Wethouder van Sociale zaken, Werkgelegenheid, Wijkaanpak en Sport, Rabin S. Baldewsingh Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag De voorzitter van Commissie Samenleving Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/2014.530 RIS 279226 Doorkiesnummer 070-353 25 54 E-mailadres Aantal bijlagen Onderwerp Voortgangsrapportage gehandicaptensport Datum 2 december 2014 Geachte voorzitter, Aan het college is gevraagd (RIS 275102, sv 2014.285) om op korte termijn inzicht te geven in de stappen die Den Haag de komende jaren gaat zetten om gehandicaptensport de aandacht te geven die het verdient. Het college heeft geantwoord met genoegen een voortgangsrapportage gehandicaptensport naar de commissie te willen sturen, omdat het college het belang van gehandicaptensport onderschrijft. Het algemene beleid van de gemeente is inclusief beleid: de participatie van Hagenaars met een handicap op alle terreinen van het leven staat voorop. Ik informeer u in deze voortgangsrapportage over de inspanningen die de afgelopen jaren voor deze groep Hagenaars in de stad zijn gepleegd op het terrein van sport en de knelpunten, successen en resultaten daarbij. Tot slot zal ik in deze rapportage aangeven welke stappen Den Haag de komende jaren op het gebied van gehandicaptensport gaat zetten om gehandicaptensport meer aandacht te geven. Gemeentelijk beleid gehandicaptensport In 2002 nam de gemeenteraad de gehandicaptensportnota Sport zonder hindernissen aan. In 2008 werd de nota geëvalueerd en geactualiseerd. De belangrijkste conclusies van deze evaluatie: de sportdeelname van Hagenaars met een beperking tussen 2002 en 2008 steeg aanzienlijk; de diverse projecten uit Sport zonder hindernissen lieten goede resultaten zien; inspanningen blijven nodig aangezien er specifieke randvoorwaarden vervuld moeten worden voor de sportdeelname van Hagenaars met een beperking; er blijft verschil in sportdeelname tussen Hagenaars met en zonder een beperking, ondanks de stijging. Vanuit het onderdeel sportstimulering vanuit de sportbegroting is er aan gehandicaptensport tussen 2002 en 2011 80.000,00 per jaar besteed. Inlichtingen bij H.C.M. van Rossum Postadres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 2854 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 3612 Internetadres: www.denhaag.nl www.dehaagseontmoeting.nl
BOW/2014.530 2 Dit beleid is ook de afgelopen collegeperiode doorgezet. In de algemene sportnota Den Haag naar Olympisch Niveau 2011-2014 is naast een aanpak om Hagenaars in elke levensfase te ondersteunen en te stimuleren bij hun sport ook een ambitie geformuleerd om groepen Hagenaars die onvoldoende actief zijn met maatwerk te ondersteunen om een gezonde actieve leefstijl te ontwikkelen. Als concreet streefresultaat is benoemd om de regelmatige sportdeelname van Hagenaars met een handicap, Hagenaars met een chronische aandoening en Haagse senioren tussen 2010 en 2014 met 3 procentpunt te laten stijgen. Het vanuit de sportbegroting onderdeel sportstimulering bestede budget voor gehandicaptensport steeg door de rijksmiddelen vanuit het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen naar 170.000,00 per jaar. Wie zijn dat: Hagenaars met een handicap? Hagenaars met een handicap zijn niet een homogene groep. De World Health Organisation (WHO) hanteert een indeling gebaseerd op de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). Deze indeling houdt in dat mensen fysieke en mentale handicaps kunnen ervaren. De fysieke handicaps worden veroorzaakt door motorische, zintuiglijke en organische (chronische ziekten) aandoeningen, de mentale handicaps door verstandelijke (niet-begrijpen) of psychosociale (gedrag) aandoeningen. Op grond daarvan worden in Nederland veelal indelingen gemaakt op basis van motorische, zintuiglijke (auditief en visueel) en verstandelijke handicaps en chronische aandoeningen (o.a. door het CBS). Deze indeling wordt ook in Den Haag gehanteerd. In Den Haag heeft ongeveer 20-23% van de Hagenaars een motorische, auditieve, visuele, verstandelijke handicap of chronische aandoening. Doordat mensen met een handicap belemmeringen ervaren bij beweging en sport, heeft dit een grote invloed op het plezier, zelfvertrouwen en het beeld over de eigen capaciteiten en mogelijkheden. Dit zorgt voor een negatieve spiraal waardoor inactiviteit ontstaat met alle negatieve gevolgen op o.a. gezondheid. Aanpak sportstimulering Hagenaars met een handicap Hagenaars met een handicap of een chronische aandoening sporten minder dan Hagenaars zonder beperkingen. Hagenaars met een handicap hebben soms specifieke randvoorwaarden nodig om te kunnen sporten, zoals toegankelijke accommodaties, aangepaste spelregels, materiaal/hulpmiddelen of activiteiten en goed geschoolde trainers. Ook is sporten voor deze Hagenaars juist vanwege fysieke of verstandelijke beperkingen ingewikkelder, waardoor het zelfvertrouwen en de vanzelfsprekendheid om te gaan sporten minder groot is. De Haagse sportstimuleringsaanpak voor Hagenaars met een handicap is gebaseerd op de volgende thema s: 1. Voldoende sportaanbieders met passende activiteiten. 2. Toegankelijke sportaccommodaties. 3. Toegankelijke kennis/informatie voor Hagenaars over het beschikbare sportaanbod. 4. Goed samenwerkend netwerk van organisaties voor sport, onderwijs, gehandicapten zorg. 5. Verbeteren van het zelfvertrouwen/zelfbeeld waardoor sportdeelname vanzelfsprekender is. 6. Verbeteren beeldvorming rond sporten met een handicap zodat een sociaal steunnetwerk ontstaat: familie, onderwijs, werk, wijk. 7. Vraag en aanbod matchen. 8. Drempels wegnemen voor meerkosten hulpmiddelen/materialen. De gemeente heeft op deze thema s de volgende beleidsinstrumenten ingezet: ad 1. Sportverenigingsondersteuning (faciliteren met advies, cursussen, trainingen) Het verleiden en ondersteunen van sportaanbieders zodat deze een goed aanbod voor deze doelgroepen kunnen en willen ontwikkelen.
BOW/2014.530 3 De stand van zaken: Den Haag kent in tegenstelling tot andere steden in Nederland een aantal specifiek voor gehandicaptensport ingerichte (omni)sportaanbieders: sv Kameleon, sv Haag 88, Stichting Sportbelang SGK, Stichting Paardrijden Gehandicapten en Integratie 97. Naast deze specialisten hebben met name de afgelopen 5 jaar steeds meer reguliere sportverenigingen sportactiviteiten ontwikkeld voor diverse groepen Hagenaars met een beperking, zoals Storks, GONA, Hercules, hdm, Quick, PGS Vogel, Lu Gia Jen en AV Sparta. Een groot deel van deze sportorganisaties heeft gebruik gemaakt van de gemeentelijke helpdesk verenigingsondersteuning om dit aanbod te kunnen ontwikkelen. Deze ondersteuning richt zich op het versterken van de vereniging, advies over de aanpak van een g-afdeling en gerichte scholing waardoor trainers meer kennis en vaardigheden hebben om met mensen met motorische, verstandelijke of autisme en gedragsproblemen om te gaan. Deze aanpak sluit aan op initiatieven van andere partners zoals ADO in de maatschappij dat dit jaar voor het eerst een G-voetbaltoernooi heeft georganiseerd voor teams uit de hele regio. ad 2. Investeren en subsidiëren Door de toegankelijkheid van de eigen gemeentelijke sportaccommodaties te verbeteren, en organisaties in de stad te ondersteunen hun accommodaties toegankelijker te maken. De stand van zaken: Alle gemeentelijke zwembaden en sporthallen zijn in 2008 geanalyseerd en toegankelijker gemaakt. In 2013 en 2014 is de analyse voor een deel van de gebouwen herhaald in samenwerking met Stichting Voorall (sporthallen) en door een testteam van Sophia Revalidatie (zwembaden in de regio Haaglanden): de sporthallen zijn qua drempels, deuren, toiletten en kleedkamers toegankelijk. De testresultaten zijn opgenomen in de Ongehinderd App. Daarnaast hebben alle zwembaden tilliften en is de Escamphof geheel uitgerust voor Hagenaars met een beperking. Met de voormalige subsidieregeling Stimuleringsregeling toegankelijkheid konden en met de huidige subsidieregeling Investeringsregeling Accommodaties Sportverenigingen (IAS-regeling) kunnen sportorganisaties hun clubkleedgebouw toegankelijker maken. Zo maakten o.a. sportvereniging Quick en korfbalvereniging Ons Eibernest daar gebruik van. ad 3. Informeren De gemeente informeert Hagenaars over het beschikbare sportaanbod via digitale kanalen en papieren sportbrochure. Diverse Haagse organisaties informeren Hagenaars met een beperking via persoonlijk (professioneel) advies en in samenwerking met andere maatschappelijke organisaties. De gemeente informeert Hagenaars actief zowel via digitale als traditionele kanalen. Digitale informatie: www.denhaag.nl/gehandicaptensport, facebook en http://denhaag.beweegmaatje.nl. Traditioneel (brochure, flyers) via stadsdeelkantoren, bibliotheken, 1 e lijnszorg-instellingen, welzijnsinstellingen en Sophia Revalidatie: Sport- & beweegwijzer Sport op maat : 2008, 2011, 2013 (oplage 10.000 exemplaren + tweede druk versie 2013 in 2014). Via evenementen die reeds georganiseerd worden voor de doelgroep. Zoals de sportmarkt van Sophia Revalidatie, de All Inclusief beurs, de sportdag van Kern Haaglanden (Down syndroom). De sport/beweegloketten van VTV en Sophia Revalidatie en consulenten van MEE geven mondeling informatie en gebruiken flyers en de Sport op maat -gids. ad 4. Samenwerkingsverbanden Door een structuur van samenwerking op te zetten tussen alle belangrijke spelers op het snijvlak tussen sport, handicap, onderwijs, zorg en de gemeente op verschillende thema s, weten organisaties elkaar beter te vinden; wordt gezamenlijk gewerkt aan aanbod wat aansluit op de vraag van gehandicapte Hagenaars; en worden Hagenaars beter doorverwezen naar passende activiteiten. Er zijn meerdere samenwerkingsverbanden opgezet en samenwerkingsconvenanten afgesloten met relevante maatschappelijke organisaties.
BOW/2014.530 4 Samenwerkingsconvenant Beweegcoach (gemeente, Middin, Stichting Sophia Revalidatie, MEE en VTV). Middin Fit: samenwerking tussen Middin, SGK, Haagse Hogeschool, ROC Mondriaan. Bij zorginstelling Middin zijn in het programma Middin Fit meer dan 300 cliënten wekelijks actief door de inspanningen van SGK en het teamplayers project van de Haagse Hogeschool en ROC Mondriaan. Visiegroep gehandicaptensport (overlegstructuur gemeentelijk sport-, gehandicapten- en WMO-beleid, MEE ZHN, Beweegcoach (VTV ZHN), Haagse Hogeschool, Kameleon, Haag 88, SGK, Middin). Regionaal gehandicaptensportoverleg via Sportservice Zuid-Holland: alle gemeenten en maatschappelijke organisaties van Den Haag, Zoetermeer, Leiden, Westland, e.d. ad 5. Laten opzetten van kennismakings- en sportstimuleringsprojecten Via school, vereniging en revalidatie- of zorginstelling zijn projecten opgezet om het zelfvertrouwen en de vanzelfsprekendheid om mee te doen te vergroten. Aanstelling combinatiefunctionaris aangepast sporten bij verenigingen Kameleon/Haag 88. Schoolsportverenigingen bij 8 speciaal onderwijs scholen. Club Extra, een naschools project voor kinderen met motorische achterstanden op 19 scholen. Evenement Streetsport op wielen (aftrap Cruijff Court Laakveld). Clinics en side-events gehandicaptensport bij grote sportevenementen, zoals bij WK Hockey. Activiteiten door Haagse organisaties in het kader van de landelijke maand van het aangepast sporten. Door de diverse kennismakings- en sportstimuleringsprojecten op scholen, binnen instellingen en bij verenigingen zijn wekelijks meer dan 2.000 Hagenaars met beperkingen aan het sporten. Overigens is een aantal resultaten vastgelegd in de tussenevaluatie Sportief Gezond uit 2013 (RIS264193: 2013). ad 6. Inzetten van beeldvormings- en integratieprojecten Beeldvorming van basisschoolleerlingen over hoe het is om met een handicap te sporten verbeteren en het samen sporten stimuleren door ze in een toernooi geïntegreerd te laten sporten met gehandicapten. De inzet van rolmodellen (gehandicapte topsporters) als inspirerend voorbeeld voor gehandicapte Hagenaars. Project Aangepast sporten wat is dat op het reguliere basis- en voortgezet onderwijs op 24-48 scholen (48 dagdelen). De scholen doen vervolgens mee aan een schooltoernooi waarin ze ook tegen gehandicapte sporters spelen. Op verschillende momenten en manieren zijn topsporters als rolmodel en ervaringsdeskundige ingezet: paralympisch Wereldkampioen zeilen Thierry Schmitter, toprolstoelbasketbalster José Mos, snowboardster Bibian Mentel (Mentelity stichting), Rudy de Jonghe (Revalidatiefonds https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=1rmeqosmrqy). Ontwikkeling informatie film gehandicaptensport in Den Haag (november 2014 gereed). ad 7. Inrichten beweeg-/sportloket Bekend is dat gehandicapten het lastig vinden een passende sportactiviteit en organisatie te vinden die maatwerk kan leveren op de individuele beperking. Tegelijkertijd vinden sportorganisaties het moeilijk om meer leden uit deze doelgroep te werven. Door een front-office te subsidiëren/in te richten bij MEE/VTV Zuid-Holland Noord krijgen Hagenaars individueel advies en bemiddeling naar sportaanbieders. Vanuit rijksmiddelen heeft ook Sophia Revalidatie een frontoffice-loket kunnen inrichten. Het loket de Beweegcoach is vanaf 2012 bij VTV ZHN gevestigd en matcht sportvragen van gehandicapte Hagenaars met sportactiviteiten bij (sport)aanbieders. De Beweegcoach wordt ingezet door MEE, VTV, Sophia Revalidatie, door zorginstellingen Middin, Philadelphia, Ipse, Humanitas e.d. Het aantal hulpvragen groeit van 125 in 2012, 150 in 2013 naar 180 in 2014.
BOW/2014.530 5 Sportloket bij Sophia Revalidatie is in 2013 ingericht: werkt specifiek voor de eigen patiënten/cliënten, maar werkt nauw samen met de Beweegcoach en wee de match tussen vraag en aanbod te maken. Elke cliënt van Sophia Revalidatie wordt tijdens het revalidatietraject langs het sportloket gestuurd voor een persoonlijk beweeg-/sportplan en advies en begeleiding bij het doorstromen naar regulier sport- en beweegaanbod. Er worden momenteel zo n 15 patiënten per maand naar sportorganisaties bemiddeld. Sporttechpoli Haagse Hogeschool/Sophia Revalidatie: gehandicapte sporters die een sport willen doen, maar een vaak nog niet bestaand hulpmiddel daarbij nodig hebben, kunnen naar de sporttechpoli. Hier worden aanpassingen aan hulpmiddelen gemaakt waardoor men beter in staat is te gaan sporten of zelfs beter te presteren. Het expertisecentrum Bewegingstechnologie van de HHS ontwikkelde in samenwerking met InMarket, TUD en InnosportNL een rolstoel en speciale wielen voor het Nederlands Paralympisch rolstoelbasketbalteam. ad 8. Sporthulpmiddelen-ondersteuning in de WMO In de Haagse WMO-verordening zijn vanaf 2009 naast de sportrolstoel ook andere sporthulpmiddelen opgenomen die vergoed worden zoals een zit-ski, handbike of koeling op de motor van een elektrische rolstoel. Den Haag is een van de eerste gemeenten die in de WMO meer vergoedt dan alleen de sportrolstoel. Dit is gebeurd na onderzoek uit 2004/2005 in Den Haag naar de knelpunten die gehandicapte Hagenaars en sportorganisaties aangaven. Aan de hand van het onderzoek is een lijst van sporthulpmiddelen samengesteld, die elk jaar opnieuw wordt voorgelegd in de visiegroep gehandicaptensport. Vanaf 2009 zijn er 114 sporthulpmiddelen toegekend, ongeveer 20 per jaar. Hiervan is bijna 60% voor sportrolstoelen en 40% voor andere sporthulpmiddelen. Resultaten en conclusies De gemeente kan aanjagen, faciliteren, regisseren. Het zijn echter de Hagenaars zelf en de vele organisaties rond sport, zorg, onderwijs en buurt in Den Haag die met elkaar zorgen dat er een klimaat in Den Haag is waardoor iedereen een leven lang kan sporten ongeacht handicap of beperking. Het maatschappelijk middenveld in Den Haag heeft zich in nauw samenspel met de gemeente op dit thema de afgelopen jaren sterk ontwikkeld. Dit is kwantitatief en kwalitatief zichtbaar, nl. in de sportdeelnamecijfers en in de stand van zaken rond de thema s, die je zou kunnen samenvatten onder de term toegankelijk sportklimaat. Sportdeelname-cijfers Tussen 2002 en 2014 steeg de sportdeelname van Hagenaars met een beperking van 36% naar 58%. Sportdeelname onderzoek volgens 2002 2010 2014 Richtlijnen Sport Onderzoek (RSO) (4-69 jaar) Sportdeelname >12 x pj 36% 48% 58% Regelmatige sportdeelname (wekelijks) 20% 30% 42% Het streefresultaat uit de algemene sportnota Den Haag naar Olympisch Niveau 2011-2014 was 3 procentpunt. In de praktijk is de regelmatige sportdeelname met 12 procentpunten gestegen. Het streefresultaat is hiermee ruimschoots gehaald. Dit betekent dat de participatie van Hagenaars met een beperking op het gebied van sport flink is vergroot. Dit heeft ook positieve neveneffecten op gezondheid, emancipatie en sociaal netwerk. Het is lastig dit met landelijke cijfers en trends te vergelijken, omdat landelijke sportdeelnamecijfers per type handicap of naar de mate van zwaarte van de handicap zijn uitgesplitst en/of in andere leeftijdscategorieën zijn ingedeeld. Om toch een beeld te geven: in 2011 sportte 40% van de volwassen Nederlanders met een lichte beperking regelmatig (wekelijks). Van de Nederlanders met een matig tot zware beperking sportte in 2011 29% regelmatig (cijfers (On)beperkt Sportief 2013, Mulier Instituut).
BOW/2014.530 6 Toegankelijk sportklimaat De afgelopen tien jaar is het sportklimaat voor Hagenaars met een beperking toegankelijker geworden. Er is een groei in aantal sportorganisaties dat activiteiten biedt voor één of meer soorten gehandicapten. Bovendien is de bereidwilligheid van sportverenigingen om een bredere wijkfunctie (o.a. Buurthuis van de toekomst) te krijgen ook voor deze doelgroepen groter geworden. Door de inspanningen om verenigingen daarbij te ondersteunen is de kwaliteit van de activiteiten voor deze doelgroepen binnen sportorganisaties verhoogd. Ook de samenwerking tussen de diverse organisaties in het werkveld heeft gezorgd voor een betere match tussen vraag en aanbod. De gemeente heeft flink geïnvesteerd in het toegankelijker maken van de sportaccommodaties, en ook hebben enkele sportverenigingen hun club-/kleedaccommodatie aangepast met subsidie van de gemeente voor o.a. senioren en mensen met een beperking. Ook door de mogelijkheden in de WMO is de sportdeelname laagdrempeliger geworden doordat Hagenaars met een handicap hun sporthulpmiddelen vergoed kunnen krijgen sinds 2009. Toch blijft inzet op deze doelgroep noodzakelijk. Er blijven knelpunten bestaan rond o.a.: vervoer met name van kinderen/jongeren naar hun sportactiviteit, de match tussen vraag en aanbod, financiële drempels en het zelfvertrouwen/zelfbeeld dat sporten gewoon kan als je een beperking hebt. De toegankelijkheid van accommodaties en welke hulpmiddelen er nodig zijn, moeten regelmatig opnieuw bekeken worden om in te spelen op de actualiteit. Gehandicaptensport meer aandacht en zichtbaarheid in 2015-2018 Er wordt momenteel gewerkt aan de evaluatie van het gemeentelijk sportbeleid uit de nota Den Haag naar Olympisch Niveau. Tevens zullen begin 2015 gesprekken met de stad worden gevoerd over het nieuwe beleid voor 2015-2018. Met het werkveld rond gehandicapten en sport zal uitvoerig gesproken worden over de mogelijkheden en verbeterpunten voor de toekomst, o.a. op de hierboven genoemde knelpunten. De succesvolle projecten zoals de Beweegcoach en Middin Fit die met behulp van de rijksregeling Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (Haags plan Sportief Gezond) zijn gefinancierd, worden in 2015 structureel voortgezet met behulp van de Brede Impuls Combinatiefuncties in de vorm van buurtsportcoaches. Eén van de verbeterpunten zal zijn het zichtbaarder maken van gehandicaptensport. Zichtbaarheid van gehandicaptensport in media en via evenementen kan de beeldvorming over en het zelfvertrouwen van gehandicapte Hagenaars positief beïnvloeden. Ik wil daarom zorgen dat gehandicapte topsporters de komende jaren nog meer dan nu ingezet worden als rolmodel. Ten tweede kan het binnenhalen van een aansprekend paralympisch evenement hier een belangrijke bijdrage in leveren. Contact met Special Olympics Nederland (verstandelijke beperkingen) in antwoord op de vragen van raadslid Danielle Koster heeft opgeleverd dat een Special Olympics World Games en European games onhaalbaar is. Ik onderzoek momenteel of een Special Olympics European Sport Event of Nationale Spelen wel haalbaar is, naast een oriëntatie op meer paralympische evenementen. Ook worden de (top)sport evenementen die we al hebben waar mogelijk voorzien van één of meer paralympische side-events. Zoals in 2014 bij het WK Hockey het geval was en in 2015 bij het WK Beachvolleybal wordt gedaan. Rabin Baldewsingh, wethouder