Copyright & Disclaimer Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt.
Inhoudsopgave Pagina Inleiding 3 Ype Schaap Fundamenteel 4 t/m 17 Elmer Hogervorst Astrologie/Cycli/Carolan 18 t/m 29 Tjerk Spriensma Astrologie/Delta 30 t/m 38 Jan van Gemeren Elliott/Cycli/Gann 39 t/m 59 Jos Magendans Psychologie 60 t/m 74 2
INLEIDNG Het jaarboek 2010 is een routebeschrijving met verschillende routes. De routes zijn weliswaar verschillend maar het doel is bij alle analyses hetzelfde. Voorbereid zijn op de mogelijke koersontwikkelingen in 2010 en zoeken naar de kansen en risico s. Iedere analist heeft geheel zelfstandig zijn analyse gemaakt zonder beïnvloed te zijn door de ideeën/analyses van de andere analisten. Uiteraard zijn de prognoses voor 2010 van de afzonderlijke analisten verschillend. Iedere analist heeft zijn eigen specialiteit en kijkt door zijn eigen bril naar de toekomst. Maar er zijn ook een aantal duidelijke overeenkomsten waarneembaar. Voorspellen is heel moeilijk zeker als het over de toekomst gaat Wij hebben in dit jaarboek 2010 opnieuw geprobeerd de aandelenmarkten vanuit verschillende invalshoeken te bekijken en u inzicht te geven in de kansen en risico s die 2010 zal bieden. Belangrijkste voor u als belegger is de overeenkomsten, zeg maar de kruispunten, te herkennen in de behandelende analyses en alert te zijn welke route de beurs gaat volgen zodra een kruispunt wordt bereikt. Wij wensen u een goede-, voorbereide- en veilige beleggingsreis in 2010. Jan van Gemeren 3
Analyse Ype Schaap Ype Schaap heeft al een indrukwekkende 25 jarige beleggings-carrière achter de rug. Banken waar hij werkte zijn o.a. Schretlen&Co, HSBC, Kempen & Co en Dexia. Bij Kempen & Co was hij directeur institutional sales. Sinds 2004 is Ype actief als zelfstandig beleggingsadviseur. In 2007 realiseerde hij met zijn adviezen een winst van ruim 70% met beleggingen in aandelen. De specialiteit van Ype is het helder uiteenzetten van moeilijke economische ontwikkelingen, een duidelijke visie weergeven en het vinden van ondergewaardeerde aandelen. Ype is de fundamentele analist van Brains & Analysis. 4
Wat gaat 2010 ons brengen? Het jaar 2009 heeft ons alles gebracht van wat we vooral niet verwachtten. In het eerste kwartaal ging de economie letterlijk van de rotsen af en is daar tot nu toe nog niet van hersteld. In maart zagen we het dieptepunt van de markt (waar we overigens precies goed mee zaten) om vervolgens 60% hoger het jaar af te sluiten. Is er dan niets aan de hand omdat de beurs het zo goed heeft gedaan en de beurs altijd gelijk heeft volgens een oud gezegde of rennen we nog steeds achter de keizer-zonder-kleren aan? Wetende dat het uitspreken van een verwachting voor 2010 bijna onmogelijk is door allerlei verborgen acties door soevereine staten en hun Centrale Banken willen wij dit artikel insteken op de vraag of de consensus aanvaardbaar is voor Brains & Analysis. Staatsobligaties Bedrijfsobligaties Huizenmarkt Dollar Goud Olie Beurs Lager Lager Hoger Hoger Neutraal Hoger Hoger Voordat we starten met allerlei beleggingsklassen te analyseren willen we starten met de economie. De economie De economie zijn wij, de consumenten die in de VS ongeveer 70% en in Europa ongeveer 60% van het BNP genereren. Naast de consument hebben we nog een overheid en een industrie die investeringen doen en vervolgens kijken we ook naar de export. Deze grote optelsom brengt ons tot het BNP en daar praten we nu over. Door de terugvallende vraag van de consumenten hebben overheden grootschalig ingegrepen met stimuleringspakketten. Het probleem echter met stimuli is dat het een surrogaat is en ook nog eens tijdelijk van aard. Stimuli heeft overigens wel gezorgd voor consumptie, wij komen echter niet verder dan te concluderen dat deze consumptie geen extra consumptie betrof maar vooral naar voren gehaalde consumptie. De terugval in de vraag van de consumenten zou dus wel eens des te harder kunnen worden in de periode waar deze stimuli ophoudt te bestaan. 5
Analyse Elmer Hogervorst Daarnaast houdt hij veel lezingen over de kredietcrisis en heeft hij een webwinkel in goud en zilver. Voor Elmer zijn 'de wetten der natuur' zeer bepalend voor zijn doen en laten. Elmer Hogervorst (1965) werkte jarenlang als fiscaal-jurist voor vermogende particulieren bij grote belastingadviesfirma's. In 2006 is Elmer voor zichzelf gaan werken zodat hij zich ook wat meer met beleggen kon gaan bezighouden. In zijn adviespraktijk begeleidt hij nog steeds vermogende en minder vermogende particulieren met betrekking tot fiscale aangelegenheden. Hij is één van de vaste begeleiders van prijswinnaars in de Staatsloterij. Het is dan ook niet onlogisch dat hij gefascineerd is door met name de maankalender, de waterstanden en hetgeen daaruit voor beleggers gedestilleerd kan worden. Sinds het voorjaar van 2009 is hij gaan schrijven over 'de zon, de maan en uw beleggingen', hetgeen nadien een zelfstandige tweewekelijkse nieuwsbrief is geworden uitgegeven door GannTrader. 18
Schokkend 2010 Voor de beurzen zal, zo verwacht ik, 2010 een 'schokkend' jaar zijn. Schokkend in de zin dat we zullen schrikken, maar ook in de zin dat er grote schokken zichtbaar zullen zijn. De eerste schokken beginnen, zo verwacht ik, direct na de jaarwisseling. Dow Jones/S&P500/AEX Voor de beurzen verwacht ik een negatief jaar. Mogelijk zelfs een zéér negatief jaar. Grote dalingen zullen worden afgewisseld met krachtige herstelfases. Ik verwacht in 2010 een hele belangrijke bodem. Een bodem die voor vele jaren zal staan. In mijn nieuwsbrief van 16 augustus 2009 heb ik al aangegeven dat ik in 2009 een top verwacht en in 2010 een bodem. Zie hier de analyse van toen (cursief) met kleine aanvullingen. Na de grote dreun naar beneden vanaf 16 juli /11 oktober 2007 tot 6/9 maart 2009 laat de markt momenteel een krachtig herstel zien. Velen geloven (of willen graag geloven) dat de economie herstel vertoont. Men spreekt over groene scheuten. Ervanuitgaande dat de beurs aangeeft waar de economie naar toegaat, zullen de groene scheuten volgend jaar weer verdorren. De jaarvoorspellingen geven dat namelijk aan. Zie hieronder, de high tides with the greatest value en de low tides with the smallest value voor de jaren 2006 t/m 2015. Teneinde een top te vinden, zoeken we bij de high tides with the greatest value een tussenliggend jaar waarin deze waarde juist lager is dan het vorige en het volgende jaar. In casu zien we dat 2009 en 2010 allebei 207 cm aangeven. De achterliggende cijfers geeft 2009 als jaar met de laagste waarde aan (NB: de maand waarin deze gemaakt wordt, speelt in deze geen rol). Met andere woorden: dit jaar, 2009, is het jaar waarin een belangrijke top wordt gemaakt. Volgens Robert Taylor ligt de top van 2009 boven de vorige bodem die in 2006 gemaakt werd, die ligt voor de Dow Jones rond de 10.639. Tijdens het schrijven van dit jaarrapport hebben we genoemde bodem nog niet overschreden, wellicht gedurende de eindejaarsrally die nu gaande is. In mijn nieuwsbrief van 20 december 2009 heb ik aangegeven dat 29 december 2009 en 5 januari 2010 belangrijke draaipunten in de markt zijn, m.i. zijn beide data toppen in de markt. 19
Analyse Tjerk Spriensma Tjerk Spriensma is de analist van het wekelijks analyserapport WaveRider. Tjerk is een passioneel analist die op basis van eigen cyclisch onderzoek analyses maakt met behulp van Delta (Wellis Wilder & Jim Sloman). De astrologische benadering en de programma s die hij heeft ontwikkeld zijn indrukwekkend te noemen en vormen een belangrijke ondersteuning voor het maken van een analyse. Zijn analyses geven een goed overzicht van de draaipunten in de markten gebaseerd op voornamelijk Gann, Delta en Astrologie. 30
WaveRider in 2010 De voorspelling vorig jaar voor 2009 kwam tijd-technisch goed uit. Uiteraard is er een afwijking, waardoor de prognose soms bijgesteld moest worden. Vooral de voorspelde top rond augustus/september kwam later om uiteindelijk te concluderen dat de lange termijn bodem was geplaatst zonder noemenswaardig correctie. Wat kunnen we verwachten in 2010? We maken een prognose voor de S&P500. De andere indexen zullen een vergelijkbaar pad volgen. Goud en tarwe zal in de conclusie nog even kort worden besproken. DE RECESSIE CYCLE LATEN WE EERST EENS KIJKEN NAAR DE RECESSIE CYCLE. HIERVOOR MOETEN WE KIJKEN NAAR DE CON- JUNCTIES EN OPPOSITIES VAN JUPITER EN SATURNUS. DUS WANNEER STAAN DEZE VANAF DE AARDE GEZIEN ACHTER ELKAAR, DAN WEL TEGENOVER ELKAAR? DIT KOMT ELKE 10 JAAR VOOR, OMDAT HET EEN 20-JARIGE CYCLUS IS VAN CONJUNCTIE TOT CONJUNCTIE. DE 10 JAAR-CYCLUS ZIJN DE JAREN DIE EINDIGEN OP EEN 0 EN EEN 1. HET IS EEN RECESSIE CYCLUS. Kijk eens naar de jaren 2000-2001, 1990-1991, 1970-1971, 1960-1961 etc. Het volgende moment in deze cyclus is 2010-2011 waarin we een recessie mogen verwachten. Echter, dit keer is er nog iets ander wat meespeelt: de Saturnus-Uranus cycle. Laten we eens kijken naar de conjuncties en opposities van deze cyclus. Van conjunctie tot conjunctie is gemiddeld 45 jaar. Gann schreef een boek genaamd 45 years on Wall Street die o.a. over de helft van een cyclus gaat. De oppositie komt 22,5 jaar na de conjunctie. 31
Analyse Jan van Gemeren Jan van Gemeren is oprichter van GannnTrader en voormalig vermogensbeheerder. Hij is al ruim 20 jaar een bekende en gerespecteerde technisch-analist en columnist. Jan schrijft o.a. regelmatig voor het Financiële Dagblad. Hij heeft zich gespecialiseerd in Gann analyses, in het bijzonder het vinden van kruispunten waar tijd en koers bij elkaar komen en een trendverandering vrijwel onvermijdelijk is. Zijn inzichten en voorspellingen zijn vaak verrassend accuraat. Jan publiceert wekelijks Brains & Analysis en is docent van de cursus Berekend Beleggen. 39
"Everything moves in cycles as a result of the natural law of action and reaction. By a study of the past, I have discovered what cycles repeat in the future"; "It is not my aim to explain the cause of cycles, the general public is not ready for it and probably would not understand or believe it if I explained it...everything works according to past cycles, and that history repeats itself in the lives of men, nations and the stock market" WD Gann uit het boek Tunnel thru the Air Terugkijkend over 2009 concludeer ik dat de prognose voor de aandelenindices vrij goed uitkwam. De belangrijke conclusie uit het jaarrapport 2009 was: Aan de hand van bovenstaande analyses mogen we er dus vanuit gaan dat 2009 een herstelbeweging zal laten zien van waarschijnlijk rond de 50% van de daling die we gezien hebben in de periode oktober 2007- november 2008 met als koersdoel in de SPX van ruwweg 1000-1200. Vanaf februari krijgen de opwaartse krachten tijdelijk sterk te overhand gesteund door opwaartse krachten uit de 4 jaars cyclus en de 18 maands cyclus. Eind februari maakte we onze voorspelling meer specifiek in Brains & Analysis. We voorspelden een belangrijke bodem op 6/9 maart met AEX koersdoel september 280/300. Dit bleek toen in tijd gemeten precies de bodem voor een maandenlange rally in de aandelenmarkten. Onderstaande grafiek uit het jaarrapport 2009 gaf in grote lijnen weer wat ik verwachtte voor de SPX. (zie volgende pagina) 40
Grafiek maar dan wat er werkelijk gebeurde In grote lijnen kwam de beweging die we 12 maanden geleden verwachtte dus goed uit. 41
Sinds september waarschuwen we in Brains & Analysis voor een belangrijke top in de aandelenmarkten. Uiteindelijk bleek het laatste kwartaal van 2009 dat de aandelenmarkten overwegend gevangen zaten in een brede tradingrange. De AEX fluctueerde hoofdzakelijk tussen de 300 en 330 en de SPX tussen de 1050 en 1120. De verwachte hernieuwde daling (in Elliott termen een Intermediate C) vanaf het 4 e kwartaal 2009 is nog niet ingezet. Wel is er sprake van een zwaar topvormingsproces. De grote herstelgolf van 50% (intermediatie golf B) die we 12 maanden geleden voorspeld hadden is dus goed uitgekomen maar de tweede dalingsgolf (intermediate golf C) die wij verwachten vanaf het 4 e kwartaal 2009 is voorlopig nog niet meer dan een groot topvormingsproces. Eind 2009 staan de meeste aandelenmarkten aan de bovenkant van het brede topvormingsproces dat in september 2009 startte. De markten zijn duidelijk op zoek naar een nieuwe weg. Thans houden de bulls en bears de markten al 3 maanden vrij goed in evenwicht. Op basis van voortschrijdend inzicht gaan we nu aan de hand van een reeks analysetechnieken onze best doen om een inschatting te maken van de grote lijnen die we in 2010 mogen verwachten op de aandelenmarkten. Welke krachten hebben in 2010 waarschijnlijk een belangrijke invloed op de aandelenmarkten en zijn die krachten positief of negatief? In het vervolg van deze analyses een antwoord op deze vragen. Laten we eerst eens even terugblikken op het afgelopen decennium. Hoe was de performance van aandelen de afgelopen 10 jaar in vergelijking met voorgaande decennia? Het antwoord vindt u in onderstaand overzicht. 42
2000-2010 is met een negatief decennium resultaat van -0,51% het slechtste decennium sinds 1830. Voor de AEX is het resultaat overigens veel desastreuzer. De AEX verloor de afgelopen 10 jaar ongeveer 50% van haar waarde. In onderstaand plaatje ziet de diverse decennia resultaten van de SPX ook nog grafisch weergegeven. 43
Was er de afgelopen 10 jaar dan nergens geld te verdienen? Natuurlijk wel. Gelukkig zijn er ook andere beleggingsgroepen. U ziet het de resultaten voor grondstoffen waren superieur aan die van aandelen en obligaties de afgelopen 10 jaar. We verwachten dat Bernanke en de FED ook de komende jaren hun best zullen doen om de economie zoveel mogelijk op te blazen (inflateren). Kwestie van iedereen die de afgelopen jaren boven zijn stand heeft geleefd (Banken en Consumenten) te verlossen van hun schuldenlast. Geld wordt dus steeds minder waard. Iedereen die als een goede huisvader een appeltje voor de dorst (lees pensioen) heeft gespaard wordt opnieuw bestraft. Geld sparen levert negatief rendement op. Bernanke wil dat iedereen weer flink gaat consumeren en zich flink, of nog dieper, in de schuld steekt. 44
Hoge Inflatie lijkt onafwendbaar en die zal alle beleggingsgroepen positief beïnvloeden. Duidelijk moge zijn dat grondstoffen hier uiteindelijk meer van profiteren dan aandelen. Ik zal nu eerst aan de hand van een reeks technieken een grove inschatting maken wat we in 2010 kunnen verwachten. Per analyse volgt een korte conclusie. Aan het eind van deze analyses zal ik een inschatting maken voor het koersverloop in 2010. Decennia analyse Een van de basis analyses waarmee ik een inschatting maak voor een nieuw jaar is te kijken naar de 10 jaarcycli. Deze cycli werd ook veelvuldig door Gann gebruikt. Onderstaande grafiek geeft weer hoe het gemiddelde koersverloop is in de jaartallen eindigend op de cijfers 0 t/m 9. U ziet dat jaartallen die eindigen op een nul (0) gemiddeld negatieve rendementen opleveren. Tien van de afgelopen 11 jaren die op een nul eindigen hadden een jaarverlies van meer dan 12%. bijv. in 1990-15% en 2000-17%. 45
Jos Magendans Sinds 2008 richt Jos zich op het ontwikkelen van een strategie en plan voor day traden. Jos zit momenteel in het derde schooljaar van de bachelor opleiding Psychologie aan de Universiteit Twente. Volatiele markten? 11 manieren om stress te verminderen. 60
Dit jaar was, net zoals 2008, een volatiel jaar voor aandelen. In het begin van het jaar hadden we vooral een volatiele, neerwaartse beweging totdat de beurzen in begin maart hun dieptepunt vonden. Ondanks dat we per saldo vanaf dat moment zijn gestegen, was het geen rustige rit. Wat 2010 ons gaat brengen valt elders in dit speciaal rapport te lezen, maar met een economie die omgegeven is door onzekerheden zal het me verbazen als het geen volatiel jaar wordt. Baron Rothschild, die veel geld heeft verdiend met de onzekerheid over de uitkomst van Napoleon s slag bij Waterloo, schijnt te hebben gezegd: "The time to buy is when there's blood in the streets." Ook andere succesvolle beleggers, met Warren Buffett als beroemdste voorbeeld, hebben ook het belang van contrair beleggen benadrukt. Of je nu een contraire lange termijn belegger bent of niet, volatiele markten beiden uitzonderlijke kansen: kansen om veel te verdienen als we adequaat reageren, maar ook de kans op een stevig verlies als we het nalaten om tijdig actie te ondernemen. Zelfs mensen die vooraf al waren uitgestapt zullen twijfelen: is dit hét instapmoment of moet ik nog even blijven wachten? Naast dat volatiele perioden omgeven worden door onzekerheid over de economie en de financiële markten zelf, wordt onze twijfel en onzekerheid nog eens versterkt door de emoties die koersdalingen bij ons oproepen. De verschillende soorten stress bij beleggen. Er zijn ruwweg twee verschillende manieren om acuut te reageren op een koersdaling: men kan blijven zitten of men kan juist actiever te gaan handelen in een poging de verliezen snel weer goed te maken. Deze soort reactie kennen we ook bij andere acute stressvolle gebeurtenissen, en staat ook wel bekend als de fight or flight respons. Deze reactie op stress heeft naast psychologische gevolgen (rusteloos, gespannen, etc) ook biologische gevolgen, zoals een verhoogde hartslag en bloeddruk, vernauwen van de bloedvaten, en zelfs tunnelvisie. 61
meteen weer te beleggen met posities van dezelfde omvang als je daarvoor deed; dit voorkomt dat je bij een korte correctie weer flink in de stress schiet. Neem ook andere stappen om weer vertrouwen in je vaardigheden als belegger te krijgen. Hierbij valt te denken aan het opdoen van meer kennis, het een tijdje met virtueel geld oefenen, en het bijschaven van je beleggingsstrategie. Kijk ook hoe andere bekende en minder bekende beleggers en analisten door de volatiele periode zijn gekomen, en trek lessen uit hun ervaringen. Concluderend. In dit artikel hebben we verschillende manieren bekeken om te voorkomen dat acute stress als gevolg van een koersdaling omslaat in chronische stress. Er zijn meerdere uiteenlopende manieren om de impact van stress op beleggen te beperken, variërend van psychologische technieken tot het bijschaven van je beleggingsstrategie. Kies enkele methoden uit die je aanspreken, ga ermee aan de slag, en maak 2010 een meer ontspannen jaar! 74
GannTrader biedt een brede range van analyserapporten aan beleggers. GannTrader Jaarboek 2010 De rapporten zijn alle toonaangevend in hun analysemethodiek. GannTrader Brains & Analysis is een uitgebreid professioneel wekelijks analyserapport (plus midweekse rapport)waarbij het accent ligt op zowel Technische Analyse (Waar en Wanneer kopen/verkopen) als Fundamentele Analyse (Vlijmscherpe achtergrondartikelen) en verder ook nog Psychologische aspecten (Ken jezelf als belegger) WaveRider is een uitgebreid wekelijks analyserapport (15-20 pagina's). Aan de hand van analysemethodieken ontwikkeld door Gann en Jim Sloman gecombineerd met enkele unieke astrologische analyses die onze analist Tjerk zelf heeft ontwikkeld, krijgt u iedere week een diepgaande opbouwende analyse voorgeschoteld. Het accent ligt op tijdanalyses. Waar zullen de markten een draaipunt maken (van stijgend naar dalend of omgekeerd)? De Zon, de Maan en Uw Beleggingen' is een 2-wekelijks analyserapport dat bijzonder waardevol is voor zogenaamde Swingtraders. Onze analist Elmer Hogervorst heeft zich gespecialiseerd in een beleggingstechniek van Robert Taylor die gebaseerd is op de zwaartekracht. Net zoals hierdoor eb en vloed ontstaat heeft zwaartekracht ook invloed op de emoties van mensen. Zoals bekend hebben emoties (hebzucht, angst etc.) invloed op het gedrag van beleggers en dus ook op financiële markten. GannTrader Optiecursus De cursus Berekend Beleggen is een unieke combinatie van leren beleggen met geavanceerde optieconstructies en over de schouder meekijken van Jan van Gemeren, een ervaren optiebelegger en voormalig vermogensbeheerder. Het is een 'rustige' strategie die maandelijks wordt opgebouwd en regelmatig wordt bijgesteld. Iedereen kan het maar het is belangrijk bepaalde inzichten te hebben, goed money-management te beheersen en regelmatig de positie aan te passen. U kunt ieder moment starten met de cursus Meer info op www.ganntrader.org 75