arbeidsdeelname, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek. In Amerika wordt ook gewerkt met het programma Mobility mentoring. Dat wordt nu ook vertaald naar de Nederlandse context, onder meer door de Hogeschool Utrecht. De kern ervan is het verstevigen van de executieve functies, dankzij de Bridge tot Self-Suffiency, waarbij je als hulpverlener steeds het gedrag benoemt dat de cliënt vertoont en welke consequenties dat zou kunnen hebben. (Nadja Jungmann, lector Schulden en Incasso bij Hogeschool Utrecht) 3
Zorgen dat er minder kinderen in armoede leven is echt prioriteit nummer 1. En bijeenkomsten als deze leveren daaraan een wezenlijke bijdrage. We werken hard aan het vereenvoudigen van de beslagvrije voet en een moratorium dat schuldhulpverleners mensen met schulden meer lucht geeft om regelingen te treffen. Voor dat moratorium loopt nu een internetconsultatie, dat moet echt voor de verkiezingen van maart 2017 geregeld zijn. (Jetta Klijnsma, staatssecretaris ban Sociale Zaken en Werkgelegenheid) Vrijwilliger: Gemeenten dragen steeds meer schuldhulp aan ons over. We hebben er een dagtaak aan. Jetta Klijnsma: Prachtig dat mensen zoveel voor elkaar kunnen betekenen, en bovendien: je kunt ook niet overal professionals voor inschakelen. Marijke Vos: De balans is wat ver doorgeslagen. Professional: Schuldhulpverlening een vak waarvan je echt niet alle onderdelen aan vrijwilligers kunt overlaten. Bovendien worden gekwalificeerde schuldhulpverleners door de overheid aan de kant gezet. Jetta Klijnsma: Dat punt nemen we zeker mee bij de evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). 4
Ik wist niet dat er zoveel ellende was rond armoede in Nederland. En de regelgeving schiet vaak tekort, waardoor je mensen niet goed kunt helpen. Iemand heeft de moed gehad en de moeite genomen om je zijn sores te vertellen. Moet je dan zeggen: helaas ik kan u niet helpen? Niet dus (Vrijwilliger Humanitas Raalte) 5
Schulden kunnen iedereen overkomen, maar het overkomt niet iedereen. Mensen met een laag inkomen hebben er vaker last van dan mensen met een hoog inkomen. De Marshmallowtest laat zien dat karakter ook een rol speelt. Kinderen die zichzelf niet kunnen beheersen hebben later een lagere levensverwachting, leiden aan vaker psychische stoornissen en zijn vaker werkloosheid. Anders gezegd: er is een genetische aanleg om schulden te maken. Toch denkt de systeemwereld (deurwaarders, schuldeisers) te vaak: eigen schuld, dikke bult. Maar het is wel degelijk ook een beetje de schuld van de samenleving. Waar het om gaat is Preventie, Planning en Perspectief. En beperk de drempels in de gemeentelijke schuldhulpverlening. Vertrouwen en begrip zijn effectiever dan regels en protocollen. (Menno Fenger, hoogleraar Bestuurskunde) Benoem de winst voor bedrijven Durf out-of-the-box te denken Zorg dat sparen leuk wordt voor werknemers, daarmee voorkom je schulden Begin daar waar de energie is, dat stond op een geeltje dat deze dag perfect samenvat. Ik heb in ieder geval een enorme boost gekregen. De opbrengst van deze geeltjes nemen we mee in de voorbereiding van de volgende Moed-en- Groetdag. Vandaag hebben we opnieuw gemerkt: de vraag is niets wiens schuld het is, maar wie het probleem gaat oplossen. 6
Eens te meer hebben we geconstateerd dat niemand kan wegkijken van armoede en schulden. De dreiging dat grote groepen mensen worden uitgesloten is een nationale aangelegenheid. Ik zie u graag terug op de volgende Moed-en-Groetdag op 23 november. (Lex Staal, directeur Sociaal Werk Nederland) Cartoonist Sjors Kouthoofd 7