Meerjaren Opleidingsplan Format en handleiding - 1 -
Meerjaren Opleidingsplan Format en handleiding Inleiding Een Meerjaren Opleidingsplan i beschrijft het programma voor de opleiding tot het vak van topsporter. Het wordt ook wel het curriculum of leerplan voor de opleiding tot het vak van topsporter genoemd. We spreken van de opleiding tot het vak van topsporter om aan te duiden dat topsport een volwaardig vak is. Uit onderzoek blijkt dat de topsporter minimaal tien jaar lang 10.000 trainingsuren doorloopt om tot optimale prestaties te komen, dat komt neer op 3 uur per dag of 18 uur oefening en training per week. Voor een aantal sporten loopt dit nog op tot meer uren en/of lagere opleidingsjaren. Vervolgens kan een topsportcarrière op internationaal niveau tien jaar of langer duren. De belangen en risico s die gemoeid zijn met de carrière van talenten en topsporters vereisen daarom een hoogwaardige en professionele opleiding en begeleiding. Het Meerjaren Opleidingsplan is een uitwerking van het beleid van de sportbond op het gebeid van talentontwikkeling. De visie, missie en strategie, de structuur waarin het programma wordt uitgevoerd, de organisatie die dat mogelijk maakt en de financiering dienen vastgelegd te zijn in een beleidsplan en projectplan (uitvoeringsplan). In de regel is dit het (Topsport)beleidsplan ii van de sportbond. Er is echter niet alleen een verbinding naar het beleid en de organisatie van de sportbond. Er kan ook gekeken worden naar de reglementering voor met name de jongere sporters welke in lijn moet zijn met de inhoud van het meerjaren opleidingsplan. Vaak heeft deze reglementering de vorm van leeftijdsbepalingen en leeftijdsbeperkingen. Verder kunnen er richtlijnen worden afgeleid voor opleiding, bevoegdheden en licentiering van sporttechnisch kader of kunnen specialisaties en bijscholingen gevraagd zijn. Long Term Athlete Development (LTAD) Om de ontwikkeling van Meerjaren Opleidingsplannen te begeleiden sluit NOC*NSF aan bij een internationaal netwerk van experts welke zich bezig houden met talentontwikkeling in een brede context. Dat wil zeggen dat de systematiek bedoeld is voor alle sporttakken en niet alleen voor het opleiden van talenten tot topsporters maar voor een bredere sportieve opleiding en het levenslang plezier beleven aan sportbeoefening. De centrale gedachte daarbij is dat een vroege brede bewegingsbasis en plezier aan sportbeoefening er voor zorgt kinderen hun talenten kunnen ontdekken en ontwikkelen maar ook dat een mens een leven lang blijft bewegen. Voor meer informatie verwijzen we naar de LTAD Resource Paper V2. Modellen als vertrekpunt LTAD bevat een aantal modellen die gezien kunnen worden als een weergave van tot op heden verzamelde kennis en ervaring. Een model is niet meer en niet minder dan een uitgangspunt. Het kan worden vertaald naar een sporttakspecifiek Meerjaren Opleidingsplan waarin de kennis en ervaring van de eigen tak van sport wordt vastgelegd. Toekomstige ontwikkelingen en opgedane kennis en ervaring zullen vragen om periodieke bijstelling van het plan. Daarmee is het Meerjaren Opleidingsplan een richtlijn voor sporters en begeleiders dat aangeeft hoe een sporttalent wordt opgeleid tot het vak van topsporter. - 2 -
Ontwikkelen van een Meerjaren Opleidingsplan Om als sportbond een sporttak specifiek Meerjaren opleidingsprogramma te ontwikkelen worden de volgende stappen aanbevolen: 1. Stel een projectgroep in met de vereiste deskundigen met voldoende tijd en committent om het meerjaren opleidingsplan binnen redelijke termijn op te stellen en eventueel als vervolg daarop het beheer (updaten) voor haar rekening te nemen. 2. De projectgroep staat onder leiding van de eindverantwoordelijke bondsmedewerker voor talentontwikkeling. 3. Stel een (actueel) beleidsplan of onderdeel daarvan over talentontwikkeling op, gebaseerd op een SWOT analyse gericht op talentontwikkeling en een internationale benchmark voor met name opleidingsprogramma s in een of meer toonaangevende landen. 4. Verzamel een aantal goede voorbeelden en uitwerkingen van een Meerjaren Opleidingsplan of onderdelen daarvan. Denk aan buitenlandse bonden in dezelfde sporttak. 5. Verzamel recente onderzoeks- en review artikelen of andere publicaties die een overzicht geven van de laatste stand van zaken binnen de eigen sport, relevant voor talentontwikkeling. 6. Pas de leeftijdsindicatie bij de verschillende fasen in het format desgewenst aan voor de eigen sporttak. 7. Voeg desgewenst sporttakspecifieke thema s toe aan het format. 8. Plan de volgorde per thema (tabblad) waarvoor het Meerjaren Opleidingplan wordt ingevuld. 9. Maak een onderscheid tussen het Meerjaren Opleidingsplan en de onderbouwing, toelichting en promotie van het plan. Het Meerjaren Opleidingplan bevat de belangrijkste richtlijnen en criteria. Daarnaast kan materiaal ontwikkeld worden waarin onderbouwing, toelichtingen en uitwerking aan de orde komt. Eventuele vervolgprojecten Als het format is opgesteld kunnen vervolgprojecten worden geformuleerd en gerealiseerd. Hierbij kan gedacht worden aan: 1. Publicatie en promotie van het Meerjaren opleidingsplan. 2. Integreren van het Meerjaren opleidingsplan in de bondsopleidingen en het bijscholen van reeds gediplomeerde trainers. 3. Evalueren en eventueel aanpassen van de regelgeving voor jonge sporters (Leeftijdsbepalingen en leeftijdsbeperkingen). 4. Aanpassing programma en structuur Nationale Selecties(s). 5. Ontwikkelen van ondersteunende materialen voor sporters, ouders, begeleiders, bestuurders van sportverenigingen e.d. 6. Uitwerking in volledig curriculum en leermiddelen voor de opleiding tot het vak van topsporter. - 3 -
Opbouw De opleidingsweg is ingedeeld in een aantal fasen met specifieke inhouden en kenmerken De fasen in de opleidingsweg zijn 1. Fundament (Spel) 2. Fundament (Oriëntatie) 3. Leren trainen 4. Trainen voor omvang en belastbaarheid 5. Trainen voor wedstrijden 6. Trainen om te winnen In de LTAD resource paper vindt je een toelichting op de kenmerken van de verschillende fasen. De lengte van de fasen en daarmee de leeftijden die bij de verschillende fasen behoren kunnen per sporttak verschillen. Als de leeftijden verschuiven kunnen ook een deel van de kenmerken van de betreffende fasen veranderen, namelijk die kenmerken die gebonden zijn aan de leeftijd en ontwikkeling van de talenten. De opleidingsweg is beschreven onder een aantal thema s, waarin voor elke fase de richtlijnen kort worden beschreven. De thema s waarin de opleidingsweg wordt vormgegeven zijn a. Algemeen b. Organisatie c. Omvang d. Inhoud e. Fysiek f. Techniek g. Tactiek h. Mentaal i. Overige j. Persoonlijke vaardigheden k. Begeleiding l. Talentvolgsysteem m. Randvoorwaarden - 4 -
Meerjaren Opleidingsplan; Fasen LTAD 0-6 jr. 6-8 jr. 8-11 jr 11-15 jr. 15-21 jr. 18+ jr. 0-6 jr. 6-9 jr. 9-12 jr. 12-16 jr. 16-23 jr. 19+ jr. Trainen om te winnen Trainen voor hoog niveau Trainen voor omvang Leren trainen Oriëntatie Spel Train to win Maximaliseren fysieke training, specifieke vaardigheden (onderdeel, positie) en internationaal podium. Train to compete De motor optimaliseren en sporttak / onderdeel / positie specifieke vaardigheden ontwikkelen Train to train De motor opbouwen en sporttak specifieke vaardigheden ontwikkelen Learning to train Basis sporttechnische vaardigheden en fysieke trainingsvormen FUNdament + basis bewegings vaardigheden één of meer sporttakken FUNdament Gymnastiek Zwemmen Lopen Fietsen - 5 -
Algemeen Fase in het Meerjaren Opleidingsplan Binnen de totale opleidingsweg worden een aantal typerende fasen onderscheiden. De fasen zijn gekoppeld aan een indicatie voor de kalenderleeftijd. Op basis van deze indeling worden de karakteristieken per fase bepaald. De benaming van de verschillende fasen kunnen desgewenst worden aangepast. Kalenderleeftijd (Sportspecifieke indicatie) De leeftijd volgens de in het reglement van de sporttak opgenomen peildatum (meestal 1 januari of 31 december). Variatie biologische leeftijd De afwijking van de biologische leeftijd ten opzichte van de kalenderleeftijd die voor kan komen bij de sporters in de betreffende fase van de opleiding. Benaming jaargang of leeftijdsgroep De naam die in de sporttak wordt gegeven aan de sporters in een bepaald geboortejaar of leeftijdsgroep. B.v. junioren, cadetten, jeugd, aspiranten e.d. Kenmerken De belangrijkste algemene karakteristieken behorend bij de betreffende opleidingsfase Hieruit moet kunnen worden opgemaakt wat de fundamentele verschillen tussen de verschillende fasen zijn. Instroom of ondergrens ontwikkeling Het profiel waaraan sporters moeten voldoen om in de betreffende opleidingsfase als talent aangemerkt te worden. De criteria waaruit het profiel is opgebouwd moeten reëel uitzicht bieden op de ontwikkeling tot topsporter (mondiale top 8 positie in de senioren leeftijd) en gebaseerd zijn op gegevens uit het verleden en een internationale benchmark. Naast de instroomcriteria voor een opleidingsfase verdient het ook aanbeveling criteria voor de ontwikkeling tijdens de betreffende fase vast te stellen. Daarmee kan de registratie van de ontwikkeling worden ondersteund en de afwijking ten opzichte van de optimale ontwikkeling worden vastgesteld. Norm of optimale ontwikkeling De criteria die aangeven wanneer een sporter uit de betreffende fase een optimale ontwikkeling doormaakt. De sporter heeft een boven gemiddeld uitzicht op een topsportcarrière met prestaties in de mondiale top 8. De criteria zijn eveneens gebaseerd op gegevens uit het verleden en een internationale benchmark. Bepalende ontwikkelingskenmerken. Factoren in de ontwikkeling van sporters in de genoemde leeftijdsfase en de daarbij behorende consequenties voor de opleiding. Beknopte beschrijving op hoofdpunten. - 6 -
Organisatie In dit deel wordt per fase aangegeven hoe de opleiding voor talenten is georganiseerd. Aanbieder De organisatie die de opleidingsactiviteiten in de betreffende opleidingsfase aan de talenten aanbiedt. Dit kan zijn een sportvereniging, topsportorganisatie, sportbond, opleidingsinstituut enz. zijn. De organisatie heeft de eindverantwoordelijkheid over het (trainings en wedstrijd) programma Ondersteunende instanties Naam en rol van instanties die een ondersteunende functie hebben in de opleiding en begeleiding van talenten in de betreffende fase. Rol van de NSO (Sportbond) De rol die de sportbond vervult in relatie tot de aanbieder van het programma en in relatie tot het talent. Tevens wordt de manier waarop deze rol wordt vormgegeven vermeld (Aansturing, advisering, voorlichting, reglementering, overeenkomst of contract). Activiteiten van de NSO Welke activiteiten voert de sportbond uit in relatie tot de aanbieder van het programma en in relatie tot het talent. Activiteit en frequentie beschrijven Producten van de NSO Producten of instrumenten welke door de sportbond worden ingezet in relatie tot de aanbieder van het programma of het talent. - 7 -
Omvang Trainingsleeftijd in jaren Richtlijn voor de gemiddelde trainingsleeftijd in jaren die gewenst is voor de betreffende fase. Bij registratie van het aantal trainingsjaren in een Talentvolgsysteem kan de eventuele afwijking van deze ideale trainingsleeftijd worden vastgesteld. Trainingsleeftijd in uren Richtlijn voor het aantal trainingsuren dat is doorlopen volgens de richtlijnen voor optimale trainingsleeftijd en trainingsomvang. Bij registratie van de trainingsleeftijd in uren in een Talentvolgsysteem kan de eventuele afwijking van de ideale trainingsleeftijd in uren worden vastgesteld. Trainingsuren per week Richtlijn voor het aantal trainingsuren per week. Specificatie trainingsuren per week Richtlijn voor de onderverdeling van het aantal trainingsuren per week naar typen training. Aantal wedstrijden Richtlijn voor het aantal wedstrijden per jaar in de betreffende opleidingsfase, onderverdeeld naar doel van de wedstrijd (trainingswedstrijd, voorbereidingswedstrijd, kampioenschap (regionaal, nationaal, internationaal). Niveau wedstrijden Richtlijnen voor het niveau van de wedstrijd (voor zowel trainings- of oefenwedstrijden, voorbereidingswedstrijden en hoofdtoernooien of piek evenementen). Format wedstrijden Richtlijnen voor de organisatievorm en typering van de wedstrijden. B.v. eendaagse of meerdaagse wedstrijden; toernooien met aantal starts of wedstrijden; series en (halve)finales etc. Competitie(s) Richtlijnen voor niveau en kalender van de Nationale of Internationale competities welke de betreffende opleidingsfase optimaal ondersteunen. - 8 -
Inhoud Globale inhoud en dwarsverbanden. De totale inhoud en de indeling ervan is bij uitstek sporttakspecifiek. Zij vormt het sporttechnische kerndeel van het meerjaren Opleidingsplan. Fysiek Techniek Tactiek Mentaal Persoonlijke vaardigheden Overige - 9 -
Fysiek - 10 -
Techniek - 11 -
Tactiek - 12 -
Mentaal - 13 -
Persoonlijke vaardigheden Persoonlijke vaardigheden, zelfinzicht. Persoonlijke vaardigheden, problemen oplossen. Interpersoonlijke vaardigheden, communicatie. Interpersoonlijke vaardigheden, macht en invloed. Interpersoonlijke vaardigheden, anderen motiveren. Interpersoonlijke vaardigheden, omgaan met conflicten. Groepsvaardigheden, effectief samenwerken / teamwork. Sociale vaardigheden. Omgang met de pers. Managen van de eigen sportcarrière. - 14 -
Overige Warming-up en cool-down Rust, herstel en verzorging Voeding en hydratatie Periodisering en taper Materiaalverzorging Bijzondere omstandigheden (Hoogte, hitte, jetlag e.d.) - 15 -
Begeleiding Sporttechnische begeleiding Specialisatie trainers Medische en paramedische begeleiding Loopbaan begeleiding Studiebegeleiding Begeleid wonen Overige specialisten Nazorg bij uitstroom - 16 -
Talentvolgsysteem Sporttakspecifieke basisvaardigheden Gooien en vangen Lopen en springen Coördinatie Enz. Biologische leeftijd en groeispurt Lengte en Peak Length Velocity (PLV) Gewicht en Peak Weight Velocity (PWV) Krachtontwikkeling en Peak Strength Velocity (PSV) Programma (omvang en historie) Trainingshistorie in jaren Trainingshistorie in uren Prestatieontwikkeling in wedstrijden (tijd, afstand, hoogte, score, ranking,...) Ontwikkeling Fysiek Sporttak specifiek Ontwikkeling Techniek Sporttak specifiek Ontwikkeling Tactiek Sporttak specifiek Ontwikkeling Mentaal Sporttak specifiek Ontwikkeling Persoonlijke Vaardigheden Persoonlijke vaardigheden, zelfinzicht Persoonlijke vaardigheden, problemen oplossen Interpersoonlijke vaardigheden, communicatie Interpersoonlijke vaardigheden, macht en invloed Interpersoonlijke vaardigheden, anderen motiveren Interpersoonlijke vaardigheden, omgaan met conflicten Groepsvaardigheden, effectief samenwerken / teamwork. Sociale vaardigheden Omgang met de pers Managen van de eigen sportcarrière Ontwikkeling overig Warming-up en cool-down Rust, herstel en verzorging Voeding en hydratatie - 17 -
Periodisering en taper Materiaalverzorging Bijzondere omstandigheden (Hoogte, hitte, jetlag e.d.) Randvoorwaarden Programma Begeleiding Accommodatie Materialen sporter Materialen coach (incl. IT gebruik) Inrichting leef- en trainingssituatie Omveld, ouders Omveld, studie Omveld, trainingsgroep team - 18 -
Randvoorwaarden Accommodatie Materialen sporter Materialen coach (incl. IT gebruik) Inrichting leef- en trainingssituatie Omveld, ouders Omveld, studie Omveld, trainingsgroep team - 19 -
i Meerjaren Opleidingsplan Het curriculum of leerplan voor de opleiding van een sporter tot het vak van topsporter ii Topsportbeleidsplan Beleidsplan van een sportbond waarin missie, visie, strategie, organisatiestructuur, doelstellingen en activiteitenplan voor een benoemde periode zijn vastgelegd - 20 -