Afdeling ECM Monitor Toerisme en Recreatie 2010 De vrijetijdsmarkt in : stand van zaken en ontwikkelingen
Monitor Toerisme en Recreatie 2010 De vrijetijdsmarkt in : stand van zaken en ontwikkelingen Opdrachtgever: Provincie
Monitor Toerisme en Recreatie 2010 De vrijetijdsmarkt in : stand van zaken en ontwikkelingen Opdrachtgever: Provincie Michel Briene (Ecorys) Manfred Wienhoven (Ecorys)
Over Ecorys Met ons werk willen we een zinvolle bijdrage leveren aan maatschappelijke thema s. Wij bieden wereldwijd onderzoek, advies en projectmanagement en zijn gespecialiseerd in economische, maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling. We richten ons met name op complexe markt-, beleids- en managementvraagstukken en bieden opdrachtgevers in de publieke, private en not-forprofit sectoren een uniek perspectief en hoogwaardige oplossingen. We zijn trots op onze 80-jarige bedrijfsgeschiedenis. Onze belangrijkste werkgebieden zijn: economie en concurrentiekracht; regio s, steden en vastgoed; energie en water; transport en mobiliteit; sociaal beleid, bestuur, onderwijs, en gezondheidszorg. Wij hechten grote waarde aan onze onafhankelijkheid, integriteit en samenwerkingspartners. Ecorys-medewerkers zijn betrokken experts met ruime ervaring in de academische wereld en adviespraktijk, die hun kennis en best practices binnen het bedrijf en met internationale samenwerkingspartners delen. Ecorys Nederland hecht aan een duurzame bedrijfsvoering. Daarom printen wij standaard op FSCgecertificeerd papier. ECORYS Nederland BV Watermanweg 44 3067 GG Rotterdam Postbus 4175 3006 AD Rotterdam Nederland T 010 453 88 00 F 010 453 07 68 E netherlands@ecorys.com K.v.K. nr. 24316726 W www.ecorys.nl Ecorys Regio, Strategie & Ondernemerschap T 010 453 87 99 F 010 453 86 50 2 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Inhoudsopgave Voorwoord 5 Samenvatting 7 1 Inleiding 11 1.1 Achtergrond 11 1.2 Uitgangspunten en opzet monitor 11 1.3 Werkwijze 12 1.4 Leeswijzer 13 2 De vrijetijdsmarkt in belicht 15 2.1 Inleiding 15 2.2 Dagtochten 15 2.3 Overnachtingen 17 2.4 Conclusies 19 3 Toeristisch-recreatieve bestedingen 21 3.1 Inleiding 21 3.2 Totaalbeeld 21 3.3 Toeristisch-recreatieve bestedingen per marktsegment 22 3.3.1 Bestedingen tijdens dagtochten in eigenland 22 3.3.2 Vakanties in eigen land 23 3.3.3 Inkomend verblijfstoerisme 24 3.3.4 Zakelijk toerisme 25 3.4 Herkomst bestedingen 25 3.5 Samenvattend overzicht 26 4 Economische betekenis toerisme & recreatie 29 4.1 Inleiding 29 4.2 Economische betekenis toerisme voor provinciale economie 29 4.3 Vergelijking met andere economische sectoren 30 4.4 Samenvattend overzicht 31 5 Beeld per bestemmingsregio 33 5.1 Inleiding 33 5.2 Directe economische betekenis dagtochten 33 5.3 Directe economische betekenis vakanties 36 5.4 Directe economische betekenis zakelijk toerisme 38 5.5 Indirecte effecten per bestemmingsregio 41 5.6 Totaalbeeld bestemmingsregio s 41 Geraadpleegde bronnen 45 Bijlagen 49 Bijlage 1 Begrippenlijst 50 Bijlage 2 Onderzoeksverantwoording 53 Monitor Toerisme en Recreatie 2010 3
Bijlage 3 Toelichting IO-analyse 59 Bijlage 4 Uitsplitsingen per deelsegment 62 Bijlage 5 Uitsplitsingen per gemeente 73 4 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Voorwoord De Provincie werkt samen met haar provinciale toeristische partners aan de bevordering en stimulering van als aantrekkelijke verblijfsprovincie voor de eigen bevolking, maar zeker ook als toeristisch-recreatieve bestemming voor bezoekers elders uit Nederland en het buitenland. Het doel hiervan is helder: het aantrekken van meer bezoekers zorgt voor aanvullende bestedingen en is daarmee goed voor de provinciale economie. Ter ondersteuning van het toeristisch-recreatieve beleid laat de provincie sinds 2005 een Monitor Toerisme opstellen om inzicht te geven in de omvang en prestaties van de toeristisch-recreatieve sector in de provincie en de bijdrage van de sector aan de provinciale economie. In deze rapportage worden de nieuwe uitkomsten gepresenteerd van de Monitor Toerisme 2010. De uitkomsten van de nieuwe Monitor onderstrepen het economische belang van de vrije tijdseconomie voor de provinciale economie. In de sector gaat momenteel zo n 2,4 miljard om, terwijl de sector (omgerekend) goed is voor bijna 28.000 voltijdbanen. Vooral in het zakelijke segment en de markt voor dagtochten heeft inmiddels een stevige positie opgebouwd, maar binnen de vakantiemarkt verliest de provincie al langer terrein. Binnen ECORYS is de studie uitgevoerd door Michel Briene en Manfred Wienhoven. Vanuit de zijde van de opdrachtgever is het onderzoek gecoördineerd en begeleid door Arno Ruis. Uiteraard blijft ECORYS verantwoordelijk voor het eindresultaat. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 5
Samenvatting 1 Aanleiding en doel Plaatsbepaling Monitor Toerisme en Recreatie 2010 Sinds 2005 wordt de Monitor Toerisme en Recreatie periodiek gepubliceerd. In de Monitor Toerisme en Recreatie wordt inzicht gegeven in de omvang en prestaties van de toeristischrecreatieve sector in de provincie en de bijdrage van de sector aan de provinciale economie. Inzicht in de omvang en prestaties van de sector is nodig ter onderbouwing van het gevoerde toeristisch recreatieve beleid in en om eerder gemaakte keuzen zonodig bij te stellen en aan te scherpen. In deze rapportage worden de uitkomsten gepresenteerd van de nieuwe Monitor Toerisme en Recreatie 2010. Eerdere versies van de monitor verschenen in 2006 en 2008. Met de nieuwe uitkomsten kan een beeld worden gegeven van de huidige stand van zaken van de toeristischrecreatieve sector in. Omdat de methodiek van deze derde meting vergelijkbaar is met die van eerdere metingen kunnen bovendien de ontwikkelingen over een langere periode inzichtelijk worden gemaakt. De Monitor Toerisme en Recreatie 2010 is net als de vorige metingen opgesteld door Ecorys in opdracht van de provincie. 2 Economische betekenis toerisme voor Toerisme genereert in circa 2,4 miljard aan bestedingen Het toerisme in de provincie genereert een aanzienlijke economische impuls. De totale toeristische omzet in 2009 bedroeg om en nabij de 2,4 miljard. Van dit bedrag is ongeveer 42% toe te schrijven aan het dagbezoek in de provincie, nog eens 55% aan het zakelijk toerisme en 3% aan verblijfstoerisme. Ten opzichte van 2007 zijn bestedingen met 3% gegroeid Ten opzichte van 2006/2007 zijn de bestedingen met bijna 3% toegenomen. Omdat de bestedingen voor Nederland als geheel een vergelijkbare groei hebben laten zien is het marktaandeel van met circa 8,1% gelijk gebleken. Binnen de sector is wel sprake van verschillen. Vooral in het zakelijke segment en de markt voor dagtochten heeft het beter gedaan dan het landelijke gemiddelde en heeft in deze segmenten inmiddels een stevige positie opgebouwd. De vakantiemarkt is daarentegen in bescheiden van omvang. Binnen dit segment verliest de provincie bovendien al langer terrein. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 7
Figuur 1 Ontwikkeling toeristische bestedingen provincie (x miljoen) 3.000 2.500 (+3%) 2.396 2.000 1.500 1.000 992 (+0,7%) (+6%) 1.342 2.2092.335 500 0 (-24%) 1.2161.269 922 985 71 81 62 Dagtochten Vakanties Zakelijk Totaal 2004/2005 2006/2007 2009 Sector goed voor bijna 24.000 toeristische banen De directe en afgeleide toeristisch-recreatieve bestedingen genereren in totaal bijna 24.000 voltijdbanen. Indirect komen daar via de inkoop van allerlei goederen en diensten nog eens zo n bijna 4.000 voltijdbanen bij. De totale werkgelegenheid die omgaat in de sector of daar indirect verband mee houdt bedraagt daarmee circa 28.000 voltijdbanen. Ten opzichte van de vorige meting is de totale werkgelegenheid ongeveer gelijk gebleken. De eerder ingezette werkgelegenheidsgroei is hiermee onder invloed van de afremmende economie derhalve tot stilstand gekomen. 3 Toerisme als onderdeel van de provinciale economie Toerisme één van groeisectoren In de provincie is de toeristische sector in termen van werkgelegenheid vergelijkbaar met sectoren zoals de industrie en bouwnijverheid. Een vergelijking voor de sector met de werkgelegenheidsontwikkeling in andere sectoren van de provinciale economie laat zien dat de sector dat de toeristische sector eenzelfde groeitempo laat zien als de totale provinciale economie, maar sneller groeit dan traditionele sectoren als landbouw en industrie. De zakelijke diensten blijft net als vorige jaren groeisector nummer één voor de provincie. 8 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Figuur 2 Werkgelegenheidsgroei per activiteit in de periode 2004-2008 (indexcijfer 2004 = 100) 140 120 100 80 60 40 20 0 Toerisme Landbouw Industrie Bouw Zakelijke diensten Overig Totaal 1 op de 18 banen in de provincie is toeristisch In totaal zijn in de provincie circa 675.000 personen werkzaam. Uitgaande van de hiervoor genoemde werkgelegenheid van 24.000 voltijdbanen en rekening houdend met het feit dat in de sector relatief veel in deeltijd wordt gewerkt, zijn de toeristische bestedingen goed voor 5,5% van de totale werkgelegenheid in de provincie. Daarmee komt 1 op de 18 banen in de provincie voort uit de toeristische bestedingen in de provincie. 4 Ontwikkelingen per bestemmingsregio Bestedingen vooral toegenomen in stad Binnen de provincie zijn de toeristische bestedingen in de afgelopen jaren vooral toegenomen in de Stad. Het zakelijk toerisme genereerde meer bestedingen ten opzichte van de vorige meting, terwijl ook het dagtochtensegment in termen van bestedingen is gegroeid over de periode 2007-2009. In onderstaand figuur wordt dit geïllustreerd aan de hand van de regionale verdeling van de bestedingen aan dagtochten, vakanties en zakelijke reizen over de verschillende deelregio s. Qua totale omvang van de toeristisch-recreatieve sector sluit de regio Vecht en Plassen de rijen. De se Heuvelrug blijft weliswaar dé vakantiebestemmingregio binnen de provincie maar vanwege een afname van de bestedingen kalft het vakantiesegment ook in deze regio steeds meer af. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 9
Figuur 3 Samenstelling, omvang en ontwikkeling bestedingen per bestemmingsregio Belang toerisme relatief groot in stad en se Heuvelrug Om het relatieve belang van de toeristisch recreatieve sector te illustreren is in onderstaand figuur het aandeel van de sector in de totale werkgelegenheid in de onderscheiden deelregio s inzichtelijk gemaakt. Zoals duidelijk wordt uit onderstaande kaart, is het belang van het toerisme relatief het grootst in de stad. Maar ook in de regio se Heuvelrug is een behoorlijk gedeelte afhankelijk van de met toerisme en recreatie samenhangende bestedingen. Voor de genoemde regio s komt respectievelijk circa 1 op de 14 en 1 op de 17 banen voor rekening van het toerisme. De regio Amersfoort en omgeving leunt verhoudingsgewijs wat minder op het toerisme. In dit gebied ligt deze verhouding op ongeveer 1:28. Omdat de werkgelegenheid in andere delen van de economie sterker is toegenomen heeft het toerisme voor de provincie als geheel maar ook in de onderscheiden deelregio s over genoemde periode aandeel verloren. Figuur 4 Aandeel toerisme in totale werkgelegenheid 10 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
1 Inleiding 1.1 Achtergrond Plaatsbepaling Monitor Toerisme en Recreatie 2010 Sinds 2005 wordt de Monitor Toerisme en Recreatie periodiek gepubliceerd. In de Monitor Toerisme en Recreatie wordt inzicht gegeven in de omvang en prestaties van de toeristischrecreatieve sector in de provincie en de bijdrage van de sector aan de provinciale economie. Inzicht in de omvang en prestaties van de sector is nodig ter onderbouwing van het gevoerde toeristisch recreatieve beleid in en om eerder gemaakte keuzen zonodig bij te stellen en aan te scherpen. In deze rapportage worden de uitkomsten gepresenteerd van de nieuwe Monitor Toerisme en Recreatie 2010. Eerdere versies van de monitor verschenen in 2006 en 2008. Met de nieuwe uitkomsten kan een beeld worden gegeven van de huidige stand van zaken van de toeristischrecreatieve sector in. Omdat de methodiek van deze derde meting vergelijkbaar is met die van eerdere metingen kunnen bovendien de ontwikkelingen over een langere periode inzichtelijk worden gemaakt. De Monitor Toerisme en Recreatie 2010 is net als de vorige metingen opgesteld door Ecorys in opdracht van de Provincie. 1.2 Uitgangspunten en opzet monitor Om een vergelijking door de jaren heen mogelijk te maken is voor de invulling van deze monitor aangesloten bij de opzet en uitwerking van eerdere versies van de monitor. De daarbij gehanteerde uitgangspunten staan uitgebreid beschreven in het achtergrondrapport Economische effectmeting recreatie en toerisme provincie, Blauwdruk en uitwerking methodiek (ECORYS, 2006). Dit rapport bevat onder meer een gedetailleerd stappenplan, maar ook een korte typering van de achterliggende (statistische) bronnen. Voor een goede interpretatie van de uitkomsten wordt een aantal belangrijke uitgangspunten en randvoorwaarden hieronder benoemd: Instrument voor monitoren beleid Het provinciale toeristisch-recreatieve beleid is verwoord in het actieplan Uit en thuis in de provincie 2005-2008. Het project sluit aan op het prioritair thema verhoging slagvaardigheid uit dit actieplan. Daarbij is een aantal maatschappelijke doelen (voor 2012) geformuleerd. De Monitor moet het mogelijk maken te bezien in hoeverre de uitvoering van het provinciale beleid op schema ligt en de geformuleerde doelstellingen voor 2012 ook daadwerkelijk worden gerealiseerd. Aansluiting bij bronnen Kennisbank Als onderdeel van de kennisbank worden periodiek de nodige gegevens verzameld. De monitor is bedoeld om gegevens uit deze verschillende bronnen te combineren en vanuit een economisch perspectief te ontsluiten. In de monitor hebben deze bronnen als uitgangspunt gediend.. Een evident voordeel van deze benadering is de waarborg voor een goede onderlinge vergelijkbaarheid van de uitkomsten met betrekking tot de omvang van de vrijetijdsmarkt op verschillende ruimtelijke schaalniveaus binnen een consistent kader. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 11
Afbakening sector De vrijetijdssector wordt daarbij afgebakend op basis van consumptieve bestedingen. Deze zijn in essentie de optelsom van alle uitgaven van binnen- en buitenlanders, tijdens één- of meerdaagse bezoeken en met uiteenlopende motieven (recreatie, vakantie, zakelijke ontmoetingen en dergelijke), en komen terecht in diverse economische sectoren van de lokale economie, variërend van horecavoorzieningen tot reisbureau en van boekhandel tot taxichauffeur. Ruimtelijk schaalniveau In de Monitor wordt niet alleen gekeken naar de provincie als geheel, maar ook naar de omvang van de sector op een lager geografische schaalniveau (toeristische- en bestemmingsregio s). Peildatum Als peildatum voor de eerdere metingen is uitgegaan van het tijdvak 2004/2005 en 2006/2007. Het peiljaar voor deze meting is 2009. 1.3 Werkwijze Hoofdlijnen methodiek In de economische literatuur is brede consensus over de wijze van aanpak van het in kaart brengen van de economische omvang van een sector. Startpunt is veelal het in beeld brengen van de te verwachten bestedingsimpuls vanwege de voorgenomen wijziging in het beleid. Deze bestedingsimpuls kan verder worden opgesplitst in een direct effect bij toeristische ondernemers in en afgeleide effecten die samenhangen met bestedingen die een gevolg zijn van de aanwezigheid van verblijfstoeristen of dagjesmensen in een bepaalde regio zonder dat die bestedingen een directe relatie hebben met de bestemming. Voorbeelden hiervan zijn bestedingen aan souvenirs en uitgaven voor boodschappen. De geraamde bestedingsimpuls dient vervolgens als basis voor het bepalen van de effecten in termen van toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Toepassing van een zogenaamde input/output (I/O)-analyse is een nette en breed geaccepteerde manier om de verdere doorwerking (indirecte effecten) naar toeleverende bedrijven te bepalen. Een I/O-tabel bevat de relaties tussen de verschillende sectoren van de economie. In deze nulmeting is op vergelijkbare wijze de economische omvang van de sector in beeld gebracht. Informatieverzameling: kennisbank toerisme en ondernemersenquête Uitgangspunt van de analyse vormen de verschillende statistische bronnen uit de kennisbank toerisme van de provincie (zoals CVO en CVTO), die op nationaal en provinciaal niveau informatie bevatten over omvang en performance van de toeristische sector in de provincie. Deze gegevens zijn aangevuld en zonodig verfijnd met behulp van regiospecifieke CBS-statistieken en andere relevante databronnen, waaronder de uitkomsten van een telefonische enquête onder toeristische ondernemers. Voor de vertaalslag naar directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde (en vervolgens naar de indirecte werkgelegenheid en toegevoegde waarde) is gebruik gemaakt van de interregionale I/O-tabel voor de provincie en de nationale input-output tabel. Regionalisering: pingegevens Rabobank Nederland Voor het bepalen van de regionale en lokale uitsplitsingen is voor de directe bestedingen per type dagtocht of type vakanties een keur van verdeelsleutels gebruikt die een goede indicatie geven waar deze bestedingen lokaal en regionaal terechtkomen. Voor het verder onderverdelen van de afgeleide bestedingen naar bestemmingsregio s en gemeenten, is een vrij unieke werkwijze 12 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
gevolgd waarbij dankbaar gebruik is gemaakt van gegevens van Rabobank Nederland over het aantal pintransacties en de gepinde bedragen in de detailhandel en horeca per gemeente. Verondersteld is dat de omvang van de pintransacties van de Rabobank een voldoende afspiegeling vormen voor deze verdeling en zodoende een nauwkeurig beeld geven van waar de afgeleide bestedingen terechtkomen. Hierbij is onderscheid gemaakt naar lokale en bovenlokale bestedingen, waarbij de bovenlokale bestedingen als verdeelsleutel gebruikt is. 1.4 Leeswijzer Het gebruik van de toeristisch-recreatieve voorzieningen in de Provincie staat centraal in hoofdstuk 2. In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de omvang van de markt in termen van bezoekersaantallen aan dagattracties e.d. en de overnachtingen in verblijfstoeristische accommodaties in de provincie. Hoofdstuk 3 gaat in op de omvang van de toeristisch-recreatieve bestedingimpuls. Hierbij wordt per marktsegment (dagtochten, vakanties, zakelijke toerisme) gekeken naar het niveau, de aard en de herkomst van de bestedingen. De werkgelegenheid en toegevoegde waarde voor de provinciale economie, komen in hoofdstuk 4 aan bod. Om een en ander in perspectief te kunnen plaatsen, wordt tevens een vergelijking gemaakt met andere economische sectoren, zodat het belang van recreatie en toerisme kan worden geduid en gewaardeerd. In hoofdstuk 5 staat de verdeling van de economische betekenis over de vijf bestemmingsregio s binnen de provincie (in casu Stad, se Heuvelrug, Amersfoort, Eemland en Vecht, en Overig ) centraal. Per bestemmingsregio wordt gekeken naar het gebruik van de voorzieningen, de omvang van de toeristische bestedingen en de hiermee samenhangende werkgelegenheid en toegevoegde waarde. Hoofdstuk 6 geeft tot slot in het kort een samenvattend beeld van de resultaten van deze tweede effectmeting. Het rapport wordt voorafgegaan door een samenvatting van de belangrijkste resultaten. Nadere informatie is opgenomen in de bijlagen. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 13
14 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
2 De vrijetijdsmarkt in belicht 2.1 Inleiding De vrijetijdsmarkt in bestaat uit de dagrecreatieve- en de verblijfstoeristische markt. In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de omvang en de ontwikkeling van deze beide deelmarkten en de totale vrijetijdsmarkt in de provincie. Om de ontwikkelingen op de juiste waarde te schatten wordt daar waar relevant een vergelijking gemaakt met de ontwikkelingen op nationaal niveau. 2.2 Dagtochten Dagtochtenmarkt in 2009 Meer dan 68 miljoen Nederlanders zowel inwoners uit de provincie als bezoekers uit de rest van het land brachten in 2009 een dagtocht in de provincie door. Figuur 2.1 geeft inzicht in de opbouw van de dagtochten in de provincie en Nederland in 2009 aan de hand van bezoekmotieven. Duidelijk wordt dat binnen de provincie min of meer sprake is van een evenwicht tussen enerzijds vrijetijdsactiviteiten in de buitenlucht met een voornamelijk recreatief karakter (openluchtrecreatie, waterrecreatie, zelf sporten e.d.) en anderzijds meer op de (binnen)steden georiënteerde vormen van vermaak (recreatief winkelen, attractie- en evenementenbezoek, cultuur en uitgaan). Binnen deze laatste categorie vinden vooral veel dagtochten met een uitgaansmotief plaats, maar ook funshoppen en cultuur zijn belangrijke bezoekmotieven. De verschillen met het landelijke beeld zijn klein, waarbij kan worden opgemerkt dat binnen de provincie relatief iets meer nadruk ligt op de segmenten uitgaan, cultuur en evenementen. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 15
Figuur 2.1 Dagtochten van Nederlanders in de provincie in 2009 naar bezoekmotief (%) Uitgaan 16% Overig (hobby's, verenigingen) 10% Openluchtrecreatie 12% Waterrecreatie 4% Zelf sporten 16% Cultuur 11% Evenementenbezoek 6% Attractiebezoek 7% Recreatief w inkelen 14% Bezoek sportw edstrijden 4% Aantal dagtochten (x 1.000) Provincie Nederland Openluchtrecreatie 8.062 11,8% 111.596 12,7% Waterrecreatie 2.818 4,1% 37.488 4,3% Zelf sporten 11.562 16,9% 161.854 18,4% Bezoek sportwedstrijden 2.702 4,0% 38.288 4,3% Recreatief winkelen 9.422 13,8% 124.142 14,1% Attractiebezoek 4.451 6,5% 57.522 6,5% Evenementenbezoek 4.051 5,9% 37.151 4,2% Cultuur 7.272 10,6% 94.082 10,7% Uitgaan 11.367 16,6% 134.553 15,3% Overig (hobby s, verenigingen) 6.656 9,7% 84.490 9,6% Totaal 68.362 100,0% 881.165 100,0% Bron: CBS Dagrecreatie 2006/2007, bewerking ECORYS Marktaandeel dagtochtenmarkt iets toegenomen tot 7,8% Het marktaandeel van de provincie in de nationale markt voor dagtochten in 2009 komt uit op 7,8%. Dat is ten opzichte van de vorige meting een kleine toename. De provincie dankt dit relatief hoge marktaandeel aan het feit dat een bovengemiddeld aantal dagjesmensen vanuit andere delen van Nederland naar de provincie komen. Ontwikkelingen dagbezoek Figuur 2.2 schetst de ontwikkeling van het dagbezoek door de jaren heen. De figuur illustreert de algemene tendens van een afnemende groei van het aantal dagtochten. Net als landelijk is het aantal dagtochten ten opzichte van de vorige meting redelijk constant gebleven. Uit de ontwikkeling van het marktaandeel is wel af te leiden dat de provincie er in 2009 in is geslaagd een iets groter deel van de markt naar zich toe te trekken. De winst in 2009 ten opzichte van 2007 wordt vooral geboekt in het attractie- en evenementenbezoek. 16 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Figuur 2.2 Ontwikkeling aantal dagtochten (x 1.000) en marktaandeel provincie 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1996 2002 2005 2007 2009 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Aantal dagtochten Marktaandeel 1996 2002 2005 2007 2009 Aantal dagtochten (x 1.000) 66.045 70.128 67.641 69.370 68.362 Marktaandeel 7,1% 7,2% 7,7% 7,7% 7,8% Bron: CBS Dagrecreatie, bewerking ECORYS 2.3 Overnachtingen Beeld voor 2009 In 2009 werden rond de 3,3 miljoen verblijfstoeristische overnachtingen in de provincie doorgebracht. Tabel 2.1 geeft de opbouw over de logiesaccommodaties weer. 40% van de overnachtingen vond plaats in een hotel of pension. Het aandeel overnachtingen in vakantiebungalows, campings en groepsaccommodaties bedroeg ca. 47%. Het restant overige overnachtingen vond plaats in een woning van een particulier, op een boot, etc. Tabel 2.1 Overnachtingen in logiesaccommodaties in 2009 (x 1.000) Provincie Nederland Marktaandeel Hotel, pension 1.308 31.481 4,2% Huisjescomplexen 893 37.440 2,4% Kampeerterreinen 556 44.046 1,3% Jeugd-, groepsaccommodaties 87 2.107 4,1% Overige logiesaccommodaties 442 13.520 3,3% Totaal 3.286 128.594 2,6% Bron: CBS, CVO, bewerking ECORYS Monitor Toerisme en Recreatie 2010 17
2009 moeilijk jaar voor verblijfsmarkt Figuur 2.3 illustreert dat 2009 een moeilijk jaar was voor het verblijfstoeristische bedrijfsleven in de regio. Ten opzichte van de 2006 werden ongeveer 29% minder overnachtingen de provincie doorgebracht. Deze daling van het aantal overnachtingen komt overeen met het landelijk beeld, alleen is de provincie duidelijk gevoeliger voor de conjunctuurdip die hieraan ten grondslag ligt dan gemiddeld. Daarnaast speelt mee dat in de provincie meer actief handhavend wordt opgetreden tegen permanente bewoning op recreatieterreinen, met als gevolg een scherpe daling in het aantal seizoensrecreatieve overnachtingen. Per saldo is hierdoor het marktaandeel afgenomen tot 2,6% in 2009. Figuur 2.3 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 Ontwikkeling aantal overnachtingen en marktaandeel provincie 2004 2006 2009 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Aantal overnachtingen Marktaandeel 2004 2006 2009 Aantal overnachtingen (x 1.000) 4.718 4.649 3.286 Marktaandeel 3,5% 3,5% 2,6% Bron: CBS, CVO, bewerking ECORYS Bezoekmotieven en herkomst In onderstaande figuur is het aantal overnachtingen verder opgesplitst naar bezoekmotief (vakantie of zakelijk) en naar herkomst van de bezoeker (binnen- of buitenland). Daaruit is op te maken dat voor de positie van de provincie op de markt voor binnenlandse vakanties in 2009 onder druk heeft gestaan. Dit blijkt uit de afname van het aandeel van de vakantieovernachtingen in het totale aantal overnachtingen en van het aandeel overnachtingen met als herkomst binnenland. 18 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Figuur 2.4 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Bezoekmotieven en herkomst verblijfstoeristen provincie Be zoek m otief Herkomst Vakanties Zakelijk bezoek Binnenland Buitenland 2004 2006 2009 2.4 Conclusies Uit voorgaande komt een wisselend beeld voor de prestaties van de vrijetijdsmarkt in de provincie in 2009 naar voren. Aan de ene kant wordt een zich in omvang stabiliserende dagtochtenmarkt geconstateerd, waarbij door een relatief goede prestatie het marktaandeel bovendien licht is toegenomen. Aan de andere kant zien we dat de verblijfstoeristische markt in 2009 een moeilijk jaar heeft gekend. Dit is vooral te wijten aan een daling van het aantal binnenlandse vakantiegangers dat de provincie aandeed. Hierdoor is het marktaandeel van de provincie op de verblijfsmarkt in Nederland gedaald. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 19
20 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
3 Toeristisch-recreatieve bestedingen 3.1 Inleiding Dit hoofdstuk schetst een beeld van de bestedingen die omgaan in de vrijetijdsmarkt in de provincie. Naast inzicht in de totale omvang van de bestedingsimpuls uit het dag- en verblijfstoerisme wordt ook de ontwikkeling zichtbaar gemaakt. Daarnaast worden de belangrijkste ontwikkelingen per marktsegment besproken. Het hoofdstuk sluit af met een nadere opsplitsing van de uitgaven naar stuwende bestedingen (de omzet in de toeristisch-recreatieve branche die voor rekening komt van bezoekers van buiten de provincie) en uitgaven van de eigen inwoners. 3.2 Totaalbeeld Markt van 2,4 miljard euro In 2009 werd door dagjesmensen, vakantiegangers en zakelijke toeristen een bedrag van 2,4 miljard euro uitgegeven in de provincie. Op nationaal niveau bedroegen de bestedingen rond de 29,9 miljard euro. Figuur 3.1 toont dat de bestedingen ten opzichte van de vorige meting licht zijn toegenomen. Het marktaandeel voor bleef ongewijzigd op 8,1%. Groei 2006-2009: 4% Figuur 3.1 geeft inzicht in de ontwikkeling van de bestedingen in de provincie. Ten opzichte van de vorige meting zijn de bestedingen met ongeveer 4%. Op nationaal niveau was in dezelfde periode eveneens sprake van een groei van 4%. Figuur 3.1 Ontwikkeling toeristisch-recreatieve bestedingen en marktaandeel 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 2004/2005 2006/2007 2009 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Totale bestedingen Marktaandeel 2004/2005 2006/2007 2009 Bestedingen (x mln.) 2.209 2.335 2.420 Marktaandeel 8,0% 8,1% 8,1% Bron: CBS, CVO, bewerking ECORYS Monitor Toerisme en Recreatie 2010 21
3.3 Toeristisch-recreatieve bestedingen per marktsegment 3.3.1 Bestedingen tijdens dagtochten in eigenland Dagbezoek goed voor 985 miljoen euro aan bestedingen In 2009 werd door dagjesmensen ruim 1 miljard euro in de provincie besteed. De provincie weet hiermee 7,8% van de totale bestedingen tijdens dagtochten in Nederland naar zich toe te trekken. Uitgaven naar bezoekmotieven Het dagbezoek laat zich uitsplitsen naar diverse bezoekmotieven. Onderstaande figuur geeft de opbouw van de uitgaven aan dagtochten voor Nederland als geheel en de provincie weer. Figuur 3.2 Bestedingen dagtochten naar bezoekmotief in 2009 Uitgaan 29% Overig 7% Openluchtrecreatie 6% Waterrecreatie 2% Zelf sporten 11% Bezoek sportw edstrijd 3% Cultuur 17% Recreatief w inkelen 11% Attractiebezoek Evenementenbezoek 7% 6% Bestedingen (x mln. euro) Provincie Nederland Marktaandeel Openluchtrecreatie 64,9 1.044,3 6,2% Waterrecreatie 23,4 300,5 7,8% Zelf sporten 110,9 1.524,3 7,3% Bezoek sportwedstrijden 32,5 460,0 7,1% Recreatief winkelen 109,8 1.446,4 7,6% Attractiebezoek 66,9 969,1 6,9% Evenementenbezoek 66,2 574,4 11,5% Cultuur 175,5 2.279,6 7,7% Uitgaan 298,8 3.560,2 8,4% Overig 66,9 834,1 8,0% Totaal 1.015,9 12.992,9 7,8% Bron: CBS, bewerking ECORYS Bijtelling winkelaankopen: 460 miljoen euro In het hiervoor genoemde bedrag zijn overigens niet alle tijdens een dagtocht gedane winkelaankopen in de provincie meegenomen. Dit type uitgaven valt buiten de definitie van bestedingen die het onderzoek Dagrecreatie van het CBS hanteert. In tegenstelling tot het CBS bevat het ContinueVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) wel informatie over de winkelaankopen. Uitgaande van gegevens over de gemiddelde bestedingen aan winkelaankopen naar bezoekmotief uit dit onderzoek dient rekening te worden gehouden met een additionele bestedingsimpuls voor de provincie van ruim 460 miljoen euro. Daarmee komen de totale bestedingen voor het dagtochtensegment dus inclusief winkelaankopen voor uit op bijna 1,5 miljard euro. 22 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Ontwikkeling dagtochtbestedingen Figuur 3.3 laat zien hoe de bestedingen in het dagtochtensegment zich door de jaren heen hebben ontwikkeld. Hieruit blijkt dat ten opzichte van de vorige meting zowel het bedrag dat door dagjesmensen in de provincie wordt uitgegeven als het marktaandeel van de provincie in de landelijke dagtochtenmarkt nagenoeg constant zijn gebleven. Dit duid erop dat een relatief stabiele positie in dit marktsegment heeft weten op te bouwen. Figuur 3.3 Ontwikkeling bestedingen dagtochten en marktaandeel 1.200 1.000 800 600 400 200 0 1996 2002 2005 2007 2009 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Totale bestedingen Marktaandeel 1996 2002 2005 2007 2009 Bestedingen dagtochten (x mln.) 482 851 922 985 1.016 Marktaandeel 7,2% 7,5% 7,8% 7,8% 7,8% Bron: CBS Dagrecreatie, bewerking ECORYS 3.3.2 Vakanties in eigen land In 2009 gaven Nederlanders ruim 2,7 miljard euro uit aan een (kort of lange) vakantie in eigen land. Slechts een fractie hiervan, 46 miljoen euro, landde in de provincie. Dit maakt duidelijk dat voor de provincie Utecht het vakantiesegment van alle segmenten binnen de vrijetijdsmarkt het minst sterk is vertegenwoordigd. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Noordzeebadplaatsen (vooral in Zeeland en Noord-Holland) en de bosrijke gebieden (Veluwe, Twente en Oost-Brabant/Noord- en Midden-Limburg) is de provincie geen traditionele vakantiebestemming. Hiervoor kwam al naar voren dat in 2009 de binnenlandse vakantieganger de provincie minder goed heeft weten te vinden. Dit is terug te zien in een afname van de bestedingen en een teruglopend marktaandeel. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 23
Figuur 3.4 Bestedingen van Nederlandse verblijfstoeristen naar type logiesaccommodatie Caravan, vouw w agen, camper 14% Jeugdherberg e.d. 4% Overig toeristisch 1% Zomerhuisjes e.d. 7% Kamperen 6% Boot 4% Overig seisoensrecreatief 3% Tent 8% Woning van een particulier 6% Zomerhuisjes e.d. 20% Pension, B&B 2% Hotel 28% 2004 2006 2009 Bestedingen (x mln.) 61 66 46 Marktaandeel 2,4% 2,6% 1,7% Bron: CBS, bewerking ECORYS 3.3.3 Inkomend verblijfstoerisme De bestedingen uit het inkomend verblijfstoerisme in de provincie bedroegen in 2009 ongeveer 16 miljoen euro. Dit is nog geen 1% van de totale bestedingen in dit marktsegment op nationaal niveau die rond de 1,9 miljard euro bedragen. Het segment is hiermee voor de provincie van relatief ondergeschikte betekenis. Figuur 3.5 Bestedingen inkomend toerisme naar type logiesaccommodatie 20% 1% 7% 72% Hotel, pension Bungalow, zomerhuisje Tent, caravan, camper Jeugd- en groepsaccommodatie 24 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
2004 2006 2009 Bestedingen (x mln.) 10 15 16 Marktaandeel 0,5% 0,8% 0,8% Bron: CBS, bewerking ECORYS 3.3.4 Zakelijk toerisme Net als bij eerdere metingen komt een fors deel van de totale toeristische bestedingen in de provincie voor rekening van eendaagse zakelijke bezoeken aan bijvoorbeeld dagcongressen, dagvergaderingen, cursussen in de provincie. Ten opzichte van de vorige meting zijn de bestedingen tijdens eendaags zakelijk verkeer redelijk constant gebleven op circa 1,1 miljard euro. De bestedingen die voortkomen uit het zakelijk bezoek met overnachting vertonen daarentegen een toename. De reden hiervoor is een toename van de uitgaven tijdens binnenlandse zakelijke reizen tot ca. 111 miljoen euro in 2009. De bestedingen vanuit het inkomend zakelijk toerisme zijn juist iets gedaald tot ca. 74 miljoen euro. Figuur 3.6 Bestedingen zakelijk-toerisme naar marktsegment 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 Binnenlands zakelijk zonder overnachting Binnenlands zakelijk met overnachting Buitenlands zakelijk met overnachting Totale besteding 2004 2006 2009 Binnenlands zakelijk zonder overnachting Binnenlands zakelijk met overnachting Buitenlands zakelijk met overnachting Bron: CBS, CVO, bewerking ECORYS Bestedingen (x mln.) Marktaandeel 2004 2006 2009 2004 2006 2009 1.035 1.094 1.157 11,4% 11,5% 11,6% 116 95 111 7,3% 6,7% 7,7% 65 80 74 7,7% 9,3% 9,0% 3.4 Herkomst bestedingen Om de vrijetijdsmarkt in de provincie te positioneren geeft onderstaande tabel de herkomst van de bestedingen weer. Op grond van de herkomst van de bezoekers worden de bestedingen die voortkomen uit het toeristisch bezoek aan de provincie geraamd op ca. 1,4 miljard. Daarmee is ongeveer 59% van de totale bestedingen afkomstig van buiten de provincie. De overige 41% komt voor rekening van inwoners uit zelf. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 25
Tabel 3.1 Herkomst bestedingen in provincie in 2009 Totale bestedingen (x mln. euro) Herkomst van buiten de provincie Bestedingen van buiten de provincie (x mln. euro) Dagtochten en vakanties 1.078 37% 395 1. dagtochten in eigen land 1.016 34% 345 2. vakanties in eigen land 46 76% 35 3. buitenlanders in Nederland 16 100% 16 Zakelijk-toeristisch 1.342 76% 1.026 4. binnenlands zakelijk zonder overnachting 1.157 75% 868 5. binnenlands zakelijk met overnachting 111 76% 84 6. buitenlands zakelijk met overnachting 74 100% 74 Totaal 2.420 59% 1.421 Bron: CBS, bewerking ECORYS 3.5 Samenvattend overzicht In tabel 3.2 zijn de toeristisch-recreatieve uitgaven in de provincie en Nederland nog eens samengevat. Tabel 3.2 Ontwikkeling toeristische bestedingen per marktsegment Nederland Marktaandeel 04/ 05 06/ 07 200 9 04/ 05 06/ 07 200 9 04/ 05 06/ 07 200 9 Dagtochten en vakanties 16.20 17.02 17.67 993 1.066 1.078 6,1% 6,3% 6,1% 7 4 5 1. dagtochten in eigen land 11.85 12.61 12.99 922 985 1.016 7,8% 7,8% 7,8% 9 9 3 2. vakanties in eigen land 2.569 2.571 2.775 61 66 46 2,4% 2,6% 1,7% 3. buitenlanders in 1.779 1.833 1.908 10 15 16 0,5% 0,8% 0,8% Nederland Zakelijk-toeristisch 11.49 4 11.79 7 12.28 3 1.216 1.269 1.342 10,6 % 10,8 % 10,9 % 4. binnenlands zakelijk zonder overnachting 9.080 9.522 10.01 3 1.035 1.094 1.157 11,4 % 11,5 % 11,6 % 5. binnenlands zakelijk met 1.576 1.413 1.453 116 95 111 7,3% 6,7% 7,7% overnachting 6. buitenlands zakelijk met 838 862 817 65 80 74 7,7% 9,3% 9,0% overnachting Totaal 27.70 1 28.82 1 29.95 8 2.209 2.335 2.420 8,0% 8,1% 8,1% 26 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Monitor Toerisme en Recreatie 2010 27
4 Economische betekenis toerisme & recreatie 4.1 Inleiding Op basis van de becijferde toeristisch-recreatieve uitgaven, beschrijft dit hoofdstuk de economische betekenis van de vrijetijdsmarkt in de provincie. Allereerst wordt de betekenis van de sector in termen van werkgelegenheid en toegevoegde waarde gepresenteerd. Vervolgens wordt een vergelijking gemaakt met andere economische sectoren. Ook de werkgelegenheidsontwikkeling komt aan bod. Het hoofdstuk sluit af met een samenvattende overzichtstabel. 4.2 Economische betekenis toerisme voor provinciale economie Werkgelegenheid Tabel 4.1 geeft inzicht in de werkgelegenheid die ontstaat als direct gevolg van de bestedingen in de toeristisch-recreatieve sector in Nederland en de provincie in het bijzonder. Tevens opgenomen is de indirecte werkgelegenheid bij allerlei toeleverende bedrijven als gevolg van de inkoop van allerlei goederen en diensten. Dit type effecten is vastgesteld op basis van een zogenaamde input-output analyse en geeft samen met de directe werkgelegenheid het totale werkgelegenheidseffect weer. Tabel 4.1 Werkgelegenheid naar marktsegment (in voltijdbanen) Nederland Direct Indirect Totaal Direct Indirect Totaal Dagtochten 115.150 69.210 184.360 8.930 1.580 10.510 Vakanties 42.780 25.580 68.360 700 120 820 Zakelijk-toeristisch 120.090 71.160 191.250 14.260 2.250 16.510 Totaal 278.020 165.950 443.970 23.890 3.950 27.840 Bron: CBS, bewerking ECORYS Toegevoegde waarde De bijdrage van de toeristisch-recreatieve sector aan het nationaal product (welvaart) wordt geraamd op ruim 20,5 miljard euro. De impuls in de provinciale economie bedraagt bijna 1,3 miljard euro. Dit volgt uit de bepaling van de toegevoegde waarde (de omzet minus de waarde van de ingekochte goederen en diensten) die de sector vertegenwoordigt. Tabel 4.2 geeft inzicht in de directe en totale bijdrage van de sector aan de nationale economie en de economie in de provincie. Tabel 4.2 Toegevoegde waarde naar marktsegment (x mln. euro) Nederland Direct Indirect Totaal Direct Indirect Totaal Dagtochten 5.450 3.500 8.950 439 91 530 Vakanties 1.960 1.190 3.150 28 2 30 Zakelijk-toeristisch 5.250 3.120 8.370 618 112 730 Totaal 12.660 7.810 20.470 1.085 205 1.290 Bron: CBS, bewerking ECORYS Monitor Toerisme en Recreatie 2010 29
4.3 Vergelijking met andere economische sectoren Belang toerisme in provinciale economie Figuur 4.1 geeft inzicht in de betekenis van de toeristisch-recreatieve sector in de economie van de provincie. De sector is goed voor 5,5% van de totale werkgelegenheid in de provincie. Dit betekent dat 1 op de 18 banen in de provincie voorkomt uit de toeristische bestedingen in de provincie. Figuur 4.1 Aandeel toerisme in totale werkgelegenheid provincie 5,5% 1,3% 6,3% 5,8% 51,1% 30,0% Toerisme Landbouw Industrie Bouw Zakelijke diensten Overig Toerisme één van groeisectoren In de provincie is de toeristische sector in termen van werkgelegenheid vergelijkbaar met sectoren zoals de industrie en bouwnijverheid. De toeristische sector groeit in eenzelfde tempo als de totale provinciale economie, maar sneller dan traditionele sectoren als landbouw en industrie. De zakelijke diensten blijft net als vorige jaren groeisector nummer één voor de provincie. Figuur 4.2 Werkgelegenheidsontwikkeling in (PV) in de periode 2004-2009 (indexcijfer, 2004=100) 140 120 100 80 60 40 20 0 Toerisme Landbouw Industrie Bouw Zakelijke diensten Overig Totaal 30 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
4.4 Samenvattend overzicht In tabel 4.3 zijn de gegevens over de toeristisch-recreatieve werkgelegenheid in Nederland en de provincie samengevat. Tabel 4.3 Ontwikkeling toeristisch-recreatieve werkgelegenheid per marktsegment (in voltijdbanen) Nederland 04/ 05 06/ 07 2009 04/ 05 06/ 07 2009 Dagtochten 187.600 186.540 184.360 10.630 10.610 10.510 Vakanties 67.900 66.610 68.360 980 1.090 820 Zakelijk-toeristisch 192.060 189.150 191.250 16.140 16.130 16.510 Totaal 447.560 442.300 443.970 27.750 27.830 27.840 Bron: CBS, bewerking ECORYS Monitor Toerisme en Recreatie 2010 31
32 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
5 Beeld per bestemmingsregio 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de uitkomsten van de monitor gepresenteerd voor de onderscheiden toeristische bestemmingsregio s. Net als in de voorgaande versie van de monitor is daarbij uitgegaan van de volgende regio-indeling: Stad ; se Heuvelrug; Amersfoort; Vecht en plassen; Overig. Op het niveau van deze gebieden wordt in dit hoofdstuk gekeken naar de omvang en het belang van het toerisme. Per bestemmingsregio kijken we naar de omvang van de sector in termen van dagtochten en overnachtingen, de directe en afgeleide bestedingen en de werkgelegenheid die hiermee samenhangt. Het hoofdstuk sluit af met een totaalbeeld voor de verschillende bestemmingsregio s. 5.2 Directe economische betekenis dagtochten Dagtochten per bestemmingsregio Onderstaand figuur geeft een totaaloverzicht van het aantal dagtochten in de verschillende bestemmingsregio s. Het figuur en de bijbehorende tabel laat zien dat veruit de meeste dagtochten (circa 26 miljoen) plaatsvinden in de stad. Deze regio heeft hiermee een aandeel van circa 38% in het totaal van de provincie. Belangrijke motieven zijn recreatief winkelen, uitgaan en cultuur. De se Heuvelrug is wederom goede tweede met ca. 18 miljoen dagbezoeken oftwel een aandeel in het provinciale totaal van bijna 16%. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 33
Figuur 5.1 Dagtochten naar bestemmingsregio en bezoekmotief (2009) Bestemmingsregio Aantal dagtochten (x mln.) Aandeel (in %) Stad 26,1 38,1% Amersfoort e.o. 8,9 13,0% se Heuvelrug 18,3 26,7% Vecht en Plassen 4,3 6,4% Overig 10,8 15,8% Totaal 68,4 100,0% Bron: CBS, bewerking ECORYS Ontwikkeling dagtochten Figuur 5.2 toont de ontwikkeling van het aandeel van de bestemmingsregio s in het totale aantal dagtochten in de provincie. Hoewel in de vorige meting nog sprake was van kleinere verschuivingen ten opzichte van de voorgaande periode is nu sprake van een meer bestendig beeld. 34 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Figuur 5.2 Ontwikkeling aandeel bestemmingsregio s in totaal aantal dagtochten in de provincie Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 2005 2007 2009 Bron: CBS, bewerking Ecorys Bestedingen aan dagtochten De dagtochten leverden de provincie in 2009 in totaal circa 1 miljard euro aan bestedingen op. Onderstaande figuur geeft inzicht in de omvang en ontwikkeling van de dagtochtbestedingen per bestemmingsregio. Daaruit is op te maken dat de stad koploper is wat betreft dagtochtbestedingen in de provincie en ten opzichte van 2007 haar positie op de dagtochtmarkt wederom verder heeft weten te versterken. Figuur 5.3 Ontwikkeling bestedingen aan dagtochten per bestemmingsregio (x miljoen euro) Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 2005 2007 2009 Bron: CBS, bewerking Ecorys Werkgelegenheid en toegevoegde waarde Onderstaande tabel geeft een overzicht van de directe werkgelegenheid en de verdeling van de toegevoegde waarde over de verschillende bestemmingsregio s. De cijfers vinden hun grondslag in de hiervoor beschreven bestedingsimpulsen per bestemmingsregio. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 35
Tabel 5.1 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde dagtochten per bestemmingsregio Directe werkgelegenheid (voltijdbanen) Directe toegevoegde waarde (x mln. euro) 2005 2007 2009 2005 2007 2009 Stad 3.660 3.750 3.750 168 179 185 Amersfoort e.o. 1.230 1.170 1.180 26 26 26 se 2.300 2.280 2.220 105 108 108 Heuvelrug Vecht en 570 560 530 56 56 58 Plassen Overig 1.280 1.270 1.250 59 60 61 Totaal 9.040 9.030 8.930 414 429 438 Bron: CBS, bewerking ECORYS 5.3 Directe economische betekenis vakanties Vakantieovernachtingen: beeld voor 2009 De geografische spreiding van de ruim 3,5 miljoen vakantieovernachtingen in verblijfsaccommodaties in de provincie is opgenomen in onderstaand figuur. Uit de figuur (en de tabel) is op te maken dat veruit het grootste deel van de overnachtingen neerslaat in het se Heuvelrug gebied. Voor een belangrijk deel gaat het daarbij om overnachtingen op kampeer- en huisjesterreinen. In de stad wordt door vakantiegangers nagenoeg altijd overnacht in een hotel. De andere regio s laten meer spreiding in het aantal overnachtingen naar type accommodatie zien. Figuur 5.4 Vakantieovernachtingen naar bestemmingsregio en logiesaccommodatie 36 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Aantal Hotel/ Kampeerterreinewoningeaccommo- Recreatie- Groeps- Overig Totaal overnachtingen (x pensions 1.000) daties Stad 53 6 13 0 65 137 Amersfoort e.o. 35 49 16 30 106 235 se 102 567 362 57 59 1.147 Heuvelrug Vecht en Plassen 14 173 159 0 58 405 Overig 38 98 5 0 99 240 Totaal 242 893 556 87 387 2.164 Bron: CBS, CVO, bewerking ECORYS Ontwikkeling vakantieovernachtingen Ten opzichte van 2006 is het aantal vakantieovernachtingen in de provincie in 2009 fors teruggelopen. Voor 2009 bedroeg het aantal overnachtingen nog maar 2,2, miljoen tegenover 3,6 miljoen overnachtingen in 2006. Onderstaande figuur schetst de ontwikkeling per bestemmingsregio. Deze laat zien dat de se Heuvelrug in 2009 haar positie in de provincie als verblijfsregio weliswaar heeft behouden maar in absolute zin fors terrein heeft moeten prijsgeven. Figuur 5.5 Ontwikkeling aandeel bestemmingsregio s in totaal aantal vakantieovernachtingen Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 2004 2006 2009 Bron: CVO, CBS, bewerking Ecorys Vakantiebestedingen Onderstaande figuur geeft (de ontwikkeling van) de bestedingen die samenhangen met de vakanties die Nederlanders en buitenlanders doorbrengen in de verschillende bestemmingsregio s in de provincie weer. Goed zichtbaar is dat de se Heuvelrug van alle regio s veruit de meeste uitgaven naar zich toe trekt. Dit was de vorige meting ook al zo. Ten opzichte van 2009 zijn de vakantiebestedingen in dit gebied wel fors afgenomen. Dit geldt overigens ook voor de andere regio s, waar eveneens sprake is van een geringe daling. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 37
Figuur 5.6 Ontwikkeling bestedingen aan vakanties per bestemmingsregio (x miljoen euro) Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 2004 2006 2009 Bron: CVO, CBS, bewerking Ecorys Werkgelegenheid en toegevoegde waarde De geregionaliseerde vakantiebestedingen zijn in onderstaande tabel vertaald naar werkgelegenheid en toegevoegde waarde. Het beeld dat hieruit ontstaat, komt in grote lijnen overeen met het beeld dat naar voren komt uit de bestedingen. Tabel 5.2 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde vakanties per bestemmingsregio Directe werkgelegenheid (voltijdbanen) Directe toegevoegde waarde (x mln. euro) 2004 2006 2009 2004 2006 2009 Stad 120 110 100 5 4 4 Amersfoort e.o. 90 90 90 5 7 4 se 480 480 320 19 19 13 Heuvelrug Vecht en 140 190 110 3 4 4 Plassen Overig 30 80 80 1 3 3 Totaal 860 950 700 33 37 28 Bron: CBS, bewerking ECORYS 5.4 Directe economische betekenis zakelijk toerisme Zakelijke overnachtingen: beeld voor 2009 Onderstaande figuur geeft inzicht in de ruimtelijke spreiding van het aantal zakelijke overnachtingen in de provincie en de ontwikkeling ten opzichte van de eerdere metingen over 2004 en 2006. Te zien is dat in en de se Heuvelrug de meeste overnachtingen plaatsvinden, gevolgd door de regio Amersfoort e.o. 38 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Figuur 5.7 Ontwikkeling aandeel bestemmingsregio s in totaal aantal zakelijke overnachtingen Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 2004 2006 2009 Bestemmingsregio Aantal overnachtingen (x 1.000) 2004 2006 2009 Stad 414 397 355 Amersfoort e.o. 207 169 207 se Heuvelrug 302 300 302 Vecht en Plassen 63 63 73 Overig 87 148 185 Totaal 1.073 1.077 1.122 Bron: CBS, CVO, bewerking ECORYS Belang zakelijk toerisme voor hotelwezen Gelet op het belang van het zakelijke segment voor het hotelwezen in de provincie, geeft onderstaand figuur het aandeel zakelijke hotelovernachtingen in het totale aantal overnachtingen in hotels per bestemmingsregio weer. Te zien is dat voor de provincie als geheel in 2009 circa viervijfde van alle overnachtingen in hotels een zakelijk motief heeft. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 39
Bestedingen tijdens zakelijke reizen De verdeling van de directe en afgeleide bestedingen tijdens zakelijke reizen per bestemmingsregio is opgenomen in figuur 5.8. Daaruit komt naar voren dat van alle bestedingen die samenhangen met het binnenlands en buitenlands zakelijk toerisme in de provincie, een belangrijk deel neerslaat in de stad. Maar ook in de regio s se Heuvelrug en overig levert het zakelijk toerisme een belangrijke impuls aan de economie. Meest bescheiden is de positie van de regio Vecht en Plassen. De figuur laat tevens zien dat het beeld ten opzichte van de eerdere metingen niet noemenswaardig is veranderd. Figuur 5.8 Ontwikkeling bestedingen tijdens zakenreizen per bestemmingsregio (x miljoen euro) Overig Vecht en Plassen se Heuvelrug Amersfoort e.o. Stad 0 100 200 300 400 500 600 700 2004 2006 2009 Bron: CBS, bewerking Ecorys 40 Monitor Toerisme en Recreatie 2010
Werkgelegenheid en toegevoegde waarde Een overzicht van de directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde per bestemmingsregio is opgenomen in onderstaande tabel. Tabel 5.3 Directe werkgelegenheid en toegevoegde waarde zakelijk toerisme per bestemmingsregio Directe werkgelegenheid (voltijdbanen) Directe toegevoegde waarde (x mln. euro) 2004 2006 2009 2004 2006 2009 Stad 6.070 6.130 6.270 252 258 272 Amersfoort e.o. 1.250 1.150 1.230 22 22 24 se 3.220 3.160 3.190 133 132 138 Heuvelrug Vecht en 520 520 550 52 48 53 Plassen Overig 2.870 2.970 3.020 120 125 131 Totaal 13.930 13.930 14.260 579 585 618 Bron: CBS, bewerking ECORYS 5.5 Indirecte effecten per bestemmingsregio De toeleveranciers van toeristische bedrijven bestaan uit een veelheid van bedrijven. Waar de indirecte effecten van de toeristische bestedingen in de provincie terechtkomen, is dan ook afhankelijk van de sectorstructuur per regio en de omvang van de verschillende sectoren per regio. Op basis van deze sectorstructuur en een onderverdeling van indirecte effecten naar sectoren ontstaat voor de indirecte effecten het volgende geregionaliseerde beeld: Tabel 5.4 Indirecte werkgelegenheid en toegevoegde waarde per toeristengebied Indirecte werkgelegenheid (voltijdbanen) Indirecte toegevoegde waarde (x mln. euro) 2004/2005 2006/2007 2004/2005 2006/2007 Stad 1.310 1.280 1.310 60,4 62,9 66,8 Amersfoort e.o. 640 640 640 30,2 31,3 32,8 se 880 910 880 42,8 44,6 44,7 Heuvelrug Vecht en 230 230 230 10,8 11,5 11,9 Plassen Overig 870 880 870 41,5 43,4 44,2 Totaal 3.930 3.940 3.930 185,7 193,8 200,4 Bron: CBS, bewerking ECORYS 5.6 Totaalbeeld bestemmingsregio s Opbouw bestedingen In dit hoofdstuk is gekeken naar de omvang en ontwikkeling van het toerisme in de verschillende bestemmingsregio s in de provincie. In onderstaand figuur wordt dit beeld geïllustreerd aan de hand van de regionale verdeling van de bestedingen aan dagtochten, vakanties en zakelijke reizen over de verschillende deelregio s. Monitor Toerisme en Recreatie 2010 41