s tichting ouw esearch Geluidisolatie: ankerloze spouwmuur of enkelvoudige muur
stichtingbouwi-esearch Geluidisolatie: ankerloze spouwmuur of enkelvoudige muur Rotterdam, 1988
De stichting stelt zich ten doel: a. in de bouwnijverheid produktiviteit en kwaliteit te verhogen, en de continuïteit in de werkgelegenheid te bevorderen; b. de kennis op het terrein van de bouwnijverheid te vergroten en te verspreiden naar en binnen alle organisaties waarmede de stichting een relatie onderhoudt; c. voorts al hetgeen dat met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans moet de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie in deze publikatie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permis sion from the Stichting Bouwresearch.
-3- INHOUD Pagina WOORD VOORAF 6 SAMENVATTING 8 SUMMARY 10 1 INLEIDING 13 2 OVERDRACHT VAN GELUID TUSSEN WONINGEN 16 3 GELUID ISOLATIE TUSSEN VERTREKKEN 19 4 DE AANDUIDING VAN DE KWALITEIT VAN DE GELUIDISOLATIE 20 4.1 Definitie van het begrip isolatie-index 4.2 Het bepalen van de isolatie-index uit geluidisolatiemetingen 4.3 Het beoordelen van de akoestische kwaliteit op basis van het bouwkundig ontwerp 20 20 21 5 EISEN VOOR DE GELUIDISOLATIE TUSSEN WONINGEN 22 5.1 Gebruiksdoel van een ruimte als uitgangspunt 5.2 Niveau van akoestische voorschriften 22 22 6 DE AKOESTISCHE KWALITEIT VAN EENGEZINSWONINGEN 24 6.1 Het ontwerp in verband met geluidwering 6.2 De geluidisolatie tussen eengezinswoningen met als scheiding een enkelvoudige wand 24 24
-4-6.3 De geluidisolatie tussen eengezinswoningen met als scheiding een spouwwand van beton of steen 6.4 Vergelijking tussen de geluidisolatie van enkelvoudige muren en spouwmuurconstructies 31 38 7 HET VERBAND TUSSEN GELUIDISOLATIE EN GELUIDHINDER 40 8 RICHTLIJNEN VOOR HET BEPERKEN VAN DE GELUIDOVERDRACHT TUSSEN EENGEZINSWONINGEN 42 8.1 De enkelvoudige muurconstructies 8.1.1 Het beperken van de directe geluidoverdracht 8.1.2 Het beperken van de flankerende geluidoverdracht 8.1.3 Het beperken van het omloopgeluid 8.1.4 Het afdichten van geluidlekken 8.2 De (ankerloze) spouwmuurconstructie 8.2.1 Principe 8.2.2 Mogelijkheden voor toepassing volgens bouwvoorschriften 8.2.3 Opbouw van de ankerloze spouwmuur 8.2.4 Het beperken van de directe geluidoverdracht 8.2.5 Het beperken van de flankerende geluidoverdracht 8.2.6 Het omloopgeluid en geluidlekken 8.3 Bijzondere gevallen 8.3. 1 Spouwmuur met sp'ouwbladen van ongelij ke dikte 8.3.2 Scheidingswanden met meer dan twee spouwbladen 8.3.3 Ankerloze spouwmuren in schoonmetselwerk 8.3.4 Ankerloze spouwmuren met relatief weinig massa 42 42 44 50 54 55 55 56 57 58 59 62 63 63 63 64 65 9 DE INVLOED VAN MATERIAAL IN DE SPOUW OP DE GELUIDISOLATIE 66 9.1 Plaatselijke koppeling van de spouwbladen 9.2 Geluidabsorberend materiaal 9.3 Polystyreenschuim 9.4 Zandvulling e.d. 9.5 Plaatselijke koppeling van de vloeren 66 66 67 67 68
-5-10 MOGELIJKHEDEN OM DE GELUIDISOLATIE VAN EEN BESTAANDE SPOUWMUUR TE VERBETEREN 69 11 SCHEIDINGSCONSTRUCTIES, GEMETEN IN HET LABORATORIUM 70 12 SAMENVATTING VAN DE AANBEVELINGEN VOOR EEN GOEDE GELUIDISOLATIE TUSSEN EENGEZINSWONINGEN MET EEN ANKERLOZE SPOUWMUUR VAN BETON OF STEEN 71 13 TOEPASSINGSGEBIED ANKERLOZE SPOUWMUREN 73 14 CONCLUSIE 75 LITERATUUR 76
-6- WOORD VOORAF De Studiecommissie B3 Geluidwering van de Stichting Bouwresearch is blij dat dit rapport is. verschenen. In 1974 zag de voorloper ervan het licht: de publikatie 43 getiteld 'Van steensmuur tot ankerloze spouwmuur'. Die is al geruime tijd uitverkocht; het werd dus wel tijd voor een nieuwe uitgave! En dit te meer wegens de van zaken op het gebied van geluidisolatie in woningen anno 1987. Moest ondergetekende in zijn 'Woord Vooraf' bij het rapport uit 1974 een aantal bedroevende feiten vermelden over ernstig tekortschietende geluidwering, nu in 1987 is daartoe wéér aanleiding. Er is, zou men dus kunnen zeggen, weinig of niets veranderd. Tussen genoemde jaren, rond 1980, is er sprake geweest van een grote verbetering. Dat werd in een uitgebreid onderzoek vastgesteld. Men zie hierover de 'Inleiding' van deze publikatie. Sindsdien echter zijn er veranderingen gekomen in de vormgeving (dakkappen!) en de gebruikte constructies (bijvoorbeeld de vloeren) bij de bouw van de woningen en zijn de financiële mogelijkheden verder beperkt. Hierin zou men de oorzaken moeten zoeken voor het feit dat er steeds meer bewoners klachten hebben. Het aantal kopers van. onder garantie van het Garantie- Instituut Woningbouw (GIW) gebouwde woningen, dat de tegenvallende geluidwering niet accepteert en een 'bindend advies' aanvraagt, is aanzienlijk. Metingen tonen dan soms negatieve - dus wettelijk niet toegestane - isolatie-indices, soms maar net positieve dus kleine waarden aan. Er wordt, opnieuw, gepleit voor verzwaring van de minimumeis, en ook voor het mee laten wegen van de woonomgeving, akoestisch gezien. Wie géén buitengeluid waarneemt, hoort zijn buren eerder! De spouwmuur zonder ankers, mits goed ontworpen en goed uitgevoerd, is een beproefd middel om een goede isolatie te realiseren. Ervaringen en nieuwe bevindingen zijn in dit rapport verzameld. Dank komt toe aan ing. L.H.J. Willigers, oude rot in het vak, nu wegens VUT niet meer verbonden aan TNO, die bereid was dit werkstuk af te maken. Hij stond ook al aan de wieg van publikatie 43.
-7- De studiecommissie hoopt dat zij die woningen bouwen of daarvoor verantwoording dragen deze publikatie zullen lezen en gebruiken. Wie ooit heeft gezucht onder de vloek van geluidhinder van buren, zal het hiermee voor 100% eens zijn. De Studiecommissie B3-Geluidisolatie bestaat uit: Leden: Rapporteurs: Prof.lr P.A. de Lange, voorzitter Ir E. Gerretsen Ir R. Poeis, coördinator Ir P.H. Heringa Ing. B. Feitsma Ir J.W. Niggebrugge Ir W. Dekker Ir F. de Roo Ir F. Henderieckx Ing. L.H.J. Willigers Ir M.L. Kasteleijn Ir W.K. van der Lingen Ir A. Rip Ir F. Weel Ing. J.A. van Wijk Prof.lr P.A. de Lange voorzitter Studiecommissie B3
-8- SAMENVATTING.In 1974 is de publikatie nr. 43 'Van steensmuur tot ankerloze spouwmuur' van de Stichting verschenen. Deze publikatie moest aantonen hoe met toepassing van de ankerloze spouwmuur een betere geluid isolatie tussen eengezinswoningen is te verkrijgen. Met de toen gebruikelijke éénsteensmuur of een 18 cm dikke betonwand bleek de geluid isolatie tussen eengezinswoningen vaak zelfs niet te voldoen aan de minimale eisen van NEN 1070. Dit werd onder meer veroorzaakt door te veel flankerende geluidoverdracht via de relatief lichte steenachtige vloeren en separatiewanden. Sindsdien wordt de anker loze spouwmuur in metselwerk en verlijmde kalkzandsteenelementen veelvuldig toegepast. De geluid isolatie daarvan vertoont een belangrijke verbetering van gemiddeld 5 db ten opzichte van die van de éénsteensmuur. Niettemin is er een grote spreiding in de gemeten geluidisolatie van deze spouwmuren: meer dan 10 db, voornamelijk veroorzaakt door constructiefouten. Er zijn klachten over geluidhinder. Het is daarom gewenst door middel van een goede voorlichting de juiste uitvoering van de spouwmuurconstructie (en de flankerende bouwdelen) te bevorderen. De Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR 5070 'Geluidwering in woongebouwen, Voorbeelden van wand- en vloerconstructies', bedoeld om de geluidisolatie naar verwachting te laten voldoen aan de minimale isolatie-indices, genoemd in NEN 1070, geeft op dit punt te weinig informatie. Verder worden sinds 1974 diverse andere bouwconstructies veelvuldig toegepast, te weten: - ankerloze spouwmuren van beton; - circa 230 mm dikke enkelvoudige betonwanden om bij toepassing van bepaalde flankerende bouwdelen en aansluitingen toch te kunnen voldoen aan de aanwijzingen van NPR 5070; - 265 mm dikke kalkzandsteenwanden van blokken en elementen voor hetzelfde 260 mm dikke enkelvoudige betonwanden met voorzieningen voor zeer beperkte flankerende geluidoverdracht e.d. om te kunnen voldoen aan de aanbevelingen in NEN 1070 (1976) voor betere geluidwering.