Evolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.

Vergelijkbare documenten
Mitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen).

Evolutie. Basisstof 4 thema 5

THEMA 5 BOEK 4 ORDENING EN EVOLUTIE. Biologie HAVO Drs. L. Grotenbreg

Antwoorden door een scholier 1825 woorden 28 februari keer beoordeeld

1. Fossielen, dood of levend?

Thema 5 Evolutie Basisstof 2 Evolutie van de mens

Antwoorden Biologie Thema 5

Samenvatting Biologie Thema 5 Erfelijkheid en Evolutie

1. Fossielen, dood of levend?

Lamarck. oudste jaarlagen ongewervelden, pas later gewervelden soorten langzaam veranderen nieuwe ontstaan

Paleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde.

Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens

Darwin en de evolutieleer

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie

2. We nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de Poema? A de Cheeta B de Europese lynx C de Huiskat D de Jaguar

GENETICA EN EVOLUTIE. Pearson Basisboek biologie VWO Hoofdstuk 3 Linda Grotenbreg (MSc.)

Voorbeelden organel: celkern, vacuole, mitochondriën en endoplasmatisch rediculum.

Examentrainer. Vragen. Een erfelijke ziekte

Samenvatting door F woorden 3 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou

Samenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1)

De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum:

Krokodil 32 Bruine rat 42 Konijn 44 Zijdeaapje 46 Chimpansee 48 Tabel 1

infprg03dt practicumopdracht 4

Werkstuk Biologie Evolutie theorie

Biologie (jaartal onbekend)

6.3. Samenvatting door W woorden 3 december keer beoordeeld. 1. De indeling van de levende natuur. Domeinen

4 A A N P A S S E N D O E T O V E R L E V E N

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie: evolutieleer 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn

Katholieke Universiteit Leuven, 2009! Samenstelling: Bert De Groef! Lay-out: Sylvia Grommen & Bert De Groef! Met de financiële steun van! vzw!

Samenvatting Biologie Thema 2

Evolutie. Ren Kolsteren ; Rik van Schaaik. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

2 Voortplanten met organen Bouw en werking van geslachtsorganen Werking van geslachtshormonen Afsluiting 31

6,4. Zie bijlage voor het complete werkstuk inclusief afbeeldingen. Werkstuk door een scholier 4237 woorden 15 november keer beoordeeld

11. o f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium

Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en

Examen Voorbereiding Evolutie

Onze bijzondere planeet De aarde is een bijzondere planeet. Er zijn in het heelal veel meer planeten. Leven op onze planeet is mogelijk door de zon.

Er groeit iets in Meise!

Bijlage VMBO-GL en TL 2006

<A> Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. <B> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine.

<A> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. <B> Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine.

Eindexamen biologie vmbo gl/tl II

Profielwerkstuk Geschiedenis Evolutie

Meercellig Tweezijdig symmetrisch Exoskelet. Dit is een stekelhuidige

1... is de bijdrage per individu van een genotype aan het aantal individuen in de volgende generatie. 2. De... heeft de waarde één min...

Boek 4 Thema 5 Ordening en Evolutie

Bijlage-VMBO-KB 2006 BIOLOGIE CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie b

Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO

Geschiedenis van de aarde

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:

Evolutie. Tommie Van Moorsel. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Evolutie, wat is dat nu feitelijk?!

Evolutie / biodiversiteit

Dat dit geen eenvoudige kwestie is, bewijzen volgende voorbeelden:

Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.

Evolutie vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Galerij van de Evolutie

Tijd van jagers en boeren

INHOUD Inleiding Onze gedachten bepalen wat we zien!... pag. 2 Wie God?... pag. 3 Er zijn soorten wetenschap... pag. 4 Wat gaat vanzelf?... pag.

ERFELIJKHEID. 1 N i e t a l l e m a a l h e t z e l f d e Afbeelding 17-2

Transparanten bij het vak Inleiding Adaptieve Systemen: Co-evolutie. M. Wiering

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.

DE APPEL VALT NIET VER VAN DE BOOM

Samenvatting Biologie H10 Evolutie

Evolutie. Bovenbouw VO

Project Darwin en Geloof

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 7 en 8

Activiteiten werkwinkel misconcepties

Module Basisgenetica. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2

inhoud Inleiding Wat is een fossiel? Hoe ontstaan fossielen? Paleontologie Beroemde fossielen Pluskaarten Bronnen Colofon en voorwaarden

Naam Klas Datum. Klaar met schieten? Sneller dan je buurman/-vrouw? Noteer hier je resultaten. Je bent gestart met 50 Dots van elke kleur.

ERFELIJKE INFORMATIE IN DE CEL

Evolutie vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

1: Wat is biologie? 2: Organisatieniveaus van de biologie

In de middeleeuwen vertrouwden de mensen bijna volledig op de kennis van de Grieken en op de Bijbel.

Evolutie. schepping. belangrijk! Wat geloof jij?

Beestige bundel van: 1

TIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis

DE CEL - SUBMICROSCOPISCH

Paragraaf Homologe chromosomen

Had Darwijn toch gelijk? - Wetenschappelijke kritiek op Darwins evolutietheorie!

Doelstelling 1: Je moet de organismen kunnen indelen in 4 rijken en van elk rijk de kenmerken kunnen noemen.

4 HAVO thema 4 Erfelijkheid EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Evolutie hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Samenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de

Inteelt en verwantschapsbeheer

Populatiegenetica van de mantelbaviaan Papio hamadryas, in Emmen en Amersfoort

*Een Heterotroof wil zeggen dat ze Organische stoffen nodig hebben om te kunnen leven. Deze nemen ze op uit de omgeving.

Toelatingsexamen arts geel Biologie Vraag 1

Inhoud - Introductie. De evolutietheorie Het ontstaan van leven De boom van leven Soorten komen en gaan Verwantschappen De toekomst?

AAN PASSEN DOET OVERLEVEN

3 Rundveefokkerij Melkproductiecontrole Selectie Fokwaardeschatting Inseminatieplannnen 69 3.

Tijd van jagers en boeren

Natuur In Zicht - Biodiversiteit

Module: Verwant of niet verwant - v456. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Info plus Algemeen. Project Dieren F- verrijking week 1

Docentenhandleiding. Afsluitende module. De tumor als evolutieproces

Determineren vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Biologie Vraag 1 <A> <B> <C> <D> Vraag 1. Dit zijn een aantal gegevens over een nucleïnezuur.

Transcriptie:

Evolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen. Evolutietheorie: Vanaf de 18 de eeuw. Het is niet te bewijzen, maar er zijn genoeg argumenten die deze theorie aannemelijk maken. Charles Darwin 1809 1882

De evolutietheorie gaat uit van: Veranderingen in genotype Natuurlijke selectie en Het ontstaan van nieuwe soorten

Individuen van een populatie planten zich onderling voort. Bij geslachtelijke voortplanting ontstaan telkens nieuwe genotypen. In het genotype kunnen er mutaties optreden. Geslachtelijke voortplanting + mutaties andere genotypen Invloeden vanuit het milieu Verschillende fenotypen

Slechts enkele nakomelingen worden volwassen en Krijgen op hun beurt nakomelingen, je hebt te maken met: Strenge selectie en overlevingskans.

Strenge selectie en overlevingskans, Hoe werkt het? Een organisme dat goed is aangepast aan het milieu, heeft een grote overlevingskans. Veel van zijn nakomelingen zullen in leven blijven en zich voortplanten. Het gunstige genotype wordt zo doorgegeven van ouders aan nakomelingen.

Veel verschillende genotypen en fenotypen verhogen de overlevingskans van een soort. De soorten kunnen dan steeds beter tegen de milieuomstandigheden. Mogelijke gevolgen: Oorspronkelijke vorm sterftuit. > De soort is dan veranderd. Oorspronkelijke vorm blijft leven. > Geen nieuwe soort, wel verschillende vormen van 1 soort.

Als de verschillende vormen van een soort van elkaar geïsoleerd raken, kunnen ze na een lange tijd ook niet meer zorgen voor vruchtbare nakomelingen. Er ontstaat dan van de verschillende vormen, nieuwe soorten. Het milieu veranderd langzaam aan één kant van het water. Er ontstaat een nieuwe soort en raakte geïsoleerd.

Een rood landschap. Iemand gaat op konijnen jagen, maar kan ze helaas niet zien. De populatie loopt geen gevaar, want het is goed aangepast aan het..

Bij de geslachtelijke voortplanting is er mutatie opgetreden, waardoor de...nu anders is geworden. Van de nakomelingen is het veranderd, waardoor ook het anders is. De jager komt na een tijdje weer jagen. De konijnen die nu groen zijn, worden dit keer wel gezien.

Door milieuomstandigheden is het landschap na tijd veranderd. Het is nu groen. Het is weer jaagseizoen, de..konijnen vallen nu op en worden allemaal gedood. De groene konijnen zijn nu een.. De.zijn uitgestorven.

Er is hier sprake van het ontstaan van nieuwe soorten. De jager zorgde voor de uitsterving van de rode konijnen. In de natuur vindt dit op een soortgelijke manier plaats, dit noem je...

Individuen van één soort verschillen van elkaar in genotype en in fenotype. Berkenspanner: 99% grijs 1% zwart

Individuen van één soort verschillen van elkaar in genotype en in fenotype. De industrialisatie leidde tot luchtvervuiling. De bomen werden bedekt met een laag roet. Tegenwoordig hebben de schoorstenen filters die roet tegenhouden. Berkenspanner: Berkenspanner: 99% grijs 1% Berkenspanner: grijs zwart 99% grijs zwart 1% zwart

De evolutietheorie gaat uit van: Veranderingen in genotype Natuurlijke selectie en Het ontstaan van nieuwe soorten Maak de opdrachten: 1 & 3 Camouflage PPT!

De evolutietheorie gaat uit van: Veranderingen in genotype Natuurlijke selectie en Het ontstaan van nieuwe soorten De aanwijzingen: Fossielen De argumenten: Overeenkomst in bouw Rudimentaire organen Overeenkomst in embryonale ontwikkeling

Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen, of afdrukken Hoe ontstaan van organismen fossielen? in gesteenten.

Sedimentlaag: geen zuurstof geen rotting Zeebodem stijgt en breekt af door geologische krachten.

Er wordt zelden fossielen van complete organismen gevonden. Doordat zachte delen te snel vergaan om te kunnen fossiliseren. Maar uit de gevonden delen maakt men een voorstelling, een reconstructie.

Amber: fossiel gemaakt van boomsap. Het fossiel van Archaeopterix (ca 150 MJG) Hij markeert de overgang van reptiel naar vogels. Marrella Splendens (ca 600-505 MJG) ± 2 cm groot

De argumenten: Overeenkomst in bouw Rudimentaire organen Overeenkomst in embryonale ontwikkeling

Overeenkomst in bouw: Overeenkomst in bouw Verschillende functie door aanpassing aan milieu Hebben waarschijnlijk een gemeenschappelijke voorouder gehad

Rudimentaire organen: Functie door aanpassing aan milieu verloren gegaan Bij verwante soorten hebben deze organen wel een functie Kunnen verdwijnen of gedeeltelijk blijven bestaan

Overeenkomst in embryonale ontwikkeling: In het begin lijken de embryo s sterk op elkaar Tijdens hun ontwikkeling gaan ze meer van elkaar verschillen Waarschijnlijk hebben de gewervelden een gemeenschappelijke voorouder

Maken opdracht: 4, 5 en 6

Je gaat twee documentjes en een poster maken over een periode!

Wordt weergegeven in een: Geologische tijdschaal Wordt verdeeld in: Tijdperken Perioden De tijd wordt weergegeven in: MJG; miljoen jaar geleden

Welke organisme is als eerst ontstaan? a) Reptielen of b) Zoogdieren Wanneer?

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder bezitten vertonen verwantschap. Een vermoedelijke afstammingsvolgorde van organismen wordt in een stamboom weergegeven. In een stamboon staat: - De ontwikkeling van een organisme - De verwantschap met andere organismen

Maak opdracht: 10

http://www.bioplek.org/6ath/6ath_evolutie.h tml