5 recepten om meer te verdienen s.o.s. G riet
welkom bij s.o.s. griet voorwoord In 2009 zijn ABVV en de progressieve vrouwenbeweging zij-kant aan hun 5 e editie van Equal Pay Day toe, de dag voor loongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Hoewel we een milde positieve evolutie zien in de loonkloof - de recentste cijfers spreken van 24% op bruto maandbasis - verkleint het verschil in lonen tussen vrouwen en mannen te traag en te onbeduidend. Dikwijls horen we dat de vrouwen zelf verantwoordelijk zijn voor het loonverschil met hun mannelijke collega s. Loonongelijkheid wordt nog teveel gezien als een logisch gevolg van een vrije en individuele keuze van vrouwen. Maar vaak is er helemaal geen sprake van vrije keuze. Denken we maar aan het aantal vrouwen die tegen hun wil deeltijds werken omdat ze geen voltijdse contracten aangeboden krijgen. Ook studiekeuze, rolpatronen en het gebrek aan betaalbare en soepele kinderopvang spelen veel vrouwen parten, om nog maar te zwijgen van de dubbele dagtaak die sommige vrouwen nog altijd hebben aan de combinatie tussen job en gezin. Loonongelijkheid is in de eerste plaats een probleem dat om maatschappelijke oplossingen vraagt. zij-kant en ABVV pleiten voor een gezamenlijke aanpak, waarbij overheid en sociale partners hun verantwoordelijkheid nemen. Onze campagne Equal Pay Day vormt daarbij al vijf jaar lang het meetpunt om de evolutie van de loonkloof tussen vrouwen en mannen heel concreet in beeld te brengen. Naast die gezamenlijke aanpak is het belangrijk dat vrouwen ook bij individuele loononderhandelingen hun mannetje staan. Daarom publiceren wij deze brochure S.O.S. Griet. www.sosgriet.be www.equalpayday.be S.O.S. Griet reikt vrouwen vijf recepten aan om meer te verdienen. Het zijn stuk voor stuk handige tips om bij sollicitaties en loononderhandelingen sterk uit de hoek te komen. Wie het volledige menu doorloopt heeft alvast een voetje voor en zal steviger in haar schoenen staan. Zo kunnen we samen de loonkloof verkleinen. Succes ermee! Rudy De Leeuw Voorzitter ABVV Anne Van Lancker Voorzitster zij-kant 1 3 1
Kom sterk uit de hoek. Maak een goede indruk door rustig en duidelijk te zeggen wat je wil. 5 recepten om meer te verdienen Pas je aan de job en het bedrijf waarvoor je solliciteert aan maar blijf ook trouw aan jezelf. Zorg er voor dat je de tijd krijgt om een rustig gesprek te voeren over je looneisen. Wees assertief, niet agressief of onderdanig. Geloof in je eigen kwaliteiten. Wie zelfzeker overkomt bekomt meer. 5 1
Een goede voorbereiding loont. Een voorbereide vrouw is er twee waard. Probeer dus zoveel mogelijk te weten te komen over de onderneming waar je gaat solliciteren. Is het een vrouwvriendelijk bedrijf? Zijn er doorgroeimogelijkheden? Welke lonen verdienen je toekomstige collega s? Hoelang blijven mensen er werken? Is er niet teveel personeelsverloop? Bepaal je juiste prijs. Je kan pas krijgen wat je wil als je duidelijk weet wat je professionele marktwaarde is. Welk loon past bij je profiel en ervaring? Welke lonen horen bij jouw sector? Check op voorhand welke financiële onderhandelingsruimte je hebt. Informeer je bij de vakbond (www.abvv.be) om de juiste loonschalen te achterhalen en neem eens een kijkje op sites als www.vacature.be of www.jobat.be. 6 7
Praten en onderhandelingstechnieken aanleren werkt! Praten over je loon mag geen taboe zijn, meer nog: over je loon onderhandelen is volkomen normaal. Vergeet de extra's niet. Je loon kan ook uit extralegale voordelen bestaan (maaltijdcheques, hospitalisatieverzekering, gsm, laptop,...) die het algemene plaatje een stuk mooier kunnen maken. Check op voorhand bij de vakbond waar je recht op hebt en onderhandel over deze extralegale voordelen, maar denk erom dat deze voordelen niet in rekening gebracht worden bij je ontslagvergoeding en voor je sociale zekerheidsrechten (werkloosheidsvergoeding, pensioen,...). Dat is trouwens ook de reden waarom we echte bruto loonsverhogingen boven extralegale voordelen verkiezen. Onderhandelen, zeker over je eigen loon, is niet zo gemakkelijk. Maar er bestaan uitstekende boeken, websites en cursussen die je daarbij kunnen helpen. Probeer dat dus goed onder de knie te krijgen en informeer je over je rechten bij de vakbond. 8 9
Voorgerecht Het loont om je goed voor te bereiden. Enkele tips en weetjes voor wie aan de slag wil gaan: het menu Kies een opleiding die je maximale kansen biedt. Als je een diploma op zak hebt waar veel vraag naar is zal je niet alleen makkelijker werk vinden, ook je looneisen zullen makkelijker beantwoord worden. Je CV is je eerste visitekaartje, speel dus je troeven uit! Relevante ervaringen, stages of interessante opleidingen kunnen je er doen uitspringen, net zoals certificaten voor elders verworven competenties. Vergeet ze dus zeker niet te vermelden. Als je een absolute beginner bent mag je je gebrek aan ervaring niet als een minpunt zien. Zet je enthousiasme en frisheid in de verf! Ook je bereidheid om te leren is een mooi voordeel. Verder krijgen werkgevers bepaalde fiscale voordelen bij het aanwerven van pas afgestudeerde werknemers. Je bent van bij de start dus meer waard dan je zou kunnen denken! Check de geldende lonen van de sector waarin je werkt. Als er loonbarema s (collectief afgesproken loonschalen) gelden mag je je daar niet op blind staren, het zijn minima waaraan de werkgever zich moet houden. Je kan dus meer vragen. Check ook welke loonschaal past bij welke functie en ervaring. 11
Hoofdgerecht Wil je een loon- of sollicitatiegesprek goed verteren? Dan mag je volgende dingen zeker niet vergeten: Wees altijd to the point. Het gesprek bepaalt wat je zal verdienen, verlies je concentratie dus niet en laat je zeker niet van je stuk brengen door een assertieve onderhandelaar. Bepaal een duidelijke salariswens. Opgepast, stel je wens niet overdreven hoog waardoor je als onredelijk kan overkomen, maar vraag zeker ook niet te weinig! Zeg nooit te snel hoeveel je nu verdient en hou je salariswens steeds voor ogen. Verpak die salariswens zo goed mogelijk in voordelen die jij de onderneming te bieden hebt. Vergeet bij het bepalen van je salariswens ook geen onderhandelingsmarge te voorzien! Dessert Bepaalde zaken kunnen je zuur opbreken. Vermijd in elk geval: Dreigen! Het is contraproductief en zal je geen stap dichter bij je doel brengen. Ook emotioneel dreigen zoals: Dit gaan mijn kinderen niet graag horen, is sterk af te raden. Ga steeds uit van je eigen troeven en capaciteiten. Zet steeds je voordelen in de verf en vlucht nooit in dreigende taal. Een leugentje om bestwil! Dat komt altijd als een boemerang terug, doe dat dus niet. Meestal val je snel door de mand en dat maakt je onmiddellijk ongeloofwaardig. Als je bijvoorbeeld een bepaald diploma niet hebt, verzwijg dat dan niet maar zet je ervaring en verworven capaciteiten in de verf. Laat je niet ontmoedigen door een loonindicatie van de werkgever. Want in die loonindicatie is hun onderhandelingsmarge verrekend. Ze kan dus zeker nog naar omhoog. Neem de tijd en laat je niet opjagen. Probeer zelf zoveel mogelijk het gesprek te sturen, zo verlies je niet de punten uit het oog die jij belangrijk vindt en kom je ook assertiever over waardoor je kansen stijgen. Loononderhandelen kan je leren. Door cursussen te volgen maar ook door er met je vrienden of lotgenoten over te praten. Hoe pakten zij het aan? Wat zijn volgens hen aan- en afraders? Laat je niet uit je lood slaan en ken je rechten. Soms vertellen onderhandelaars halve waarheden om je onderhandelingspositie te ondermijnen. Informeer je dus zo goed mogelijk over je rechten! 12 13
Pousse-Cafe Nog enkele sterk(s)makers: Check op voorhand je professionele marktwaarde. Blijf je steeds bewust van die marktwaarde door regelmatig (bv. om de 2 jaar) een CV uit te zenden. Beperk je niet tot traditioneel vrouwgerichte sectoren en jobs. Bereid je goed voor en informeer je bij de vakbond over je rechten. Geloof in je kwaliteiten en benadruk je sterke kanten: selecteer 5 eigenschappen die van jou de geknipte medewerker maken. Durf solliciteren voor functies met verantwoordelijkheid. Hoe hoger je functie, hoe hoger je loon. Vraag altijd wat bedenktijd voordat je op een loonvoorstel van de werkgever reageert. Doe zelf een voorstel en zet hoog in als de werkgever naar je loonverwachting peilt. 14 15
je staat er niet alleen voor Individueel kan en moet je aan je loon sleutelen. Maar alleen is maar alleen. De beste resultaten worden vaak geboekt door een collectieve, gezamenlijke aanpak. Hier zijn drie organisaties die al jaren vechten voor transparante en eerlijke lonen: ABVV, zij-kant en het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. 14 17
de socialistische vakbond steunt vrouwen met raad en daad. Van juridisch advies tot tastbare acties. Het ABVV onderhandelt met de werkgevers over het loon op federaal niveau, in de sectoren en in de bedrijven. De vakbondsafgevaardigden en beroepssecretarissen van het ABVV zijn dan ook het best geplaatst om je te informeren over het loon waar je recht op hebt. Informatie die van belang is, niet alleen wanneer je werkt maar ook als je werkzoekend bent! Algemene informatie over loon(vorming) vind je terug op www.mijnloon.be. Wanneer je slachtoffer meent te zijn van een loondiscriminatie kan je uiteraard rekenen op juridisch advies en bijstand. Indien dit nodig blijkt kan het ABVV bovendien in rechte voor je optreden en je verdedigen in de rechtbank. Bovendien voert ABVV elk jaar, samen met zij-kant, de progressieve vrouwenbeweging, actie om de vrouwenlonen te verbeteren en de loonkloof tussen vrouwen en mannen te dichten. Hoe meer mensen aan Equal Pay Day (www.equalpayday.be) deelnemen hoe groter de kans dat we in onze doelstelling slagen. Je kan bij het ABVV ook terecht voor loopbaan- en loonadvies. Op www.spoorzoeker.be, dé website over loopbaanbegeleiding van het ABVV, vind je een schat aan tips en informatie over vacatures, solliciteren, beroepen, vorming, opleiding en uiteraard je loopbaanbegeleiding. Daarnaast geeft het ABVV ook zelf vorming en sollicitatietrainingen en zijn er medewerkers die je bij je loopbaan kunnen ondersteunen en begeleiden. Redenen genoeg dus om je aan te sluiten, want samen staan we sterk! Voor meer informatie: www.abvv.be de progressieve vrouwenbeweging vecht op politiek en maatschappelijk vlak voor gelijke lonen. zij-kant is sedert 2004 de initiatiefnemer van de jaarlijkse Equal Pay Day. Samen met het ABVV vecht zij-kant voor meer initiatieven om de loonkloof te verkleinen. Op beleidsniveau werden al belangrijke stappen ondernomen om de loonkloof aan te pakken: Op Europees vlak wordt Equal Pay Day gepromoot als goede praktijk. zij-kant voorzitster en Europarlementslid Anne Van Lancker legde een voorstel neer voor een Europese Equal Pay Day, dat in november 2008 werd opgenomen in een Europese resolutie. Zo wordt heel Europa wakker van de loonkloof. Op Belgisch niveau zagen verschillende wetsvoorstellen en regeringsinitiatieven het licht. De voormalige minister van Werk, Peter Vanvelthoven, lanceerde een checklist voor de invoering van een sekseneutrale functieclassificatie. Hiermee hebben werkgevers en werkemers een concrete leidraad in de hand om jobs objectiever in te vullen en niet meer à la tête du client een loon toe te kennen. Die checklist moet dringend in de praktijk worden gebracht. Er is het wetsvoorstel voor de gelijkstellingswet, een initiatief van voormalig volksvertegenwoordiger Inga Verhaert, dat opnieuw is opgenomen door Maya Detiège en Dalila Douifi. Dit voorstel verplicht werkgevers om alle loongegevens systematisch bij te houden en vakbonden en inspectie in staat te stellen om bij een vermoedelijke discriminatie deze gegevens op te vragen en in te kijken. Op die manier komt er meer loontransparantie en dus een eerlijker loonbeleid. Op een themadag Gender en studiekeuze die zij-kant organiseerde, werd het belang aangestipt voor meisjes en jongens om roldoorbrekende opleidingen te volgen. Studiekeuze is immers mee bepalend voor de soorten jobs die jongeren later zullen uitoefenen, en dus ook voor de lonen die daarbij horen. Voor meer informatie: www.zij-kant.be 18 19
I n s t i t u u t voor d e G e l i j k h e i d v a n V r o u w e n e n M a n n e n Meen je als werknemer of als sollicitant slachtoffer te zijn van een (loon)ongelijkheid op basis van geslacht? Dan kan je ook klacht neerleggen bij de Arbeidsinspectie of het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Dit Instituut is bevoegd voor alle klachten betreffende geslachtsdiscriminaties, dus ook klachten betreffende (in)directe loondiscriminatie. Als je een klacht wil indienen dan moet je dit schriftelijk doen op volgend adres: Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen Ernest Blerotstraat 1 - lokaal 2125-1070 Brussel Tel: 02/233.49.34 - fax: 02/233.40.32 Een voorbeeld van klachtenformulier kan je downloaden via www.igvm.fgov.be. Je kan ook online (via e-mail: gelijkheid.manvrouw@meta.fgov.be) een klacht indienen. Maar zelfs dan moet je nog een ondertekend en gedateerd schriftelijk exemplaar inleveren. Belangrijk om weten: In geval je al klacht hebt neergelegd bij een andere instantie (vakbond, inspectiediensten), dan zal het Instituut met deze instanties samenwerken. Vanaf het moment dat je klacht hebt ingediend mag de werkgever je arbeids-overeenkomst niet verbreken, behalve wanneer hij redenen die vreemd zijn aan je klacht of vordering bewijst. De gegevens die je meedeelt worden vertrouwelijk behandeld en nooit zonder je toestemming aan derden doorgegeven. Voor meer informatie: www.igvm.fgov.be 20 21
welkom bij s.o.s. griet pagina 3 5 recepten om meer te verdienen pagina 4 1. Kom sterk uit de hoek. 2. Een goede voorbereiding loont. 3. Bepaal je juiste prijs. 4. Praten en onderhandelingstechnieken aanleren werkt! 5. Vergeet de extra s niet. INHOUD het menu pagina 10 Voorgerecht Het loont om je goed voor te bereiden. Hoofdgerecht Wil je een loon- of sollicitatiegesprek goed verteren? Dessert Bepaalde zaken kunnen je zuur opbreken. Pousse-Café Nog enkele sterk(s)makers. je staat er niet alleen voor pagina 16 ABVV zij-kant Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen 22 23 1
v a n V r o u w e n e n M a n n e n met de steun van I n s t i t u u t voor d e G e l i j k h e i d v.u. Vera Claes, zij-kant vzw, Grasmarkt 105 bus 43, 1000 Brussel equalpayday, maart 2009