Onderwerp huur schoollokalen Datum 2 april 2015 Naam steller Ger Last Kenmerk zaak 144174 Afdelingsmanager Hans Killaars Afdeling Maatschappelijke Diensten Coördinator Paul de Mulder Voorstel 1. De door Spring Kinderopvang in 2012 en 2013 betaalde huur, ad 74.030 terugbetalen. 2. De verzonden facturen aan Stichting Primair Onderwijs Venray en Regio (SPOV) uit 2012 en 2013, ad 115.299 te crediteren en de gevolgen hiervan dekken uit voordelen op de kostenplaats huisvesting primair onderwijs en dit verwerken in de jaarrekening 2014. 3. De niet gerealiseerde inkomsten in 2014, ad 92.500 in de kostenplaats huisvesting primair onderwijs verwerken. Hiervan wordt 33.138 gedekt uit voordelen op de kostenplaats huisvesting primair onderwijs. Hierdoor resteert in de jaarrekening 2014 nog een nadeel van 59.362. 4. De geraamde inkomsten in de begroting 2015 op nihil stellen en dit nadeel dekken uit de te behalen voordelen in de begrotingspost primair huisvesting 2015 en uit de lagere bijdrage in het kader van de doordecentralisatie onderwijshuisvesting voor het voortgezet onderwijs. 5. De geraamde inkomsten voor 2016 en verder op nihil stellen en de meerjarige gevolgen te dekken uit de post onvoorzien. Aanleiding De vorige Wet op primair onderwijs (van kracht tot 31-12-2014) bood mogelijkheden voor medegebruik en verhuur van leegstaande schoollokalen. In de verordening is dit verder geregeld. Ook in onze gemeente worden lokalen verhuurd aan peuterspeelzalen (SPOV) en kinderopvang (Spring Kinderopvang). Tot 2011 werd de huur door de gemeente in rekening gebracht en geïnd. Eind 2011 zijn samen met de schoolbesturen beleidsregels voor medegebruik en verhuur opgesteld en door het college vastgesteld. Hierin werd vastgelegd dat het schoolbestuur (SPOV) voortaan de verhurende instantie is (aangaan huurovereenkomst met huurders en facturering) en deze de huurinkomsten vervolgens afdraagt aan de gemeente. De gemeente stuurde zodoende de facturen naar SPOV. In afwijking van de beleidsregels heeft Spring Kinderopvang tot halverwege 2013 de huur rechtstreeks aan de gemeente betaald. Ook SPOV heeft peuterspeelzalen in scholen. De hiervoor aan SPOV verzonden facturen in 2012 en 2013 werden tot op heden niet betaald. Reden hiervoor was het feit dat er in 2013 signalen kwamen dat gemeenten slechts onder voorwaarden huur mochten innen en dat Venray waarschijnlijk niet aan deze voorwaarden zou voldoen. Omdat er nog geen 100% duidelijkheid bestond over de onrechtmatigheid van de huurinning werden in onze begroting nog wel inkomsten opgenomen. Vanwege dezelfde onduidelijkheid, is sinds medio 2013 wel gestopt met het factureren van huur aan SPOV. In 2009 (en herhaald in 2014) heeft de Raad van State (RvS) een uitspraak gedaan die in dit verband van groot belang is. De uitspraak in 2009 liet echter nog veel vragen onbeantwoord. In de periode tussen 2009 en 2014 werd niet 100% duidelijk of gemeenten in de gegeven situatie huur zouden mogen vragen. Veel Nederlandse gemeenten werden met deze situatie geconfronteerd en zetten hun beleid door tot aan de publicatie, eind 2014, van de tweede uitspraak. Door de publicatie van deze Pagina 1 van 5
tweede uitspraak en met name door de motivering in deze zaak, die door de gemeente Helmond was aangespannen, zijn alle twijfels weggenomen. Gemeenten mogen nog slechts huur in rekening brengen, als aangetoond kan worden dat zij investeringskosten hebben moeten maken om verhuur mogelijk te maken. Venray voldoet niet aan deze voorwaarde. Op 14 oktober 2014 heeft Spring Kinderopvang de gemeente formeel gevraagd de betaalde huur over 2012 en 2013 terug te betalen. De gemeente Venray zou dit verzoek kunnen weigeren. Spring kan deze weigering aan de rechter voorleggen, zodat vastgesteld kan worden of de gemeente voldoet aan de voorwaarden die door de Raad van State in 2014 werden bepaald. Als dit dan wordt vastgesteld, kan de instelling terugbetaling afdwingen. Schoolbesturen zijn op grond van de nieuwe wet t.a.v. onderwijshuisvesting sinds 1 januari 2015 ook verantwoordelijk voor leegstand in schoolgebouwen. Lege lokalen mogen met toestemming van de gemeente verhuurd worden aan particulieren. Wanneer het schoolbestuur hiertoe geen mogelijkheden heeft, kunnen lege lokalen/delen van schoolgebouwen teruggegeven worden aan de gemeente. De gemeente heeft dan de mogelijkheid deze lokalen zelf te verhuren, nadat de onderwijsbestemming van (dit deel) van het gebouw is afgehaald. Omdat er in meerdere schoolgebouwen sprake is van leegstand, is het dus niet uitgesloten dat schoolbesturen deze lokalen teruggeven aan de gemeente. De gemeente krijgt dan de mogelijkheid deze lokalen zelf te verhuren en zodoende inkomsten te genereren. Om verhuur in een dergelijke situatie mogelijk te maken zullen beleidsregels worden opgesteld. Beoogd resultaat Gevolg geven aan een uitspraak van de RvS en een einde maken aan deze slepende kwestie. Argumenten 1.1 Uitspraak Raad van State Omdat gemeenten in de meeste gevallen hebben betaald voor het gebouw (stichtingskosten, onderhoud en verzekering) gingen zij ervan uit dat de huurinkomsten ook voor hen zouden zijn. De RvS heeft in 2014 in een zaak van de gemeente Helmond een uitspraak gedaan (zelfde als in 2009) over verhuur in onderwijsgebouwen, omdat er door de gemeente Helmond nog steeds huur werd geïnd terwijl het niet voldeed aan de voorwaarden zoals die de RvS (al in 2009) waren bepaald, namelijk: - Ten eerste dient te blijken dat de bijdrage in de stichtingskosten die het schoolbestuur op grond van de financiële voorwaarde aan de gemeente moet betalen ten goede komt aan onderwijshuisvesting. - Verder dient de hoogte van het gevraagde bedrag rechtstreeks gerelateerd te zijn aan de extra kosten of het verlies van inkomsten voor de gemeente die de toestemming voor het verhuren van een deel van het schoolgebouw aan een organisatie voor buitenschoolse opvang met zich brengt. De gemeente Venray heeft voor de bouw van de scholen geen extra investeringskosten hoeven te maken om peuterspeelzaalwerk en kinderopvang in scholen (vele jaren later) mogelijk te maken. Bij de bouw werd hiermee toen geen rekening gehouden. De scholen werden uitsluitend voor onderwijs doelen gebouwd. Venray voldoet hiermee niet aan de gestelde voorwaarden voor verhuur van de RvS. 1.2 Verzoek tot terugbetaling van Spring Kinderopvang De schoolbesturen of de kinderopvangorganisaties moeten de betaalde huur officieel Pagina 2 van 5
terugvorderen. Zij kunnen via een juridische procedure laten vaststellen of de gemeente voldoet aan de voorwaarden van de RvS. Als dit door de rechter wordt vastgesteld, is er sprake van onverschuldigde betalingen en ontstaat er een verplichting tot terugbetaling. Deze kan dan via de rechter afgedwongen worden. Spring Kinderopvang heeft op 14 oktober 2014 schriftelijk gevraagd de in 2012 en 2013 betaalde huur, ad 74.030, terug te betalen. Door de gemeente Venray kan niet worden aangetoond dat het heeft voldaan aan de voorwaarden die door de RvS werden gesteld. De gemeente heeft daarom geen argumenten om terugbetaling van de onverschuldigd betaalde huur te weigeren. 2 Tot medio 2013 heeft de gemeente de huur bij SPOV in rekening gebracht. Tot op heden heeft SPOV nog geen officieel verzoek gedaan de huurbetaling te beëindigen en de reeds verzonden facturen voor huur 2012 en 2013 (tot medio 2013) van in totaal 115.299 in te trekken. De uitspraak van de RvS is ook van toepassing op SPOV. De rechtsgrond om huur in rekening te brengen is door deze uitspraak komen te vervallen. De vordering dient daarom te vervallen. Dit nadeel dat hierdoor voor de gemeente ontstaat, wordt opgevangen binnen de kostenplaats huisvesting primair onderwijs door meevallers op andere onderdelen in deze kostenplaats (lagere rente uitgaven door het opschuiven van investeringen). 3 Omdat het tot eind 2014 niet echt duidelijk was of wel/niet huur aan de gemeente moest worden betaald, werd in 2014 door beide instellingen geen huur meer betaald. In de gemeentelijke begroting 2014 was rekening gehouden met 92.500 aan huurinkomsten. Door de uitspraak van de RvS is duidelijk geworden dat wij in 2014 geen inkomsten zullen hebben en zal dit bedrag ten laste van het resultaat in de jaarrekening 2014 moeten worden gebracht. Bij het opstellen van de 2 e Berap 2014 is dit gegeven niet vermeld, omdat de uitspraak en vooral motivering van de RvS nog niet officieel was gepubliceerd. Dit nadeel voor de gemeente kan deels gecompenseerd worden door de resterende meevallers, ad 33.138 op de andere onderdelen in deze kostenplaats (lagere rente uitgaven door het opschuiven van investeringen). Er resteert in de jaarrekening 2014 dan nog een nadeel van 59.362. 4 De gemeente kan in 2015 geen huur van SPOV en Spring vragen. Doordat de uitspraak van de RvS pas eind 2014 gepubliceerd werd, kon dit gegeven niet worden meegenomen bij het opstellen van de begroting voor 2015. Voor 2015 is zodoende nog 93.887 aan inkomsten geraamd. Deze zullen niet gerealiseerd worden. Dit nadeel kan binnen de kostenplaats voor huisvesting primair onderwijs worden gedekt, omdat een aantal geplande investeringen naar verwachting niet gerealiseerd zullen worden en rentekosten hierdoor lager uitvallen. Tevens is er een voordeel op de vergoeding in het kader van de doordecentralisatie huisvesting voortgezet onderwijs. Dit voordeel wordt ingezet om het resterende nadeel op te vangen. 5 De financiële gevolgen voor de begroting 2016 en volgende jaren zijn 95.765 nadelig per jaar (meerjarig is er sprake van indexatie). In de begroting 2016 en volgend, zijn geen mogelijkheden om deze nadelen op te vangen. Hiervoor wordt een beroep gedaan op de post onvoorzien. Er wordt voldaan aan de 3 criteria voor onvoorzien. Onvoorzienbaar, omdat In 2012 werden, samen met de schoolbesturen, beleidsregels opgesteld voor medegebruik/verhuur. Door alle partijen werd er toen nog van uitgegaan dat het gemeenten wel was toegestaan huur in rekening te brengen voor verhuur/medegebruik. Bij het opstellen van de Pagina 3 van 5
begroting en de 2e Berap 2014 was er nog geen 100% duidelijkheid over deze uitspraak en de motivering. Het beleid van dat moment werd daarom gecontinueerd. Onontkoombaar, omdat Deze uitspraak van de RvS is bindend voor de gemeente Venray. Duidelijk is dat Venray niet voldoet aan de voorwaarden die door de RvS worden gesteld. Het vragen/innen van huur dient als onrechtmatig te worden beoordeeld. Onuitstelbaar, omdat De gemeente kan terugbetaling weigeren. De instelling (Spring of SPOV) zal in dat geval een juridische procedure moeten aanspannen, als zij van mening is dat de gemeente niet voldoet aan de voorwaarden van de RvS. Omdat de gemeente niet kan aantonen dat het bij de bouw van scholen extra investeringen heeft moeten doen t.b.v. peuterspeelzaalwerk/kinderopvang, is de kans nihil in een procedure over huurbetaling in het gelijk te worden gesteld. Als dit dan ook de uitspraak van de rechter wordt, betekent dit dat huurbetaling niet rechtmatig was en kan de instelling de reeds betaalde huur terugvorderen. Het voorstel is om de begroting voor de jaren 2016 en verder te wijzigen en nadelige gevolgen voor deze jaren ten laste van de post onvoorzien te brengen. Integraliteit/Relatie met andere beleidsvelden Kanttekeningen/risico's Het niet instemmen met terugbetaling aan Spring opent voor Spring de deur om terugbetaling via een juridische procedure af te dwingen. Wanneer het tot deze juridische procedure komt, is de kans nihil dat de gemeente in het gelijk zal worden gesteld. De gemeente kan dan alsnog gedwongen worden tot terugbetaling (incl. de proceskosten en kosten voor juridische bijstand). Per saldo zijn we dan nog verder van huis. Communicatie Spring en SPOV zullen via bijgaande brief geïnformeerd worden. Financiële gevolgen zie hoofdstuk argument. Per saldo resteert voor de jaarrekening 2014 een nadeel van 59.362 en vanaf 2016 95.765 nadelig per jaar (meerjarig is er sprake van indexatie). Personele/organisatorische gevolgen Juridische gevolgen/rechtmatigheid Fatale termijnen Pagina 4 van 5
Overleg gevoerd met Extern Spring en SPOV Intern Wethouder Teunissen, Frans Stultiens (P&C adviseur), Joost Smits (concerncontroler), Ruud Bosmans (Adviseur Financiën), Ron Boreas (senior adviseur juridische zaken), Ingrid Theeuwen (Beleidsmedewerker MD), Miriam de Weijer (Juridisch kwaliteitsmedewerker MD), Liezeth Wintjens (Adviseur Communicatie). Vervolgtraject besluitvorming De beleidsregels voor medegebruik en verhuur zullen worden herzien Evaluatie Bijlagen Verzoek Spring Brief aan Spring Naslagwerk Pagina 5 van 5