MAART 2014 PGB BEELD PENSIOENMAGAZINE PENSIOENEN NIET OMLAAG ONDERZOEK DEELNEMERS: IETS MEER RISICO MAG MEESTGESTELDE VRAGEN

MAART 2014 PGB BEELD PENSIOENMAGAZINE PENSIOENEN NIET OMLAAG ONDERZOEK DEELNEMERS: IETS MEER RISICO MAG MEESTGESTELDE VRAGEN

VOORWOORD INHOUD BESTE LEZER, Het goede nieuws is dat PGB de pensioenen niet hoeft te verlagen. Niet in 2013 en niet in 2014. Onze dekkingsgraad is vorig jaar gestegen van 100,5% naar 104,8%. Daarmee zijn we boven het minimale niveau gekomen dat De Nederlandsche Bank van ons eist. Nu staat PGB voor de uitdaging voldoende buffers op te bouwen om eventuele nieuwe tegenslagen te kunnen opvangen en ook weer aan toeslagverlening te kunnen gaan denken. 04 06 12 Dat we de pensioenen niet hoeven te verlagen is niet alleen goed nieuws voor onze ruim 50.000 gepensioneerden. Verlaging zou ook al onze deelnemers en gewezen deelnemers treffen. Dat vergeten mensen wel eens. Ook hún pensioenopbouw zou in dezelfde mate worden verlaagd. In 2014 staat PGB voor een aantal nieuwe uitdagingen. Natuurlijk doorgaan met een verantwoord financieel beleid om het vermogen van al onze deelnemers (circa 15 miljard euro) als een goed huisvader (m/v) te beheren. Grote risico s vermijden, maar wel kansen op extra rendement pakken. Tegelijkertijd is er veel gaande in de pensioensector. De bestuursstructuur van PGB moet voor 1 juli zijn aan - gepast aan nieuwe wettelijke regels. Er komt ook een nieuwe wet aan die de pensioencontracten zal veran - deren. Via fiscale regels wordt de maximale opbouw van pensioenen verlaagd. Van PGB mag u verwachten dat we op al die ont - wikkelingen zo goed mogelijk inspelen, in het belang van u allen, onze deelnemers, gepensioneerden en gewezen deelnemers. En dat we u daarvan op de hoogte houden, zoals in dit jaarlijkse pensioenmagazine. Veel leesplezier. RUUD DEGENHARDT Bestuursvoorzitter PGB 18 22 04 Pensioenen niet omlaag 06 Klantenpanels: wat heb ík eraan? 08 Op weg naar een nieuwe pensioenregeling 10 Beetje onzekerheid mag voor een hoger pensioen 29 31 INTERVIEWS 13 FRANS DE HAAN Met een duidelijk pensioen ben je beter af 18 JOS AKKERMAN Groei is goed voor iedereen 28 ARNOLD VERPLANCKE De blogger van PGB 12 Deelnemer aan het woord 22 Nieuwe gezichten bij PGB 29 Belangenvereniging voor gepensioneerden 31 Branchenieuws PGB BEELD MAART 2014 / 2

COLUMN ARNOLD VERPLANCKE OVER & JONG OUD Als je de media mag geloven, zijn de jongeren de dupe van ons pensioenstelsel. Zij subsidiëren de ouderen en bouwen zelf te weinig pensioen op. De boosdoener heet doorsneepremie. Daar moeten we dus vanaf, denkt menigeen. Het is jammer dat een vluchtige lezer of zappende tv-kijker altijd maar een fractie van de werkelijkheid krijgt toegediend en liefst nog met een sensationeel sausje. EERLIJK Wat is doorsneepremie? Pensioenfondsen hanteren voor collectieve pensioenregelingen een vast percentage aan premie. Of u jong of oud bent, man of vrouw, gehuwd of niet: u betaalt een vast percentage van uw loon (even afgezien van technische details) en bouwt een afgesproken percentage aan pensioen op. Geen discriminatie naar leeftijd. Dat klinkt heel eerlijk en dat is het ook, tenminste zolang iemand bij dezelfde baas blijft of in ieder geval in loondienst pensioen blijft opbouwen. ARNOLD VERPLANCKE, Bestuurslid PGB De premies uit de eerste jaren leveren langer rente op en zijn dus relatief te hoog en de premies van de ouderen vangen veel korter rente en zijn dus relatief te laag. Niet erg natuurlijk als jongeren oud worden en zelf ook van dat voordeel gaan genieten. Wel als jongeren na een aantal jaren in loondienst weggaan en als zelfstandige (zzp er) beginnen. Dan merken ze dat ze in die eerste jaren verhoudingsgewijs minder hebben opgebouwd door de doorsneepremie. OVERGANG 100 MILJARD Kan het eerlijker? Publicaties en onderzoeken buitelen over elkaar heen, onder meer van het Centraal Planbureau (CPB) en het CDA. Menigeen bepleit een vorm van degressieve opbouw. Dat wil zeggen: met dezelfde premie meer pensioen opbouwen als je jong bent en minder als je ouder bent. Ook dat klinkt eerlijk, zeker voor mensen die halverwege uit loondienst stappen. Het probleem is wel: hoe maak je een betaalbare overgangs - regeling? Want voor de veertigplussers van nu, die in hun jonge jaren verhoudingsgewijs te veel hebben betaald en te weinig opgebouwd, kun je niet zonder overgang een lagere pensioen - opbouw invoeren voor de rest van hun loopbaan. Het CPB heeft berekend dat die overgang wel eens 100 miljard euro kan kosten, als de huidige werkenden er niet de dupe van mogen worden. Krijgen werknemers géén compensatie, dan kan de eerlijke premieregeling voor hen tot een pensioenverlaging van 10 procent leiden. VROUWEN LEVEN LANGER Als de doorsneepremie wordt afgeschaft, dan komt bovendien de hele solidariteit in onze collectieve pensioenregelingen op losse schroeven te staan. Jongeren subsidiëren ouderen, in de verwachting dat volgende generaties hetzelfde zullen doen. Maar er zijn nog meer solidaire subsidiestromen. Mannen subsidiëren via de doorsneepremie vrouwen, die gemiddeld langer leven en dus langer genieten van het ouderdoms - pensioen. Mensen die ongezond leven subsidiëren mensen die gezond leven en daardoor ouder worden. Hogeropgeleiden bereiken meestal een hogere leeftijd dan lageropgeleiden. Volgens onderzoek profiteren lageropgeleide mannen tot 13% minder van de pensioenpot dan de gemiddelde pensioen - gerechtigde. Hogeropgeleide vrouwen juist 6% méér. INGEWIKKELD Om al deze onevenwichtigheden uit het stelsel te halen, moeten actuarissen en juristen nog veel ingewikkelde regeltjes bedenken. En van de solidariteit blijft weinig over. Dan zullen individuele regelingen de plaats moeten innemen van collectieve. En vergeet niet: of iemand te veel of te weinig heeft betaald, blijkt pas achteraf. Je kunt met gemiddelden zoveel rekenen als je wilt, maar een lageropgeleide man van 95 jaar lacht om al dit soort bespiegelingen. PGB BEELD MAART 2014 / 3

VERLAGEN OF NIET PENSIOENEN NIET OMLAAG Opnieuw was het spannend. Maar gelukkig hoeft PGB de pensioenen per 1 april 2014 niet te verlagen. De dekkingsgraad ging op en neer in 2013, maar kwam aan het eind van het jaar uit op (ongeveer) 104,8 procent. Daarmee zit PGB boven het vereiste minimumniveau van ongeveer 104,1 procent. De dreiging van gedwongen verlaging van de pensioenen is nu van tafel. HOE ZIT HET OOK ALWEER? In 2008 ontstond bij PGB, net zoals bij de meeste pensioen - fondsen, een financieel tekort. Als gevolg van de kredietcrisis zakte de dekkingsgraad onder het wettelijk vereiste niveau. De dekkingsgraad geeft de verhouding weer tussen het vermogen van een pensioenfonds en de waarde van de pensioenen. Is de dekkingsgraad 100 procent dan is er precies genoeg geld om alle pensioenen nu en in de toekomst te kunnen uitbetalen. Het vermogen en de verplichtingen zijn dan precies gelijk. RESERVES Pensioenfondsen zijn echter wettelijk verplicht om reserves aan te houden. Een reserve van ongeveer 4 procent voor algemene risico s en daarnaast een buffer om schommelingen in de beleggingen te kunnen opvangen. De dekkingsgraad van PGB moet daarom minstens 115 procent zijn. HERSTELPLAN Zitten we onder de grens van 115 procent dan moeten we een herstelplan hebben. In dat plan staat hoe we weer op het vereiste niveau denken te komen. In 2008 is zo n herstelplan gemaakt. Daarin is de route aangegeven waarmee we binnen vijf jaar boven een dekkingsgraad van ongeveer 104 tot 105 procent zouden komen, en hoe we binnen 15 jaar (lange termijn) weer een dekkingsgraad van minimaal 115 procent willen bereiken. Het plan voor de korte termijn zit er per 31 december 2013 op. GEEN VERLAGING Het bestuur van PGB evalueert op dit moment de financiële situatie van het fonds. Ook geven De Nederlandsche Bank en de accountant nog een oordeel. Zeker is dat de pensioenen niet omlaag hoeven. Daarvoor is de dekkingsgraad hoog genoeg. De pensioenen gaan echter ook niet omhoog. In december 2013 heeft het bestuur besloten om de pensioenen niet te verhogen om de gestegen lonen en prijzen bij te houden (indexeren). Dat geldt zowel voor de pensioenen die nog opgebouwd worden als voor de pensioenen die al worden uitgekeerd. PGB BEELD MAART 2014 / 4

Meer over toeslagverlening? Zie pagina 16. 120,0% 115,0% 110,0% 105,0% 100,0% 95,0% 90,0% 85,0% 31-12-2008 31-12-2009 31-12-2010 31-12-2011 31-12-2012 31-12-2013 Minimaal vereist eigen vermogen Herstelplan Werkelijk herstel Minimum Herstelpad Dekkingsgraad PGB tot en met 31 december 2013 HOE NU VERDER? Vanaf 2014 zit PGB in een nieuwe herstelfase. Het fonds heeft tien jaar (tot 2024) de tijd om te proberen weer op een dekkingsgraad van 115 procent te komen. De ambitie is natuurlijk om al veel eerder op dat niveau te zitten, omdat het fonds dan de pensioenen weer - deels - kan laten meegroeien met de prijzen. Volgens het huidige lange - termijnplan kan PGB dat niveau bij een normale economische ontwikkeling in 2016 bereiken. NIEUW PENSIOENCONTRACT Wat gebeurt er als de dekkingsgraad van PGB in 2014 weer onder de 104 procent komt? Dan wachten we even af. We weten nog niet precies welke eisen er in de toekomst worden gesteld. Er komen nieuwe regels aan van de overheid, het zogenoemde Financieel Toetsingskader. Die hebben gevolgen voor de pensioenregeling, het beleggingsbeleid en de buffers die PGB moet aanhouden. WAAROM VERHOOGT HET ENE FONDS DE PENSIOENEN WEL EN HET ANDERE NIET? Niet elk pensioenfonds is hetzelfde. Sommige hebben veel jonge deelnemers, andere hebben relatief veel gepensioneerden. Het ene fonds neemt wat meer risico dan het andere. Die verschillen zorgen ervoor dat pensioenfondsen hun eigen afweging maken over het verhogen van de pensioenen met de loon- en prijsstijging. Bij PGB varen we een behoudende koers. Je kunt een euro immers maar een keer toezeggen of uitgeven. Verhoging van de pensioenen is pas mogelijk als de dekkingsgraad boven de 115 procent uitkomt. Zo staat het in onze richtlijnen, omdat we zeker willen weten dat we het ons kunnen veroorloven. We lopen liever niet het risico dat we de pensioenen eerst verhogen met de inflatie (indexeren), om ze dan toch weer te moeten verlagen omdat de dekkingsgraad te laag is. Als je de pensioenen verhoogt, gaan je verplichtingen omhoog en moet je meer vermogen hebben. Je dekkingsgraad zakt daardoor. Daar komt bij dat we meer deelnemers hebben met een uitkering dan deelnemers die nog premie betalen. Daarom nemen we minder risico. We beschermen het vermogen tegen een verslechtering van de economie, maar daardoor kunnen we een minder hoog rendement halen als het heel goed gaat op de financiële markt. Dit is een bewuste keuze. PGB belegt nu de helft van het vermogen in obligaties (met minder risico) en de helft in aandelen en alternatieve beleggingen (met meer risico). In de eerste helft van 2014 houdt PGB het strategisch beleggingsbeleid opnieuw tegen het licht. We houden daarbij ook rekening met de voorkeuren van deelnemers, zoals die in het onderzoek naar risicobereidheid naar voren zijn gekomen (zie ook pagina 8 en verder). PGB BEELD MAART 2014 / 5

KIJK OP ONZE COMMUNICATIE KLANTENPANELS: Wat heb ík eraan? Deelnemers van PGB willen vooral persoonlijke en toegankelijke informatie over hun pensioen, die antwoord geeft op de vraag: wat heb ík eraan? Of het nu op de PGB-website is, in de digitale nieuwsbrieven of in het pensioenmagazine. Dat zeggen de klanten panelleden van PGB, die in november bijeen zijn geweest. Het klantenpanel beoordeelt de communicatie van PGB Wat onze klantenpanels zeggen en... Positieve reacties waren er op de column van PGB-bestuurder Arnold Verplancke. Die is persoonlijk en informatief. Ook het nieuwe jasje waarin de nieuwsbrief sinds vorig jaar is gegoten, kan op waardering rekenen. Maar er waren ook kritische opmerkingen en suggesties: Maak de teksten op de website, in het magazine en de nieuwsbrieven nog eenvoudiger, zonder vaktaal. Stem de nieuwsbrief af op de groep die je wilt bereiken. Gebruik meer beeld in het magazine en minder moeilijke voorbeelden. Vooral over de websites www.pensioenfondspgb.nl en www.mijnpgbpensioen.nl werd druk gediscussieerd. Belangrijkste opmerkingen vanuit het klantenpanel: Denk meer vanuit de deelnemer. Wat wil de bezoeker van de website weten? Zorg dat de websites op alle browsers werken. Zet de bestuursblog op een opvallender plek, en verander de naam (in column). Maak de teksten korter, en de koppen opvallender. Breng het inloggen in mijnpgbpensioen beter onder de aandacht. Hanteer een beter leesbare tekstkleur in de zoekfunctie. PGB BEELD MAART 2014 / 6

Maak de teksten eenvoudiger, zonder vaktaal. WAAROM KLANTENPANELS? Pensioen is een complexe zaak. We vinden het belangrijk dat we u bereiken en dat u onze informatie begrijpt. We vragen de klantenpanels hoe we het beter kunnen doen. Dat doen we op klantenpaneldagen. Die worden minimaal een keer per jaar gehouden. Er zijn drie verschillende klantenpanels: een klantenpanel voor jongeren (tot 40), een voor deelnemers van 40 tot 60 en een klantenpanel voor zestig plussers. VERNIEUWD De klantenpanels zijn in 2013 volledig vernieuwd. Met de huidige bezetting kunnen we door tot 2016. Dan gaan we weer op zoek naar nieuwe kandidaten, zodat een nieuwe groep met een frisse blik aan de slag kan. Wilt u zich nu al aanmelden, dan kan dat via onze website: www.pensioenfondspgb.nl VOORPROEFJE De klantenpanels hebben zich in 2013 gebogen over de website, de nieuwsbrieven en het pensioenmagazine. Ook hebben ze alvast een voorproefje gehad van de nieuwe versie van mijnpgbpensioen.nl, uw persoonlijke site bij PGB. Klantenpanel in actie...wat PGB ermee doet We doen ons best om ingewikkelde pensioenregels eenvoudiger uit te leggen. Ook worden onze websites aangepast, zodat ze beter werken met de belangrijkste webbrowsers. Op dit moment laat PGB een nieuwe versie van uw persoonlijke site bij PGB (mijnpgbpensioen.nl) ontwikkelen. Daarbij letten we goed op dat we het niet ingewikkelder maken dan het is. Wie snel behoefte heeft aan inzicht in zijn of haar pensioen, kan een eenvoudige planner gebruiken. Wie toe is aan een precieze berekening - inclusief inzicht in alle mogelijke varianten om het pensioenbedrag te laten uitkeren - kan dáárvoor kiezen. Ook zijn we eind vorig jaar begonnen met twee verschillende edities van onze digitale nieuwsbrief PGB Bericht: een voor gepen sioneerde deelnemers en een voor deelnemers die nog pensioen opbouwen. Op maat gemaakt. We zijn dus op de goede weg. Maar we realiseren ons ook: het kan altijd beter. Daarom zijn we blij met de suggesties van ons klantenpanel. En staan we open voor die van u. HEEFT U SUGGESTIES? Heeft u ideeën voor het verbeteren van onze informatie? Geef die dan door aan onze afdeling Klantenservice via e-mail naar ks@pensioenfondspgb.nl of via telefoon 020-5418200. PGB BEELD MAART 2014 / 7

OVER RISICO EN ZEKERHEID Op weg naar een NIEUWE PENSIOENREGELING U leest het vaak in de krant of op internet: ons Nederlandse pensioensysteem staat onder druk. Het kraakt als gevolg van de financiële crisis, de lage rente en de stijgende levensverwachting van deelnemers. Daarom komen er per 1 januari 2015 nieuwe regels voor alle pensioenfondsen. BELANGRIJKE KEUZES Hoe wordt er belegd? Welke risico's zijn acceptabel? Is er een buffer nodig om tegenvallers op te vangen, en hoe groot moet die dan zijn? Dat zijn belangrijke keuzes voor u en alle andere deelnemers in het fonds. Werkgevers- en werknemers organisaties gaan over de pensioenen. Zij zullen dit jaar duidelijke afspraken maken over de ambitie van de regeling bij PGB. En over het beleggings - beleid dat daarbij hoort. Want u - of u nog met pensioen gaat of al gepensioneerd bent - moet weten hoe in de toekomst wordt omgegaan met financiële mee- en tegenvallers. WEETJES Als de pensioenen niet worden verhoogd, treft dat mensen die nog pensioen opbouwen net zo hard als mensen die al met pensioen zijn. Zij voelen het alleen niet direct in hun portemonnee. Gepensioneerden krijgen bij een gemiddelde levens - verwachting drie tot vier keer zo veel geld uitgekeerd als er aan premie is betaald. Dat wist slechts 4 tot 6 procent van de mensen die meededen aan het onder zoek van PGB naar risicobereidheid. De rest had er geen idee van of schatte dit lager in. KORTING UITSMEREN Er is veel dat we nu nog niet weten. Het kabinet heeft op hoofdlijnen aangegeven waaraan wordt gedacht, maar dat moet nog precies worden uitgewerkt. En de Tweede en Eerste Kamer moeten nog ja zeggen tegen de veranderingen. Een van de opvallende punten in het kabinetsplan is dat verlaging van de pensioenen kan worden uitgesmeerd over meerdere jaren. Abrupte kortingen kunnen zo worden voorkomen. De ontwikkeling van de pensioenen wordt daardoor stabieler. Ook moeten er duidelijke en eerlijke verdeelregels komen zodat de buffer eerlijk wordt verdeeld tussen de generaties. ONDERZOEK Om te weten hoeveel risico u wilt nemen voor een hoger pensioen heeft pensioenfonds PGB de eerste weken van november een online onderzoek gehouden onder zijn deelnemers. Ook zijn er groepsgesprekken gehouden om meer inzicht te krijgen in de manier waarop PGB-deelnemers denken over hun pensioen. Op de volgende pagina s leest u meer over de uitkomsten van het onderzoek naar risicobereidheid. En twee deelnemers vertellen over hun kijk op pensioen, risico en zekerheid. WAAROM EEN ONDERZOEK NAAR RISICOBEREIDHEID? Deelnemers willen zekerheid dat het beloofde pensioen kan worden uitgekeerd. Maar ze willen ook koopkrachtbehoud: hogere pensioenen als de prijzen stijgen. Zekerheid kost echter geld. Een pensioenfonds dat mikt op zekerheid en heel behoudend belegt, maakt minder kans op hoge rendementen. Alleen als er genoeg rendement is, kan een pensioenfonds de pensioenen laten meegroeien met gestegen lonen en prijzen. Het is dus belangrijk voor werkgevers- en werknemersorganisaties en het pensioenfonds om te weten hoe u denkt over zekerheid en risico. Zij nemen dit mee als ze de pensioenregeling en het beleggingsbeleid aanpassen. PGB BEELD MAART 2014 / 8

OVER RISICO EN ZEKERHEID Deelnemer aan het woord Wie: Piet Luk (73) Beroep: gepensioneerd monteur Getrouwd met Jo Over zijn werk: Ik ben op mijn 58ste met de VUT gegaan, na 43 jaar te hebben gewerkt. Nu ben ik huisman en verzamel ik elektriciteitskabels voor een goed doel. Bridgen is mijn grootste passie. Ik moest het eerst leren voor mijn vrouw met me wilde trouwen. Over het belang van pensioen: Mijn vrouw heeft als oudonderwijzer een ABP-pensioen. Samen hebben wij het goed, veel te goed eigenlijk. We zijn altijd zuinig geweest en krijgen nu elke maand meer geld dan we kunnen opmaken. Om luxe geven we niet, behalve die nieuwe auto die we minimaal om de drie jaar kopen. We voelen ons bevoor recht. We spelen voor Sinterklaas voor neven en nichten en geven geld aan sociale instellingen. Het heeft geen zin het te bewaren. In je laatste hemd zitten geen zakken. Over risico en zekerheid: Hoe langer het duurt voor je het geld moet uitbetalen, hoe meer risico je kunt nemen. Dat lijkt me logisch. Dan heb je meer tijd om te herstellen als het niet zo goed gaat. Hoe dichter je tegen je pensioen aanzit, hoe minder risico wat mij betreft. Ik vind het fijn dat het niet ieder voor zich is in het pensioen - fonds. Het is met zijn allen de schouders eronder. Zelf heb ik geen onrustig gevoel over mijn pensioen, wij hebben het goed. Maar ik ben wel zo sociaal dat ik het verschrikkelijk vind als mensen met een klein pensioentje minder zouden krijgen. PGB BEELD MAART 2014 / 9

OVER RISICO EN ZEKERHEID Een beetje meer onzekerheid mag... VOOR EEN HOGER PENSIOEN PGB deed eind vorig jaar onderzoek onder zijn deelnemers. De belangrijkste vraag was: wilt u liever een lager maar dan wel zekerder pensioen, of neemt u enige onzekerheid voor lief voor een hoger pensioen? Duizenden mensen met een PGB-pensioen deden vorig jaar mee aan het digitale onderzoek van PGB naar risicobereidheid. Dank hiervoor! De vragen waren soms best lastig, maar met de respons van 20 procent was iedereen dik tevreden. Het tekent de betrokkenheid bij PGB. Deelnemers voelen zich thuis bij PGB, de een wat meer dan de ander. Dat bleek ook uit het onderzoek. UITKOMST Wat was de belangrijkste conclusie van het onderzoek? We vragen het aan onafhankelijk adviseur Peter Zegwaart, die het onderzoek samen met bureau GfK uitvoerde voor PGB. Deel nemers willen eerder iets méér risico nemen dan minder, zegt hij. INSTEMMING MET HET BELEGGEN IN AANDELEN Ongeveer driekwart van de deelnemers is het eens met beleggen in aandelen en dus voor risico om daarmee meer kans te hebben op een zo waardevast mogelijk pensioen en een lagere premie. 100% 80% 60% 40% 74% 86% 70% Ze kiezen voor toeslagverlening (=indexatie), dat wil zeggen hogere pensioenen om de gestegen lonen en prijzen bij te houden. Dat ze daardoor iets meer risico lopen op een verlaging van het pensioen als het slecht gaat, nemen ze op de koop toe. Wel vinden ze het belangrijk dat er een bodem is, een minimumniveau waar het pensioen niet onder mag duiken. Wie nog pensioen opbouwt, is gemiddeld iets voorzichtiger dan een gepensioneerde deelnemer. KENNIS De kennis over beleggen en risico s is niet erg groot, zo bleek uit het onderzoek. Gepensioneerden zijn eigenlijk nog het beste op de hoogte. Volgens Zegwaart zorgt het gebrek aan kennis ervoor dat deelnemers van PGB in eerste instantie liever kiezen voor zekerheid. Ook hechten mensen van nature aan zekerheid; het zo lang mogelijk vastzetten van een hypotheek was ook erg populair onder de ondervraagden. Ze wijken daarin niet af van deel nemers aan andere fondsen waar we onderzoek voor hebben gedaan, zegt Zegwaart. Maar als je mensen voorhoudt wat de consequenties zijn minder kans op indexatie blijken ze toch wel wat meer risico te willen nemen. Driekwart vindt het overigens prima dat een deel van het pensioen geld in aandelen wordt belegd. 20% 0% 30% 26% 14% Actief Gepensioneerd Slapers daar ben ik het mee eens daar ben ik het niet mee eens BELEGGINGSMIX Er is ook gekeken wat PGB-deelnemers zien als de ideale mix van aandelen en obligaties. De extreme varianten met weinig aandelen (heel veilig) of juist heel veel aandelen (veel risico) scoren het slechtst. Gemiddeld 44 procent van de deelnemers die pensioen opbouwen kiest voor een beleggingsmix met 60 procent aandelen. PGB BEELD MAART 2014 / 10

Een uitgebreide samenvatting van het onderzoek staat op onze website. PGB belegt nu 50 procent van het pensioenvermogen met minder risico (obligaties) en 50 procent met meer risico (30 procent aandelen en 20 procent alterna - tieve beleggingen). Volgens het onderzoek is er draagvlak om nog iets meer risico te nemen. Het nabestaandenpensioen is voor de helft van de deelnemers belangrijk. Vooral oudere deelnemers vinden het belangrijk om ook een pensioenuit - kering te hebben voor hun partner of kinderen. SLAPERS Bijzonder aan het onderzoek was dat ook zogenoemde slapers mee mochten doen. Dat zijn mensen die nog pensioen bij PGB hebben staan, maar geen pensioenpremies meer betalen aan het fonds. Zegwaart: Dit onderzoek voor PGB was het eerste dat ik deed waarbij ook hen om een mening is gevraagd. Alhoewel de band met PGB iets minder hecht is dan bij actieve deelnemers, wijken hun opvattingen slechts licht af. Deelnemers hebben over het algemeen vertrouwen in PGB. Bijna alle gepen - sioneerden en 90 procent van de actieve deelnemers zeggen zich een beetje tot heel goed thuis te voelen bij het fonds. Bij slapers was dat iets lager. HOE VERDER? De conclusies van het onderzoek zijn gedeeld met het bestuur van PGB en de werkgevers- en werknemersorganisaties die over de pensioenregelingen gaan. Zodra duidelijk is welke regels de over - heid stelt aan het nieuwe pensioen - contract gaan alle betrokkenen hierover met elkaar praten. Ook de Deelnemers - raad en het Verantwoor dings orgaan zijn daarbij betrokken. 80 % Vier op de vijf deelnemers en gepensioneerden willen dat PGB in de goede tijden een buffer aanlegt voor langer leven. We worden nu gemiddeld ouder dan we in het verleden dachten. Dat betekent dat we eigenlijk niet genoeg pensioenvermogen hebben opgebouwd om de pensioenen nu en in de toe - komst te betalen. Om dat gat te dichten zou nu extra geld opzij gelegd moeten worden. Zo n buffer is een goed idee voor de toe komst, vinden onze deel - nemers. PGB BEELD MAART 2014 / 11

OVER RISICO EN ZEKERHEID Deelnemer aan het woord Wie: Noortje Jans (33) Beroep: drukker Getrouwd met Tijs, drie kinderen: Stijn (5), Jorg (4) en Wies (2) Over zichzelf: Dat gevoel van die allereerste keer dat ik in een drukkerij kwam, dat vind ik nog steeds heel erg leuk. Er gaat een wit vel in, en dat komt er prachtig full colour bedrukt uit. Al sinds mijn twintigste werk ik als drukker. Verder ga ik graag met het gezin op pad, naar buiten. En naar rockconcerten en optredens van lokale bands. Over het belang van pensioen: De eerste tien jaar heb ik nooit aan mijn pensioen gedacht. Het is een ver-van-je-bed-onderwerp voor jongeren. Door mijn ouders ben ik er nu wel aan gaan denken, daarom heb ik ook aan het onderzoek van PGB meegedaan. Ik heb geen idee wat ik op dit moment heb opgebouwd. Het duurt nog vierendertig jaar voor ik met pensioen ga! Maar ik vind het een fijn idee dat mijn partner en kinderen iets krijgen als ik zou overlijden. Dat is voor mij nu belangrijker. Over risico en zekerheid: Ze mogen van mij risico nemen. Misschien zeg ik dat wat gemakkelijk... Maar ook al gaat het rendement jaar na jaar op en neer, op de lange termijn gaat het omhoog. Vooral omdat het pensioenfonds maar een deel risicovol belegt, vind ik beleggen een prima oplossing om geld te verdienen voor de deelnemers. PGB BEELD MAART 2014 / 12

OVER RISICO EN ZEKERHEID Bestuurder aan het woord Met een duidelijk pensioen BEN JE BETER AF De invoering van het nieuwe pensioencontract is een lastige klus. Hoe zorg je voor het beste resultaat voor de deelnemer? Frans de Haan, bestuurder PGB: Het zijn de sociale partners, de werkgevers- en werknemersorganisaties, die een besluit moeten nemen over het nieuwe pensioencontract. Als pensioenfonds moet je zorgen dat ze tot een goed oordeel kunnen komen. Belangrijk daarbij is goed inzicht in de verschillende opties. Wat zijn de gevolgen van je keuze voor de premie? Wat is op termijn de pensioenuitkomst, het pensioen - bedrag? Hoe pakt het uit voor de verschillende generaties binnen het fonds? Je moet laten zien wat het betekent voor de pensioenen. Voor PGB is het extra gecompliceerd omdat wij voor verschillende sectoren en bedrijven pensioenregelingen uit voeren. Met alle sociale partners moet overlegd worden over de keuze die zij zelf uiteindelijk moeten maken. Er was eerst sprake van twee verschillende modellen ('nominaal' en 'reëel'), maar daar was veel weerstand tegen vanuit de pensioensector. Staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken heeft uiteindelijk gekozen voor een tussenvariant. De veranderingen zijn nu minder groot. We moeten onze deelnemers een stuk zekerheid aanbieden, maar ook duidelijk de ambities en risico's weergeven. Over de risico s zijn we in het verleden niet duidelijk genoeg geweest. Ook persoonlijk had ik de indruk dat je een zeker pensioen had, terwijl dat niet zo was. Die stap vooruit is bij PGB voor een deel al gemaakt. Risico s zijn verminderd en beter gecommuniceerd. In het nieuwe contract moet dat nog explicieter gemaakt worden. PGB heeft eind vorig jaar een onderzoek gehouden onder deelnemers om te horen hoe zij denken over risico en zekerheid. Wat is hun boodschap? Het onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat deelnemers bij PGB bereid zijn om met hun pensioen risico te lopen om daarmee een grotere kans te hebben op een jaarlijkse verhoging. Zelfs iets meer dan PGB nu in de beleggings - portefeuille heeft zitten. PGB heeft nu ongeveer 50% van het vermogen met meer risico belegd. Tegelijkertijd vinden ze het belangrijk dat er een bodem is waar de uitkering in het slechtste geval niet onder mag komen. Verder heeft men liever een grotere kans op een kleine verlaging dan een kleine kans op een grotere. OVER DE BESTUURDER Frans de Haan is bestuurder van PGB namens FNV KIEM. Hij is plaatsvervangend bestuursvoorzitter en beheert de portefeuille Pensioeninhoudelijke Zaken. Hij was als bestuurder actief bij het bedrijfstakpensioenfonds Kartonnage- en Flexibele Verpakkingenbedrijf en sinds 2008 bij PGB. De Haan is in dienst bij FNV KIEM als vakbondsbestuurder voor de verpakkingsindustrie en poppodia. Is de deelnemer straks beter af met het nieuwe pensioencontract? Het hangt ervan af wat je onder beter verstaat. Je krijgt geen gegarandeerd beter pensioen. De pensioenpot wordt niet groter. Maar een regeling die rekening houdt met de voor - keuren van deelnemers en die duidelijkheid biedt, is ook een vorm van beter af zijn. Je bent er straks wel bewuster van wat het pensioen inhoudt, en wat de risico s en mogelijkheden zijn. PGB BEELD MAART 2014 / 13

DRIE MEESTGESTELDE VRAGEN OVER PENSIOEN 23 1Waarom is mijn pensioen al een aantal jaren niet meer verhoogd? De prijzen stijgen namelijk wel. Elk jaar bekijken we of we de pensioenen kunnen verhogen. Dat kan namelijk alleen als we genoeg financiële reserves hebben. Onze rendementen (winst op beleggingen) waren de afgelopen jaren goed, daar ligt het niet aan. Toch hadden we niet genoeg in kas om de pensioenen te verhogen. Dat komt omdat: de rente de laatste jaren erg laag is, onder meer omdat centrale banken proberen de economie te stimuleren. Omdat de rente zo laag is, hebben we nu meer geld nodig om in de toekomst alle pensioenen te betalen (de verwachte rente-inkomsten over het vermogen zijn immers lager). we met z n allen steeds ouder worden. Dat is natuurlijk goed nieuws. Maar het betekent wel dat we meer geld nodig hebben om die extra pensioenjaren te kunnen betalen. De laatste jaren is door de gestegen levensverwachting voor ieders pensioen gemiddeld 10% meer gereserveerd. Dit heeft een negatief effect op de dekkingsgraad; het geld is niet meer beschikbaar voor toeslagverlening. Andere vragen? Bel met onze afdeling Klantenservice 020-5418200 op werkdagen tussen 8.00 en 17.00 uur. Of mail naar ks@pensioenfondspgb.nl. Zij helpen u graag verder! PGB BEELD MAART 2014 / 14