Aanvragende gemeente: Deelnemende partijen: Ondersteunende partij: Gemeente Raalte Gemeente Almelo, Borne, Hardenberg, Hof van Twente, Kampen, Oldenzaal, Ommen, Raalte, Steenwijkerland en Zwartewaterland Sportservice Overijssel Projectperiode: 1 januari 2014 t/m 31 december 2015 Datum: 30 mei 2013
1. Aanleiding, probleemverkenning en aansluiting wmo Pag. 2 2. Doelstelling Pag. 5 3. Doelgroep Pag. 5 4. Resultaten Pag. 5 5. Uitvoering Pag. 6 6. Projectorganisatie Pag. 6 7. Monitoring en evaluatie Pag. 7 8. Communicatie - kennisdeling Pag. 8 Bijlagen Pag. 9 Deelnemende gemeenten: Ondersteunende partij: Projectplan Buurtsportcoach Academy 1
1. Aanleiding Om gemeenten te ondersteunen in het creëren van voldoende sport- en beweegaanbod voor alle inwoners van jong tot oud, investeert het ministerie van VWS in de uitbreiding en een bredere inzet van combinatiefuncties met extra buurtsportcoaches. Dit bouwt voort op de Impuls brede scholen, sport en cultuur waarbij combinatiefuncties worden ingezet voor de sectoren onderwijs, sport en cultuur (jeugd). 2.900 Buurtsportcoaches gaan actief aan de slag. De buurtsportcoach mag voor alle leeftijden en doelgroepen worden ingezet. Doordat zij zowel werkzaam zijn bij een sport- of beweegaanbieder als in tenminste één andere sector (zorg, welzijn, kinderopvang, jeugdzorg of bedrijfsleven), dragen zij eraan bij dat meer mensen in hun eigen nabije omgeving kunnen sporten en bewegen. Alle Overijsselse gemeenten participeren in de Brede impuls Combinatiefuncties met in totaal 188 combinatiefunctionarissen en/of buurtsportcoaches. Veel Overijsselse gemeenten zijn zich momenteel aan het oriënteren ten aanzien van de invulling van de functies. De verwachting is dat veel buurtsportcoaches straks werkzaam zijn in de volgende sectoren: Sport en onderwijs/kinderopvang/peuterspeelzalen Vanuit de oude regeling zijn de huidige combinatiefunctionarissen vooral voor deze sectoren werkzaam. Naar verwachting zal een groot deel van deze functies voor de jeugd worden behouden en/of gecontinueerd. Sport en ouderen(voorzieningen) Vanwege de dubbele vergrijzing en in sommige gevallen ook de ontgroening binnen de (plattelands) gemeenten behoeft de doelgroep ouderen de komende jaren extra aandacht. Sport en (jeugd)zorginstellingen Sport en bewegen is leuk om te doen, maar heeft bovenal ook een preventieve functie ten aanzien van bijvoorbeeld gezondheid. De buurtsportcoach kan een verbindende rol spelen tussen de zorg en de sport, zodat er een goede ketensamenwerking kan ontstaan. Sport en de buurt Sport en buurt vertegenwoordigt buurtbewoners en medewerkers van bedrijven in de buurt die nog niet of onvoldoende bewegen. Probleemverkenning Van de, in veel gevallen jonge en onervaren, buurtsportcoaches wordt een multifunctionele inzet gevraagd voor meerdere doelgroepen en met een verscheidenheid aan partners in diverse werkvelden. Uit landelijk en provinciaal onderzoek van Kennispraktijk en Sportservice Overijssel onder combinatiefunctionarissen blijkt dat dit kan leiden tot diverse knelpunten: Door de verruiming van de taakvelden en meer diversiteit in de stakeholders wordt een steeds meer coördinerende rol van de combinatiefunctionaris gevraagd. Deze trend zal zich verder doorzetten bij de uitbreiding met de buurtsportcoaches. Deze ontwikkeling vraagt andere competenties van de nieuwe generatie buurtsportcoaches, dan wel zal de functie mogelijk door meerdere personen worden ingevuld. Projectplan Buurtsportcoach Academy 2
Door de verbreding in taakvelden wordt de afstemming over de wederzijdse verwachtingen tussen de betrokken organisaties belangrijker. Dit blijkt een knelpunt voor de combinatiefunctionarissen te zijn. Door de verruiming van de regeling zal steeds vaker sprake zijn van een complex werkveld, met veel verschillende partners en belangen. Deskundigheidsbevordering vinden de combinatiefunctionarissen belangrijk om op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen. Tevens biedt het mogelijkheden om kennis en ervaringen te delen met collega s uit andere gemeenten. Combinatiefunctionarissen sport vinden het moeilijk om in te schatten of hun komst tot effecten heeft geleid. Inzicht in de effecten is noodzakelijk om de inzet van de combinatiefunctionarissen en/of buurtsportcoaches te kunnen verantwoorden en de continuïteit te waarborgen. De HBO en MBO opleidingen voorzien nog niet in een volledig opleidingsprogramma, zodat de studenten de noodzakelijke kennis van de doelgroepen en de benodigde competenties om hun taak en functie naar behoren uit te voeren tot hun beschikking krijgen. Bij de opleidingen ontbreekt veelal een duidelijk beeld van de verschillende werkvelden en doelgroepen waarmee de buurtsportcoaches te maken krijgen 1. Diverse gemeenten hebben aangegeven ondersteund te willen worden in het coachen en begeleiden van de buurtsportcoaches zodat zij nog beter in staat zijn hun taak en functie optimaal te kunnen uitvoeren. De Buurtsportcoach Academy geeft antwoord op deze vraag en bovenstaande probleembeschrijving. Door het aanbieden van een tweetal, daar waar mogelijk beroepsgeaccrediteerde, ondersteuningspakketten wordt een kwaliteitsimpuls gegeven aan het werk van de buurtsportcoaches. Het eerste pakket bestaat uit intervisie-/netwerk-/workshopdagen, masterclasses, gebruik van een digitaal kennisplein en ondersteuning ten aanzien van monitoring en evaluatie. Pakket twee bevat naast de inhoud van pakket één coaching en begeleiding on the job. Aansluiting Wet Maatschappelijke Ondersteuning De Buurtsportcoach Academy draagt in principe bij aan zes prestatievelden van de WMO, te weten: 1. Bevorderen van de sociale samenhang in en de leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten De Buurtsportcoach Academy geeft een impuls aan de kwaliteit van de buurtsportcoach, zodat hij/zij in staat is een verbindende rol te spelen op het gebied van een gezonde en actieve leefstijl voor diverse groepen mensen in dorpen, wijken en buurten. De buurtsportcoach ontwikkelt competenties om samen met allerlei partijen met name de inactieve burger te mobiliseren tot actief participeren. Er vinden sportieve ontmoetingen plaats waarbij gebruik wordt gemaakt van de voorzieningen in de wijk. Dit levert een bijdrage aan de leefbaarheid en vitale wijken en buurten waar bewoners met plezier wonen. 1 Werkgroep Flankerend Beleid Buurtsportcoaches, Aan de slag met de buurtsportcoach (juni 2012) Projectplan Buurtsportcoach Academy 3
2. Op preventie gerichte ondersteuning bieden aan jongeren met opgroeiproblemen en ondersteuning van ouders die kampen met opvoedingsproblemen De Buurtsportcoach Academy voorziet in kennis en deskundigheid op het gebied van het vroegtijdig signaleren van opvallend gedrag van kinderen en jeugdigen, wat te doen richting ouders/opvoeders en op een juiste wijze door te verwijzen naar deskundige hulp. In het verlengde hiervan draagt de buurtsportcoach deze kennis over op jeugdbegeleiders van sportverenigingen. Gezamenlijk hebben zij een preventief signalerende functie zodat voorkomen kan worden dat kinderen en jeugdigen in de zorgvoorziening belanden. Dit prestatieveld is van toepassing mits de buurtsportcoach werkzaam is voor de doelgroep jeugd. 3. Informatie en advies geven In dit prestatieveld wordt binnen de Buurtsportcoach Academy een verbinding gemaakt tussen de Wmo en sport en bewegen. Daar waar dat nog niet heeft plaats gevonden vindt kennismaking plaats tussen de buurtsportcoaches en de Wmo (betrokkenen). De buurtsportcoach heeft de mogelijkheid burgers via de Wmo communicatiekanalen te informeren over het sport- en beweegaanbod. Daarnaast heeft de Wmo-consulent/leefstijlcoach de mogelijkheid kwetsbare groepen in de samenleving door te verwijzen naar het sport- en beweegaanbod. 4. Ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers In de Buurtsportcoach Academy wordt aandacht besteed aan het ondersteunen van sportverenigingen die een bredere maatschappelijke functie willen vervullen. Buurtsportcoaches krijgen tools aangereikt hoe zij de sportvereniging als vrijwilligersorganisatie op weg kunnen helpen bij het creëren van een sport- en beweegaanbod voor bepaalde kwetsbare groepen, hoe zij kunnen samenwerken met organisaties zodat de sportvoorzieningen multifunctioneler benut kunnen worden, maar bovenal hoe zij zelf een gezonde, vitale en toekomstbestendige sportvereniging kunnen zijn. 5/6. Participatie van en individuele voorzieningen voor mensen met een beperking, een chronisch probleem of een psychosociaal probleem Door samen te werken met organisaties en professionals uit de zorg, sport, onderwijs en welzijn worden mensen met een beperking en/of chronische aandoening gestimuleerd tot actiever bewegen in het dagelijks leven. Buurtsportcoaches krijgen enerzijds deskundigheid aangereikt waarmee ze meer expertise krijgen op het gebied van het organiseren van een sport- en beweegaanbod voor de kwetsbare groepen in onze samenleving. Anderzijds worden ze geïnformeerd over de toegankelijkheid en bereikbaarheid van sport- en beweegaccommodaties en specifieke sportmaterialen. Dit prestatieveld is van toepassing mits de buurtsportcoach werkzaam is voor de doelgroep mensen met een beperking, een chronisch probleem of een psychosociaal probleem. Projectplan Buurtsportcoach Academy 4
2. Doelstelling Hoofddoelstelling De Buurtsportcoach Academy geeft een kwaliteitsimpuls aan de kennis en vaardigheden van buurtsportcoaches waardoor zij in staat zijn de maatschappelijke betekenis van sport en bewegen (beter) te benutten voor het sportief participeren van kwetsbare burgers in de gemeente. Subdoelstellingen 1. Het vraaggericht (door)ontwikkelen van competenties bij buurtsportcoaches ten behoeve van bovenstaande hoofddoelstelling. 2. Het uitwisselen en delen van kennis en ervaringen tussen buurtsportcoaches op lokaal/regionaal en provinciaal niveau. 3. Het doorontwikkelen van het bestaande digitale kennisplein voor uitwisseling van kennis, vragen, ervaringen en documenten. 3. Doelgroep De Buurtsportcoach Academy is bedoeld voor de buurtsportcoaches (en combinatiefunctionarissen) die binnen de gemeenten werkzaam zijn in het kader van de Brede impuls combinatiefuncties. 4. Resultaten Bijna zeventig buurtsportcoaches van tien gemeenten participeren in de Buurtsportcoach Academy. In het voorbereidingstraject worden de gemeentelijke contactpersonen en de buurtsportcoaches gevraagd naar hun algemene en persoonlijke ontwikkeldoelen op basis waarvan de thema s binnen de twee ondersteuningspakketten van de Buurtsportcoach Academy worden geconcretiseerd. Concreet worden de volgende resultaten opgeleverd: - Twee, daar waar mogelijk beroepsgeaccrediteerde, ondersteuningspakketten gebaseerd op de algemene en persoonlijke ontwikkeldoelen van de buurtsportcoaches en gemeenten. Ondersteuningspakket 1 bestaat uit: Jaarlijks twee intervisie-/netwerk-/workshopdagen; Jaarlijks vier masterclasses; Digitaal kennisplein waar kennis, informatie, ervaringen, vragen en documenten gebracht en gehaald kunnen worden; Ondersteuning van buurtsportcoaches bij monitoring en evaluatie (bijv. buurtscan, effectevaluatie, onderzoeksgegevens, etc.). Ondersteuningspakket 2 geeft een plus op het eerste pakket namelijk: Coaching en begeleiding on the job. Op basis van persoonlijke leerdoelen wordt samen met de buurtsportcoach een traject uitgestippeld (een dagdeel per maand per buurtsportcoach) (bijv. intervisie, leervragen opstellen, kennisontwikkeling). Projectplan Buurtsportcoach Academy 5
5. Uitvoering Na toekenning door de provincie Overijssel wordt zo snel mogelijk begonnen met de uitvoering van de activiteiten die moeten leiden tot de resultaten benoemd bij punt vier. De looptijd van de Buurtsportcoach Academy is twee jaar, namelijk van januari 2014 tot en met december 2015. In het schema hieronder worden de activiteiten in tijd uiteengezet. RESULTATEN ACTIVITEITEN PARTIJEN PERIODE Bepalen scholingsbehoefte/ Inventarisatie algemene Gemeenten/BSC Okt./nov. 2013 thema s en persoonlijke ontwikkeldoelen BSC Sportservice Overijssel Ontwikkelen twee ondersteuningspakketten Deskresearch Ontwikkelen intervisie- /netwerk- /workshopdagen Ontwikkelen masterclasses Doorontwikkeling Sportservice Overijssel Hogeschool Windesheim Gemeenten Nov. 2013- jan. 2014 aanbod eerste jaar Okt. 2014- jan. 2015 aanbod tweede jaar Tussentijds voortdurend bijstellen, door ontwikkelen = maatwerk kennisplein Ondersteuningsaanbod monitoring/evaluatie Ontwikkelen traject coaching on the job Beroepsaccreditatie aanvragen Uitvoeren twee ondersteuningspakketten Organisatie van: intervisie-/netwerk- /workshopdagen Masterclasses Kennisplein Sportservice Overijssel Hogeschool Windesheim Buurtsportcoaches 2x per jaar intervisie 4x per jaar masterclass doorlopend kennisplein maandelijks coaching on the job Coaching on the job Evaluatie en uitrol Tussenevaluatie Eindevaluatie Gemeenten/BSC Sportservice Overijssel Respectievelijk: 4 e kwartaal 2014 4 e kwartaal 2015 6. Projectorganisatie De volgende gemeenten nemen deel aan de Buurtsportcoach Academy: - Gemeente Almelo - Gemeente Borne - Gemeente Hardenberg - Gemeente Hof van Twente - Gemeente Kampen - Gemeente Oldenzaal - Gemeente Ommen - Gemeente Raalte (aanvragende gemeente) - Gemeente Steenwijkerland - Gemeente Zwartewaterland Projectplan Buurtsportcoach Academy 6
Provinciaal is er een projectgroep bestaande uit de lokale coördinatoren van de deelnemende gemeenten, Hogeschool Windesheim (afd. Calo) en Sportservice Overijssel. De provinciale projectleiding is in handen van Sportservice Overijssel. De projectgroep denkt en beslist mee over de inhoud van de twee ondersteuningspakketten en monitort de kwaliteit en ervaringen. De projectgroep komt twee keer per jaar bijeen. Taken Sportservice Overijssel: - Ontwikkeling, organisatie en uitvoering van de ondersteuningspakketten i.s.m. Hogeschool Windesheim; - Aanvragen van een beroepsaccreditatie van de ondersteuningspakketten; - Organisatie van de bijeenkomsten van de projectgroep; - Draagt zorg voor de evaluaties en overdracht naar andere (niet deelnemende) gemeenten. Taken gemeenten: - Leveren van een lokale coördinator als aanspreekpunt voor enerzijds de buurtsportcoaches en anderzijds Sportservice Overijssel; - Faciliteren van de buurtsportcoaches om deel te nemen aan de Buurtsportcoach Academy; - Bijdrage leveren aan de projectgroep; - Bijdrage leveren aan de evaluaties en overdracht naar andere (niet deelnemende) gemeenten. 7. Monitoring en evaluatie Outputevaluatie Tussentijds en na afloop wordt gemonitord en geëvalueerd op de uitvoering van de diverse onderdelen van de ondersteuningspakketten. Procesevaluatie Het project wordt geëvalueerd op de succes- en faalfactoren van het implementatieproces. Realistisch evalueren Er wordt inzichtelijk gemaakt in hoeverre de (sub)doelstellingen zijn gehaald. In hoeverre hebben de verschillende onderdelen van de ondersteuningspakketten van de Buurtsportcoach Academy bijgedragen aan de kennis en vaardigheden van de buurtsportcoaches en zijn zij na afloop beter in staat de maatschappelijke betekenis van sport en bewegen te benutten voor het sportief participeren van kwetsbare groepen in de samenleving? Projectplan Buurtsportcoach Academy 7
8. Communicatie kennisdeling Gedurende en na afloop van de projectperiode zal de uitrol van de revenuen van de Buurtsportcoach Academy aan andere, niet deelnemende, gemeenten op verschillende manieren gebeuren: - Niet deelnemende gemeenten kunnen facultatief deelnemen aan de scholingen; - De buurtsportcoaches van alle Overijsselse gemeenten hebben toegang tot het digitale kennisplein; - In het VSG overleg ambtenaren sportbeleid (Twente en Salland, twee keer per jaar) worden ervaringen gedeeld, ook richting niet deelnemende gemeenten; - Via reguliere advieswerkzaamheden van Sportservice Overijssel; - Via diverse communicatiekanalen van Sportservice Overijssel (website, nieuwsbrieven, twitter, etc.). Projectplan Buurtsportcoach Academy 8
Aan de slag met de buurtsportcoach Eindrapport werkgroep flankerend beleid buurtsportcoaches Juni 2012 1.7 Voorbeeldfuncties De buurtsportcoach zal, anders dan de huidige combinatiefunctionarissen, niet alleen werkzaam zijn met de doelgroep jeugd, maar met een grote verscheidenheid aan mensen in diverse omgevingen. Dit brengt een verscheidenheid aan partners met zich mee. De verwachting is dat de buurtsportcoach werkzaam zal zijn in de volgende werkvelden: Sport en onderwijs / kinderopvang / peuterspeelzalen Sport en ouderen(voorzieningen) Sport en (jeugd)zorginstellingen Sport en buurt Bij de gekozen onderverdeling in de vier werkvelden (Onderwijs, Zorg, Ouderen en de Buurt) zijn op- en aanmerkingen te plaatsen. De verschillende werkvelden overlappen elkaar op onderdelen. De werkgroep heeft voor deze werkvelden gekozen, omdat deze keuze aansluit bij de vraag naar buurtsportcoaches die naar verwachting zal ontstaan. Onderwijs / kinderopvang / peuterspeelzalen wordt gezien als een apart werkveld voor de doelgroep van kinderen en jongeren. Het werkveld met ouderen krijgt de komende jaren extra aandacht en zal de komende jaren een groeiende doelgroep vertegenwoordigen. Het gaat om ouderen in zorgtrajecten en om ouderen daarbuiten. Ook in de zorg zal sprake zijn van het werk met kinderen en jongeren, maar hier is sprake van een andere vraag dan in het onderwijs en de kinderopvang. Ook is er sprake van overlap in de werkvelden Zorg en Ouderen. Het werkveld Sport en buurt heeft betrekking op een verzameling van activiteiten gericht op buurtbewoners en medewerkers van bedrijven in de buurt (die nog niet of onvoldoende sporten en bewegen). In dit rapport en de bijbehorende handreikingen wordt gewerkt met voorbeeldfuncties. Deze voorbeeldfuncties bevatten het basismateriaal waarmee individuele functies op lokaal niveau kunnen worden samengesteld. De voorbeeldfuncties vragen altijd om een eigen bewerking en kunnen dus niet één op één worden overgenomen. De functie van de buurtsportcoach is langs de lijn van de verschillende werkvelden uitgewerkt in voorbeeldfuncties aansluitend op drie opleidingsniveaus: mbo-niveau 3, mbo-niveau 4 en hbo-niveau 5. In de betrokken cao kan vervolgens worden bepaald waar en op welke wijze een dergelijke functie met het genoemde niveau kan worden ingepast in het eigen sectorale functiebouwwerk en het daarbij behorende functiewaarderingssysteem. Waar dat niet mogelijk is, zal uiteindelijk het functieniveau in de cao die wordt toegepast bepalend zijn. In aanvulling op de voorbeeldfuncties is met het oog op de invulling van het opleidingsaanbod voor de buurtsportcoaches ook aandacht besteed aan de competenties van buurtsportcoaches. Het vaststellen van de gewenste competenties voor buurtsportcoaches is relevant voor de invulling van het opleidingsaanbod. De werkgroep gaat uit van vier specifieke karakteristieken: Oriëntatie op de omgeving Organiserend vermogen Professionaliteit Aandacht voor de doelgroep Projectplan Buurtsportcoach Academy 9
1.8 Opleidingen en kwaliteit Een groot aantal gemeenten heeft aangegeven buurtsportcoaches te willen invoeren. Verwacht wordt dat het beoogde aantal van zo n 2900 fte s buurtsportcoaches / combinatiefuncties aan het einde van 2013 zal worden bereikt. Hiermee worden de kwantitatieve doelstellingen gehaald. De aandacht van de werkgroep gaat daarom vooral uit naar de kwaliteit van buurtsportcoaches. Verdere professionalisering zal de komende jaren een belangrijk aandachtspunt zijn. Hiervoor zijn de kwaliteit van de initiële opleidingen, het nascholingsaanbod en de mogelijkheden voor buurtsportcoaches voor onderlinge kennisdeling van groot belang. Een totaaloverzicht van de relevante initiële en postinitiële opleidingen en het commerciële cursusaanbod ontbreekt. Voor de toekomstige buurtsportcoaches is het belangrijk dat een dergelijk overzicht er wel komt. De werkgroep adviseert de ministeries van VWS en OCW het voortouw te nemen om het tot stand komen van een dergelijk overzicht te bevorderen in samenspraak met de opleidingen. Een ander punt is dat tot nu toe bij de opleidingen een duidelijk beeld ontbreekt van de verschillende werkgebieden en de doelgroepen waarmee de buurtsportcoaches te maken krijgen. De opleidingen voorzien daarom nog niet in een volledig aanbod dat zorgt voor de noodzakelijke kennis van alle specifieke doelgroepen. Om dit aanvullende aanbod te kunnen ontwikkelen in de vorm van keuzevakken, combinaties met andere opleidingsrichtingen of een gericht nascholingsaanbod hebben de opleidingen behoefte aan duidelijke voorbeeldfuncties met bijbehorende competenties. Het door de werkgroep ontwikkelde materiaal en de functies die de komende periode in de praktijk gaan ontstaan, leveren de noodzakelijke input voor de verdere ontwikkeling van het onderwijs / de opleiding voor de buurtsportcoach / combinatiefunctionaris. De werkgroep constateert verder dat buurtsportcoaches, naast goede bij het werk aansluitende opleidingen en cursussen, behoefte (zullen) hebben aan goede begeleiding door de werkgever, kennisuitwisseling in lokaal/regionaal verband en een (digitaal) platform dat hen de gelegenheid biedt tot het delen van kennis, vragen en ervaringen. Hiermee kan het werk van de buurtsportcoaches een kwaliteitsimpuls krijgen. Er zijn verschillende mogelijkheden om een dergelijk digitaal platform in te richten. Dit kan bijvoorbeeld worden geplaatst op de website van Sport in de buurt. Een andere mogelijkheid is om daarvoor een interactief platform te ontwikkelen in samenwerking met Kennisnet. Ook is het mogelijk om aan te sluiten bij al bestaande interactieve netwerken voor combinatiefunctionarissen. Projectplan Buurtsportcoach Academy 10