Griffie Commissie voor Economische Zaken en Bestuur Datum commissievergadering : - Document nummer : 2876584 Behandelend ambtenaar : A. van der Heijden, N. Wester, M. Peeters, A. van Uytrecht Directie/bureau : Economie & Mobiliteit/Bureau Sociaal Economisch Beleid Nummer commissiestuk : EZB-0066 Datum : 17 januari 2012 Bijlagen : 2 Onderwerp: Zorgeconomie: aanpak en relatie met het Economisch Programma Brabant Voorstel van GS aan PS: X Ter kennisneming X uitvoerende rol Europa paragraaf Nee Opmerkingen van het Presidium/Griffie: Griffier van Provinciale Staten, namens deze, A.J. Brul Bijlagen: 1. Zorgeconomie als ØØn van de bouwstenen voor het Economisch Programma Brabant; 2. Kansen zorgeconomie: de Brabantse versnellingsagenda Notitie van SER Brabant en de Provinciale Raad Gezondheid Brabant d.d. 10 januari 2012.
Notitie ten behoeve van: Commissie voor Economische Zaken en Bestuur Inleiding Brabant staat voor ingrijpende demografische ontwikkelingen: het aantal ouderen neemt sterk toe en het aantal jongeren daalt. Dit zet de samenleving onder grote druk, in het bijzonder als het gaat om de zorg. Er zijn innovatieve oplossingen nodig om de zorg in de toekomst betaalbaar en van goed niveau te houden. Deze maatschappelijke opgave biedt tegelijkertijd economische kansen. De koppeling tussen economie en gezondheid/zorg wordt zowel Europees (Europese Agenda 2020) als nationaal (topsectorenbeleid) erkend als een van dé thema s van de toekomst. Ook vanuit onze provincie hechten wij belang aan dit thema. In de Agenda van Brabant en het bestuursakkoord Tien voor Brabant wordt aandacht gevraagd voor het leggen van nieuwe en slimme verbindingen tussen het benutten van economische kansen en het vinden van oplossingen voor maatschappelijke opgaven. Zorgeconomie is er daar ØØn van. Met deze notitie willen wij uw commissie informeren over onze aanpak ten aanzien van zorgeconomie en aangeven op welke manier we dit thema zullen betrekken bij het Economisch Programma Brabant, dat in het voorjaar aan u wordt voorgelegd. Voorliggende inzet ten aanzien van zorgeconomie wordt een bouwsteen voor het Economisch Programma. In de bijlage treft u een overzicht aan van de andere bouwstenen. Aan de hand van deze notitie krijgt uw commissie tevens inzicht in de aanpak van SER Brabant en de Brabantse Provinciale Raad Gezondheid (PRG) die op verzoek van Gedeputeerde Staten samen advies uitbrengen over de aanpak en rol van de provincie op het gebied van zorgeconomie. Zorgeconomie De zorgeconomie omvat alle economische activiteiten die direct of indirect een relatie hebben met zorg. Zorg wordt hierbij breed gezien, niet alleen gezondheids- en welzijnszorg, maar ook alle zorggerelateerde activiteiten binnen de zakelijke en financiºle dienstverlening, productie, handel en logistiek, kennis en detailhandel (bron: Welvaartsagenda van DHV Ruimte & Mobiliteit, (januari 2011)). Door de toenemende vergrijzing, de commercialisering van de zorg, meer zorg op afstand en de groeiende belangstelling voor gezondheid en wellness heeft deze sector een enorm groeipotentieel. Tegelijkertijd is het aanpakken van de arbeidsmarktproblematiek van belang. Uitdagingen zijn het beschikken over voldoende en goed opgeleid personeel en het verhogen van de arbeidsproductiviteit. In het thema zorgeconomie gaat het nadrukkelijk om wederkerigheid: een goede maatschappelijke omgeving draagt bij aan een goed ondernemingsklimaat en tegelijkertijd kunnen Brabantse bedrijven een bijdrage leveren aan het op innovatieve wijze oplossen van urgente maatschappelijke vraagstukken. Door in te zetten op de zorgeconomie wordt het concurrentievermogen van de Brabantse economie vergroot. 2/4
De zorgeconomie is een bij uitstek verbindende, multidisciplinaire sector (vanuit zorgeconomie zijn er slimme verbindingen te leggen met verschillende topsectoren als life sciences (farma), high tech (o.a. medische technologie) en agrofood, maar ook met andere Brabantse clusters als design en leisure). Voor het verder uitwerken van het thema ligt een netwerkbenadering dan ook voor de hand. Omvang van de sector De gezondheidszorg/zorgeconomie is een economisch relevante sector. Zoals onderstaande tabel laat zien, zijn er 220.000 werkzame personen (18% van de werkgelegenheid) en omvat de sector bijna 10% van het Brabantse Bruto Regionaal Product. De toegevoegde waarde van de Brabantse healthsector (bredere sectoranalyse 1 ) omvat op dit moment al 6,5 miljard, een kleine 10% van de toegevoegde waarde van de totale Brabantse economie. Belangrijke kanttekening daarbij is dat deze sector de afgelopen jaren een zeer sterke groei doormaakt, namelijk 9% groei tussen 2000 en 2009. Deze groeicijfers hebben zowel betrekking op de omzet, investeringen, toegevoegde waarde als de werkgelegenheid. Absolute cijfers Relatief aandeel Toegevoegde waarde 6,5 miljard 8,5% BRP Werkgelegenheid 220.000 w.p 18% Brabantse werkgelegenheid Aantal bedrijfsvestigingen 19.200 14% totaal aantal vestigingen Investeringen 1,2 miljard 7,7% jaarlijkse investeringen Rol van de provincie De primaire focus van het thema zorgeconomie als bouwsteen van het Economisch Programma Brabant is het leggen van nieuwe en slimme verbindingen tussen economische kansen en het vinden van innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven. Voorbeelden zijn het aanjagen van innovatie en het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen op het gebied van zorgeconomie. Hiermee is er zowel vanuit het economisch beleid als vanuit de sociaal-maatschappelijk betrokkenheid van de provincie een provinciale rol weggelegd. Deze rol wordt onderstreept door verschillende toonaangevende partijen in Brabant. Onder andere SER Brabant en Provinciale Raad Gezondheid hebben gepleit voor een actief provinciaal beleid op het gebied van zorgeconomie (SER-rapport Slim Verbinden (maart 2011), de Gezondheidsagenda van de Toekomst van PRG (januari 2010) en Naar een gezond Brabant; Strategienota Integraal Gezondheidbeleid (november 2010) van PRG). De uitgangspositie van Brabant ten aanzien van zorgeconomie is goed. Brabant heeft een internationaal sterk cluster op het gebied van life sciences (inclusief farma) en medische technologie en heeft de afgelopen jaren een sterk netwerk op het gebied van zorgeconomie ontwikkeld. Programma s als Slimme Zorg (sociale en maatschappelijke innovatie & ICT), Innovatieve Acties Brabant (technologische innovatie, sociale innovatie en systeeminnovatie) en Op de Bres voor de Zorg (arbeidsmarktbeleid) hebben hieraan bijgedragen. Daarnaast participeert de provincie en verschillende Brabantse partijen in Europese projecten en netwerken op het snijvlak van innovatie en zorg, zoals de projecten Innovation4Welfare en PEOPLE. Deze regionale en internationale programma s, projecten en netwerken hebben raakvlakken met andere bestaande economische clusters in Brabant. Hieruit is gebleken dat de provincie bij uitstek in staat is om economische en maatschappelijke partners te verbinden en zo te investeren in nieuwe bedrijvigheid Øn slimme maatschappelijke oplossingen. 1 Cijfers B&A Groep t.b.v. de KvK Brabant (2009) 3/4
Als gevolg van bovengenoemde programma s en projecten en actuele ontwikkelingen in de samenleving is er sprake van een grote externe dynamiek en ambitie rondom het thema zorgeconomie. Aanpak Op basis van de economische potentie, de maatschappelijke opgave en de ervaring die wij in het verleden hebben opgedaan met verschillende projecten, stellen Gedeputeerde Staten voor om een strategische aanpak te ontwikkelen ten aanzien van zorgeconomie, waarbij de provincie samen met de Triple Helix Plus (Brabantse ondernemers, onderwijs/kennispartners, overheden en omgeving) de koers bepaalt. Bij de uitwerking van onze aanpak rondom zorgeconomie hanteren wij de volgende uitgangspunten: De uitwerking vraagt om inzet vanuit de Triple Helix Plus, waarbij verbindingen worden gelegd met de Europese Agenda 2020, het landelijke topsectorenbeleid en de Brabantse regionale clusteraanpak, inclusief cross-overs tussen de clusters, met de topsectoren, maatschappelijke opgaven en partners en internationale projecten en netwerken. Afhankelijk van de keuze voor een lichtere of zwaardere rol van de provincie, kunnen verschillende scenario s voor de rol van de provincie worden geschetst. Vertrekpunten zijn: o De provincie neemt geen taken of verantwoordelijkheden van andere partijen over; o Iedere partij draagt bij op basis van haar eigen kernkwaliteiten en activiteiten; o Er wordt voortgebouwd op eerdere programma s, bestaande initiatieven en netwerken uit het economisch en maatschappelijk veld rond zorgeconomie; o De provincie opereert vanuit ØØn integrale visie op zorgeconomie. De mogelijke rollen van de provincie op het thema zorgeconomie zijn: o Signaleren en agenderen; o Verbinden en aanjagen; o Investeren; o Regisseur (initiatiefnemer, medefinancier, trekker). Gedeputeerde Staten hebben SER Brabant en de Brabantse Provinciale Raad Gezondheid gevraagd om een advies uit te brengen over de kansen, keuzes, gewenste aanpak en rol van de provincie ten aanzien van zorgeconomie. In twee consultatiebijeenkomsten worden partijen uit Triple Helix Plus (overheden, ondernemers, onderwijs/onderzoek en omgeving (maatschappelijke organisaties en eindgebruikers) hierin betrokken. Het advies, dat in maart 2012 wordt verwacht, wordt gebruikt als bouwsteen van het Economisch Programma Brabant. Een eerste inzicht in het advies van SER Brabant en de Provinciale Raad Gezondheid vindt u in de bijlage. Beoogd effect Uw commissie is ge nformeerd over onze aanpak rondom zorgeconomie. De nadere uitwerking van zorgeconomie is onderdeel van het speerpunt Innovatie met topsectoren voor maatschappelijke opgaven van het Economisch Programma. Het Economisch Programma wordt op 13 april 2012 besproken in uw commissie. s-hertogenbosch, 17 januari 2012, Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant 4/4
Bijlage 1 bij notitie EZB-0066: Zorgeconomie in relatie tot het Economisch Programma Brabant Behandeling van onderwerpen die raakvlakken hebben met het Economisch Programma Brabant in de commissie EZB: 9 september 2011 16 december 2011 10/17 februari 2012 1 e /2 e kwartaal 2012 - Startnotitie Economisch Programma - Economisch Programma Brabant (13 april 2012) 1. MKB en ondernemerschap - Valorisatieprogramma s Brabant 2. Innovatie met topsectoren voor maatschappelijke opgaven 3. Arbeidsmarkt voor de kenniseconomie 4. Ruimte voor bedrijvigheid Brede Thema s - Topsectoren - Dinalog - Arbeidsmarkt - Campusnotitie - Strategie werklocaties - Strategie werklocaties - Fondsen en revolverendheid - Toekomst BOM - Verbonden Partijen - Strategische agenda Brabantstad
Kansen zorgeconomie: de Brabantse versnellingsagenda (Bouwsteen voor het Economisch Programma) Procesnotitie voor GS/PS 10 januari 2012 1
1. Context In het kader van de Agenda van Brabant wordt de komende jaren sterk ingezet op slimme verbindingen tussen maatschappelijke opgaven en nieuwe economische kansen. Eén van de kansrijke thema s voor Brabant is zorgeconomie : verbindingen tussen economie en gezondheid/zorg. De zorgeconomie is één van de sterkst groeiende sectoren in de Brabantse economie en een belangrijke bron van innovatie. Ontwikkelingen zoals de stijging van het aantal chronisch zieken, de groeiende belangstelling voor gezondheid en wellness en de verwachte tekorten op de arbeidsmarkt maken het bovendien urgent om de economische potentie te benutten en tegelijkertijd de maatschappelijke urgentie te beantwoorden. SER Brabant en de Provinciale Raad Gezondheid brengen op verzoek van het College van GS de kansen, keuzes en gewenste aanpak in kaart. Uitgangspunt voor ons is dat gezondheid een van de megathema s is van de komende jaren en dat Brabant potentieel zeer kansrijk is op dit terrein. Op voorhand is echter al wel duidelijk dat het zaak is tempo te maken en de juiste focus aan te brengen. De provincie kan een waardevolle en noodzakelijke regierol spelen. 2. Advies SER Brabant en Provinciale Raad Gezondheid (Wat te verwachten?) Het advies zal concrete bouwstenen aandragen voor een integrale aanpak van dit thema, dus zowel bezien vanuit economie als de ontwikkelingen in de zorg. Kernvraag is hoe succesvolle projecten van de afgelopen jaren (Slimme Zorg, Innovatieve Acties Brabant 3 en 4, Brainport Health Innovation, Brabant Medical School e.d.) kunnen worden opgeschaald naar een meer robuuste strategische aanpak, waarmee Brabant zich als kennis- en innovatieregio op dit terrein op de kaart kan gaan zetten. In het najaar 2011 zijn SER en de provinciale raad gestart met een eerste verkenning van dit thema voor Brabant. Eind januari 2012 is een expertmeeting georganiseerd om in dialoog met deskundigen uit de industrie, wetenschap en zorgsector te komen tot verdiepingsslagen. Het definitieve advies wordt in maart/april 2012 opgeleverd. Belangrijke vragen voor de expertmeeting (27 januari 2012): - Waarin onderscheidt Brabant zich op het terrein van zorg/gezondheidseconomie ten opzichte van andere regio s in binnen- en buitenland? - Kunnen we op grond van dat onderscheidende profiel speerpunten benoemen voor economisch beleid? (regionaal, provinciaal, Zuid-Nederland) - Welke allianties/cross-overs dienen zich aan? Hoe sluit dit aan bij landelijk (topsectorbeleid, gezondheidszorgbeleid) en Europees beleid (EU-agenda 2020)? - Wat is het juiste regionale schaalniveau voor een strategische aanpak? - Welke rol kan de Provincie Noord-Brabant nemen? Welke instrumenten kan zij inzetten? 2
3. Eerste observaties SER en PRG (1 e verkenning najaar 2011) Gezondheid (zorgeconomie) is één van de megathema s van de toekomst Brabant is relatief kansrijk: kennis- en technologiepotentieel, topklinische ziekenhuizen, grote zorgverzekeraars, ondernemend MKB, lopende innovatietrajecten zoals Slimme zorg, IAB 3 en 4, dementieondersteuning e.d., innovatie in het zorgonderwijs (BMS e.d.), innovatieve zorgconcepten, o.a. ter versterking van de informele zorg. Brabant is sterk in samenwerken. Denk ook aan Slimste regio ter wereld (Eindhoven/Brainport). Dit is gerelateerd aan positionering van de regio op het terrein van health. Anno 2011 is de gezondheidszorg/zorgeconomie een economisch relevante sector: de toegevoegde waarde 6,5 miljard, 230.000 werkzame personen (ca. 20% van de werkgelegenheid), ca. 10% van het Brabantse Bruto Regionaal Product. Een aantal factoren noodzaken tot het herorganiseren van de zorg, onder andere de zorgvraagstijging (groei aantal chronisch zieken), zorgvraagverandering, verwachtte arbeidsmarkttekorten en medischtechnologische ontwikkelingen. Het zorglandschap gaat aanzienlijk veranderen: van instituten naar netwerken (concentratie van hoogcomplexe zorg, laagcomplexe zorg in focusklinieken, chronische zorg in ketens, sociale zorg/leefbaarheid in lokale netwerken) en dat betekent kansen voor nieuwe zorg-, business- en technologieconcepten. Er zijn duidelijke aanknopingspunten met de uitwerking van het landelijke topsectorenbeleid (life sciences, hightech systems, mobility, agrofood, logistics) en gezondheidszorgbeleid (marktwerking, geleidelijke herorganisatie, decentralisatie e.d.). Ook EU-agenda 2020 biedt aantrekkelijke aanknopingspunten. Maar ook: gezondheid en gezondheidszorg zijn uitdagende sectoren om in te innoveren Er is een groeiende groep bewuste, koopkrachtige burgers/consumenten. Deze groep is een belangrijke factor om veranderingen in de zorg te bewerkstelligen. Er is echter ook een grote groep burgers ontevreden over de ontwikkelingen in de gezondheidszorg en er zijn hardnekkige sociaal-economische gezondheidsverschillen. De zorgmarkt is sterk gereguleerd. Innovaties in de zorg zijn vooral kosten- en technologiegedreven. 1 Eindgebruikers (patiënten, professionals) zijn onvoldoende betrokken bij technologische innovaties. In de care is er relatief weinig innovatie; innovatie komt vaak van nieuwe toetreders (Buurtzorg, zorgcoöperaties e.d.). Nu werkt ca. 15% van de werkenden in de sector gezondheidszorg en welzijn. Bij ongewijzigd beleid en gezien de stijgende zorgvraag zal dat in 2012 circa 25% moeten zijn. Strategische agenda Het thema krijgt al wel aandacht in regionale economische agenda s, maar de kans op versnippering neemt toe. Provinciaal is er geïnvesteerd in project-/productinnovatie (Slimme zorg, IAB), maar de uitdaging is hoe dit te transformeren is naar proces-/systeeminnovatie (herorganisatie van zorg). De kansen die er voor Brabant liggen vragen om een bundeling / opschaling van projecten naar een strategische aanpak voor gezondheid/zorgeconomie. Vanuit de verkenningsronde klinkt een duidelijke legitimering voor een stevige regierol van de provincie. De provincie moet een ambitieuze stip op horizon zetten: Brabant als gezondste regio in de wereld (prof. W. Spaan, voorzitter RvB Jeroen Bosch Ziekenhuis). 1 Vgl. Interdepartementale werkgroep: VWS, EZ e.a. Probleemanalyse Innovatie in de zorg, 2008. 3
4. Begripsafbakening De healthsector bestaat uit deelsectoren en branches die deels met elkaar verweven zijn en die deels los van elkaar opereren 2, namelijk: Core: cure en care Productie: farmaceutische industrie, medische technologie en hulpmiddelen Handel: groot- en detailhandel Diensten: wellness, preventie en facilitaire diensten Instituties: verzekeraars, financiers en kennis/onderwijsinstellingen Een ander onderscheidt betreft de begrippen bedrijfstak zorg, bedrijfskolom zorg en zorgsector. 3 Zorgeconomie heeft zowel betrekking op de toeleveranciers (industrie, zakelijke dienstverlening) als de zorgaanbieders, maar zeker ook op onderwijs & onderzoek en patiëntenfondsen zoals genoemd onder zorgfacilitators. Boer & Croon, 2009, p. 6) Figuur: de zorg (bron: Het begrip gezondheidseconomie heeft met name betrekking op de economische aspecten van volksgezondheid en zorg. Het gaat daarbij primair over het zorgzaam beheer van gezondheid en gezondheidszorg. 4 Daarmee lijkt gezondheidseconomie een smaller begrip dan zorgeconomie. SER en provinciale raad kiezen daarom voor het bredere begrip zorgeconomie. 2 B&A Consulting, Healthsector Kamergebied Brabant: een verkenning van aard, omvang en kansen. Studie t.b.v. Kamer van Koophandel Brabant, 2009, p. 10. 3 Boer & Croon. De bedrijfstak Zorg. Onderzoek naar economische betekenis van de zorgsector. Advies in opdracht van Ministerie VWS, 2009. 4 Polder, J. Veelkleurig grijs. Economische aspecten van volksgezondheid en zorg. Oratie UvT, 2008. 4
5. Healthsector Brabant vanuit economisch perspectief De toegevoegde waarde van de Brabantse healthsector (bredere sectoranalyse 5 ) omvat op dit moment al 6,5 miljard, een kleine 10% van de toegevoegde waarde van de totale Brabantse economie. Belangrijke kanttekening daarbij is dat deze sector de afgelopen jaren een zeer sterke groei doormaakt, namelijk 9% groei tussen 2000 en 2009. Deze groeicijfers hebben zowel betrekking op de omzet, investeringen, toegevoegde waarde als de werkgelegenheid. Hieronder in kort bestek de relevante Brabantse cijfers, zowel absoluut als relatief: Absolute cijfers Relatieve aandeel Toegevoegde waarde 6,5 miljard 8,5 % BRP Werkgelegenheid 220.00 w.p 18% Brabantse werkgelegenheid Aantal bedrijfsvestigingen 19.200 14% totaal aantal vestigingen Investeringen 1,2 miljard 7,7% jaarlijkse investeringen Arbeidsproductiviteit 54.700 0,77 Richtinggevende sociaal-economische trends en ontwikkelingen - Bovengemiddeld hoge investeringen in de Brabantse healthsector in de afgelopen 10 jaar, dit onderstreept de regionaal-economische potenties van de sector; - Het belang van innovatie, en de verhoging arbeidsproductiviteit, in combinatie met de gelijktijdige druk op innovatiebudgetten van de zorginstellingen; - Hobbels in het traject naar valorisatie: van ideegeneratie ontwikkeling tot acceptatie en marktimplementatie (van innovaties); - Er ligt een kloof tussen de vraag- en de aanbodkant; - Internationale innovatie is een terrein waarop nog winst valt te behalen; - De sterke autonome werkgelegenheidsgroei in de healthsector, de sterke aanwas van ZZP ers, nieuwe inschrijvers en nieuw gevestigde ondernemers, ook in combinatie met een gelijktijdige sterke druk op de voorziene tekorten op de toekomstige arbeidsmarkt en de arbeidsproductiviteit; - Ondernemerschap in de zorg als belangrijk thema. Ontwikkeling investeringen totaal en in de healthsector in KvK Brabant en Nederland, 1997-2007 (1997=100) Bron: CBS 220 200 180 160 140 KvK Brabant totaal KvK Brabant health Nederland totaal Nederland health 120 100 80 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007* 5 Cijfers B&A Groep t.b.v. de KvK Brabant (2009) 5
6. Zorgeconomie vanuit gezondheidszorgperspectief De omvang van de gezondheidszorg bedraagt landelijk ca. 87 miljard (grofweg: ZVW, AWBZ, preventie, Wmo-bijdrage gemeentefonds) (geen regionale data beschikbaar). In de periode 2011-2010 zijn de uitgaven met ca. 66% gestegen. Dat is een groei van ca. 6% per jaar (volumegroei 4% en prijststijgingen). Het aantal mensen dat werkt in de gezondheids- en welzijnszorg is in de periode 2001 2010 met gemiddeld 3 procent per jaar gestegen. 6 In Noord-Brabant zijn dit zo n 220.000 arbeidsplaatsen (zie par. 5). Ca. 25% van de Brabanders van 16 jaar en ouder verleent mantelzorg en 8% is als vrijwilliger actief in de zorg. 7 Uitgaven gezondheidszorg, landelijk, 2001-2010 (Bron: CBS, 2011) 2010 Ziekenhuizen, medisch specialisten 22,4 miljard Ouderenzorg 16,0 miljard Gehandicaptenzorg 7,9 miljard Eerstelijn 7,0 miljard Geestelijke gezondheidszorg 5,4 miljard Overig 28,4 miljard Totaal 87,1 miljard Uitgaven per hoofd van de bevolking 5.242 Uitgaven als percentage van het BBP 14,8% Zorgvraagstijging (groei aantal chronisch zieken), zorgvraagverandering, verwachtte arbeidsmarkttekorten en medisch-technologische ontwikkelingen maken een herorganisatie van de zorg noodzakelijk. Die herorganisatie is dé opgave voor de zorg. Herorganisatie van zorg 8 De herorganisatie van zorg is gericht op het afschalen van zorg. 9 Concentratie/specialisatie van hoogcomplexe zorg; medisch-technologische ontwikkelingen als drijvende kracht; Laagcomplexe-hoogvolume zorg in focusklinieken (straten, zbc s e.d.); Chronische zorg in integrale ketens; wijkgerichte (keten)samenwerking wonen-zorg-welzijn; Bron: Ministerie VWS, 2011 Grotere inzet van ICT en medische technologie (o.a. EPD als centrale opgave in verdere informatisering van de zorg; ontwikkelingen in diagnostiek, interventies en health@home) Meer doe-het-zelf-zorg (zelfmanagement, zorg 2.0, informele zorg etc.) in de chronische zorg en langdurige zorg. 6 CBS, Gezondheidszorg in cijfers, 2011. 7 PON, Sociale monitor Samen leven, 2009. 8 Zie o.a. Boer & Croon, Van instituut naar netwerk, 2009. RVZ, Ziekenhuislandschap 2020; Loek de inter, Zorgondernemerschap als therapie, oratie 2011. 9 Ministerie van VWS, Beleidsbrief Zorg en ondersteuning in de buurt, 2011; Brabant Medical School, Sectorplan gezondheidszorg /Innovatieprogramma zorgonderwijs, 2010. 6
Op gezondheidsgebied liggen ook andere opgaven/kansen, zoals o.a. leefstijl (bv. gezondheid en voeding), resistente bacteriën/zoönosen etc. De provincie Noord-Brabant ontwikkelt gezondheidsbeleid als facetbeleid. 10 7. Vervolgstappen/proces Na de eerste verkennende gespreken (zie par. 3) hebben SER Brabant en Provinciale Raad gezondheid met de beleidsdirecties EZ en SCO, provincie Noord-Brabant gesproken over inhoud en proces van het advies over zorgeconomie. Het proces omvat de volgende stappen: a. Procesnotitie t.b.v. Gedeptueerde Staten en Provinciale Staten (10 januari 2012) b. Expertmeeting (27-1-2012) met circa 20 experts uit kringen van industrie, gezondheidszorg, kennisinstellingen en regionale economische programma s (zie par. 2 voor discussievragen). c. Nadere analyse en uitwerking; oplevering van het advies in maart 2012. d. Vaststelling door SER Brabant en Provinciale Raad Gezondheid, maart 2012. e. Aanbieden van het advies aan Gedeputeerde Staten, eind maart 2012. Het advies is een bouwsteen voor het economisch programma van de Provincie Noord-Brabant. Er is een gemengde begeleidingscommissie ingesteld van SER Brabant en Provinciale Raad Gezondheid. Met het adviestraject zijn geen aanvullende middelen gemoeid. SER Brabant en Provinciale Raad Gezondheid hebben dit adviestraject opgenomen in de lopende werkprogramma s. 10 Alliantie Gezond Brabant, Naar een gezond Brabant. Strategische gezondheidsagenda, 2011. 7