Beginnende geletterdheid ROC 4 252
253 Beginnende geletterdheid - ROC 4
1. Wat gebeurt er bij lezen en schrijven? Waar gaat het over? In je stage heb je vast wel eens meegemaakt dat er op vaste momenten in de week lees- en schrijfactiviteiten gedaan worden. De kinderen willen graag leren lezen en schrijven en zijn tijdens de activiteiten geconcentreerd bezig. Het is soms muisstil in de groep. Veronderstelde voorkennis Je kent het verloop van taalverwerving, taalontwikkeling en taalstimulering. Je kunt een schriftelijk verslag maken. Je hebt training in observatie gehad. Doelstelling Je kunt het verschil tussen techniek, begrip en beleving bij leesactiviteiten herkennen en uitleggen. Hoe ga je te werk? Oriënteren Je gaat verschillende lees- en schrijfactiviteiten in je stageklas observeren en deze onderdelen in de categorieën: techniek beleving begrip. Haal voor jezelf nog eens de begrippen "techniek", "begrip" en beleving op door in je litteratuur te kijken. Bespreek van te voren met de leidster van je stageklas welke lees- en schrijfactiviteiten er in de week plaatsvinden. Vergeet niet een observatieformulier te maken (en deze in te delen in de drie verschillende rubrieken) Uitvoeren Observeer op het gebied van lezen en schrijven minstens zes verschillende activiteiten en ga na in welke categorie deze vallen. Let hierbij op wat het hoofddoel van de activiteit is zodat je de activiteit makkelijker in een van de categorieën kan opdelen. Zijn er ook nevendoelen? Zo ja, in welke categorie vallen deze? Evaluatie Maak een verslag van je observatie waarbij je elke activiteit beschrijft. Leg bij elke activiteit uit waarom je hem bij een van de drie categorieën hebt geplaatst en geef aan het eind je mening over hoe de activiteiten zijn ingedeeld. Zijn de categorieën goed verdeeld? Ben je het hier mee eens? Waarom? Portfolio Observatie formulier Verslag. 254
Voor de docent Inhoud Door het observeren van verschillende activiteiten en zich daarbij te concentreren op de verschillende categorieën, maken de studenten kennis met de begrippen beleving, techniek en begrip in het kader van leren lezen en schrijven. Werkwijze Geef uitleg en duidelijke voorbeelden bij de begrippen techniek, begrip en beleving. Maak duidelijk dat ze bij het afgaan op de doelstelling bij de activiteiten moeten kiezen voor wat ze zelf zien, niet voor wat er beweerd wordt over de activiteit. Bespreek met hen het observatieformulier en het verslag. Neem eventueel voorbeelden mee als de studenten hier nog niet zo vaak meegewerkt hebben. Geef feedback nadat het nagekeken is. Bronnen en materialen Voorbeeld observatie forumlier Opdrachten voor de student Observaties voorbereiden (observatie formulier maken) Observeren van minstens zes verschillende activiteiten Verslag maken van de observaties 255
2. Klankzuiver of juist niet? Waar gaat het over? Het lezen is in je stageklas nog maar net begonnen. Voorlopig zijn de kinderen bezig met alleen klankzuivere woorden. Maar als ze zelf woorden willen schrijven, komen al snel de problemen naar voren. De bir eet een pir schrijft Malika. Jij wil haar graag helpen. Wat hoor je bij beer? vraag je, maar is dat wel een goede vraag? Veronderstelde voorkennis Je hebt al eens kennis gemaakt met klankzuivere en niet klankzuivere woorden. Je kent het verloop van taalverwerving, taalontwikkeling en taalstimulering. Je kunt een schriftelijk verslag maken. Je hebt training in observatie gehad. Doelstelling Je kunt klankzuivere en niet klankzuivere woorden onderscheiden en weet waarom deze woorden zo genoemd worden. Hoe ga je te werk? Oriënteren Herinner je nog de opdracht uit de vorige fase, waarbij je letterkaarten moest maken en de letters uit moest spreken zoals ze klonken? Toen heb je al kennis gemaakt met niet klankzuivere en klankzuivere woorden. Kijk voor jezelf eens terug naar die opdracht om op te halen wat je daar geleerd hebt. Uitvoeren Klankzuivere woorden Een woord waarbij de koppeling tussen de klank en het teken geen misverstand kan oproepen, noemen we een klankzuiver woord. Klankzuivere woorden zijn bijvoorbeeld kat, krat, krast, maar ook poes, pluis. Met klankzuivere woorden leer je lezen, want met die woorden kun je goed de koppeling tussen de lettertekens en de klanken leren. Die woorden kloppen. Bedenk met je tweetal twintig klankzuivere woorden. De woorden die hierboven staan doen natuurlijk niet mee. Wie bedenkt het kortste en wie het langste klankzuivere woord? Niet- klankzuivere woorden Woorden zoals bord, deur, heb, hooi, me, ga, open, lekker zijn niet klankzuiver. Als je klanken die horen bij de letters aan elkaar plakt, krijg je een ander woord dan wat je hoort als je dat woord normaal uitspreekt. Ik zie bord. Als ik dat letter voor letter verklank hoor ik b- o- r- d maar ik spreek het woord normaal altijd uit als bort. Wat raar! En zo is het ook met deur (dur), heb (hep), hooi (hooj), me (mu), ga (gaa), open (oopun), lekker (lekur), enzovoorts. Deze woorden worden anders geschreven dan ze eigenlijk klinken en daarom noemen we ze niet klankzuiver. 256
Neem een pagina uit een krant of tijdschrift. Bekijk de pagina woord voor woord. Noteer alle klankzuivere woorden op één rij en alle niet- klankzuivere woorden op een andere rij. Welke rij is het langst? Evaluatie Zoek een of meerdere tweetallen op en vergelijk je woordenlijsten van de twee opdrachten. Zijn de woorden echt wel klankzuiver? Waarom wel/ waarom niet? Leg dat aan elkaar uit. Als jullie er niet uitkomen: leg ze voor aan je docent. Maak een verslag van deze opdrachten. Verwerk hierin: Twintig echt klankzuivere woorden. De krantenpagina en de bijbehoordende wooordenlijst Beschrijf wat je ontdekte toen je vergeleek met de andere tweetallen. Portfolio Woordenlijsten Verslag inclusief conclusies. 257
Voor de docent Inhoud Het onderscheiden van klankzuivere en niet klankzuivere woorden is van belang bij het proces van leren lezen en schrijven. Door dit zelf te oefenen kunnen de studenten dit op de juiste manier gebruiken bij het proces van kinderen. Werkwijze Geef de studenten uitleg van de begrippen klankzuiver en niet klankzuiver met genoeg voorbeelden. Help hen eventueel herinneren aan de opdracht in de vorige fase. Zorg ervoor dat er wat tijdschriften/kranten aanwezig zijn voor de laatste opdracht. Of gewoon, om inspiratie van woorden op te doen. Bespreek samen de uitkomsten. Wijs de studenten erop dat ze in het verslag duidelijk moeten beschrijven waarom een woord al dan niet klankzuiver geschreven wordt. Kijk de verslagen na en geef feedback Bronnen en materialen Tijdschriften en kranten Opdrachten voor de student Bedenken van twintig klankzuivere woorden Klankzuivere en niet klankzuivere woorden uit een tijdschrift of kranten artikel halen Verslag schrijven over de opdrachten inclusief de ontdekkingen na het vergelijken met andere studenten. 258
259 Beginnende geletterdheid - ROC 4
3. Een verhaal met letters en plaatjes Waar gaat het over? De kinderen van je stageklas hebben een bezoek gebracht aan de speeltuin en hebben daar geschommeld, gewipt en op de draaimolen gezeten. Ze mogen er tekeningen over maken. Een kind wil er graag een kort verhaaltje bij schrijven. Jij gaat hem helpen, want zoveel letters kent hij nog niet. Veronderstelde voorkennis Je kent het verloop van taalverwerving, taalontwikkeling en taalstimulering. Je kunt een schriftelijk verslag maken. Je hebt training in observatie gehad. Je kunt klankzuiver geschreven woorden onderscheiden van niet-klankzuiver geschreven woorden. Doelstelling Je kunt een kort verhaal schrijven met alleen klankzuiver geschreven woorden met behulp van picto s Hoe ga je te werk? Oriënteren Zoals je in de vorige opdracht al gezien hebt, leer je eerst met klankzuivere woorden lezen. Je gaat een kort verhaal maken over een bezoek aan de speeltuin. Woorden die niet klankzuiver zijn ga je vervangen in kleine tekeningetjes (picto's). Bespreek van te voren met de leidster van je stage klas deze opdracht. Als je niet zelf mee geweest bent naar de speeltuin, ga je met een groepje kinderen praten om te weten te komen wat ze allemaal hebben gedaan. Bekijk voor jezelf of je in staat bent van verschillende speeltoestellen kleine, simpele tekeningetjes te maken. Zo niet, dan zoek je op het internet plaatjes hiervan op om wat inspiratie op te doen voor een geschikte tekening. (tip: kijk ook eens bij word symbolen: wingdings) Uitvoeren Je maakt een kort verhaal over een bezoek aan de speeltuin en laat alle nietklankzuiver geschreven woorden weg en vervangt deze door plaatjes (pictos ). Welke woorden moet ik vervangen door picot s en houd ik dan genoeg over voor een leesbaar verhaal? Neem dit verhaal door met de leidster van je stage klas en bespreekt met welk kind je dit verhaal gaat lezen. Lees samen met een van de kinderen die mee geweest is naar de speeltuin het verhaal. Kan het kind gemakkelijk begrijpen wat er bedoeld wordt? Evaluatie Maak een verslag van de manier waarop je te werk bent gegaan. Bespreek ook of het verhaal goed begrepen heeft en wat je eventueel zou kunnen verbeteren. Bij dit verslag lever je het verhaal in. 260
Portfolio Uitgeschreven verhaal met picto s Verslag van de opdracht. 261
Voor de docent Inhoud De student wordt getraind in het schrijven van een kort verhaal aan de hand van kleine plaatjes (picot s) Werkwijze Bespreek samen met de studenten hoe ze het beste de klank onzuivere worden kunnen vervangen met plaatjes. Wijs hen erop dat de plaatjes simpel en duidelijk moeten zijn. Ze moeten ze gemakkelijk kunnen tekenen. Laat een aantal voorbeelden zien en laat de studenten eventueel zelf een aantal tekeningetjes maken op het bord. Bespreek met hen het maken van het verslag. Bronnen en materialen Voorbeelden van picto s Opdrachten voor de student Een kort verhaal schrijven waarin de niet klank zuivere woorden vervangen zijn door picto s. Het maken van een verslag waarin de manier van aanpak en een observatie van het resultaat beschreven wordt. 262
263 Beginnende geletterdheid - ROC 4
4. Hulp bij het lezen Waar gaat het over? De kinderen van je stageklas gaan in groepjes lezen en jij hebt ook een groepje onder je hoede. Je geeft ze leesbeurten en let erop dat ze niet alleen goed lezen, maar ook begrijpen wat ze lezen. Het boekje gaat over de speeltuin en dat komt mooi uit, want ze zijn daar juist geweest. Veronderstelde voorkennis Je kent het verloop van taalverwerving, taalontwikkeling en taalstimulering. Je kunt een schriftelijk verslag maken. Je hebt training in observatie gehad. Je kunt klankzuiver geschreven woorden onderscheiden van niet-klankzuiver geschreven woorden. Doelstelling Je kunt een groepje niet zwakke lezers ondersteunen bij het lezen van een korte tekst. Hoe ga je te werk? Oriënteren Je gaat samen met groepje kinderen een korte tekst over een speeltuin lezen. Als je dit niet kunt vinden, kies dan een andere tekst. Het liefst over iets wat ze pas geleden nog gedaan hebbent. Kies de tekst in overleg met de leidster van je stageklas. Verdiep je zelf in de "wacht-hint-prijs" techniek zodat je deze techniek kunt toepassen bij het lezen. Besprek met de leidster van je stagegroep onder andere op welke manier je het beste de beurten kunt geven, hoe snel ze moeten lezen en hoe je de voorkennis over de speeltuin voor het lezen kunt oproepen. Uitvoeren Je bespreekt met het groepje kinderen eerst de tekst kort voor. Probeer samen te voorspellen waar het verhaal over gaat met behulp van de titel, de plaatjes van het boek op de voorkant en natuurlijk de eigen ervaring in de speeltuin. Ga nu aan de hand van de "wacht-hint-prijs" techniek met de kinderen de tekst lezen. Je geeft de kinderen leesbeurten en je let er ook op dat ze de tekst begrijpen. Evaluatie Maak een verslag van de manier waarop je te werk bent gegaan en bespreek eventuele verbeteringen. Voeg ook de gekozen tekst erbij. Portfolio Gekozen tekst Verslag 264
Voor de docent Inhoud De studenten leren niet zwakke lezers ondersteunen bij een korte tekst aan de hand van de wacht hint prijs techniek. Werkwijze Geef de studenten toelichting op beurt toedeling en op de manier waarop voorkennis kan worden opgeroepen voor de kinderen de tekst gaan lezen. Geef hierbij voorbeelden. Bespreek ook de wacht hint prijs techniek met de studenten. Oefen deze techniek eventueel in de vorm van een rollenspel. Laat aan de studenten zien hoe ze kunnen controleren of een kind de tekst ook heeft begrepen. Bronnen en materialen wacht-hint-prijs techniek Eventueel voorbeeld boeken Opdrachten voor de student Het kiezen van een geschikte tekst. Lees activiteit met de kinderen uitvoeren aan de hand van de wacht-hintprijs techniek. Verslag maken van de manier waarop de student te werk is gegaan inclusief reflectie. 265
266 Beginnende geletterdheid - ROC 4
5. Verhaaltjes met plaatjes Waar gaat het over? Het is bijna Moederdag! De hele klas heeft wat geknutseld. Lotte en Thijs hebben een mooie tekening gemaakt en willen er eigenlijk nog een klein verhaaltje bij schrijven. Tom loopt stage in de klas en grijpt meteen zijn kans om de kinderen te ondersteunen bij het schrijven van het verhaaltje. Veronderstelde voorkennis Je kent het verloop van taalverwerving, taalontwikkeling en taalstimulering. Je kunt klankzuiver geschreven woorden onderscheiden van niet-klankzuiver geschreven woorden. Je kunt een groepje niet zwakke lezers ondersteunen bij het lezen van een korte tekst. Doelstelling Je kunt zelfstandig een groepje leerlingen ondersteunen bij het oefenen van het lezen van teksten en het schrijven van korte zinnen of verhaaltje bij een plaatje. Hoe ga je te werk? Oriënteren Je gaat een lees/schrijfactiviteit doen met je stageklas. Kijk welk thema er in jou stageklas op dit moment centraal staat. Verzamel plaatjes rond dat thema. Bedenk korte woordjes die bij de plaatjes passen en deel ze in op niveau. Zorg ervoor dat de woordjes niet te moeilijk zijn voor de kinderen uit je stageklas. Uitvoeren Bespreek je woordenlijstje met je docent. Zet elk woord op een apart kaartje. Zorg dat je duidelijk schrijft. Selecteer in overleg met de leider/leidster van je stageklas een groepje kinderen. Bespreek het thema en de plaatjes die je meegenomen hebt met het groepje. Leg de plaatjes in het midden en deel de woordkaartjes uit. Lees samen met de kinderen de woorden en laat ze de woorden bij de plaatjes leggen. Maak er samen een klein verhaaltje van. Laat elk van de kinderen een stukje (of een woordje) schrijven. Evaluatie Maak een verslag waarin je verwerkt: Je woordenlijst inclusief de plaatjes Hoe de activiteit verlie. Wat je eventueel beter had kunnen doen. Portfolio De activiteit Je verslag 267
Voor de docent Inhoud De studenten worden getraind in het ondersteunen bij het oefenen van een verhaaltje lezen en schrijven bij een plaatje. Werkwijze Bespreek met de studenten het woordenlijstje dat zij gemaakt hebben. Zorg ervoor dat de woorden op het juiste niveau zijn. Bespreek met hen hoe ze de activiteit gaan aanpakken en waar ze op moeten letten. Eventueel kunnen ze op elkaar oefenen in de vorm van een rollenspel. Bespreek het maken van het verslag, mocht dit onduidelijk zijn. Bronnen en materialen 1001 woorden Opdrachten voor de student Plaatjes en woorden verzamelen als voorbereiding voor de lees/schrijfactiviteit. Activiteit uitvoeren Verslag maken (inclusief reflectie) 268