rapportage Meldpunt werken in de zomerhitte 2010
2
1. Inleiding De zomer van 2010 lijkt nu al een van de kanshebbers te voor de titel heetste zomer van de eeuw. Prettig als je vakantie viert, lastig als je moet werken. En in bepaalde omstandigheden ook gevaarlijk. Voor je eigen gezondheid, maar ook voor veiligheid en gezondheid van mensen die aan je zijn toevertrouwd, bijvoorbeeld als je chauffeur bent. Slecht voor de klanten in de winkel en voor de kwaliteit van het geleverde werk. Klagen over de hitte wordt nog wel eens afgedaan als gezeur van watjes. Niets is minder waar. De combinatie van hitte en vochtige lucht stelt hoge eisen aan hart en bloedvaten. Gevolgen van te grote hitte kunnen zich manifesteren in de vorm van hittestress, zoals Huidaandoeningen (jeuk en blaasjesuitslag); Hittekramp (kramp in de spieren); Hoofdpijn en concentratieverlies; Hitte-uitputting door uitdroging; Hittesyncope (ontstaat wanneer er onvoldoende doorbloeding is naar de hersenen, flauwvallen is het gevolg); Hitteberoerte (is het meest ernstige effect, dit gebeurt als de inwendige temperatuur van het lichaam boven de 41 graden komt). Daarnaast neemt door teruglopend concentratievermogen de kans op ongelukken toe. Voor bepaalde beroepen houdt dit grote risico s in. Er zijn risicogroepen die extra last van de warmte kunnen hebben: zwangere vrouwen, mensen met longaandoeningen (CARA), mensen met hartaandoeningen en personen die medicijnen tegen onder andere hoge bloeddruk gebruiken. Hitte op de werkplek is dus een serieus probleem. FNV Bondgenoten krijgt elk jaar tijdens warme perioden veel vragen van werknemers over wat wel en niet mag of kan bij hoge temperaturen. Want daar bestaat veel onduidelijkheid over. De bond probeert daarom zijn leden te ondersteunen met informatie en advies, zowel online als via de zogenaamde Arbotelefoon, waar mensen terecht kunnen met vragen over arbeidsomstandigheden. Om meer zicht te krijgen op de aard van klachten en waar ze van vandaan komen, heeft FNV Bondgenoten dit jaar een online meldpunt geopend. In deze rapportage de resultaten van ongeveer twee weken aan meldingen. 3
2. Samenvatting van de resultaten van het meldpunt Tussen 30 juni en 13 juli heeft FNV Bondgenoten via het meldpunt Werken in de zomerhitte ruimte aan werknemers geboden om problemen met de hitte te melden 1. In die 14 dagen werden 572 internetenquêtes volledig ingevuld. Drukste en ook heetste dag was donderdag 1 juli, met 288 meldingen op één dag. Het grootste deel van de melders, ruim 44%, signaleerde concentratieverlies. Concentratieverlies kan leiden tot minder productiviteit en meer fouten in het werk. Soms blijven de gevolgen daarvan beperkt tot méér klagende klanten. In andere gevallen betekent minder concentratie een regelrecht veiligheidsrisico voor betrokkene, zijn of haar collega s, en voor de mensen die aan hun zorgen zijn toevertrouwd. Denk aan de buspassagiers in een te hete bus. Maar hitte kan ook regelrecht tot ernstige gevolgen leiden: 11 keer werd melding gemaakt van een ziekenhuisopname. Schrijnend is in dat licht dat de werkgevers van de melders zich niet lijken te bekommeren om hun werknemers: meer dan 60% geeft aan dat hun werkgever helemaal niets doet om mensen te beschermen tegen overmatige hitte. Meer dan 20% van de melders gebruikte de Humidex Hittestress Calculator op www.arbobondgenoten.nl/calculator. Dat de melders dit vaak niet ten onrechte deden, blijkt uit de resultaten: in 80% van de gevallen was hittestress een risico om rekening mee te houden. En bij 18% van de met Humidex gemeten meldingen, 103 maal, kunnen we van een acuut gevaarlijke situatie spreken. Humidex metingen meldlijn 18% 2% 18% Minder dan 25 (geen probleem) Tussen de 26 en de 33 (extra drinken nodig) Tussen de 34 en de 37 (waarschuwingsfase: let op hittestresssymptomen) 35% 27% Tussen de 38 en de 44 (pré-alarmfase, veel drinken, extra pauzes) Boven de 44: (alarmfase, doorwerken meestal niet verantwoord) 1 Het meldpunt blijft gedurende deze zomer geopend. 4
3. Aanbevelingen De resultaten van twee weken een meldpunt Werken in de zomerhitte zijn te heftig om alleen maar te signaleren en vervolgens over te gaan tot de orde van de dag. Zoals gezegd: hittestressverschijnselen kunnen leiden tot zware en soms onomkeerbare gezondheidsschade. Maar ook tot ongevallen, waar ook derden slachtoffer van kunnen worden. Hittestress heeft niet alleen een menselijke, maar ook een economische component: minder concentratie ruim 40% van de melders leidt tot minder productiviteit en meer fouten. De gevolgen daarvan zijn ook in geld uit te drukken. Het omgekeerde is ook waar: het tijdig treffen van passende maatregelen levert dus direct economisch rendement op. Het is verbazingwekkend dat zoveel werkgevers dit eigenbelang nog steeds niet in de peiling hebben. Om de problemen op de werkvloer door zomerhitte te voorkomen, is er behoefte aan een duidelijke norm die werknemer en werkgever houvast geeft bij het nemen van maatregelen. Internationaal is een veelgebruikte norm dat de lichaamstemperatuur niet boven de 38 C mag uitkomen. FNV Bondgenoten ondersteunt die norm. Een goed hulpmiddel als de hittestresscalculator stelt werknemers in staat zelf te berekenen of op hun werkplek de gevarenzone wordt bereikt en het gesprek daarover aan te gaan met hun collega s en hun baas. Al dan niet met verdere ondersteuning van de bond. Daarnaast koerst de bond in sectoren en bedrijven zo nodig op afspraken in cao s en arbocatalogi en het delen van good practices om ook aan anderen te laten zien dat de hitte wel degelijk op verantwoorde wijze te tackelen is. Tot slot is het goed om te weten dat er inmiddels overleg is tussen de SER en de overheid om te komen tot een duidelijke wettelijke gezondheidsnorm voor blootstelling van werknemers aan warmte. De meldingen die we afgelopen weken hebben binnen gekregen laten zien dat zo n norm nodig is. 5
4. Uitgebreide resultaten meldlijn 4.1 Respons 2 Aantal geopende en deels ingevulde enquêtes: 1781 Aantal volledig ingevulde enquêtes: 572 Drukste dag: donderdag 1 juli met 288 volledig ingevulde enquêtes Meeste meldingen kwamen uit de sectoren: "anders" (28,4%), detailhandel (non-food) volgt met 15,7%, daarna de publieke sector met 9,9%, Metaal & Techniek met 7,9% en Personenvervoer (5,2%) Meest voorkomende sectoren Detailhandel non food (mode/sport, wonen, e.d.) 61% 16% 10% 8% 5% Publieke sector (zorg/gemeentelijke reiniging etcetera) Metaal & Techniek (metaalbewerking, loodgieters, garages, installatie, etc.) Personenvervoer (OV, besloten bus, taxi, tram en trein) Overig Getallen bij de procenten: Detailhandel non-food: bijna 100 maal Publieke sector: bijna 60 maal Metaal en techniek: 49 maal Personenvervoer: bijna 30 maal Enkele sectoren in de categorie overig : Horeca: 14 maal Onderwijs: 19 maal 4.2 Gezondheidsklachten door de hitte Meest gehoorde klachten: Concentratieverlies: 45% "anders": 20% jeuk/huidirritatie: 19% flauwvallen: 6% hittekramp: 7% in 11 gevallen (bijna 1%) wordt melding gemaakt van ziekenhuisopname geen klachten: 2% 2 Per 13 juli 2010 6
1% Gezondheidsklachten door hitte 2% 20% 19% Geen Jeuk/ huidirritatie Hittekramp 7% 6% 45% Flauwvallen Concentratieverlies ziekenhuisopname Anders In de categorie anders zien we vooral hoofdpijnklachten en duizeligheid. Wat voorbeelden van meldingen in de categorie anders zijn: niet alleen worden mensen niet lekker door de hitte of neemt de concentratie af. Ook de onderlinge verhoudingen lijden er onder: te heet op het werk leidt tot irritatie tussen collega s, meldde een vijftal mensen. te warm (>30 C) om normaal te werken, verpleegafdeling zonder airco suikerspiegel problemen duizelig, misselijk en heel erg benauwd veel zweten, licht in het hoofd, zwarte vlekken voor je ogen, concentratieverlies 4.3 Gelden de hitteproblemen ook voor uw collega's? Voor bijna 97% van de melders geldt dat óók hun collega's last hebben van de hitte: Voor 37% zijn dat 10-50 collega's Voor 40% 2-10 Voor 20% zijn dat 50 of meer collega s. Aantal collega's met hitteproblemen 20% 3% alleen ikzelf 2 tot 10 collega's 40% 10 tot 50 collega's 37% meer dan 50 collega's We mogen hieruit concluderen dat veel melders naar alle waarschijnlijkheid de problemen van grote aantallen collega s vertolken door hun hittemelding bij de vakbond te doen. 7
4.4 Wat doet de werkgever bij extreme hitte? In bijna 62% van de gevallen doet de werkgever NIETS tegen de hitte. Daar waar wel maatregelen worden genomen, worden deze omschreven als in d e bijgaande grafiek. 21% 11% 4% Extra drinken verstrekt 3% Extra pauzes ingelast Airconditioning geinstalleerd Niets 61% Anders, nl: De categorie 'anders' is ook hier groot, bijna 21%, en blijkt zeer divers: van water, ijsjes en extra pauzes tot - veel voorkomend - een ventilator plaatsen. En opvallend, een paar keer: "heeft een airco in zijn eigen kamer geplaatst (...). Voorbeelden van meldingen in de categorie anders zijn: gisteren mocht iedereen een half uur eerder weg een ventilatie op kantoor maar niet op de werkvloer airconditioning op zijn eigen kamer gezet extra pauze en drinken op de vloer niet toegestaan niets maar ook helemaal niets minder streng beleid omtrent bedrijfskleding 4.5 Calculator/ Humidex Op www.arbobondgenoten.nl staan twee hittestresscalculators. Naar het gebruik van de eenvoudigste van de twee, de zogenaamde Humidex-calculator, is via het meldpunt geïnformeerd. De Humidex geeft middels een indexgetal de mate van het hittestressrisico aan. Daarbij wordt alleen gerekend met luchttemperatuur en relatieve luchtvochtigheid, gegevens die met behulp van eenvoudige apparatuur te achterhalen zijn. De andere calculator, de WBGT-calculator, neemt ook andere variabelen als stralingswarmte, kleding en mate van inspanning mee in zijn berekeningen. Voor de Humidex-calculator zijn die variabelen vastgezet op middelzwaar werk, lichte zomerkleding en ontbrekende stralingswarmte. Zijn deze condities anders, dan moet het resultaat strakker, dan wel ruimer geïnterpreteerd worden. Overigens geeft de WBGT-calculator, indien afgesteld op de standaardinstellingen van de Humidexcalculator, een identiek resultaat. Ruim 22% van de melders heeft de Humidex-calculator gebruikt. Van deze groep scoorde 35% donker oranje: Humidex tussen 38 en 44, de zogenaamde prealarmfase. Een groep van 18% kwam zelfs in het rood terecht: de alarmfase, doorwerken meestal niet verantwoord. 8
Humidex metingen meldlijn 18% 2% 18% Minder dan 25 (geen probleem) Tussen de 26 en de 33 (extra drinken nodig) Tussen de 34 en de 37 (waarschuwingsfase: let op hittestresssymptomen) 35% 27% Tussen de 38 en de 44 (pré-alarmfase, veel drinken, extra pauzes) Boven de 44: (alarmfase, doorwerken meestal niet verantwoord) 4.6 Bezoekcijfers arbobondgenoten.nl Normaal heeft de speciale arbo-site van FNV Bondgenoten enkele honderden bezoekers per dag. In de eerste twee weken van juli scoorde de site de volgende resultaten: de Humidex calculator: 9321 keer pagina over werken in de zomerhitte: 7684 keer de WBGT calculator: 3343 keer veelgestelde vragen over werken in de hitte: 2219 keer de op Humidex gebaseerde adviezen ( wat te doen bij ): 1532 keer In totaal zijn in 13 dagen de aan zomers klimaat gewijde pagina's op www.arbobondgenoten.nl 26.582 maal geraadpleegd. Humidex calculator 2% 12% Startpagina zomerhitte 3% 3% 6% 12% 28% 34% WBGT-calculator Humidex-based maatregelen Brochure: Te_warm_om_te_werken Arbobbeleidsregelklimaat Infoblad: Te_warm_is_gevaarlijk Overige 9
10