Werkstuk Biologie Evolutie theorie
|
|
- Erna Peeters
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Werkstuk Biologie Evolutie theorie Werkstuk door een scholier 2115 woorden 26 februari ,9 64 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding In onze huidige samenleving zijn er verscheidene theorieën aan het licht gekomen over de evolutie van de mens. Er wordt gezocht naar een verklaring van ons bestaan. Hoe is de mens geworden zoals we nu zijn. Verschillende theorieen worden belicht in deze essay. We hebben de generatio spontanea theorie die beweerd dat alles er al was en dat er niets is ontstaan. Deze theorie werd als onjuist bewezen door een fransman met de naam Pasteur in Een andere theorie is dat de schepping, zoals beschreven in de bijbel, waar is. Dat God alles en iedereen heeft geschapen in 7 dagen. Hier zijn de meningen sterk over verdeeld dus zullen we hier verder geen aandacht aan besteden! Dan is er nog een derde theorie namelijk die van een Brit Charles Darwin. Deze evolutietheorie gaat uit van verscheidenheid in genotypen, natuurlijke selectie en soortvorming door isolatie. Ik zal hier dieper op in gaan en de ideeën van Jos Verhulst uitleggen en mijn mening vormen naar aanleiding van de ideeën van deze twee mannen over de evolutie van de mens. Voor ik hiermee aan de slag kan gaan moet ik mezelf wel afvragen wat mijn eigen ideeën zijn over wat de evolutie theorie is en of ik het een beetje begrijp. Dit voor ik ook maar een letter gelezen heb over de theorie van Darwin of Verhulst. Deze essay zal dan ook bestaan uit een aantal onderdelen, mijn ideeën, Darwins ideeën, Verhulsts ideeën en mijn mening over die ideeën. Natuurlijk volgt er nog een conclusie maar laten we niet voorbarig zijn en bij het begin beginnen. Mijn ideeën Mijn ideeën over de evolutie theorie op dit moment zijn heel makkelijk te vertellen. Ik denk dat de evolutie theorie vooral gaat om het berijken van de perfecte organismen. Het gaat dan om het creëren van de beste en slimste en sterkste wezens. Dit hoeven niet per see mensen te zijn maar ik denk dat men daar in het algemeen toch wel vanuit gaat! In principe waren de ideeën van Hitler helemaal niet zo verkeerd wanneer je het puur op een biologisch wetenschappelijke manier beschouwd. Hij had een idee en ging ervan uit dat hij de beste mensen, het sterkste ras kon creëren door alleen maar Germanen in leven te laten. Dit is volgens mij niet helemaal waar de evolutie theorie om draait maar ik denk dat Hitler in die tijd best ver was met zijn ideeën over een ideaal en sterk ras. Pagina 1 van 5
2 Zelf denk ik dat er zoiets niet mogelijk is om te bereiken want dan zou je alles moeten weg vagen, evenals de beesten en de zwakke mensen onder ons. Wanneer er weinig mensen over blijven is er kans dat er geslachtsgemeenschap plaats vind tussen twee familieleden, en is de kans op een kind met een handicap groot, waardoor de mens uitsterft omdat de zwakkere geëlimineerd moeten worden, volgens deze theorie. Wanneer dan uiteindelijk ook de mens is uitgestorven zal blijken dat de mens niet het eindproduct zal zijn van de biologische evolutie! Charles Darwin Zoals ik al in mijn inleiding vertelde spreekt Darwin over drie aspecten die invloed hebben op de evolutie van de organismen. Ik zal ze bij deze alle drie even nader uitleggen: Verscheidenheid in genotypen. Wat het woordenboek verstaat onder genotypen is het volgende: Het gehele samenstel van de erfelijke factoren van elk levend wezen. Iedereen verschilt in genotypen van elk ander exemplaar van zijn soort. Bij geslachtelijke voortplanting worden de verschillende genen doorgegeven en zo ontstaat er een geheel uniek exemplaar van dat soort. Deze overdracht van de verschillende genen noemen we dan recombinatie. Hierbij treden mutaties op. Door deze mutaties en recombinaties is er dus een grote verscheidenheid van genotypen in een populatie. Hierdoor kan het dus gebeuren dat er in de zelfde populatie totaal verschillende exemplaren rondlopen, niet alleen verschillend qua genotypen maar ook qua fenotypen wat inhoud dat de uiterlijke kenmerken ook verschillen. Natuurlijke selectie. Veel dieren baren meerdere baby s tegelijkertijd omdat niet ieder kind het overleefd. De nakomelingen die wel groot worden planten zich op hun beurt weer voort en hun nakomelingen ook weer, zo gaat dit door tot in de oneindigheid. Hoe beter de organismen zich aanpassen aan het milieu hoe hoger de kans om te overleven. Individuen met gunstige genotypen hebben meer kans om te overleven dan individuen met een minder gunstig genotype. Door deze combinaties veranderen de organismen voortdurend en passen ze zich steeds beter aan aan de natuurlijke leefomgeving. Door een opeenvolging van mutaties kan het dus gebeuren dat er organisme ontstaan met een lange nek waarmee het bladeren kan eten van bomen waar andere dieren niet bij kunnen en dat geeft ze een grotere overlevingskans. Het gevolg kan zijn dat de voorouders, de oorspronkelijke organismen, uitsterven en alleen de mutanten blijven leven. Dit is dan een evolutie an dat soort. Dit kan dus inhouden dat over honderden jaren geen honden meer bestaan zoals wij die nu kennen maar alleen nog honden met een kale huid en oren die in het hoofd zitten en niet uitsteken, om maar een voorbeeld te geven. Wat ook een mogelijkheid is is dat beide vormen blijven bestaan, dus zowel de voorouders als de mutanten, hiervan zullen dan de organismen die zich het beste hebben aangepast aan het milieu meer voorkomen. Wanneer de voorouders en de mutanten zich onderling blijven voortplanten dan is de kans klein dat er nieuwe soorten ontstaan, je zult dan meerdere vormen van dezelfde populatie zien, zoals bij de katten en Pagina 2 van 5
3 honden. Hoe verscheidener de genotype van een individu hoe groter het aanpassingsvermogen hoogstwaarschijnlijk zal zijn en daarmee ook de kans om te overleven wanneer het milieu drastisch veranderd. Soortvorming door isolatie. Wanneer dieren van dezelfde soort niet meer in staat zijn om zich onderling voor te planten door bijvoorbeeld een scheiding van de leefgebieden zal er al snel te zien zijn dat de soorten zich aanpassen aan het milieu en zo twee verschillende soorten worden. Verandering van het milieu treed algauw op, dus wanneer er bijvoorbeeld een rivier of een weg tussen een leefgebied van een populatie ontstaat dan is het onmogelijk voor de individuen om zich onderling voort te planten. De nakomelingen zullen dan niet meer levensvatbaar zijn. Men denkt dat door de verandering van de aarde, zoals hij 200 miljoen jaar geleden was en heden ten dage, de verschillende diersoorten zijn ontstaan. De aarde zou er eerst als een geheel uit hebben gezien terwijl de landen en continenten tegenwoordig gescheiden worden door rivieren, bergen, zeeën enz. enz. De organismen zoals we die nu kennen zijn dus, volgens de theorie van Darwin, door mutaties, recombinaties, isolatie en natuurlijke selectie ontstaan uit de meest simpele levensvormen. Misschien zelfs wel uit de aller eenvoudigste, de eencelligen. Maar dan blijven een groot aantal wetenschappers met de vraag zitten hoe het komt dat de reptielen zijn geevolueert tot zoogdieren. Het lijkt onmogelijk maar nog steeds word er onderzoek gedaan naar bewijzen voor de grote en soms zelfs bizarre veranderingen die in de loop van ongeveer 3,8 miljard jaar hebben plaatsgevonden en nog steeds komen er antwoorden en nieuwe gegevens. Jos Verhulst Volgens Louis Bolk, en tevens volgens Verhulst, leven dieren gemiddeld even lang. Dat is dan niet in jaren maar in hartslagen. Hierdoor is het niet vreemd dat een olifant langer leeft dan een muis aangezien de hartslag van een muis vele malen vlugger gaat dan die van een olifant. Het gaat hierbij dus om hartslagen, maar hoe kun je dan verklaren dat de mensen gemiddeld, ruw geschat dan, drie keer zo lang leven dan andere zoogdieren? En waarom leeft een aapje van dezelfde grote als een kat langer? Het gaat allemaal om retardatie en hypermorfosis. Retardatie is een vertraging in de ontwikkeling. Bijvoorbeeld het haar van de mensen in vergelijking met het haar van apen. Apen hebben over het hele lichaam haargroei, de mensen ook maar in veel minder extreme mate. Bij onze haargroei heeft retardatie plaatsgevonden. Een apenfoetus heeft, wanneer het ongeveer 7 maanden is dezelfde haargroei als de mens, namelijk alleen een begroeid hoofd. Wanneer het ouder word zal er uitbreiding plaatsvinden en zal het hele lichaam bedekt worden. Bij mensen is er geen uitbreiding van de haargroei. Dit is een theorie die is geschreven door Louis Bolk. Verhulst kan zich hier niet comlpeet in vinden zoals vele biologen en wetenschappers met hem. De vraag Pagina 3 van 5
4 die bij een ieder rees was namelijk hoe Bolk dan verklaarde dat mensen in verhouding veel te lange benen hebben. Helaas had Bolk hier geen antwoord op. In het boek Der Erstgeborene komt Verhulst met een theorie van Steiner op de proppen. Hij beweert dan dat er hypermorfosis plaatsvind. Dit houdt in dat er een overontwikkeling optreed waardoor de benen uit proporties groeien. Er vindt dus constant retardatie en hypermorfosis plaats. Een vertraging tegenover een overontwikkeling. De hypermorfosis treed niet willekeurig op maar alleen in de lichaamsdelen die relatief laat tot ontwikkeling zijn gekomen. Hoe geretardeerder het organisme hoe sterker de armen en benen ontwikkeld zijn. Bij de mens als meest geretardeerd wezen, vind er dan nog een extra ontwikkeling van de benen plaats. Hieruit blijkt dus dat de lichaamsdelen die er het langst over doen om in hun ontwikkeling te komen ook het langste doorontwikkelen. Hieruit kunnen we concluderen dat dit de basisfenomenen lijken te zijn: In meer geretardeerde soorten treden minder dierlijke specificaties op. In meer geretardeerde soorten zijn de laatkomers in de ontwikkeling sterker ontwikkeld. Meer geretardeerde soorten leven langer. Wanneer we eens wat beter gaan kijken naar de overgang tussen minder en meer geretardeerde soorten kun je gaandeweg zien, vooral gekeken naar de bouw, dat alles functioneel beter op het andere aansluit. Bij mensen is dit goed te zien. Het Foramen magnum, het gat in de schedel waarlangs het ruggenmerg de verbinding maakt met de hersenen, verschuift bij apen meer naar de achterkant van de schedel, terwijl het bij de mens midden onderaan blijft, de afgeplatte borstkast en de zwaargebouwde lendewervels zijn noodzakelijk voor de mens om rechtop te blijven staan. Dit alles ontstaat door eenvoudige retardatie. Door de opgerichte houding word de ademhaling losgekoppeld van de voortbeweging waardoor wij in staat zijn te spreken. Zoals vele mensen misschien wel dachten ligt ons spraakvermogen niet aan de spraakorganen want dit zijn zeer ongespecialiseerde en geretardeerde organen. Het fenomeen spraak is dus voor alle wezens weggelegd wanneer ze zich zouden oprichten en de ademhaling losmaakt van de voortbeweging. De mens is het wezen dat ontstaat, wanneer de zoogdierenontwikkeling haar eigen logica volgt aldus Verhulst. Mijn mening Als ik mijn voorkeur uit moet spreken voor een van deze twee theorieën denk ik toch dat Darwin mijn stem krijgt. Verhulst heeft mooie verhalen en ook zeker hele interessante ideeën maar het is voor mijn idee niet logisch. Ik heb in mijn hoofd niet duidelijk kunnen krijgen Waarom er retardatie of hypermorfosis plaatvind. Soieso zou ik allebei de theorieën klakkeloos aan kunnen nemen maar ik vind Darwin beter onderbouwde argumenten hebben. Zijn theorie verklaart voor mij een hele hoop, waarom hebben sommige koeien bruine vlekken en andere zwarte. Waarom ziet niet elke hond er hetzelfde uit enz enz. Het is allemaal logisch opeenvolgend en ik ben het wel eens met het idee dat alles voortkomt uit het allerkleinste levende organisme wat ooit 3,8 miljard jaar geleden ergens leefde. Wat ik wel mooi vond om te lezen was het Pagina 4 van 5
5 stukje van Verhulst over de spraak. Ik zat me ineens te realiseren dat het dan wel heel logisch was waarom het zo moeilijk is om te praten en te sporten tegelijk! Wat Darwin doet is dat hij voornamelijk vanuit de natuur naar de evolutie kijkt en minder oog heeft voor de mens terwijl bij Verhulst alles om de mens draait en minder om de dieren en de natuur. Wat ik heel erg heb begrepen is dat de mens eigenlijk maar een soort toeval is. Wanneer er geen mutaties en recombinaties of retardaties en hypermorfoses plaats gevonden zouden hebben, zouden er geen mensen ontstaan zijn. Ik moet wel zeggen dat, hoewel ik niet heel erg overtuigd ben van de waarheden die schuilen in deze beide theorieën, ik toch wel meer vertrouwen heb in deze theorieën dan in de ideeën over de schepping of de generatio spontanea. Dat gelooft toch geen mens? Ik bedoel hoe kan alles er nou zo maar ineens zijn!? Nee ik ben het wat dat betreft volledig eens met Darwin. Conclusie Het zijn twee aannemelijke theorieën die totaal verschillende kijken geven op het ontstaan van de mens. Darwin denkt dat de mens een soort foutje is en dat wij zijn ontstaan door een vreemde mutatie van het DNA. Verhulst denkt dat de natuur al jaren en jaren bezig is de mens te creëren en dat wij het eindproduct zijn. Wij zijn het meest ontwikkelde organisme, volgens Verhulst is dat heel duidelijk maar ook Darwin wijst die kant op. Hoe gespecialiseerd en intelligent andere organismen ook mogen wezen, zij zullen zich nooit tot mens ontwikkelen. De beide theorieën zijn vooral op een verklarende manier geschreven, de ideeën woorden analytisch en theoretisch beschreven. Pagina 5 van 5
Evolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.
Evolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen. Evolutietheorie: Vanaf de 18 de eeuw. Het is niet te bewijzen, maar er zijn genoeg argumenten die
Nadere informatieTHEMA 5 BOEK 4 ORDENING EN EVOLUTIE. Biologie HAVO Drs. L. Grotenbreg
THEMA 5 BOEK 4 ORDENING EN EVOLUTIE Biologie HAVO Drs. L. Grotenbreg Basisstof 6 EVOLUTIE OVERTUIGINGEN TOT 1859 Ontstaan van het leven op aarde volgens de theorie van de schepping (Creationisme) Ontstaan
Nadere informatieMitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen).
Samenvatting door M. 1493 woorden 28 februari 2014 5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Genotype en fenotype Veel eigenschappen zijne erfelijk. Je hebt deze eigenschappen geërfd van
Nadere informatieLamarck. oudste jaarlagen ongewervelden, pas later gewervelden soorten langzaam veranderen nieuwe ontstaan
Evolutietheorie Creationisme Lamarck Jean-Baptiste de Lamarck (1744-1829) was één van de eersten die een wetenschappelijke hypothese opstelde over biologische evolutie. Zijn opvatting over de overerving
Nadere informatieWerkstuk Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde
Werkstuk Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde Werkstuk door een scholier 2441 woorden 4 april 2008 5,9 74 keer beoordeeld Vak Nederlands Ontstaan van leven in het heelal en de aarde
Nadere informatieDe Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1
De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk Blz. 1. Inleiding. 3 2. Uitleg evolutietheorie. 4/5 3. Betoog ontstaan leven op aarde.
Nadere informatie11. o - 8 ... ... ... ... f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium
o - 8 11. We hadden al gezien dat sommige dieren toevallig bepaalde voordelige eigenschappen hebben. Je kunt je voorstellen dat zo n dier-met-voordeel meer nakomelingen krijgt dan andere dieren. En die
Nadere informatieSamenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1
Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting door L. 887 woorden 16 juli 2013 7,1 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Samenvatting LV Over wondere feiten Hoofdstuk
Nadere informatie1. Fossielen, dood of levend?
1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten
Nadere informatieEn toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie
On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel
Nadere informatieDE APPEL VALT NIET VER VAN DE BOOM
BIG BANG EVOLUTIE ERFELIJKHEID DE APPEL VALT NIET VER VAN DE BOOM Erfelijkheid en evolutie DE APPEL VALT NIET VER VAN DE BOOM Doelstellingen Algemeen. Wetenschappelijk onderbouwde argumenten voor biologische
Nadere informatie2. We nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de Poema? A de Cheeta B de Europese lynx C de Huiskat D de Jaguar
14 C datering De techniek van werken met het verval van 14 C is afkomstig uit onderzoek naar de ouderdom van bepaalde fossielen. De halfwaardetijd van 14 C is 5730 jaar. Over dit onderzoek worden twee
Nadere informatie2 Voortplanten met organen Bouw en werking van geslachtsorganen Werking van geslachtshormonen Afsluiting 31
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voortplanten van genen 9 1.1 Genetica 9 1.2 Kruisingen 13 1.3 Crossing-over en mutatie 16 1.4 Erfelijkheid en praktijk 17 1.5 Inteelt en inteeltdepressie 21 1.6 Afsluiting
Nadere informatieinfprg03dt practicumopdracht 4
infprg03dt practicumopdracht 4 W. Oele 31 augustus 2008 1 Evolutie Het volgende citaat komt letterlijk van Wikipedia: Met evolutietheorie (soms ook wel evolutieleer genoemd) wordt de wetenschappelijke
Nadere informatieAntwoorden door een scholier 1825 woorden 28 februari keer beoordeeld
Antwoorden door een scholier 1825 woorden 28 februari 2005 6 511 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie Thema 5 Opdracht 1 1. Het uiterlijk is een fenotype van een organisme. 2. Alle erfelijke informatie
Nadere informatie1. Fossielen, dood of levend?
1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO
Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO Praktische-opdracht door Bieb 1397 woorden 18 mei 2017 6,2 4 keer beoordeeld Vak Biologie Nieuwe olifantensoort ontdekt in Afrika 1a: Wat zijn de wetenschappelijke
Nadere informatieDarwin en de evolutieleer
Darwin en de evolutieleer Joost Raeymaekers science4fun - 16 oktober 2009 Wie was Charles Darwin? - Een echte Engelsman uit de vorige eeuw (geboren in 1809) - Wetenschapper - Studeerde biologie, de leer
Nadere informatieSpreekbeurt ANW Evolutie van de mens
Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt door een scholier 2265 woorden 7 januari 2009 6,4 87 keer beoordeeld Vak ANW Evolutie van de mens. - Scheppingsverhaal. - Charles Darwin» evolutieleer.
Nadere informatieEvolutie. Basisstof 4 thema 5
Evolutie Basisstof 4 thema 5 Wat is evolutie? Planten en dieren zijn in de loop van een hele lange tijd stapje voor stapje ontstaan door het proces dat we evolutie noemen. Een zwaar bestaan eerste verschijnsel:
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Siamese Tweelingen
Praktische opdracht Biologie Siamese Tweelingen Praktische-opdracht door een scholier 1672 woorden 19 september 2003 7,2 111 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Voorwoord Hoofdstuk 1: Hoe ontstaan
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie: evolutieleer 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: evolutieleer 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 5 Erfelijkheid en Evolutie
Samenvatting Biologie Erfelijkheid en Evolutie Samenvatting door een scholier 1888 woorden 16 juni 2016 6,5 5 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1 De zichtbare eigenschappen (het uiterlijk) van een
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de
Samenvatting Biologie Thema 1 inleiding in de biologie Samenvatting door E. 1726 woorden 5 november 2013 7,7 20 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie hoofdstuk 1, wat is biologie?
Nadere informatieEvolutie. Tommie Van Moorsel. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/68381
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Tommie Van Moorsel 05 februari 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/68381 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieKeuzeopdracht Biologie Leertaken Hoofdstuk 5 en 7
Keuzeopdracht Biologie Leertaken Hoofdstuk 5 en 7 Keuzeopdracht door een scholier 1132 woorden 13 april 2004 5,1 32 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 5 Leertaak B Bij veel zoogdieren
Nadere informatieEvolutie. schepping. belangrijk! Wat geloof jij?
Evolutie schepping belangrijk! Van levensbelang van levensbelang Wat geloof jij? 1 1. Onze gedachten bepalen wat we zien. Zal een kleuter van vier jaar een boek zonder plaatjes mooi vinden? Nee, uiteraard
Nadere informatieThema 5 Evolutie Basisstof 2 Evolutie van de mens
Een populatie met een grote genetische diversiteit heeft een grote overlevingskans. De kans is groot dat enkele individuen de genen bezitten om een onbekende ziekteverwekker af te weren of om zich goed
Nadere informatieO n s e xua l r e p roduction
Samenva ing In deze dissertatie presenteer ik een nieuw punt van kritiek op de theorie van natuurlijke selectie. Kort gezegd, ik laat zien dat de problemen om seksuele reproductie te verklaren veel dieper
Nadere informatie3 Rundveefokkerij Melkproductiecontrole Selectie Fokwaardeschatting Inseminatieplannnen 69 3.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Veiligheidsvoorschriften 9 1.1 Genen en hun vererving 9 1.2 Genotype en fenotype 14 1.3 Erfelijke gebreken 18 1.4 Genfrequenties 25 1.5 Afsluiting 27 2 Fokmethoden 28 2.1
Nadere informatieEvolutie, wat is dat nu feitelijk?!
Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Heb je je wel eens afgevraagd waarom er zo veel verschillende soorten vlinders, vogels of vissen zijn? Waarom is er niet gewoon één soort van die dieren? Er is toch
Nadere informatieGENETICA EN EVOLUTIE. Pearson Basisboek biologie VWO Hoofdstuk 3 Linda Grotenbreg (MSc.)
GENETICA EN EVOLUTIE Pearson Basisboek biologie VWO Hoofdstuk 3 Linda Grotenbreg (MSc.) Evolutie GENETICA EN EVOLUTIE Overtuigingen over het onstaan van het leven tot 1859 Ontstaan van het leven op aarde
Nadere informatieINHOUD Inleiding Onze gedachten bepalen wat we zien!... pag. 2 Wie God?... pag. 3 Er zijn soorten wetenschap... pag. 4 Wat gaat vanzelf?... pag.
INHOUD Inleiding 1. Onze gedachten bepalen wat we zien!... pag. 2 2. Wie is God?... pag. 3 3. Er zijn soorten wetenschap... pag. 4 4. Wat gaat vanzelf?... pag. 6 5. Een paar feiten a.fossielen.. pag. 7
Nadere informatieProfielwerkstuk Geschiedenis Evolutie
Profielwerkstuk Geschiedenis Evolutie Profielwerkstuk door een scholier 3285 woorden 6 februari 2006 5,8 95 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding In de Bijbel wordt beschreven dat de aarde, mensen,
Nadere informatieEvolutie vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 23 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63374 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatie1: Wat is biologie? 2: Organisatieniveaus van de biologie
1: Wat is biologie? - Een organisme (o.a. dieren, planten en mensen) vertoont levensverschijnselen, zoals voortplanting en stofwisseling: alle chemische reacties in een organisme. - Organismen kunnen ook
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 2
Samenvatting Biologie Thema 2 Samenvatting door een scholier 1384 woorden 17 maart 2014 6,3 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Er zijn verschillende indelingscriteria deze hebben
Nadere informatieBiologie (jaartal onbekend)
Biologie (jaartal onbekend) 1) Bijgevoegde fotografische afbeelding geeft de elektronenmicroscopische opname van een organel (P) van een cel. Wat is de belangrijkste functie van dit organel? A. Het transporteren
Nadere informatieVeel onderzoek kan gedaan worden door dingen direct te observeren in de natuur, of te bestuderen in het laboratorium. Sommige biologische processen
Samenvatting SAMENVATTING Veel onderzoek kan gedaan worden door dingen direct te observeren in de natuur, of te bestuderen in het laboratorium. Sommige biologische processen zijn echter extreem langzaam,
Nadere informatieProject Darwin en Geloof
Project Darwin en Geloof Startopdracht A. Zie werkblad B. Ik vind de evolutietheorie wel te combineren met het geloof in God of Allah, maar niet met letterlijk alles wat in de theorieën staat. Eerder dat
Nadere informatie6.7. Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april keer beoordeeld. Biologie voor jou. Erfelijkheidsmateriaal
Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april 2006 6.7 33 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Erfelijkheidsmateriaal Het menselijk lichaam bestaat uit een veel organen, deze organen
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Erfelijkheidsleer 9 1.1 Erfelijke verandering 9 1.2 Ontdekking van de erfelijkheidsleer (genetica) 12 1.3 De chromosomen 13 1.4 Kwalitatieve eigenschappen 17 1.5 De monogene
Nadere informatieSamenvatting door F woorden 3 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou
Samenvatting door F. 1187 woorden 3 juni 2012 7 18 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Basisstof 1: Ordening in vier rijken Rijken(indelingscriteria): - Bacteriën - Schimmels - Planten
Nadere informatieDe filosofie van het voeren
Terug naar Voorwoord Terug naar Inhoudsopgave Verder naar volgende hoofdstuk De filosofie van het voeren Inhoudsopgave van dit hoofdstuk: Het algehele beeld Hoe voeding in de Natuur er uit zou zien...
Nadere informatieAnalyse enquête Profielwerkstuk privacy - SGDB 2016 / 2017
Analyse enquête Profielwerkstuk privacy - SGDB 2016 / 2017 Inleiding NB : dit is het document waar de analyse van onze enquête in staat. Onze resultaten staan in een ander document. In dit document leggen
Nadere informatieDat dit geen eenvoudige kwestie is, bewijzen volgende voorbeelden:
DEEL 3 : EVOLUTIE VAN SOORTEN Hoofdstuk 1: Het begrip soort 1.1 Biologische soort Een biologische soort is een groep individuen die morfologische sterk op elkaar gelijken en zich onderling kunnen voortplanten
Nadere informatieFilosofie VWO 4 periode 1 Dikgedrukt: betekent dat dit woord in de woordenlijst staat
Filosofie VWO 4 periode 1 Dikgedrukt: betekent dat dit woord in de woordenlijst staat Het begin van de natuurfilosofie Filosofen beginnen zich dingen af te vragen, waar je gewoonlijk niet zo over na zou
Nadere informatieBeestige bundel van: 1
Beestige bundel van: 1 2 Ordening van organismen organisme = een levend wezen, iets wat leeft. Er zijn meer dan anderhalf miljoen soorten organismen. Om een overzicht te krijgen worden deze organismen
Nadere informatieWat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en
Biodiversiteit Cursus Natuur-in-zicht 1 Inhoud Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en bij ons)? Waar komt die biodiversiteit vandaan? Waarom is biodiversiteit belangrijk? Hoe
Nadere informatieAntwoorden Biologie Thema 4
Antwoorden Biologie Thema 4 Antwoorden door een scholier 2182 woorden 18 januari 2005 7 433 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Opdracht 1 1 In de chromosomen zit de informatie voor
Nadere informatieModule Basisgenetica. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Module Basisgenetica De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteurs Body Bosgra Hans Hilverda
Nadere informatieVoorbeelden organel: celkern, vacuole, mitochondriën en endoplasmatisch rediculum.
Samenvatting door S. 1531 woorden 1 mei 2015 6.3 25 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Paragraaf 1. De levende natuur wordt ingedeeld in 3 domeinen: Bacteriën Archea Eukaryoten Bacteriën
Nadere informatieHet genotype van een individu staat in de chromosomen. Daar staat namelijk de erfelijke informatie in van alle eigenschappen die erfelijk zijn.
Opdracht door een scholier 1105 woorden 13 november 2004 5,9 55 keer beoordeeld Vak Biologie Basis erfelijkheidsleer Ik kan de bouw en functie van chromosomen beschrijven. In de kern van een cel komen
Nadere informatieProgrammeren A. Genetisch Programma voor het Partitie Probleem. begeleiding:
Programmeren A Genetisch Programma voor het Partitie Probleem begeleiding: Inleiding Het Partitie Probleem luidt als volgt: Gegeven een verzameling van n positieve integers, vindt twee disjuncte deelverzamelingen
Nadere informatieGenetische Selectie. Eindwerk: hondenfokker 2 de jaar. Sabine Spiltijns
Genetische Selectie Eindwerk: hondenfokker 2 de jaar Sabine Spiltijns 2010-2011 0 We kunnen aan de hand van een genetische selectie ongeveer voorspellen hoe de puppy s van onze hondjes er gaan uitzien.
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Apenheul Geschiedenis Apenheul ging voor het eerst open in 1971. Het eerste en enige park ter wereld waar apen vrij in het bos leefden en vrij tussen de bezoekers konden lopen. Het begon met wolapen, slingerapen
Nadere informatieSkeletpuzzel. Activiteit in de klas Docentblad
Skeletpuzzel Activiteit in de klas Docentblad Doelgroep: voortgezet onderwijs Duur activiteit: 45 minuten Doelen: De leerlingen redeneren en leggen hun argumentatie uit aan anderen; De leerlingen ervaren
Nadere informatieBottenbeest. Activiteit in de klas Docentblad
Bottenbeest Activiteit in de klas Docentblad Doelgroep: basisonderwijs groep 5 t/m 8 Duur: ongeveer 1 uur Doelen: De leerlingen leren redeneren en hun argumentatie uit te leggen aan anderen; De leerlingen
Nadere informatieIn het begin. Schepping versus Evolutie voor groep 7. Inhoud. 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte
In het begin Schepping versus Evolutie voor groep 7 Inhoud 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte 3. Wat gebeurde er in het verleden? 4. Waar komt het leven vandaan? 5. Hoe oud?
Nadere informatieOplossingen Biologie van 2000
www. Oplossingen Biologie van 2000 Disclaimer: Alle uitwerkingen zijn onder voorbehoud van eventuele fouten. Er is geen enkele aansprakelijkheid bij de auteur van deze documenten. Vraag 1 Om deze vraag
Nadere informatieLeerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo), Biologische eenheid
Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo), Biologische eenheid Voor meer informatie zie: Kerndoelen onderbouw Vakportaal Mens & maatschappij Vakportaal Natuur & techniek kerndoelen primair onderwijs kerndoelen
Nadere informatieEvolutie / biodiversiteit
Evolutie / biodiversiteit Cursus Natuurgids Overzicht van de les: o Evolutietheorie o Bewijzen voor de evolutietheorie o Ontstaan van soorten o Biodiversiteit 2 1 3 Oude opvatting: creationisme alles bestaat
Nadere informatieOnze bijzondere planeet De aarde is een bijzondere planeet. Er zijn in het heelal veel meer planeten. Leven op onze planeet is mogelijk door de zon.
Project Dieren C- verrijking week 1 Info plus Algemeen Tijdbalk Het is heel moeilijk om je voor te stellen hoe lang geleden de aarde is ontstaan. Hoe lang duurde het voordat het eerste leven ontstond?
Nadere informatieERFELIJKHEID. 1 N i e t a l l e m a a l h e t z e l f d e Afbeelding 17-2
ERFELIJKHEID 1 N i e t a l l e m a a l h e t z e l f d e Afbeelding 17-2 Afbeelding 17-1 Mensen uit elkaar houden vind je vast makkelijker. Toch hebben ook mensen veel meer overeenkomsten dan verschillen.
Nadere informatieHAPTE CHAP SAMENVATTING
HAPTE CHAP Wanneer voortplanting tussen individuen van verschillende soorten, maar ook van verschillende populaties wordt voorkómen, noemen we dit reproductieve isolatie. Reproductieve isolatie speelt
Nadere informatie10. 11. b - 8. een dikke vetlaag hebben. een dunne vacht hebben. een middagdutje doen. een witte vacht hebben. hele grote oren hebben
b - 8 10. Ga naar het verblijf van de fennek (in het Kleine-Zoogdierenhuis). Deze woestijnvos leeft in de Sahara (in Afrika) waar het in de zomer heel heet en droog is. In Noord- Amerika en Noord-Europa
Nadere informatiepagina 2 van 5 Laten we maar weer eens een willekeurige groep voorwerpen nemen. Er bestaan bijvoorbeeld -- om maar iets te noemen -- allerlei verschil
pagina 1 van 5 Home > Bronteksten > Plato, Over kunst Vert. Gerard Koolschijn. Plato, Constitutie (Politeia), Amsterdam: 1995. 245-249. (Socrates) Nu we [...] de verschillende elementen van de menselijke
Nadere informatiePaleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde.
Paleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde. Fig. 22-3 Verschillende aardlagen, Ontstaan in verschillende tijden Jongere
Nadere informatie5,3. Werkstuk door een scholier 1780 woorden 13 februari keer beoordeeld. 1. Inhoud
Werkstuk door een scholier 1780 woorden 13 februari 2006 5,3 79 keer beoordeeld Vak Biologie 1. Inhoud 1. Inhoud 2. Inleiding 3. Wat is exterieur? 4. Bouw algemeen 5. Benen 6. Hoeven 7. Lichaam 8. Afwijking
Nadere informatieWerkstuk Biologie Kleurenblind
Werkstuk Biologie Kleurenblind Werkstuk door een scholier 1252 woorden 12 februari 2006 6,9 103 keer beoordeeld Vak Biologie INHOUDSOPGAVE - voorwoord - test - het oog - daltonisme - erfelijk - het eiland
Nadere informatie<A> Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. <B> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Cytosine
Nadere informatie<A> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. <B> Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine. Thymine
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Neushoorn Inleiding De neushoorn is een groot en zwaar landdier en kan wel 60 jaar oud worden. De witte neushoorn is de grootste en weegt wel 3000 kilo. Alleen de olifant is groter. De neushoorn is één
Nadere informatieMeercellig Tweezijdig symmetrisch Exoskelet. Dit is een stekelhuidige
Meercellig Tweezijdig symmetrisch Exoskelet Dit is een stekelhuidige Dit is een stekelhuidige Meercellig Tweezijdig symmetrisch Exoskelet Dit is een geleedpotige Geleedpotigen ontstonden ongeveer tegelijk
Nadere informatieKatholieke Universiteit Leuven, 2009! Samenstelling: Bert De Groef! Lay-out: Sylvia Grommen & Bert De Groef! Met de financiële steun van! vzw!
Katholieke Universiteit Leuven, 2009! Samenstelling: Bert De Groef! Lay-out: Sylvia Grommen & Bert De Groef! Met de financiële steun van! vzw! ➎ ➓ ➎ ➏ ➏ ➑ Benedenverdieping! ➒ ➍ ➐ ➊ ➏ ➋ ➌ Bovenverdieping!
Nadere informatieDe evolu(etheorie binnen de 21 e eeuwse biologie Leerhuis: Genesis of evolu0onaire schepping? Avond 1 Donderdag 17 december 2015
De evolu(etheorie binnen de 21 e eeuwse biologie Leerhuis: Genesis of evolu0onaire schepping? Avond 1 Donderdag 17 december 2015 Ordening 1. Persoonlijk. Van gereformeerde school naar de RUG 2. Geschiedenis
Nadere informatieSamenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.
Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou 4.1 Fenotype Genotype = waarneembare eigenschappen van een individu = de erfelijke informatie in het DNA Genotype + milieufactoren = fenotype Erfelijke
Nadere informatieWilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons:
Lesbrief 54: januari 2019 Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons: redactie@onzetaal.nl. Alarm! 3660 talen worden bedreigd! Uit een recent onderzoek
Nadere informatieGENETIC COUNSELLING SERVICES
GENETIC COUNSELLING SERVICES Ed.J.GUBBELS november 2011 www.gencouns.nl Dobberen op de genenpool evolutie soorten veranderen in de loop van de tijd, hun erfelijke variatie zorgt ervoor dat er, in een telkens
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Onderzoek bij vissen. 1 Uitgeverij Malmberg. Lees het onderstaande artikel over een onderzoek bij vissen.
Examentrainer Vragen Onderzoek bij vissen Lees het onderstaande artikel over een onderzoek bij vissen. Vissen in een aquarium blijken zich meestal rechtop door het water te bewegen. Hierbij wijst hun rugvin
Nadere informatieDoor recombinatie ontstaat een grote vescheidenheid in genotypen binnen een soort. (genetische
Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA DNA bevat de erfelijke informatie van een organisme. Een gen(ook wel erffactor) is een stukje DNA dat de informatie bevat voor een erfelijke eigenschap(bvb
Nadere informatie4 A A N P A S S E N D O E T O V E R L E V E N
AANPASSEN DOET OVERLEVEN 1 I n l e i d i n g Afbeelding 4-1 Hierboven zie je een aantal soorten organismen. Hoe zijn ze ontstaan? Blijven deze soorten altijd hetzelfde? In dit hoofdstuk krijg je hierop
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Scheppingsverhaal v.s Darwin
Werkstuk Levensbeschouwing Scheppingsverhaal v.s Darwin Werkstuk door een scholier 2719 woorden 9 maart 2006 5,1 63 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Waarom dit onderwerp? Ik heb dit onderwerp gekozen
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme
Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 1997 woorden 8 april 2001 5,1 112 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 1) Geef een korte omschrijving wat het boeddhisme volgens jou voor
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:
Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o
Nadere informatieHouden van dieren 91123a.indd :45
Houden van dieren Houden van dieren WEGWIJZER Deze module bestaat uit drie hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit zes vaste onderdelen: Oriëntatie, Theorie, Opdrachten, Eindopdracht, Terugblik en Begrippen.
Nadere informatieOp zoek naar goede verklaringen in de keuken van de wetenschapsfilosofie
'Op zoek naar goede verklaringen in de keuken van de wetenschapsfilosofie' - Mattijs Glas 1 Op zoek naar goede verklaringen in de keuken van de wetenschapsfilosofie Wat is een goede verklaring? Dat is
Nadere informatiePraktische opdracht Wiskunde som van de ogen van drie dobbelstenen
Praktische opdracht Wiskunde som van de ogen van drie dobbelstenen Praktische-opdracht door een scholier 918 woorden 17 maart 2002 4,9 60 keer beoordeeld Vak Wiskunde Inleiding Wij hebben gekozen voor
Nadere informatiewat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen
Geloven, wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen pagina 10 Hoe is de wereld ontstaan? pagina 26 Waarom bestaat de mens? pagina 42 Wat is geloven? pagina 58 Wie is God? pagina 74 Waarom heeft
Nadere informatieWerkstuk Biologie De olifant
Werkstuk Biologie De olifant Werkstuk door een scholier 1538 woorden 18 februari 2006 6,5 631 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud: 1. voorwoord 2. de olifant 3. soorten olifanten en verschillen 4. waar
Nadere informatie6.3. Samenvatting door W woorden 3 december keer beoordeeld. 1. De indeling van de levende natuur. Domeinen
Samenvatting door W. 1211 woorden 3 december 2015 6.3 4 keer beoordeeld Vak Biologie 1. De indeling van de levende natuur Domeinen Levende natuur wordt ingedeeld in 3 domeinen 1. 2. 3. Bacteriën prokaryoot
Nadere informatieToen God Alles Creëerde
Bible for Children stelt voor Toen God Alles Creëerde Geschreven door: Edward Hughes Geïllustreerd door: Byron Unger; Lazarus Bewerkt door: Bob Davies; Tammy S. Vertaald door: Christian Lingua Geproduceerd
Nadere informatieBible for Children stelt voor. Toen God Alles Creëerde
Bible for Children stelt voor Toen God Alles Creëerde Geschreven door: Edward Hughes Geïllustreerd door: Byron Unger; Lazarus Bewerkt door: Bob Davies; Tammy S. Vertaald door: Christian Lingua Geproduceerd
Nadere informatieover Darwin en genomics
C C. Veranderingen in DNA Je gaat nu zelf onderzoek doen op basis van gegevens van het Forensisch Laboratorium voor DNA Onderzoek. Prof. dr. Peter de Knijff, die als geneticus bij dat laboratorium werkt,
Nadere informatieNatuur In Zicht - Biodiversiteit
Natuur In Zicht - Biodiversiteit Kennismaking lesgever 2 1 Lesverloop 3 Biodiversiteit: wat is het? Hoe ontstaat het? Belang van biodiversiteit Bedreiging van biodiversiteit Wat kan je zelf doen? Hectarespel
Nadere informatieEindexamen biologie vmbo gl/tl II
REPTIELEN INFORMATIE 1 VERSCHILLENDE GROEPEN In de afbeelding hieronder staan vier soorten reptielen afgebeeld. Elke soort behoort tot een bepaalde groep van de reptielen: dier 1 behoort tot de krokodillen,
Nadere informatieWat is? filosofie? Wat is. en kwaad. Hoofdstu
Wat is filosofie? Hoofdstuk 1 1 filosoferen: doordenken! 5 e vragen 6 2 gewone vragen en filosof isch 9 3 aanleidingen om te filosoferen 12? eren 4 waarom filosof 5 samen filosoferen 14 17 6 filosof ie
Nadere informatie6,8. Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave:
Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari 2004 6,8 300 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave: 2. Inhoudsopgave 3. Voorwoord 4. Probleemstelling 5. Historische inleiding 6. Hoofdstukken
Nadere informatieEencellige en meercellige organismen
2 Eencellige en e organismen 2.1 Eencelligen en en Tonen onderstaande microscopische foto s een of een organisme? Kruis aan. 1 2 pantoffeldiertje amoebe 3 4 lever nier 5 6 blauwwier wortel tuinboon Conclusie
Nadere informatie