EuroRAP Road Protection Score Samenvatting Verkeersveiligheid staat hoog op de Europese en de Nederlandse agenda. Het European Road Assessment Programme (EuroRAP) wil eraan bijdragen om de verkeersveiligheid te verbeteren. EuroRAP beoogt weggebruikers te informeren over onveilige wegen en wegbeheerders ertoe aan te zetten hun wegen veiliger te maken. EuroRAP is een Europees samenwerkingsverband waarin onder andere automobielclubs en wegbeheerders vertegenwoordigd zijn. De organisatie richt zich op het beoordelen van de infrastructuur op het gebied van verkeersveiligheid De Road Protection Score (RPS) is één van de twee programma s die hiervoor zijn ontwikkeld. De RPS beoordeelt de veiligheid van infrastructuur aan de hand van fysieke wegkenmerken. Het betreft één uniform systeem voor heel Europa waardoor de resultaten van verschillende landen met elkaar vergelijkbaar zijn. De RPS werkt vanuit de gedachte dat ongevallen niet altijd kunnen worden voorkomen, maar dat de afloop niet dodelijk hoeft te zijn. Het systeem geeft dus informatie over de vergevingsgezindheid van de weg. Deze wordt uitgedrukt in sterren: 1 voor onveilig, 4 voor veilig. De vergevingsgezindheid wordt bepaald aan de hand van de eigenschappen van de weg zoals obstakels langs de weg, geleiderails en de maximum snelheid. In Nederland zijn tot nu tot scores berekend voor de provinciale wegen van Zuid-Holland en Utrecht. Tevens is onlangs het gehele Rijkswegennet van road protection scores voorzien. Hieruit blijkt dat deze laatste over het algemeen beter scoren dan de provinciale wegen. De fysieke scheiding van de rijbanen is hiervoor een belangrijke reden. Frank Twiss, ANWB Martijn te Wierik, Mobycon Inleiding Verkeersveiligheid staat hoog op de Europese agenda. Dit is ondermeer te zien aan de klinkende doelstelling om het aantal verkeersdoden in 2010 te verlagen tot 20.000. Ook in 1
Nederland staat verkeersveiligheid een hot item. In 2010 moet het aantal doden en ziekenhuisgewonden in ons land zijn gedaald naar respectievelijk 750 en 17.000. Deze daling moet zich vervolgens voortzetten tot respectievelijk 580 en 12.250 in 2020. Om deze doelstellingen te bereiken zijn extra acties nodig. Het European Road Assessment Programme (EuroRAP) draagt hieraan bij. Het doel van EuroRAP is tweeledig: Weggebruikers te informeren over onveilige wegen in Europa. Wegbeheerders ertoe aan te zetten hun wegen veiliger te maken. EuroRAP is het vervolg op EuroNCAP. Was in dit laatstgenoemde programma het beoordelen van auto s op veiligheid de doelstelling, EuroRAP richt zich op het beoordelen van de infrastructuur. Het programma onderscheidt twee afzonderlijke programma s: Risk Mapping: het bepalen van risicocijfers aan de hand van ongevallendata. Road Protection Score (RPS): het beoordelen van de veiligheid van infrastructuur aan de hand van fysieke wegkenmerken. EuroRAP is een europees samenwerkingsverband waarin onder andere automobielclubs en wegbeheerders vertegenwoordigd zijn. Sponsors zijn onder andere de Europese Commissie, de Wereldbank en enkele particuliere partijen. De Road Protection Score is dus één van de twee instrumenten die de organisatie inzet om Europese wegen veiliger te maken. EuroRAP en ANWB De ANWB heeft bij haar leden onderzocht hoe belangrijk men verkeersveiligheid vindt. Tevens is gevraagd of men vindt dat een verbetering hiervan behoort tot het takenpakket van de vereniging. Gebleken is dat weggebruikers informatie over de veiligheid van wegen erg belangrijk vinden. Met name voor de vakanties wil men een route kunnen plannen zonder gebruik te maken van de gevaarlijke weggedeelten. Verkeersveiligheid blijft dus een onderwerp dat zeer aanspreekt. Dit betekent ook dat de verwachtingen van de weggebruiker ten aanzien van de veiligheid van wegen in Nederland erg hoog zijn. Mede hierom ondersteunt de ANWB EuroRAP en is dan ook één van de leden. De verenging ziet veel voordelen in het feit dat de Road Protection Score wijze in heel Europa op dezelfde wordt toegepast. Zij richt zich voornamelijk tot de toepassing van het systeem in Nederland. De Road Protection Score De meeste ongevallen ontstaan door menselijk gedrag. Dit brengt de realiteit met zich mee 2
dat niet alle ongevallen zijn te voorkomen. De RPS richt zich daarom op de afloop van ongevallen. Deze wordt voor een belangrijk deel bepaald door de vormgeving van de weg en de directe omgeving daarvan. Het systeem werkt dus vanuit de gedachte dat ongevallen niet altijd kunnen worden voorkomen, maar dat de afloop niet dodelijk hoeft te zijn. De RPS geeft dus informatie over de vergevingsgezindheid van de weg. Deze vergevingsgezindheid wordt uitgedrukt in sterren: 1 voor onveilig, 4 voor veilig. Een automobilist die rijdt in een 5 sterren EuroNCAPauto, alle verkeerregels naleeft en toch een ongeval krijgt, moet dit kunnen overleven op een 4-sterren weg. De RPS rekent dus met informatie over de eigenschappen van de weg. Voorbeelden hiervan zijn: obstakels langs de weg, geleiderails, breedte van (midden)bermen, de maximumsnelheid enzovoort. Het systeem is bedoeld om weggebruikers én wegbeheerders te voorzien van informatie over de veiligheid van de weg. Steeds meer wegbeheerders zien er de voordelen van in. De RPS is namelijk erg doorzichtig waardoor eenvoudig is vast te stellen waarom bijvoorbeeld een lage score wordt berekend. Vervolgens zijn ook de effecten van mogelijk te nemen maatregelen op de score eenvoudig te bepalen. De Road Protection Score in Nederland De ANWB werkt in samenwerking met Mobycon aan de toepassing van de RPS in Nederland. Dit heeft tot nu toe geleid tot het berekenen van scores voor de provinciale wegen van Zuid-Holland en Utrecht. Tevens is onlangs het gehele Rijkswegennet van road protection scores voorzien. Om de berekeningen te kunnen uitvoeren is informatie over de eigenschappen en vormgeving van de weg nodig. In Zuid-Holland en Utrecht is deze informatie met name verkregen door middel van weginspecties. De gegevens zijn dus op straat verzameld en vastgelegd in databases. Voor de Rijkswegen waren deze inspecties niet nodig. Gebruik kon worden gemaakt van bestaande informatiebronnen waarvan WEGGEG en KernGIS de belangrijkste zijn. Hiervoor is de samenwerking gezocht met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Een vertaalslag maakte het mogelijk om de benodigde gegevens uit deze databases over te hevelen naar de RPS-database. Aan de hand hiervan zijn vervolgens de scores berekend. De eerste resultaten Zoals te verwachten was scoren de rijkswegen over het algemeen beter dan de provinciale 3
wegen. Dit geldt met name voor de autosnelwegen. Over het algemeen kan gesteld worden dat dit voornamelijk het gevolg is van de fysieke scheiding van de rijbanen en het feit dat alle kruisingen ongelijkvloers zijn. Het gehele provinciale wegennet van Zuid-Holland is met behulp van de RPS beoordeeld. Meer dan 80% hiervan scoort 3 of 4 sterren. Specifieker: 31% behaald 4 sterren, 52% behaald 3 sterren. De overige 17% komt niet verder dan 2 sterren. Dit betekent dat wegvakken met 1 ster niet voorkwamen. De gemiddelde score bedraagt 3 sterren. De resultaten met betrekking tot het provinciale wegennet van Utrecht zijn helaas nog niet openbaar. Gesteld kan echter worden dat deze in grote lijnen een met Zuid-Holland vergelijkbaar beeld laten zien. De eerste resultaten met betrekking tot het Rijkswegennet laten beduidend betere resultaten zien. Veruit de meeste wegvakken scoren 4 sterren: 71%. Vervolgens scoort 27% 3 sterren en slechts 1% behaalt 2 sterren. Wegvakken met 1 ster komen niet voor. Zoals verwacht komen de lagere scores vooral voor op rijkswegen zonder gescheiden rijbanen. Bij deze eerste scores moeten echter twee belangrijke kanttekeningen worden gemaakt. Ten eerste hebben de berekeningen plaatsgevonden voor alle hoofdrijbanen. Dit betekent dat open afritten, verzorgingsplaatsen, parkeerbanen en dergelijke achterwegen zijn gelaten. Met name de op- en afritten vormen hierbij een discussiepunt omdat hier relatief veel ongevallen voorkomen. Bij het ontwikkelen van de RPS rekensystematiek zijn de op- en afritten buiten beschouwing gelaten. Deze keuze is bewust gemaakt omdat, over het hele Europese autosnelwegennet gezien, op- en afritten relatief weinig voorkomen. Dit is echter niet het geval in Nederland. Om deze reden maakt de ANWB zich sterk om deze verbeteringsslag aan te brengen in de volgende versie van de rekensystematiek. De tweede kanttekening heeft te maken van de actualiteit van de gebruikte gegevens. In Nederland wordt hard gewerkt aan de verbetering van het Rijkswegennet. Sommige verbeteringen zijn al uitgevoerd, maar de gewijzigde eigenschappen en vormgeving zijn nog niet verwerkt in de gegevensbestanden. In deze gevallen wordt een onterecht lage score berekend omdat het probleem inmiddels al is verholpen. Mede om deze reden is het belangrijk om de gegevens over het Rijkswegennet zo actueel mogelijk te houden De toekomst De RPS is sterk in ontwikkeling. Niet alleen in Europa, maar wereldwijd worden hiermee ervaringen opgedaan. Dit zal leiden tot een verbetering van het systeem, waarmee de bruikbaarheid voor weggebruikers én wegbeheerders wordt vergroot. 4
Om dit moment wordt binnen EuroRAP hard gewerkt aan een verbeterde versie van de rekensystematiek. Hierin worden ten eerste bekende problemen en/of tekortkomingen verholpen, zoals bijvoorbeeld het probleem met op- en afritten. Vervolgens wordt het systeem ook verder uitgebreid. De huidige RPS bekijkt de weg slechts vanuit de ogen van de automobilist. In de toekomst wordt het echter mogelijk om voor meerdere weggebruikers een score te berekenen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld vrachtauto s motorrijders en fietsers. Het toevoegen van deze laatste categorie heeft vooral voor Nederland veel meerwaarde. Daarom zal de ANWB in nauwe samenwerking met de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) hierin een voortrekkersrol spelen. De ANWB spant zich in nauwe samenwerking met Mobycon in om de toepassing van de Road Protection Score in Nederland verder uit te bereiden. Hierbij moet ten eerste worden gedacht aan de overige provincies. Echter, ook voor de wegen de in beheer zijn bij gemeenten en waterschappen heeft het systeem een belangrijke meerwaarde. 5