Nicole Vogelzangs. Psychiatrie en EMGO + VU medisch centrum Amsterdam

Nicole Vogelzangs Psychiatrie en EMGO + VU medisch centrum Amsterdam

Ziektelast top 10 in 2030 Westerse landen 2030 Ziekte % DALYs * 1 Depressie 9.6% 2 Hartziekten 5.9% 3 Alzheimer, dementie 5.8% 4 Alcoholproblemen 4.7% 5 Diabetes 4.5% 6 Beroerte 4.5% 7 Gehoorproblemen 4.1% 8 Kanker 3.0% 9 Artrose 2.9% 10 Longziekten 2.5% * DALYs = disability-adjusted life years = verlies in levensjaren + verlies in kwaliteit van leven WHO: Mathers et al. Plos Medicine 2006

Ziektelast* in Nederland 1 Hartziekten 2 Angststoornissen 3 Beroerte 4 Depressie 5 Longziekten 6 Diabetes 7 Longkanker 8 Alcoholafhankelijkheid 9 Artrose 10 Dementie * in gezonde levensjaren (RIVM, Nationaal Kompas Volksgezondheid)

Depressie als risico factor voor CVD Bewijs uit systematische reviews Review # studies # personen RR Algemene bevolking Rugulies, 2002 11 36 549 1.64 Wulsin, 2003 10 28 737 1.64 Nicholson, 2006 21 124 509 1.81 Van der Kooy, 2007 28 ±80 000 1.60 Hartziekten populatie Barth, 2004 20 11 018 2.24 Van Melle, 2004 16 6 367 2.59 Nicholson, 2006 34 17 842 1.80

Depressie HPA-axis hyperactiviteit Metabool syndroom Cardiovasculaire ziekten

Metabool syndroom 3 van de volgende 5: Tailleomvang > 102 cm (mannen) > 88 cm (vrouwen) Triglyceriden 150 mg/dl HDL cholesterol < 40 mg/dl (mannen) < 50 mg/dl (vrouwen) Bloeddruk 130/85 mmhg of medicatie Nuchter glucose 110 mg/dl of medicatie

Zijn depressie & metabool syndroom geassocieerd?

Health, Aging, and Body Composition (ABC) studie Prospectieve cohort studie in algemene bevolking 3075 goedfunctionerende donkere (41%) en blanke (59%) oudere personen, 70-79 jaar Depressieve symptomen (CES-D; 20 items, 0-60) gemiddelde (SD) = 4.7 (5.3) Metabool syndroom: 39% Methoden Vogelzangs et al. J Gerontol (Med Sci) 2007

Depressieve symptomen & metabool syndroom Resultaten OR* 95% CI P Depressieve symptomen ^ 1.05 0.98-1.13.20 Blank 1.11 1.01-1.23.03 Donker 0.97 0.86-1.11.67 * OR per SD gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, SES, en leefstijl; ^ Rasinteractie Vogelzangs et al. J Gerontol (Med Sci) 2007

InChianti studie Methoden Prospectieve cohort studie in algemene bevolking 1155 mannen en vrouwen, 65 jaar en ouder 867 geïncludeerd in deze analyses Depressie (CES-D 20): 20% Metabool syndroom: 25% Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

Depressieve symptomen & metabool syndroom Resultaten OR* 95% CI P Depressieve symptomen 1.20 1.02-1.41.03 Depressieve stemming 1.30 0.88-1.90.19 * Gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, opleiding, leefstijl, chronische ziekten Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

Depressie & metabool syndroom Studie N Effect Dunbar, 2008 1690 + Gil, 2006 795 + (m) (v) Kinder, 2004 6189 + (v) (m) McCaffery, 2003 173 + (m) Miettola, 2008 416 + Skilton, 2008 1598 + Takeuchi, 2008 1215 + (m) Toker, 2007 3880 + (v) (m) Vaccarino, 2008 625 + (v) Viinamaki, 2009 223 + (m) (v) Maar,.

HUNT 2 studie 9571 deelnemers 20-89 jaar

Conclusies, tot zover Depressie en metabool syndroom lijken cross-sectioneel matig geassocieerd, maar het bewijs is enigszins inconsistent => Alleen in subgroepen van depressieve personen??

Speelt cortisol een rol in de associatie tussen depressie en het metabool syndroom?

Depressie, cortisol en Totale sample (N=867) metabool syndroom Gecorrigeerd* OR 95%CI P Depressieve symptomen 1.20 1.02-1.41.03 Depressieve stemming 1.30 0.88-1.90.19 24-h cortisol 1.18 1.01-1.38.04 Interactie depressie*cortisol.003 Geen depressieve stemming (N=688) 24-h cortisol 0.95 0.67-1.18.61 Depressieve stemming (N=179) InChianti studie 24-h cortisol 1.56 1.20-2.04.001 Correctie voor cortisol OR 95%CI P 1.11 0.94-1.32.23 1.13 0.76-1.68.55 * Gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, opleiding, leefstijl, chronische ziekten Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

Depressie, cortisol en metabool syndroom % metabool syndroom 50 42.2 p=.008 40 30 20 23.1 26.0 27.2 20.8 20.5 10 0 Depressieve klachten Geen depressieve klachten Hoog cortisol Gemiddeld cortisol Laag cortisol Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

Depressie, cortisol en metabole ontregelingen Taille Trig HDL Gluc Sys Dia Geen depressieve stemming 24-h cortisol β 0.03-0.10 0.05 0.16 0.01 0.01 p.50.01.17 <.001.87.78 Depressieve stemming 24-h cortisol β 0.18 0.25-0.16-0.7 0.05 0.06 p.02.001.04.39.53.46 * Gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, opleiding, leefstijl, chronische ziekten Vogelzangs et al. Psychoneuroendocrinology 2007

Metabool syndroom componenten Studie N Effect Component Dunbar, 2008 1690 + taille, HDL Gil, 2006 795 + (m) (v) taille (m), glu (v) Kinder, 2004 6189 + (v) (m) tri, bd (v) McCaffery, 2003 173 + (m) taille, tri, glu Miettola, 2008 416 + taille (v), glu (m) Skilton, 2008 1598 + taille, tri Takeuchi, 2008 1215 + (m) taille Toker, 2007 3880 + (v) (m) taille (v+m), glu Vaccarino, 2008 625 + (v) taille, tri Viinamaki, 2009 223 + (m) (v) -- Hildrum, 2009 9571 - taille

Belangrijkste metabole factor

Conclusies, tot zover Depressie en metabool syndroom lijken cross-sectioneel matig geassocieerd Cortisol speelt een belangrijke rol in de relatie tussen depressie en het metabool syndroom Wanneer depressie samengaat met hypercortisolemie, is de kans op metabool syndroom een stuk hoger Meeste bewijs voor overgewicht component van het metabool syndroom

Voorspelt depressie het ontstaan van metabool syndroom?

Depressie => metabool syndroom? Studie N Effect Component Raikkonen, 2007 425 + (v) -- Goldbacher, 2007 429 + (v) taille Vanhala, 2009 1294 + (v) (m) HDL

Health ABC studie 2088 mannen en vrouwen met BMI en CT scan voor visceraal vet op baseline en na 5 jaar Leeftijd 73.4 (2.8) jaar Vrouw 53% Donker 36% Depressie 4% BMI 27.3 (4.7) Verandering in BMI 0.0 (1.8) Visceraal vet 144 (65) cm 2 Verand. in visceraal vet -6.5 (40) cm 2 Vogelzangs et al. Arch Gen Psychiatry 2008

Depressie en veranderingen in visceraal vet en BMI cm 2 Visceraal vet BMI 8 0.4 4 0-4 3.4 0.2 0-0.2-0.03 0.06-8 - 6.9-0.4 Geen depressieve klachten Depressieve klachten * Gecorrigeerd voor baseline visceraal vet én BMI, sociodemografie, leefstijl en gezondheidsindicatoren Vogelzangs et al. Arch Gen Psychiatry 2008

Conclusies Depressie => MetS Oudere personen met depressieve symptomen ontwikkelen meer visceraal vet over 5 jaar => Onafhankelijk van BMI => Geen verandering in BMI Vogelzangs et al. Arch Gen Psychiatry 2008

Volgt depressie op het metabool syndroom?

Metabool syndroom => depressie? Studie N OR Component Akbaraly, 2009 5232 1.38 taille, tri, HDL Koponen, 2008 604 2.20 HDL Mast, 2008 1796 1.70 HDL, glu

Risico op nieuwe depressie (24%) Health ABC studie; geen depressie op baseline; 5-jaar follow-up N=2540 Algemene obesitas MANNEN * N=1233 HR a 95%CI P BMI 1.17 1.00-1.37.05 % lichaamsvet 1.17 1.01-1.34.04 Abdominale obesitas Tailleomvang 1.19 1.03-1.39.02 Sagittale diameter 1.20 1.05-1.37.007 Visceraal vet 1.17 1.04-1.31.009 VROUWEN * N=1307 HR a 95%CI P 0.99 0.91-1.09.87 0.98 0.89-1.08.65 1.01 0.92-1.11.82 1.04 0.93-1.15.53 1.01 0.90-1.13.84 a Gecorrigeerd voor sociodemografie, leefstijl en ziekten; * P geslachtinteracties:.05-.11; geen rasinteracties Vogelzangs et al. J Clin Psychiatry 2010

Risico op nieuwe depressie MANNEN N=1233 HR a 95%CI P - IN ÉÉN MODEL - BMI 1.10 0.92-1.31.29 Visceraal vet 1.17 1.03-1.33.01 a Gecorrigeerd voor sociodemografie, leefstijl en ziekten Vogelzangs et al. J Clin Psychiatry 2010

Visceraal vet en nieuwe depressie % met nieuwe depressie 30 20 Mannen: HR = 1.33 (1.00-1.77) Vrouwen: HR = 1.04 (0.82-1.32) Mannen, visc. vet Vrouwen, visc. vet Vrouwen, normaal Mannen, normaal 10 0 0 1 2 3 4 5 jaren Vogelzangs et al. J Clin Psychiatry 2010

Visceraal vet en nieuwe chronische depressie % met nieuwe chronische depressie 15 10 Mannen: HR = 2.04 (1.25-3.34) Vrouwen: HR = 1.21 (0.82-1.78) Mannen, visc. vet Vrouwen, visc. vet Vrouwen, normaal 5 Mannen, normaal 0 0 1 2 3 4 5 jaren Vogelzangs et al. J Clin Psychiatry 2010

InChianti studie 655 personen zonder depressie op baseline Metabool syndroom: 23% Depressie (CES-D 20) tijdens follow-up: 26% 168 personen met depressie op baseline Metabool syndroom: 31% Depressie (CES-D 20) tijdens follow-up: 75% Metingen na 3 en 6 jaar

Metabool syndroom & nieuwe depressie OR 95%CI p Metabool syndroom 1.07 0.69-1.66.76 Tailleomvang 1.31 1.08-1.59.006 Triglyceriden 1.09 0.92-1.30.33 HDL cholesterol 0.92 0.76-1.12.39 Systolische bloeddruk 0.93 0.77-1.12.43 Diastolische bloeddruk 0.90 0.75-1.09.27 Glucose 1.04 0.87-1.24.69 Aantal metabool syndroom componenten 1.00 0.85-1.17.97 a Gecorrigeerd voor sociodemografie, leefstijl en ziekten

Metabool syndroom & beloop van depressie OR 95%CI p Metabool syndroom 2.71 1.00-7.33.05 Tailleomvang 1.39 0.95-2.01.09 Triglyceriden 1.61 0.90-2.88.11 HDL cholesterol 0.72 0.49-1.06.10 Systolische bloeddruk 1.21 0.82-1.80.34 Diastolische bloeddruk 1.31 0.90-1.92.16 Glucose 1.02 0.63-1.66.93 Aantal metabool syndroom componenten 1.66 1.16-2.38.005 a Gecorrigeerd voor sociodemografie, leefstijl en ziekten

Conclusies: MetS => depressie Abdominale obesitas voorspelt depressie Metabole verstoringen voorspellen het persisteren van depressie => Metabole depressie (!?)

Overall conclusies Depressieve ouderen met hoge cortisolwaardes hebben meer kans op metabool syndroom Depressieve ouderen ontwikkelen meer buikvet Buikvet voorspelt ontstaan van depressie bij mannen Combinatie van metabole ontregelingen voorspelt blijven bestaan van depressie

Vicieuze cyclus Depressie HPA-as hyperactiviteit Visceraal vet Metabool syndroom Hart- en vaatziekten

Klinische implicaties => Diagnose => Behandeling

Diagnose Depressie = heterogene stoornis - Etiologie - Verschijningsvorm Definiëren van subgroepen van depressie gebaseerd op link tussen etiologie, genetische aanleg, klinische kenmerken en beloop

Metabole depressie Buikvet Cholesterol + Bloeddruk Chronisch beloop

Behandeling Toegespitst op subgroepen i.p.v. alle depressieven => Standaard depressie behandeling combineren met behandeling van metabole ontregeling (medicatie, leefstijlinterventie) => Verminderen depressieve klachten & voorkomen secundaire lichamelijke ziekten!???

Bedankt! co-auteurs: Brenda Penninx VS Gretchen Brenes Sandra Giannelli Stephen Kristchevsky Marco Pahor Suzanne Satterfield Eleanor Simonsick Kristine Yaffe Aartjan Beekman Luigi Ferrucci Tamara Harris Anne Newman Susan Rubin Matthew Schrager Kristen Suthers Amsterdam Marijke Bremmer Hannie Comijs Dorly Deeg Miranda Dik Witte Hoogendijk Adrie Seldenrijk Italië Allessandro Ble Stefania Bandinelli Fulvio Lauretani

Bedankt voor uw aandacht! E-mail: n.vogelzangs@ggzingeest.nl n.vogelzangs@vumc.nl