MEMO Opgeruimd Breda voor Staf Wethouder beheer, vergunningverlening en handhaving d.d. 17 oktober 2011 Participatieprogramma beheer openbare ruimte Inhoudsopgave Pagina Samenvatting 1 Vragen 2 Inleiding 3 Kadering doelgroep 4 De aanpak Breda Opgeruimd 5 o Regierol gemeente o Hart voor je Buurt o Communicatie en educatie o Activeringsbureaus o Doelstellingen en monitoring Organisatie 7 o Financiën o Planning Samenwerking belanghebbenden 9 Risicoparagraaf 9 Bijlage 1. Concept regels Hart voor je Buurt Bijlage 2. Communicatie aanpak Opgeruimd Breda Samenvatting Visie Alle seinen staan op groen om een systeem op te zetten waarbij burgers actief worden in de openbare ruimte. Het college introduceerde de verantwoordelijkheidsladder, die gezien landelijk onderzoek ook voedingsbodem vindt bij de maatschappelijke trend dat de overheid taken overdraagt aan direct betrokkenen en belanghebbenden. De noodzakelijke bezuinigingen onderstrepen nog eens de noodzaak om in buurtverband knelpunten op te lossen en meer inzet vanuit de markt te verwachten. De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer, waarbij planmatig wordt nagedacht over de gewenste kwaliteit van de publieke ruimte en het bijpassend onderhoud. Een aantal onderdelen uit motie 12 zullen dan ook doorwerken in de wijken. De bezuinigingen mogen echter niet leidend zijn voor de operatie in het participatieprogramma. Initiatieven worden genomen uit motivatie en niet om de onderhandeling aan te gaan met de overheid. Uit voorbeelden in het land blijkt dat investeringen in participatie minimaal even duur zijn als het zelf doen. Bovendien zijn het langdurige trajecten waarin je jaarlijks de bakens verzet op basis van de samenwerking. Voorstel is om breed in te zetten op een opgeruimd Breda, in de tweeledige betekenis van het woord, met een centrale rol voor burgers en bedrijven. Algemene gemeentelijke communicatie begeleidt de omvorming van Hart voor je Buurt. Aanpak In de nieuwe opzet krijgen bewonersgroepen en scholen ondersteuning bij schoonmaakacties, kunnen groepen punten verdienen om zelf in te zetten voor een beloning/tegenprestatie (wijkdeal) ofwel overdragen aan een ander doel. Omwonenden kunnen pleinen, groenperken en speelplekken adopteren. Tot slot is er ook plek ingeruimd voor een meer persoonlijke benadering waarbij je je als Bredanaar commiteert aan de doelstellingen van een opgeruimd Breda door geen zwerfvuil te veroorzaken en af en toe wat op te ruimen. De beloning ligt hierbij meer in de persoonlijke voldoening. Met de puntensystematiek ontstaat er een dubbele opbrengst, namelijk de uren die bewonersgroepen investeren én de besteding aan een leefbaarheidsactiviteit. Communicatie en educatie worden vooral ingezet om te informeren en om co-creatie tot stand te brengen. In de media en op de website kan verder bijvoorbeeld seizoensgebonden worden gewezen op een eigen bijdrage (bladruimen, sneeuwschuiven, voorjaarsschoonmaak en dergelijke). Tot slot wil de gemeente extra opdrachten verlenen aan wijkbedrijven cq werkgelegenheidsprojecten om aan buurtoplossingen te werken. Het ondersteunen van schoonmaakacties en het aanpakken van vervuilde plekken zijn voorgestelde werkzaamheden. 1
Organisatie Al met al is de hieronder beschreven aanpak voor de gemeente geen keuzepakket maar een programma met onderling afhankelijke onderdelen waarbij gemeentelijke werkvelden zich gezamenlijk richten op de participatiedoelstelling rondom de openbare ruimte. Voor de organisatie zal voldoende capaciteit ingepland moeten worden om (de pieken in) het werk op te vangen. De taken voor de op te richten regiegroep Hart voor je Buurt zetten we over vanuit de oude organisatie. Direct en indirect doen de plannen een beroep op de capaciteit van afdelingen. Planning is om per 1 januari 2012 de projectgroep Opgeruimd Breda en de regiegroep Hart voor je Buurt in te richten. De landelijke opschoondag in maart vormt het startsein voor externe communicatie. Na 2012 zijn er geen rijksmiddelen meer beschikbaar. Ingezet wordt op werving uit de markt en een verhoging van het budget. De plannen ontvangen trouwens veel enthousiasme, de ambities zijn hoog, maar wel bijzonder uitdagend. De tijd lijkt rijp voor een succesvolle participatieve aanpak. Vragen 1. Beantwoord de voorgestelde lijn aan de vraag die is gesteld om participatie in de openbare ruimte te bevorderen? De kern wordt gevormd door de volgende elementen: - voor de deelnemers aan Hart voor je Buurt nieuwe ronde (werktitel) gaat de kost voor de baat uit - bewoners verdienen punten met inzet in openbare ruimte (zwerfvuil, adoptie groen) - de punten kunnen worden verzilverd in buurtactiviteiten, tevens zijn ze overdraagbaar - de website Hart voor je Buurt wordt omgevormd tot een platform waarop alle activiteiten te zien en te volgen zijn 2. Hart voor je Buurt als merknaam leent zich goed om te blijven gebruiken omdat de leefbaarheidsdoelstelling passend is en de naamsbekendheid hoog. Nadeel is dat de (potentiële) aanvragers vooral in het begin een andere werkwijze verwachten. De centrale boodschap en overkoepelende paraplu is Opgeruimd Breda. Daarbinnen is het voorstel om Hart voor je Buurt als actieprogramma herkenbaar opnieuw vorm te geven, en de pers en wijk- en dorpsraden daarover actief te benaderen. De verwachting is dat zowel vorm als nieuwe inhoud vooral in het begin tot verwarring en kritiek leiden. 3. Is er binnen de aanpak nog een bijzondere rol weggelegd voor de wijk- en dorpsraden? Zo ja welke? Hoe wordt de communicatie over Hart voor je Buurt nieuwe ronde met de wijk- en dorpsraden vormgegeven? In het ondertekende convenant is de samenwerking als volgt beschreven: Voorstel is om a. de wijk- en dorpsraden de nieuwe voorstellen voor te leggen en daarover te laten adviseren allereerst op de bijeenkomst van 30 november en in klein comité in december b. één of twee leden van de samenwerkende wijk- en dorpsraden toe te voegen aan de regiegroep en c. de wijk- en dorpsraden periodiek (kwartaal) actief te informeren over voortgang ofwel op verzoek nadere toelichting te geven. 4. Uitvraag De organisatie van Hart voor je Buurt bestaat uit een interne regiegroep en medewerkers in de wijk die de wijkdeal afsluiten. Voor deze invulling wordt gedacht om de Sociaal Makelaars die daarmee bijvoorbeeld Buitenmakelaars kunnen worden. Aan de ene kant is er minder geld beschikbaar voor de Uitvraag (Sociaal Makelaars voor 2,6 Fte), aan de andere kant hebben de Sociaal Makelaars al een volle portefeuille. Op die volle portefeuille wordt ook nog eens een beroep gedaan vanuit Kabinet voor buurtpreventieprojecten voor Stadsmariniers Kabinet. Surplus Welzijn heeft aangegeven dat ze hiervoor zo n 200.000 per jaar nodig hebben, terwijl het totale subsidieplafond op 260.000 is gesteld. Deze maand zal uit de inschrijvingen moeten blijken hoe hierop wordt ingespeeld. Het is zaak om prioriteiten te stellen voor wat er binnen dit plafond aan prestaties wordt verwacht. Het knelpunt wordt op deze plek nog eens expliciet benoemd. Binnen de gemeente zullen prioriteiten gesteld moeten worden en indien mogelijk naar creatieve oplossingen gezocht moeten worden voor gestelde overvraging. Wildbreien. Een inspirerend voorbeeld van betrokken burgers die met huisvlijt de buurt opfleuren zonder inbreng van de gemeente. Een glimlach is bij deze aanblik moeilijk te onderdrukken. Breda Opgeruimd heeft natuurlijk niet tot doel om de standbeelden in Breda een warmere aankleding te geven. De beweegredenen om kleurrijk deel te nemen in de openbare ruimte worden wel aangesproken. 2
Inleiding De onderhoudsfrequentie voor onder andere zwerfvuil en onkruidbestrijding neemt af. Raadsmotie 12 om te bezuinigen op groen ten bate van het wegwerken van achterstanden in het wegbeheer geeft hieraan invulling. De motie besluit met de idee om zelfwerkzaamheid te stimuleren. Er wordt meer ruimte gelaten aan de inzet van de markt en bewonersinitiatieven. Binnen de organisatie is de afgelopen maanden gekeken hoe de werkwijzen kunnen aansluiten bij deze zienswijze. Strategie De ambitie om buurtbewoners zelf hun buurt te laten onderhouden is hoog gegrepen. Duidelijk is dat de gemeentelijke budgetten op de tocht staan, maar nog belangrijker is dat actieve betrokkenheid bij de openbare ruimte leidt tot een eigen invulling daarvan met het positieve (bij)effect dat mensen elkaar opzoeken en gezamenlijk ideeën ontwikkelen voor de buurt. De gemeente beheert het basisniveau, de buurt kan daarin de kwaliteit verhogen. Laat het instrument Hart voor je Buurt nieuwe ronde als ijsbreker fungeren dat symbool staat voor de verschuivende posities. In hoeverre sluiten belangrijke partijen zich aan? Ambitie is om mensen Breda voor een groot gedeelte zelf schoon te laten houden. De burger kan zelf de schoonheidsgraad in de buurt verhogen, ofwel de persoonlijke of buurtsmaak toevoegen aan de dienstverlening van de gemeente. Dat kan betekenen dat je het niveau van onderhoud verhoogt of elementen toevoegt zoals planten, bloemen en recreatieve mogelijkheden. Uiteindelijk kan de participatie zichzelf doorontwikkelen tot zelfbeheeractiviteiten waar de gemeente weinig aan toe te voegen heeft. Daarnaast kan gedacht worden aan een middel om bedrijven, burgers en gemeente te verenigingen in de doelstelling om buurten op te fleuren. Daar hoeft de gemeente op termijn niet per definitie afzender van te zijn. De gemeentelijke strategie is om bestaande instrumenten en werkwijzen te richten op meedenken en meedoen. Op plekken waar dat goed gaat kunnen partijen ook meebeslissen. De positie van de gemeente is nevengeschikt, de toon bescheiden. De uitstraling is vrolijk want enkel positiviteit brengt voldoende verandering. Werkzaamheden en communicatie mogen gerust meer worden neergelegd bij maatschappelijke partijen. De gemeente blijft verantwoordelijk voor het bewaken van de ondergrens die per wijk verschillend kan zijn en zal regisserend in contact zijn met de wijk. Streven is om verregaand samen te werken met belanghebbenden in coproducties. De afdeling Uitvoering van de gemeente vormt het visitekaartje van de gemeente en heeft een sleutelrol. Kadering doelgroep 3
Bijgaande model van Motivacion zet de maatschappelijke status van mensen af tegen een aantal waarden. Daaruit ontstaat een beeld van vier groepen in Nederland. De verwachting is dat de groep waar de gemeente zich op richt met name zal komen uit de groep Verantwoordelijken. Plichtsgetrouwen pakken hun verantwoordelijkheid wellicht zonder ondersteuning. Er zal een verschuiving optreden van Pragmatici naar Verantwoordelijken, als je kijkt naar de omvorming van Hart voor je Buurt. Een typische uitspraak voor een pragmaticus is: Wanneer komt u het blad van uw bomen uit mijn tuin opruimen. Deze uitspraak is trouwens niet denkbeeldig, want uit de praktijk gegrepen. Mensen die klagen zijn voor het overgrote deel niet degenen die de schouders eronder zetten. Met een praktische houding is op zichzelf trouwens niks mis, de gemeente zal zelf de grens moeten aangeven waarin het nog kan voorzien en wat afdoend is voor een situatie. Meldingen en knelpunten zijn belangrijk om mee te nemen in de keuzes die je voor de stad maakt. De opzet van Hart voor je Buurt nieuwe ronde is niet bedoeld om te voorzien in de behoeften van de eisende burger of om cliëntelisme in de hand te werken. De nieuwe opzet is zelfs niet bedoeld voor bewoners die het de gewoonste zaak van de wereld vinden om je in te zetten voor de buurt. Het verdienen van punten en de sociale media benadering is bedoeld voor groepen bewoners die net even ontbrandingsenergie nodig hebben. In de communicatie kan Hart nieuwe ronde voor je Buurt benut worden om het maatschappelijk debat aan te jagen. Waar grofweg gesteld kan worden dat de helft van de bevolking zelfwerkzaamheid een warm hart toedraagt zie je aan voorbeelden in binnen en buitenland dat het echte potentieel dat zich éénmalig of regelmatig inzet in de openbare ruimte niet hoger is dan 5%. Met een positief-gekleurde bril op zie je daarin duizenden mensen die zich jaarlijks inzetten voor het algemeen goed. Zie je veel gezelligheid en gezamenlijke plannetjes ontstaan in buurten en op pleinen. Kun je praktische ondersteuning bieden waar buurtbewoners er echt iets moois van willen maken. En kan je op een speelse manier wijkdeals aangaan waardoor je beter inzicht krijgt in de thema s die er spelen in de buurt. Kortom, Hart voor je Buurt nieuwe ronde is er voor mensen die ongebreideld positief en op eigen initiatief praktisch aan de slag willen met hun directe omgeving. De aanpak Opgeruimd Breda 4
De instrumenten die worden ingezet bestaan uit communicatie, financiële prikkels en onderhoud. Opgeruimd Breda staat voor de integrale aanpak waarbij in voorkomende gevallen ook handhaving en algemene communicatie betrokken wordt. Binnen de algemene aanpak die gemeentebreed plaatsvindt, neemt Hart voor je Buurt nieuwe ronde een centrale plek in. Regierol van de gemeente Bij de participatieve gedachte hoort een gemeente die regisseert zonder zich initiatieven toe te eigenen. Daarboven zal het bepalen van de kwaliteitsnorm sterker bij gebruikers komen te liggen. Door transparante spelregels te formuleren en te denken in arrangementen kan de druk op de organisatie beheersbaar blijven. Essentieel is echter dat de bal bij bewoners ligt, voor wat betreft het initiatief, het proces van samenwerking tussen partijen, de kwaliteitshandhaving en de organisatie. Als de bewonersgroep de afspraken niet kan nakomen herstelt de gemeente de situatie in oude, beheerextensieve staat. Hart voor je Buurt Hart voor de Buurt vormt het kloppend hart van de aanpak Opgeruimd Breda. De deelname betreft in principe werkzaamheden in de openbare ruimte (opruimen zwerfvuil, schoffelen, groenonderhoud) in groepsverband. De gemeente faciliteert met praktische ondersteuning en informatievoorziening. De participant neemt het initiatief en voert het initiatief uit. Er zijn drie categorieën: Een éénmalige actie in de buurt. De deelnemers krijgen schoonmaakmateriaal en het afval wordt afgevoerd. Een wijkdeal, waarbij de inspanning wordt beloond met punten die omgezet kunnen worden in een voucher of een afgesproken tegenprestatie. Hier betreft het een regelmatige actie. Persoonlijk commitment, een opgeruimd type. De deelnemer geeft aan dat hij of zij geen zwerfvuil veroorzaakt en af en toe wat opruimt. De tegenprestatie zit hier meer in het ludieke en in het gebruik van sociale media. Te denken valt aan een jaarlijkse meet and greet, een kerstcadeau, een starterspakket of een bloemetje. Niet allemaal tegelijkertijd, maar jaarlijks een aardigheid als blijk van waardering, die gekoppeld wordt aan natuurlijke momenten. De regeling Hart voor je Buurt In de nieuwe regeling wordt het minimale vastgelegd (zie de bijlage). Een systematiek op basis van vertrouwen biedt minimaal 10% meer efficiëntie. Deze winst benut de gemeente om te sturen en communiceren op de afspraken die gemaakt worden. Voor beloningen zowel in natura als vouchers (geldbedragen) worden eenvoudige overeenkomsten opgesteld. Het aanmeldformulier, formulier eenmalige actie en wijkdeal of adoptieplan zijn in concept opgesteld. Een medewerker van het subsidiebureau verwoord het als volgt: Een subsidieregeling legt een grote druk op de interne organisatie als je het afzet tegen het doel van de regeling. De regeling beoogt: De burger doet iets, daarvoor wordt de burger beloond en de beloning kan op een aantal wijzen worden ingezet. 5
Door Juridische Zaken (JZ) is aangegeven dat een dergelijke overeenkomst in de vorm van een privaatrechterlijke overeenkomst kan. Daar zitten een aantal risico s aan vast: - Wanneer er een geschil ontstaat kan je niet naar de bezwaarcommissie maar moet je naar de rechter; - Terugvorderen zoals bij subsidieverlening gebeurt is niet mogelijk. Wel kun je geld terug halen via de rechter. Dit is een lastig proces. Kijkende naar deze risico s is het advies om de overeenkomsten zo helder mogelijk op te stellen. Door een aantal voorbeeld overeenkomsten te laten opstellen in overleg met JZ is de juridische toets ook geweest. In de overeenkomsten moet heel duidelijk staan wat wel en wat niet mag en kan. De ondertekening van de overeenkomsten moeten niet lager dan op afdelingshoofdniveau worden gedelegeerd in de organisatie. Door het daadwerkelijk uitbetalen van de beloning alleen dan te doen als naar mening van de behandelend ambtenaar helder is wat er met de beloning wordt gedaan, op welke termijn etc. wordt ook het risico van terugvorderingen minder. Het is raadzaam de beloningen te maximeren bijvoorbeeld tot een bedrag van 5.000. Dit om ook aan risicospreiding te doen. Een beloning in natura heeft de voorkeur boven geld overhandigen, gezien de afwikkeling en mogelijk misbruik. Waar mogelijk zal hier op gestuurd worden. De huidige regel Hart voor je Buurt is ingetrokken en vervalt met ingang van 1 januari 2012. Aan het Ministerie van VROM hoeft geen verantwoording afgelegd te worden over de besteding van de resterende middelen. Powered by De punten die verdiend worden met wijkdeals worden toegekend met de vuistregel van een punt per gewerkt uur. De punten komen overeen met een financiële waarde van één euro. De werkwijze is gebaseerd op vertrouwen, wel wordt op basis van afspraken vooraf bezien of aan de verplichtingen wordt voldaan. In gezamenlijkheid worden afspraken gemaakt over hoe en wanneer de resultaten worden getoetst. Een charmante gedachte verder is dat actieve groepen de verdiende punten overgedragen aan andere leefbaarheidsdoelen of door te stapelen een doel kunnen dienen dat meer punten kost, zoals een wijkfeest. Het zwaan-kleef-aan effect. Een wijkdeal kan ook bestaan uit het adopteren van een plek. Ook hier wordt een inschatting gemaakt van de uren die worden besteed aan zwerfvuilruimen, groenonderhoud en dergelijke. Waar de gemeente plekken omvormt (van rozen naar gras) is het mogelijk om het onderhoud in eigen hand te nemen als tegenprestatie. Omwonenden kunnen een park, straat of speelplek adopteren, waarbij de werkzaamheden vooraf gedefinieerd worden: zwerfvuil ruimen, groenonderhoud, illegale stort, blad verwijderen, brandgangen schoon houden. Deze plekken worden opgenomen in de monitoringssystematiek van de directie Beheer. Bestaande zelfbeheerprojecten kunnen worden ondergebracht bij de nieuwe systematiek. De gemeente kan ervoor kiezen om de bewoners in de wijkontwikkelingswijken actief te werven waar in andere wijken een passieve benadering op basis van de gemeentelijke communicatie plaatsvindt. Communicatie en educatie Communicatie vindt plaats op basis van de uitgangspunten van het gemeentelijk communicatiebeleid: - Communicatie is digitaal en excellent in de basis - Communicatie is zaak- of taak gerelateerd - Partnerschappen ontstaan op basis van schaal van betrokkenheid Communicatie vindt verder plaats op drie niveaus en voor verschillende doelgroepen (burgers, bedrijven en onderwijs: nadere uitwerking van doelgroepen volgt in het plan van aanpak): - Informeren. - Interesseren, prikkelen - Co-creëren/ meedoen 6
Social media en Breda.nl met de subsite Hart voor je Buurt spelen een belangrijke rol. De communicatie van de initiatiefnemer vormt het uitgangspunt zoals in living labs (zie bijlage 2. Communicatie plan van aanpak Opgeruimd Breda). De interne communicatie verloopt via kanalen als Yammer en netpresenter. Met het Bezoekerscentrum Wolfslaar heeft de Gemeente Breda een onderdeel in huis dat de deskundigheid en het netwerk heeft om schoolprojecten te voeren. In het verleden is projectondersteuning georganiseerd voor de zwerfvuilcampagne Zwerfvuil > Geen Gezicht. Uitgangspunt is dat scholen in principe niet beloond worden met geld, aangezien schoonmaakacties vooral een belevingseffect hebben. Beloning vindt plaats in de vorm van educatieve activiteiten waarbij lering en vermaak hand in hand kunnen gaan. Scholen kunnen meedoen aan de éénmalige schoonmaakactie waarbij je kunt denken aan een aardigheid van 1 per kind per actie in de vorm van een weggever, ijsje of zoals nu al gebeurt een frietje. Bij adoptie of structureler opruimen biedt de gemeente een arrangement aan. Denk aan leuke introductie op school of verzorgde lessen over natuur in de buurt in het kader van leefbaarheid. Hiervoor kan digitaal materiaal worden vervaardigd dat van de website wordt gedownload. Verder is het de bedoeling de inspanningen van de basisscholen mee te nemen in de ontwikkeling van de website. Dus ook een school kan een QR code krijgen en filmpjes uploaden, vermelding van top 10 van vieze plekken in een wijk, etc. Fasering geeft ruimte om eerst de interactieve website goed te ontwikkelen. Daarna ontstaat er ruimte in het jaarlijks budget om scholen extra te belonen en extra middelen te ontwikkelen: Schooljaar 2012/2013 starten met de eenmalige acties. Schooljaar 2013/2014 lancering van de uitgebreidere variant. Voor het voortgezet onderwijs wordt een behoeftenonderzoek gehouden. Hiervoor gaan we het gesprek aan met een deel van de VO scholen in gemeente Breda om te onderzoeken hoe samengewerkt kan worden tussen school en buurtbeheerbedrijven. Zien scholen hier kansen? En hoe kan educatie hier een rol bij spelen? De inspanningen van de school worden net als bij het basisonderwijs zichtbaar op de website, scholen krijgen een QR code, filmpjes uploaden, en dergelijke. Start voortgezet onderwijs is schooljaar 2012/2013. Activeringsbureaus Opdrachten aan activeringsbureaus worden verstrekt door het leerwerkbedrijf. Door de inzet van activeringsbureaus kun je maatwerk leveren in de buurten, laagdrempelige werkzaamheden in de openbare ruimte verrichten (bijvoorbeeld als beloning voor scholen voortgezet onderwijs), werkritme bieden voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en dat alles tegen een redelijke prijs. Met Werk aan de Wijk, Breda Actief en Stichting Maatschappelijke Opvang zijn gesprekken gevoerd, het zijn potentiële kandidaten voor klussen in de openbare ruimte. Als activiteiten kan in eerste instantie worden gedacht aan zwerfvuil ruimen (de zogenaamde zwerfvuilfietsen), het ondersteunen van schoonmaakacties, onkruidbestrijding en blad vegen. De afdeling Uitvoering heeft trouwens al een relatie opgebouwd met t IJ, biedt ruimte voor maatschappelijke stages en ondersteunt schoonmaakacties en kan de inzet in wijken coördineren. Binnen de kaders van Opgeruimd Breda kan worden gezocht naar een passende rolverdeling tussen gemeente en activeringsbureaus. Doelstellingen en monitoring Op basis van de projectaanpak kunnen de volgende projectdoelstellingen worden geformuleerd: 1. 1700 Bredanaars doen mee met Hart voor je Buurt, wat 1% van de bevolking inhoudt. 2. Voor 2013 worden derden gevonden die investeren in het project voor een bedrag van 100.000. 3. 100 plekken in Breda worden geadopteerd. De Gemeente Breda inspecteert de plekken maandelijks, waarbij de afspraak is dat kwaliteitsniveau A. volgens de normering van CROW wordt behaald. 4. De helft van de scholen voortgezet onderwijs sluit zich aan. Organisatie Er wordt een gemeentebrede projectgroep opgericht, die zich richt op de integratie van werkvelden, de afstemming met beheerskwesties, communicatie, opdrachtverlening aan activeringsbureaus en het managen van issues. De regiegroep Hart voor je Buurt nieuwe ronde valt binnen het kader van de 7
projectgroep en zal veel aandacht vragen. Daarnaast zal (extern) een actieteam van Buitenmakelaars ingesteld worden voor de opname van de initiatieven en aanmeldingen in het kader van Hart voor je Buurt nieuwe ronde. De projectgroep bestaat uit: Voorzitter projectgroep: rapporteren resultaten, bewaken kaders, opname in wijkplannen, vernieuwing, budgetbewaking Communicatiemedewerker: website, advisering, communicatiemiddelen en activiteiten Medewerker Uitvoering en medewerker Afvalservice: organisatie, communicatie en facilitering Gebiedbeheerder, gebiedkennis en processturing nieuwe ronde Projectleider Hart voor je Buurt (Educatiemedewerker, scholenprojecten) nieuwe ronde Regiegroep Hart voor je Buurt Projectleider: rapporteren en afstemmen met projectgroep, organisatie Medewerker Wijkzaken: inname, administratie en registratie Medewerker bewonersinitiatieven: toetsen beleid, mogelijkheden en uitgangspunten Communicatiemedewerker: ondersteuning en websitebeheer Vertegenwoordiging van wijk- en dorpsraden Buitenmakelaars: activeren en afsluiten wijkdeals met intermediairen als wijk- en dorpsraden, verenigingen, buurtgroepen en verenigingen. Planning De globale planning voor de uitwerking van het concept tot een projectplan ziet er als volgt uit: 30 november 2011 Workshop bijeenkomst wijk- en dorpsraden December 2011 College voorleggen Communicatie over omvormen Hart voor je Buurt Januari 2012 Projectplan gereed Regiegroep ingericht Maart 2012 Start campagne Onderzoek voortgezet onderwijs gereed Financiën In de bezuiniging op het element groen is 140.000 extra ingeboekt. Hart voor je Buurt heeft voor 2012 nog 250.000 aan rijksgelden beschikbaar. De begroting voor het Project Breda Opgeruimd is als volgt: Hart voor je Buurt nieuwe ronde 300.000 Communicatie en educatie 45.000 - website en vormgeving - educatieve projecten - organisatiekosten Inschakelen activeringsbureaus 45.000 In 2013 is het de bedoeling het bedrag van 140.000 op te hogen naar 200.000. Naar aanleiding van de kostenbewaking kan gestuurd worden op de overheveling van budgetten tussen de drie pijlers. 8
De capaciteit voor de gemeentelijke regiegroep is afkomstig vanuit de afdelingen Wijkzaken, Uitvoering, Communicatie en Natuur- en Milieu-educatie. Uitgangspunt is dat de organisatie voor de gemeente als geheel niet meer uren kost dan voorheen in Hart voor je Buurt werden gestoken. Een eerste inschatting van de benodigde uren ten opzichte van de oude situatie is als volgt: Opgeruimd Breda Projectgroep - projectleiding - communicatie - educatie - uitvoering en afvalservice - gebiedbeheer - wijkontwikkeling Regiegroep Hart voor je Buurt - Maatschappelijke ontwikkeling - Uitvoering - Maatschappelijk beheer - Wijk en dorpsraden Uren per week oude stijl 2 0 0 0 2 0 15 8 20 Uren per week Nieuwe ronde Het aantal te realiseren speeltoestellen neemt naar verwachting fors af, de coördinatie, de website en vooral de wijkdeals zullen een toename aan inzet vergen. Verder zal een beroep worden gedaan op de afdelingen Communicatie en Educatie. Voor de Uitvraag is uitgezet om de Sociaal makelaars in te zetten voor de wijkdeals. Daarbij wordt een inzet verwacht van ongeveer twee Buitenmakelaars. De gesprekken hierover lopen nog, gezien het beroep dat op deze makelaars wordt gedaan is dit nog een knelpunt. Breda neemt deel aan het programma Gemeente Schoon, themaproject Participatie en mogelijk Communicatie. De gemeente heeft hiermee de beschikking over 400 uur van een adviesbureau. De ondersteuning kan bestaan uit speciale projecten woningbouwcorporaties en andere belanghebbenden. Een onderzoek naar de deelnamebereidheid onder scholen behoort ook tot de mogelijkheden. In den lande ziet men Breda als een uniek project, met name door de brede aanpak en daadwerkelijk participatieve voorgestelde aanpak. Samenwerking belanghebbenden De ideeën zoals opgesteld in deze memo zijn in een bijeenkomst voorgelegd aan zeven leden van de wijk- en dorpsraden en de drie woningbouwcorporaties Alleewonen, Laurentius en Wonen Breburg. Met nadruk dient vermeld te worden dat de wijk- en dorpsraden niet namens de samenwerkende wijken dorpsraden spreken maar op persoonlijke titel. Op de bijeenkomst van 30 november aanstaande zal een workshop over het onderwerp worden verzorgd. In principe konden de aanwezigen zich vinden in de ommezwaai naar het belonen van inzet. Verder is er bezorgdheid over de deelname in de wijkontwikkelingswijken. De deelnemers vinden dat de adviserende rol van de wijk- en dorpsraden gehandhaafd moet blijven omdat ze de wijken goed kennen. De medewerkers van de woningbouwcorporaties zullen hun consulenten en bestuur informeren over de plannen. Op termijn zou gezamenlijk optrekken in Opgeruimd Breda tot de mogelijkheden behoren. Te denken valt aan voortuinenprojecten, brandgangen en schoonmaakacties. Samenwerking met Afvalservice in de operationele afstemming en in buurtacties ligt voor de hand. Buurtbewoners scharen illegale stort en ondergrondse containers ook onder afval in de algemene zin van het woord. Wellicht kan vooral bij de individuele benadering plek worden ingeruimd voor bijdragen aan afvalvoorzieningen. In de voorbereiding en uitvoering van het programma worden kansen die zich voordoen benut. Wat is er op tegen om een bedrijfsnaam te verbinden aan het nieuwe programma? Risicoparagraaf De puntensystematiek legt een grote druk op de organisatie. De capaciteit vanuit de gemeente zal hierop berekend moeten zijn om teleurstellingen te voorkomen. Op basis van inschattingen verwacht afdeling Wijkzaken dat de regiegroep de vraag aankan. De vinger dient echter aan de pols te blijven want het niet kunnen voorzien in de vraag kan leiden tot een afnemend vertrouwen met alle gevolgen van dien voor het programma als geheel. Met name pieken in de vraag dienen gemanaged te worden. 4 4 4 2 2 PM 15 8 20 2 9
Na 2012 zijn er geen middelen meer beschikbaar vanuit het Rijk. Mocht de subsidiewerving en sponsoring vanuit derden niet lukken dan staat de gemeente voor de keuze om uit eigen budget middelen toe te voegen. De nieuwe regels voor Hart voor je Buurt moeten hun waarde en bestendigheid nog bewijzen in de praktijk. Het aanpassen van de regels kost tijd en energie en kan tot reputatieschade leiden voor het programma. Misbruik van de regeling is mogelijk. Een continue afstemming dient plaats te vinden om de nieuwe spelregels te borgen, daarnaast zal regelmatig kritisch gekeken moeten worden naar mogelijke ongewenste effecten. Het krantenartikel naar aanleiding van de werkbijeenkomst d.d. 4 oktober met raadsleden waarin de ideeën werden voorgelegd Bijlage 1: Concept nieuwe regels Hart voor je Buurt Burgemeester en wethouders van Breda; overwegende dat: a. In de door de raad vastgestelde Notitie Meedoen @Breda het volgende is opgenomen: Alle Bredanaars doen met al hun capaciteiten naar vermogen mee aan de maatschappij van nu en morgen. Er wordt een sterk beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van mensen. b. Op 22 maart 2011 een motie is aangenomen door de gemeenteraad, waarin gepleit wordt voor een sterkere rol van bewoners met betrekking tot het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. c. Naar aanleiding van genoemde motie het plan Opgeruimd Breda is opgesteld waaraan een regeling als Hart voor je Buurt in een nieuwe vorm een belangrijke bijdrage kan leveren. d. Er voor het jaar 2012 een budget van 298.000,- beschikbaar is voor bewonersparticipatie. besluiten vast te stellen: Regeling HART VOOR JE BUURT 2012 10
1. Doel van de regeling Het doel van deze regeling is om: a. bewonersparticipatie in Breda te bevorderen, gericht op het onderhoud van de eigen leefomgeving, zoals beschreven in het plan Opgeruimd Breda en b. buurt- en wijkactiviteiten mogelijk te maken die een bijdrage leveren aan het verbeteren van de leefbaarheid en/of het bevorderen van de sociale samenhang in straat, buurt, wijk of dorp. 2. Wijkdeal Bewonersgroepen die een actieve bijdrage leveren in het onderhoud van de buitenruimte kunnen hiermee punten verdienen die ingeruild kunnen worden voor een tegenprestatie in natura van de gemeente of een financiële bijdrage van de gemeente voor een activiteit die bijdraagt aan het verbeteren van leefbaarheid en/of de sociale cohesie. Afspraken hierover worden vastgelegd in een overeenkomst: de wijkdeal. 3. Bewonersparticipatie in de buitenruimte Bewonersparticipatie in de buitenruimte kan bestaan uit: a. een eenmalige actie of een serie eenmalige acties, waarbij gedurende een aantal uren door een bepaald aantal bewoners, onderhoudswerkzaamheden in de buitenruimte/woonomgeving van de betrokken bewoners worden uitgevoerd; b. het regelmatig uitvoeren van bepaalde werkzaamheden op een specifiek omschreven locatie in de buitenruimte, een zogenoemd adoptie-initiatief. 4. Wie kunnen wijkdeals afsluiten? 1. Alle formeel- en informeel georganiseerde bewonersgroepen, zoals straatteams, buurtverenigingen, jeugdgroepen, wijkactiviteitencomité s enzovoort kunnen een wijkdeal afsluiten met de gemeente. 2. Individuele bewoners die een bijdrage leveren aan het onderhoud van de buitenruimte vallen buiten de reikwijdte van deze regeling. 5. Aanmelden van een initiatief Een initiatief kan worden aangemeld via de website www.hartvoorjebuurt.nl via het aanmeldformulier wijkdeal. Binnen 14 dagen na binnenkomst van de aanmelding wordt contact opgenomen met de initiatiefnemer door een medewerker van of namens de gemeente om de wijkdeal verder uit te werken. 6. Het indienen van een wijkdeal 1. Is de wijkdeal uitgewerkt dan moet die door de initiatiefnemer ter goedkeuring ingediend worden via de website www.hartvoorjebuurt.nl. Daarvoor zijn twee verschillende formuleren beschikbaar op de website: de overeenkomst wijkdeal - eenmalige actie(s) de overeenkomst wijkdeal - adoptieplan. 2. In beide wijkdeals wordt opgenomen: a. hoeveel punten maximaal verdiend kunnen worden met de uit te voeren actie(s) of het adoptieplan; 11
b. waarvoor de verdiende punten (na uitvoering van de actie/het adoptieplan) gebruikt gaan worden, d.w.z. voor een tegenprestatie in natura of een financiële bijdrage van de gemeente (1 punt = 1,-) voor een activiteit die bijdraagt aan het verbeteren van leefbaarheid en/of de sociale cohesie. 3. De punten kunnen gebruikt worden voor activiteiten ten behoeve van de bewoners van de straat, de subbuurt of de buurt waar de punten verdiend zijn of die het desbetreffende gebied overstijgen(buurt/wijk/dorp). 4. Wanneer de initiatiefnemers een wijkdeal willen sluiten, maar nog niet weten waaraan ze de verdiende punten willen besteden, dan kan afgesproken worden dat men op een later tijdstip een voorstel daartoe kan indienen. De punten blijven dan bewaard, maar een voorstel voor het inruilen van deze punten dient uiterlijk op 31 december van het kalenderjaar waarin ze verdiend zijn, te worden gedaan. 5. Punten kunnen tot maximaal een jaar nadat ze verdiend zijn opgespaard worden. 6. Per activiteit kunnen maximaal 5000 punten ingeruild worden ter bekostiging van een activiteit (maximaal 5.000,- per activiteit). 7. Voorwaarden ten aanzien van de activiteiten die (deels) via de wijkdeals bekostigd worden. Aan de activiteiten worden de volgende voorwaarden gesteld: a. De activiteit moet de leefbaarheid, de veiligheid en/of het woongenot stimuleren en/of de sociale cohesie bevorderen. b. Uit de wijkdeal blijkt dat er voldoende draagvlak is voor de activiteit. c. De activiteit is nog niet uitgevoerd. d. De activiteit mag het (overig) gemeentelijk beleid niet doorkruisen. e. De activiteit mag niet gericht zijn op een overwegend partijpolitiek, godsdienstig of levensbeschouwelijk doel. f. De activiteit mag geen discriminatie opleveren wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, burgerlijke staat, seksuele gerichtheid, leeftijd of op welke grond ook. g. De activiteit mag niet in strijd zijn met de goede zeden 8. De beoordeling van de wijkdeal 1. De regiegroep Hart voor je Buurt: a. toetst of de voorgenomen actie voorkomt op een door het college vastgestelde lijst met door bewoners uit te voeren werkzaamheden in de buitenruimte; b. beoordeelt of de uit te voeren werkzaamheden geschikt zijn voor het seizoen waarin ze worden uitgevoerd; c. controleert of de in de wijkdeal opgenomen punten in verhouding staan tot de te leveren prestatie in de buitenruimte, waarbij de benodigde ureninzet voor de actie c.q. de werkzaamheden de belangrijkste factor is. d. controleert of de activiteit,die met behulp van de verdiende punten bekostigd zal worden, aan de in punt 7 genoemde voorwaarden van deze regeling voldoet. 2. De regiegroep Hart voor je Buurt brengt daarop een advies uit aan het college, dat daarop een besluit neemt en hierover terstond de initiatiefnemer bericht. 12
9. Het monitoren van de actie(s)/adoptieplan 1. Tijdens en na afloop van een eenmalige actie dan wel een adoptie-initiatief, wordt beoordeeld of de werkzaamheden uitgevoerd worden/zijn en of zij op het in de overeenkomst afgesproken niveau zijn uitgevoerd. 2. Na de beoordeling wordt hierover gerapporteerd aan de regiegroep Hart voor je Buurt. 3. Na ontvangst van het rapport bericht de regiegroep Hart voor je Buurt de desbetreffende bewonersgroep of de werkzaamheden conform de overeenkomst zijn uitgevoerd en wat het uiteindelijk aantal verdiende punten bedraagt. 10. Slotbepaling 1. Deze regeling kan worden aangehaald als Regeling Hart voor je Buurt 2012. 2. Deze regeling treedt in werking met ingang van 1 januari 2012. Aldus besloten in de vergadering van het college van burgemeester en wethouders van Breda, gehouden op de burgemeester, de secretaris. 13
Bijlage 2: communicatie plan van aanpak Opgeruimd Breda Algemeen Het stadsbestuur heeft besloten om activiteiten te stimuleren die vooral bijdragen aan economische en maatschappelijke participatie. Zij heeft hierin de eigen bijdrage van burgers en hun sociale netwerken hoog in het vaandel staan. Economische ontwikkeling, arbeidsparticipatie en zorg voor elkaar zijn de trekkers om Breda vitaal te houden en de stad te laten zijn waar iedereen kan wonen, werken en leven. Boodschap Opgeruimd Breda De Gemeente Breda wil in het beheer van de openbare ruimte verschillende laagdrempelige onderhoudswerkzaamheden overlaten aan bewoners en zoekt partners die in het beheer kunnen samenwerken. Er wordt meer ruimte gelaten aan de inzet van de markt en de bewonersinitiatieven want de openbare ruimte is er voor en door bewoners. Door het opzetten van een (sobere/alternatieve) campagne wordt een podium gezocht om de stad te stimuleren meer zelf te doen en samen naar een schone stad te werken. De communicatie wordt ingezet op de activering in de buitenruimte. Strategie Communicatie vindt plaats op basis van de uitgangspunten van het gemeentelijk communicatiebeleid 1 : Communicatie is digitaal en excellent in de basis Voorop staat dat mensen zelf initiatief en verantwoordelijkheid nemen. Dat betekent dat ze de weg moeten weten te vinden en dat ze de informatie moeten (kunnen) kennen. Digitale communicatie staat voorop, analoog aan het click-call-face-principe van dienstverlening. Alle informatie is gebundeld op één plaats te vinden; www.breda.nl Communicatie is zaak- of taak gerelateerd Consultatie, participatie en cocreatie worden toegespitst op de zaak of taak waar het om gaat. Er ontstaat een nieuwe kleinere set van regels, die situationeel wordt toegepast. Partnerschappen ontstaan op basis van schaal van betrokkenheid De overheid staat naast mensen in plaats van erboven. Daarmee verdwijnen alle bijzondere posities. Ervoor in de plaats komen partnerschappen op basis van betrokkenheid bij zaak of taak: Mensen worden benaderd in relatie tot de verhouding die ze hebben ten opzichte van een bepaald onderwerp, thema of rol. Bestuurders zijn benaderbaar (click-call-face) en initiatieven om te participeren worden gewaardeerd. Het initiatief ligt bij de gebruiker. Communicatie vindt verder plaats op drie niveaus en voor verschillende doelgroepen (burgers, bedrijven en BS/ VO scholen: nadere uitwerking van doelgroepen volgt in het plan van aanpak): 1. Informeren. - Dit niveau gaat over het geven van informatie over het hoe, wat, waar, waarom en waar. Het gaat om het geven van informatie rond de onderdelen van Opgeruimd Breda: Hart voor je buurt, educatie en werken. - Extern: via Breda.nl (inclusief de website Hart voor je Buurt), persberichten, briefings, BredaBerichten, lesmateriaal, posters en de Opgeruimd Breda-stijl; - Intern: Netpresenter en intranet. Instructie aan de medewerkers Klant Contact Centrum (Meldpunt) ligt bij de projectleiding Opgeruimd Breda. 2. Interesseren, prikkelen - Dit niveau gaat over Wat kun jij doen. Communicatie is hier veel meer maatwerk, actie- 1 Voor een uitgebreide omschrijving van de uitgangspunten wordt verwezen naar het nieuwe communicatiebeleid, CO 38733. 14
of projectgebonden. Hier komt de promotionele kant van communicatie om de hoek kijken. Social media als Twitter, YouTube, QR codes en Foursquare worden ingezet om anderen te prikkelen mee te doen aan opruimacties of zelf opruimacties te starten. Ook via bestuurlijke optredens en de weblog van de wethouder kan worden geprikkeld. - Intern vormt Yammer een uitgelezen mogelijkheid om ballonnetjes op te laten, collega s te interesseren en ideeën in te laten dienen voor Opgeruimd Breda. QR-tegels, hoe zijn ze in te zetten: In Hart voor je Buurt oude stijl kregen deelnemers een Hart voor je Buurtlogo op plaque om te bevestigen bij het uitgevoerde project. In Opgeruimd Breda krijgen deelnemers een tegel met een QR-code. Scant een voorbijganger de QR-code met een speciale app op zijn smartphone, dan komt hij of zij automatisch op www.breda.nl/hartvoorjebuurt en leest daar alles over dit project en Opgeruimd Breda. 3. Co-creëren/ meedoen - Dit niveau gaat over Zelf doen! Laten zien wat je doet! Punten verdienen. - Delen van informatie en samen doen staat centraal. Extern zetten we in op social media als Facebook, Hyves en Linkedin. Op de subsite van Hart voor je Buurt op www.breda.nl kunnen living labs worden gecreëerd, waarop betrokkenen elkaar vinden, informatie, foto s en films uit kunnen wisselen en afspraken kunnen maken. Aanvullend daarop vinden nog steeds live ontmoetingen plaats, om uitgebreid en persoonlijk met elkaar in contact te treden. Denk hierbij aan (stads)gesprekken. - Intern wordt Yammer ingezet, vooral het kenmerk van dit medium dat je met elkaar van gedachten kunt wisselen en een bijdrage kunt leveren (interactie), via een living lab. Een living lab, wat is dat? Living Labs zijn test- en ontwikkelomgevingen buiten het ontwikkellab, in een realistische context, vaak in een begrensd gebied als een stad of een wijk. Het gaat om samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, kennisinstellingen, overheden en gebruikers die nieuwe producten, diensten en businessmodellen ontwikkelen in een realistische context. Voorbeelden: Healthy Helsinki, Finland: een wijk in Helsinki met 26.000 inwoners waar nieuwe zorgdiensten worden ontwikkeld; Laurea Living Lab, Finland: ontwikkelde ondermeer CaringTV: interactieve televisie waarmee ouderen kunnen communiceren met zorgverleners; De drie niveaus van communicatie zijn met elkaar verbonden. Ze volgen elkaar niet chronologisch op, maar verbinden elkaar (vb: wanneer interesse wordt gewekt, laat men zich informeren en gaat men meedoen. Of: iemand doet meteen mee met een activiteit en wil zelf ook wat organiseren. Hij laat zich vervolgens informeren. Etc.). In een overall beeld ziet dat er zo uit: 15
Campagneconcept Het campagneconcept wordt in de uitwerking uitgebreid gepresenteerd. Het idee omvat: - Naam: Breda Opgeruimd - Een pakkende leus wordt ondersteund door een logo/ beeld/ specifiek kleurgebruik voor herkenbaarheid - Hart voor je Buurt: wordt gerestyled in overleg met projectgroep HvjB en wordt geïntegreerd in Opgeruimd Breda. Opgeruimd Breda, powered by Hart voor je Buurt. - www.breda.nl is het centrale platform voor communicatie met de subsite van Hart voor je buurt waarop interactie plaats vindt en initiatieven zichtbaar zijn. - Vooral inzetten op sociale media als drager van het beeld. - In deze tijd van bezuiniging de campagne sober opzetten Powered by 16