RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ HET INSTITUUT VOOR ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS (IVOO) VSO-AFDELING Plaats : Maastricht/Meerssen BRIN-nummer : 00SH Cluster : 4, VSO Onderzoek uitgevoerd op : 12 december 2011 Rapport vastgesteld te Tilburg op 13 april 2012 HB3020649/7 Documentnummer: H3266850
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 12 december 2011 een onderzoek uit op de vsoafdeling van het Instituut voor Orthopedagogisch Onderwijs (IvOO), locatie Proost de Beaufortstraat te Meerssen en locatie Severenstraat te Maastricht, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding Op 8 en 9 juni 2010 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit, waarbij zij de normindicatoren 3.3 en 3.8 uit het kwaliteitsaspect systeem van leerlingenzorg met een onvoldoende beoordeelde. Ook constateerde zij tekortkomingen in de aspecten cyclisch proces kwaliteitszorg, functionaliteit handelingsplanning, actieve en zelfstandige rol van de leerlingen en schoolklimaat. De bevindingen van het onderzoek staan beschreven in een inspectierapport dat is vastgesteld op 30 september 2010. Op basis van de beslisregel beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs toen als zwak en intensiveerde zij het toezicht. Met het onderzoek naar kwaliteitsverbetering gaat de inspectie na of de school de eerder vastgestelde tekortkomingen heeft opgeheven. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; - analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school; - onderzoek op locatie waarbij de inspectie: dossiers en handelingsplannen bestudeerde en beoordeelde; gesprekken voerde met leraren, leerlingen, de stagecoördinator, de directie en de commissie voor de begeleiding; de onderwijspraktijk observeerde in vier vso-groepen van de diplomastroom en drie groepen van de stroom arbeid/dagbesteding. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie de basisset van indicatoren. Voor een volledig en actueel kwaliteitsprofiel voegde zij daaraan de indicatoren van het aspect 'cyclisch proces en voorwaarden voor kwaliteitszorg' toe. Na afloop van het onderzoek besprak de inspectie de conclusies en bevindingen met de directie van de school en de voorzitter van het bevoegd gezag. Pagina 3 van 11
Toezichtkader De inspectie baseert zich bij haar onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zijn onderzoekt. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 11
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Pagina 5 van 11
Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. 10.6 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Pagina 6 van 11
Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). Ja nee Pagina 7 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld Bij het kwaliteitsonderzoek in juni 2010 zag de inspectie aanleiding het toezicht te intensiveren op grond van ernstige tekortkomingen in het systeem van leerlingenzorg. Zij komt nu tot de conclusie dat het niveau van de kwaliteit van het onderwijs bij het IVOO voldoende is. Zij baseert dit oordeel op de beslisregel die zij toepast op het aspect 'systeem van leerlingenzorg'. Drie van de vier normindicatoren binnen dit aspect zijn inmiddels voldoende. Hoewel de school ook de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplannen verbeterd heeft, voldoet zij op dit punt nog niet volledig aan de norm. Bij dit onderzoek stelt de inspectie opnieuw vast dat de kwaliteit van het onderwijsleerproces overwegend voldoende is. Het systeem van kwaliteitszorg is echter in bepaalde opzichten achteruit gegaan. Bij het intensieve verbetertraject van de afgelopen jaren lag de focus op de invoering van een nieuwe zorgstructuur en betere handelingsplannen. De organisatie als geheel heeft daardoor minder aandacht gekregen. De inspectie heeft enkele tekortkomingen vastgesteld in het kader van de naleving van weten regelgeving. Deze hebben betrekking op de inbreng van de medische deskundigheid in de commissie voor de begeleiding, de vrijwillige ouderbijdrage en het stagebeleidsplan. Toelichting Cyclisch proces kwaliteitszorg, voorwaarden voor kwaliteitszorg en veiligheidsbeleid Evenals bij het kwaliteitsonderzoek van juni 2010 stelt de inspectie ook nu vast dat het systeem van kwaliteitszorg tekort schiet en onvoldoende samenhang vertoont. In bepaalde opzichten is het systeem zelfs nog verder achteruitgegaan. Vijf van de acht indicatoren binnen het aspect cyclisch proces kwaliteitszorg beoordeelt de inspectie met een onvoldoende. De cyclus van beleidsvorming, zelfevaluatie, borging en verantwoording spitst zich de laatste jaren hoofdzakelijk toe op een traject ter verbetering van de leerlingenzorg. In dat verband beschikt de school over een helder beleid, werkt zij zeer planmatig en voert zij regelmatig effectmetingen uit, waarmee zij zich aan belanghebbenden kan verantwoorden. Het lijdt geen twijfel dat de school kennis heeft van haar populatie. Dit blijkt onder andere uit de algemene handelingsplannen waarin zij de kenmerken van de nieuwe leerlingen uitgebreid vastlegt. Deze kenmerken bepalen mede de indeling van de groepen en de daarbij behorende groepsplannen. De kennis van leerlingen heeft echter niet geleid tot een beschrijving van doelgroepen in het schoolplan of in een ander beleidsdocument, gekoppeld aan leerroutes en uitstroomprofielen. Ook ligt onvoldoende vast welk onderwijsconcept de school hanteert om het onderwijsleerproces zo goed mogelijk op de onderwijsbehoeften van de leerlingen af te stemmen. Op een overzicht van methodes en ontwikkelingsmaterialen na ontbreekt in het nieuwe schoolplan 2011/2015 het onderwijskundig beleid (indicator 1.2). De visie op leren en onderwijzen als voorwaarde voor kwaliteitszorg, is daardoor onvoldoende transparant (indicator 2.2). Bovendien is zo maar beperkt sprake van een referentiekader om meetbare doelen voor zelfevaluatie en borging te formuleren. Daarnaast beschikt de school onvoldoende over instrumenten voor een meer objectieve vorm van zelfevaluatie en een systematiek om deze periodiek in te zetten voor peilingen onder personeel, ouders, leerlingen en overige belanghebbenden (indicator 1.4). Dat betekent ook dat de school niet voldoet aan de eis van de inspectie om minimaal één keer in de twee jaar na te gaan of leerlingen en medewerkers zich veilig voelen (indicator 1.10). Pagina 8 van 11
Een periodieke peiling van de veiligheidsbeleving moet deel uit maken van het veiligheidsbeleid. Dit beleid is in ontwikkeling. De school wil dit schooljaar het schoolveiligheidsplan verder uitwerken en implementeren (indicatoren 10.2/10.3). Het beleid vertoont gebreken, maar de inspectie heeft geen aanleiding gehad te vermoeden dat het schoolklimaat onveilig is. Leraren met wie zij gesproken heeft, bevestigen dit positieve beeld. In het kader van opbrengstgericht werken is de school bezig leerroutes uit te werken en daaraan doelen voor opbrengsten, normen en criteria voor door- en uitstroom te verbinden. Op dit moment is zij nog niet zover dat zij systematisch beoogde doelen en resultaatgegevens met elkaar vergelijkt om daaruit consequenties te trekken voor schoolbeleid (indicator 1.3). Incidenteel gebeurt het echter al wel dat de school methodes vervangt of leertijd anders inzet naar aanleiding van toetsresultaten. Een aantal jaren geleden heeft de school de kwaliteitswijzer ingevoerd als instrument om afspraken en procedures in samenhang vast te leggen en gerealiseerde kwaliteit te behouden (indicator 1.7). Het is zaak dit op zich goede systeem bij de teamleden levend en actueel te houden. Een belangrijk iets als de incidentenregistratie blijkt bijvoorbeeld slecht te functioneren. Intern begeleiders bezoeken de lessen en hebben daarbij een signaleringsfunctie. Ook dat is een sterk punt in het kader van borging. De checklijst die ze gebruiken, kan echter aan kwaliteit winnen door beter de relatie te leggen met het schooleigen beleid. De school gebruikt de schoolgids onvoldoende om belanghebbenden, onder wie ouders, te informeren over de kwaliteit die zij gerealiseerd heeft. Zij benoemt wel de uitstroomresultaten van leerlingen, maar verbindt er geen kwalitatief oordeel aan. Ook rapporteert zij te beperkt over de effecten van de verbeteractiviteiten (indicator 1.8). Systeem van leerlingenzorg, functionaliteit van de handelingsplannen en opbrengsten De afgelopen jaren heeft de school hard gewerkt om een nieuwe zorgstructuur in te voeren en de handelingsplannen te verbeteren. Deze inspanningen hebben succes gehad. De school heeft de tekortkomingen binnen het aspect systeem van leerlingenzorg en functionaliteit van de handelingsplannen grotendeels opgeheven. De evaluatie van de uitvoering van de handelingsplannen door de commissie voor de begeleiding (cvb) vraagt in een aantal opzichten verdere aanscherping. In juni 2010 stelde de inspectie vast dat het systeem van leerlingenzorg onvoldoende dienstbaar was aan het bereiken, bepalen en verantwoorden van opbrengsten van leerlingen. Omdat de plannen slechts een beperkt aantal doelen bevatten, was van een planmatige aansturing op het complete onderwijsaanbod te weinig sprake. De school kon onvoldoende aantonen hoe zij in overeenstemming met ouders aan de totale ontwikkeling van de leerlingen werkte en verantwoorde keuzes maakte om de schoolloopbaan optimaal te laten verlopen. Met de nieuwe zorgstructuur en de verbeterde handelingsplannen is de kwaliteit van het systeem van leerlingenzorg zichtbaar toegenomen. De plannen zijn nu volledig en functioneel. Ze bevatten in voldoende mate de leerinhouden en afspraken, die de leraren in de lessen tot uitvoering brengen. Tijdens voortgangscontrolebesprekingen stellen de intern begeleider en de groepsleraar vast op welke wijze zij beter kunnen inspelen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen om geconstateerde problemen op te lossen. De school hanteert daarbij heldere formats om de onderwerpen en resultaten van deze besprekingen vast te leggen. Pagina 9 van 11
Dit is een goede werkwijze in het kader van zorg, waarbij de belemmerende en bevorderende kindfactoren centraal staan. In het kader van begeleiding voert de cvb als geheel echter onvoldoende de regie over de totale ontwikkeling van de leerling en neemt zij bij de start van een nieuwe planperiode te weinig het initiatief om de uitvoering van de handelingsplannen van alle leerlingen te evalueren (indicator 3.8). Daarbij moet zij inzichtelijk maken hoe voornemens om schoolfactoren te beïnvloeden in relatie staan tot de doelen uit de handelingsplannen, de toetsresultaten en het beoogd perspectief van de leerling. Bovendien kan de school de factor onderwijstijd specifieker benoemen als middel om doelen (alsnog) te realiseren. De school kan op dit moment niet aantonen dat leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen. De verbeterde handelingsplanning gekoppeld aan leerroutes en uitstroombestemmingen, de introductie van ontwikkelingsperspectieven en de inventarisatie van opbrengstgegevens zijn wel stappen in de goede richting. Daarnaast moeten school en inspectie normen en criteria formuleren om aan de resultaten van de leerlingen een oordeel te kunnen verbinden (indicator 11.4). Onderwijsleerproces Omdat de inspectie bij het onderzoek in juni 2010 overwegend positief oordeelde over de aspecten van het onderwijsleerproces, besloot zij bij dit onderzoek slechts haar eerdere oordelen te verifiëren. Op twee punten wijken de huidige bevindingen en conclusies van de vorige af. De afstemming van de onderwijstijd is nu onvoldoende, maar de school weet inmiddels beter te bevorderen dat leerlingen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces. In juni 2010 benoemde de inspectie bij de afstemming van de onderwijstijd enkele belangrijke aandachtspunten. Goede praktijkvoorbeelden bij het vso, gaven de doorslag voor een voldoende op de indicator. Daarnaast bestond de verwachting dat in het nieuwe schoolplan en de verbeterde handelingsplannen het beleid en de inzet van onderwijstijd een duidelijke plek zouden krijgen. Aan die verwachting heeft de school echter onvoldoende voldaan. Daardoor blijven de goede voorbeelden slechts initiatieven van enkele leraren, waar anderen kansen onbenut laten om de tijd bewust en doelgericht af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen (indicator 6.4). Tijdens de lesobservaties lieten de leraren in voldoende mate zien dat zij de leerlingen stimuleren om zelfstandig te werken, zelfverantwoordelijk te leren en samen te werken. Leerlingen uit de diplomagerichte stroom leren plannen en op hun werk en proces te reflecteren. De leerlijn leren leren vormt het uitgangspunt en zorgt voor een opbouw en doorgaande lijn. Wet en regelgeving De inspectie constateerde de volgende tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften: - In strijd met artikel 40b, eerste lid van de WEC is de inbreng van de medische deskundigheid in de commissie voor de begeleiding onvoldoende gewaarborgd. Bij de voortgang is de medisch deskundige slechts op afroep betrokken. - In strijd met artikel 40, eerste lid van de WEC vraagt de school in de schoolgids een verplichte bijdrage voor deelname aan ivio-examens. - In strijd met de richtlijnen van artikel 7 van het onderwijskundig besluit WEC beschikt de school niet over een stagebeleidsplan. Pagina 10 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT Tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de vso-afdeling van Het IvOO het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Tekortkomingen in de naleving De inspectie heeft enkele tekortkomingen vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. In verband hiermee geeft zij het bevoegd gezag de onderstaande opdrachten. Het bevoegd gezag ziet erop toe dat: Uit een brief van de directie van de school en een stagebeleidsplan als bijlagen bij een brief van het bestuur van 27 maart 2012 maakt de inspectie op dat de school maatregelen getroffen heeft om onderstaande tekortkomingen op te heffen. de school maatregelen treft om de inbreng van medische deskundigheid in de cvb te waarborgen en dat zij de inspectie vóór 1 april 2012 over deze maatregelen informeert. De school is met de GGD-Zuid Limburg overeengekomen dat de schoolarts in ieder geval dit schooljaar 2011/2012 structureel bij de commissie voor de begeleiding betrokken is. Voor het komende schooljaar zal de school opnieuw afspraken moeten maken; de school de ouders nog dit schooljaar 2011/2012 informeert, dat zij niet verplicht zijn tot het betalen van een geldelijke bijdrage voor deelname van hun zoon of dochter aan ivioexamens. Een afschrift van deze kennisgeving zendt het bevoegd gezag vóór 1 juli 2012 aan de inspectie. De school zegt de inspectie toe dat zij de ouders nog dit schooljaar informeert dat de geldelijke bijdrage voor deelname aan ivio-examens een vrijwillige bijdrage betreft. Zij zendt de inspectie vóór 1 juli 2012 een afschrift van deze kennisgeving; de school de inspectie vóór 1 april 2012 een stageplan toezendt dat de stage beschrijft volgens de wettelijke richtlijnen en als onderdeel van het onderwijsaanbod van de school. De school heeft de inspectie een stagebeleidsplan, versie schooljaar 2011/2012 toegezonden en geeft aan dit plan jaarlijks te willen actualiseren. Pagina 11 van 11