N B T C A F D E L I N G R E S E A R CH M A A R T 2 0 1 1 TOERISME IN PERSPECTIEF 2011 ONTWIKKELINGEN MBT T OT INKOMEND EN BINNENLANDS TOERISM E NADER BEKEKEN
Toerisme in perspectief 2011 Ontwikkelingen m.b.t. inkomend en binnenlands toerisme nader bekeken INLEIDING In dit rapport wordt een beeld geschetst van actuele trends en ontwikkelingen in het toerisme en de factoren die daarop van invloed zijn. Daarbij wordt eerst kort ingegaan op ontwikkelingen wereldwijd en in Europa; vervolgens zal nader stilgestaan worden bij de positie van Nederland. Naast een terugblik op 2010, wordt tevens een groeiverwachting gegeven voor het lopende jaar (2011). Het accent in het rapport ligt op het inkomend toerisme, maar daarnaast zal ook kort het binnenlands toerisme aan de orde komen. Wereldwijde stijging toerisme : +7% INTERNATIONAAL TOERISME Na de daling van 4% in 2009 is het internationale wereldtoerisme in 2010 met 7% gestegen. Het totaal aantal aankomsten komt hiermee op 935 miljoen, wat hoger ligt dan het niveau van voor de economische crisis. Groei was er het afgelopen jaar vooral voor Azië en het Midden Oosten (respectievelijk +13% en +14%). De groei van het aantal internationale aankomsten in Europa was met 3% meer bescheiden. Grafiek 1: Groei internationale aankomsten naar regio en aantal aankomsten 2007-2010 (% verandering t.a.v. voorgaande jaar) 30% 20% 10% 0% -10% 935 mln 472 mln 204 mln 151 mln 60 mln 49 mln 7% 2% Wereld totaal -4% 7% 5% 2010 2009 2008 2007 1% Europa -5% 3% 10% 1% 13% -2% Azië/Pacific 5% 3% -5% 8% Amerika 15% 19% 14% Midden Oosten -6% 10% 3% 3% Afrika 6% Bron: UNWTO 1/9
(x 1.000) Aantal buitenlandse gasten stijgt met 11% INKOMEND TOERISME NEDERLAND Inkomend toerisme 2010 Op basis van cijfers over het inkomend toerisme van het CBS tot en met september heeft het NBTC een prognose gemaakt voor het gehele jaar. Hieruit blijkt dat het aantal verblijfsgasten ten opzichte van 2009 is gestegen met 11%, wat ruim boven het Europese gemiddelde ligt. Volgens de prognose is het aantal buitenlandse gasten voor heel 2010 uitgekomen op 11 miljoen. Na de dalingen in 2008 en 2009 is het aantal gasten hiermee weer terug op het recordniveau van 2007. Grafiek 2: Ontwikkeling inkomend toerisme naar Nederland (2002 2010) 11.500 11.000 11.010 10.740 11.000 10.500 10.000 9.500 9.595 9.180 9.645 10.010 10.104 9.912 9.000 8.500 8.000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* *Prognose NBTC Bron: CBS De belangrijkste oorzaak die ten grondslag ligt aan de groei is het herstel van de wereldeconomie. Een tweede verklaring is het internationale kunst- en cultuurevenement Holland Art Cities; tentoonstellingen die rond dit evenement zijn georganiseerd hebben verdeeld over twee jaar enkele honderdduizenden extra toeristen naar Nederland getrokken (zie box). Een derde verklaring vormen de relatief lage prijzen van vliegtickets. Om bezettingsgraden in vliegtuigen op peil te houden zijn de tickets door luchtvaartmaatschappijen scherp in de markt gezet, wat extra passagiers tot gevolg heeft. De laatste oorzaak die genoemd kan worden zijn de extra vlieg- en treinverbindingen die in 2010 met Nederland zijn geopend. BOX: Holland Art Cities In 2009 en 2010 stonden de vier grote steden van Nederland in het teken van kunst en cultuur tijdens het evenement Holland Art Cities. Voor dit evenement bundelden tien topmusea in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht hun krachten. Dat cultuur een belangrijk motief voor een bezoek aan Nederland is blijkt ook uit tussentijdse resultaten van een onderzoek naar dit evenement. 2/9
Na 1,5 jaar heeft Holland Art Cities bijna 50 miljoen aan extra inkomsten opgeleverd voor de toeristische sector in Nederland. Ruim 3,7 miljoen mensen bezochten in deze periode een of meerdere tentoonstellingen in het kader van Holland Art Cities. Hiervan kwamen 1,6 miljoen mensen uit het buitenland. 230.000 buitenlandse bezoekers gaven aan speciaal voor de tentoonstelling naar Nederland te zijn gekomen. Deze groep bezoekers gaf bijna 50 miljoen uit in ons land. Daarnaast gaven 330.000 bezoekers aan dat de bezochte tentoonstelling voor hen één van de redenen was om naar Nederland te komen. Deze groep gaf ruim 210 miljoen uit in de Nederlandse winkels, horeca, hotellerie en musea. Flinke stijging aantal gasten uit Zuid-Europa Vrijwel alle herkomstlanden hebben aan de groei over 2010 bijgedragen. Duitsland, de belangrijkste herkomstmarkt qua bezoekers, laat een stijging zien van 5% t.o.v. 2009. Net als vorig jaar heeft Nederland geprofiteerd van de trend bij de Duitse toerist om dichterbij huis op vakantie te gaan. Groot-Brittannië liet na forse dalingen in de voorafgaande jaren weer groei zien (+11%). Het economisch herstel en een iets verbeterde koersverhouding t.o.v. de euro hebben hieraan bijgedragen. Voor België geldt eenzelfde verhaal als voor Duitsland. Ook Belgen zijn in 2010 dichterbij en korter op vakantie gegaan. Daarnaast heeft een intensievere marktbewerking geleid tot extra bezoek. Het aantal verblijfsgasten vanuit Frankrijk is met 17% toegenomen. Belangrijke redenen zijn de toegenomen frequentie van de Thalys en het evenement Holland Art Cities (zie box). Culturele evenementen trekken traditiegetrouw veel Franse bezoekers. Een groeiend aantal low-cost) vliegverbindingen heeft er mede voor gezorgd dat het inkomend toerisme vanuit Spanje en Italië met 22% is toegenomen. Ook vanuit Scandinavië zijn een aantal nieuwe verbindingen opgestart. Samen met een weer aantrekkende zakelijke (reis)markt heeft dit geleid tot een toename van 12%. Ook vanuit Rusland zijn meer buitenlandse reizen ondernomen. Nederland heeft hiervan geprofiteerd met een toename van 19% in het aantal Russische gasten. De groei vanuit de intercontinentale herkomstmarkten was het afgelopen jaar bovengemiddeld. De belangrijkste herkomstmarkt Verenigde Staten liet een krachtig herstel zien na dalingen in 2008 en 2009. In 2010 is het aantal Amerikanen dat Nederland bezocht met maar liefst 16% gestegen. De aantrekkende economie en extra vliegverbindingen vormen belangrijke verklaringen. De Aziatische herkomstmarkten laten een wisselend beeld zien. Zo is bijvoorbeeld de Japanse markt gestegen met 23%. Ook het aantal aankomsten vanuit India is flink gegroeid (+31%). De groei van de economie in die landen is hier de voornaamste oorzaak van. China laat daarentegen uitgaande van CBS-cijfers - een negatief beeld zien*). *) Een opvallende uitkomst aangezien bronnen in China zelf (i.c. aantal verstrekte visa en boekingen bij touroperators), maar ook indicatoren in Nederland (bijv. bezoekers aan specifieke attracties) duiden op een flinke groei vanuit China aan Nederland in 2010 3/9
Tabel 1: Aankomsten van buitenlandse toeristen in Nederland (2006 2010) (x1.000) 2006 2007 2008 2009 2010* +/- Europa 8.598 8.904 8.285 8.214 8.890 8% - Duitsland 2.812 2.833 2.669 2.744 2.870 5% - België 991 1.101 1.109 1.172 1.280 9% - Gr.-Brittannië 1.913 1.902 1.639 1.409 1.560 11% - Frankrijk 608 613 575 574 670 17% - Zwitserland 173 177 152 164 180 10% - Italië 398 398 370 368 450 22% - Spanje 392 436 368 351 430 22% - Scandinavië 375 371 353 326 360 12% - Rusland 87 95 107 101 120 19% - Overig Europa 849 979 945 1.004 970-3% Amerika 1.325 1.274 1.068 1.018 1.210 19% - USA 1.047 991 800 767 890 16% - Canada 134 126 116 104 130 22% - Brazilië 39 60 61 60 90 42% Azië 602 617 556 564 640 14% - Japan 143 130 116 100 120 23% - China (incl. 108 124 130 147 140-5% Hong Kong) - India 37 42 51 50 70 31% Australië en Oceanië 120 121 112 109 150 35% Afrika 93 92 84 84 110 26% Totaal 10.738 11.008 10.104 9.921 11.000 11% Bron: CBS *Prognose NBTC Hotels hebben qua bezoekers een goed jaar gehad De groei van het inkomend toerisme wordt in z n geheel veroorzaakt door de groei van het aantal gasten dat in Nederlandse hotels verbleef (+14%). Het aantal gasten in verblijfsrecreatieve accommodaties (campings, bungalows en groepsaccommodaties) stabiliseerde ten opzichte van 2009. 4/9
Economisch herstel zet naar verwachting door Verwachtingen inkomend toerisme 2011 De ontwikkeling van de wereldeconomie heeft veel invloed op het internationaal toerisme. Het IMF verwacht dat het herstel van de wereldeconomie in 2011 door zal zetten, al is de groeiverwachting iets lager dan voor 2010 (4,2%). Voor de meeste Europese economieën wordt een lichte groei verwacht. Evenals voorgaande jaren zal de groei het hoogst zijn in de opkomende markten in Azië (zie tabel 2). Het economisch herstel is onzeker en hoewel de recessie voorbij is, de gevolgen zijn dat duidelijk nog niet. Verwacht wordt dat in de meeste westerse economieën de werkloosheid verder zal oplopen en dat de koopkracht onder druk zal komen te staan door overheden die bezuinigen. Tabel 2: Economische groeiverwachting (2009 2015) Mutatie t.o.v. voorgaande jaar in % 2009 2010 2011 2015 Europa Duitsland -4,7 3,3 2,0 1,3 Frankrijk -2,5 1,6 1,6 2,1 Italië -5,0 1,0 1,0 1,3 Groot-Brittannië -4,9 1,7 2,0 2,6 Euro zone -4,1 1,7 1,5 1,7 Amerika Verenigde Staten -2,6 2,6 2,3 2,6 Canada -2,5 3,1 2,7 2,0 Azië India 5,7 9,7 8,4 8,1 China 9,1 10,5 9,6 9,5 Japan -5,2 2,8 1,5 1,7 Wereld -0,6 4,8 4,2 4,6 Bron: IMF / oktober 2010 Naast het broze herstel van de wereldeconomie zullen de volgende aanbod en omgevingsfactoren invloed uitoefenen op het inkomend toerisme in 2011: Positief / stimulerend Negatief / remmend. Meer vliegverbindingen. Enkele grote culturele tentoonstellingen. Pasen valt laat. Zwakkere euro. Stijgende kamerprijzen in A dam. Stijgende olieprijs. Introductie weedpass 5/9
De UNWTO verwacht een verdere groei van het wereldwijde toerisme in 2011, al zal deze met 4 à 5% minder sterk zijn dan in 2010. De groei zal voornamelijk voor rekening van opkomende landen komen, de groei voor Europa wordt verwacht achter te blijven. Het inkomend toerisme zal in 2011 naar verwachting licht groeien Tegen de achtergrond van de hiervoor genoemde omstandigheden/ ontwikkelingen verwacht het NBTC dat het inkomend toerisme naar Nederland in 2011 met zo n 3% zal stijgen naar 11,3 miljoen verblijfsgasten. De BRIClanden zullen relatief gezien het hardst groeien, de Europese belangrijke landen van herkomst zullen een beperkte(re) groei tonen. Tabel 3: Verwachtingen inkomend toerisme in 2011 naar herkomstgebied Land van herkomst +/- t.o.v. 2010 Verwachting 2011 (x 1.000) Duitsland + 3% 2.960 België + 6% 1.350 Groot-Brittannië + 5% 1.640 Frankrijk + 3% 690 Italië + 1% 450 Spanje + 1% 440 Scandinavië (incl. Finland) + 4% 380 Rusland + 10% 130 Overig Europa 0% 1.150 Verenigde Staten + 4% 920 Canada + 5% 130 Brazilië + 10% 90 Japan + 6% 130 China (incl. Hong Kong) + 6% 150 India + 10% 70 Overig wereld 0% 670 Totaal + 3% 11.350 Bron: NBTC 6/9
BOX: trein- en vliegverbindingen Door de verdere verbetering van de wereldwijde economische situatie worden er diverse extra vlucht- en treinverbindingen tussen Nederland en andere bestemmingen gerealiseerd. De Thalys heeft in 2010 haar dagelijkse frequentie tussen Amsterdam en Parijs van 8 naar 10 verhoogd en het aantal vluchten tussen Nederland en met name de USA en Zuid-Europa is flink opgeschroefd. Naast de economische verbetering kan ook de vliegtax die in Duitsland is ingevoerd per 1 januari in 2011 voor extra vluchtverbindingen zorgen. Toen in Nederland de vliegtax werd ingevoerd ging dit gepaard met tientallen vluchtverbindingen die verdwenen van Nederlandse luchthavens, het verlies van banen en het uitwijken van Nederlandse passagiers naar luchthavens in het buitenland. De vliegtax die in Duitsland is ingevoerd zal naar verwachting het omgekeerde effect voor Nederland hebben. Ryanair heeft al besloten flink te snijden in het aantal bestemmingen dat vanaf Duitsland wordt aangedaan. Doordat het voor vliegtuigmaatschappijen nu aantrekkelijker is vanuit Nederland te vertrekken leidt dit mogelijk tot een verplaatsing van de vluchten naar Nederlandse luchthavens. Dit heeft weer een positief effect op het inkomend toerisme. Uit eerder onderzoek blijkt dat elke extra vluchtverbinding 20% extra passagiers oplevert. Dit zou een belangrijke economische impuls kunnen betekenen voor de Nederlandse luchthavens (naast directe en indirecte werkgelegenheid, ook toerisme, autoverhuur, hotelovernachtingen, etc.). 7/9
(x mln.) Aantal binnenlandse vakanties daalt met een kwart miljoen in 2010 BINNENLANDS TOERISME Binnenlandse vakanties 2010 Uit cijfers van het ContinuVakantieOnderzoek blijkt dat in 2010 in totaal zo n 17,7 miljoen vakanties door Nederlanders in eigen land zijn doorgebracht. Ten opzichte van 2009 betekent dit een daling van 250.000 vakanties (-1%). Alleen de hotellerie liet een groei zien (+6%), wat mede verklaard kan worden door de prijsacties die gevoerd zijn. De bungalow- (-5%) en kampeersector (-3%) lieten beide een daling zien van het aantal vakanties. Belangrijkste verklaringen voor de daling van het aantal binnenlandse vakanties vormen de herstellende economie, de extra lange meivakantie en het matige weer in de tweede helft van de zomer. Allen zorgden zij voor een verschuiving van het aantal vakanties naar het buitenland. De bestedingen aan binnenlandse vakanties bleven met 2,8 miljard euro gelijk aan 2009. De Noordzeebadplaatsen en de Veluwe en Veluwerand zijn evenals andere jaren het meest bezocht, beide gebieden lieten echter wel een daling van het aantal vakanties zien. Buitenlandse vakanties stabiel gebleven Het aantal buitenlandse vakanties is in 2010 stabiel gebleven ten opzichte van 2009 (18,4 mln. vakanties). Doordat vliegtickets gunstig in de markt werden gezet om bezettingsgraden zo hoog mogelijk te houden is het aantal vliegvakanties in 2010 gestegen (+5%). Dit is ten koste gegaan van het aantal autovakanties, welke met 1% gedaald zijn. De toename in aantallen vliegvakanties heeft geleid tot een toename aan vakanties in het Middellandse Zeegebied (+4%) en in verre reizen (+10%). De bestedingen aan buitenlandse vakanties daalden het afgelopen jaar met zo n 100 miljoen euro naar 12,2 miljard euro. Grafiek 3: Ontwikkeling binnen- en buitenlandse vakanties 20 19 18 17 binnenland buitenland 18,7 18,5 18,4 18,4 18,1 18,0 18,0 17,8 17,6 17,6 17,7 17,5 17,3 17,1 17,1 16,8 16,8 16,4 16 15 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Bron: CVO 8/9
De meest populaire bestemming voor een buitenlandse vakantie was afgelopen jaar Duitsland (3,2 mln. vakanties), ondanks een daling van 8%. De nummer twee Frankrijk zag het aantal vakanties met 1% stijgen naar 2,9 miljoen. Binnen Europa waren Turkije (+18%) en Groot-Brittannië (+12%) de belangrijkste stijgers. Stabilisatie Nederlandse vakantiemarkt Verwachting binnenlands toerisme 2011 De verwachting van het CPB is dat het herstel van de Nederlandse economie zal doorzetten. Voor 2011 wordt een economische groei geraamd van zo n 1¾%. Tegelijkertijd is de verwachting dat de koopkracht licht zal dalen. Gelet op de grote samenhang tussen de economische ontwikkeling en het vakantiegedrag betekent dit waarschijnlijk een verdere stabilisatie van de vakantiemarkt. Mede op basis van het onderzoek van NBTC-NIPO Research naar vakantieplannen voor komende zomer (zie onderstaande box) verwacht het NBTC dat het aantal binnenlandse vakanties licht zal dalen en het aantal buitenlandse vakanties licht zal stijgen. BOX: vakantieplannen zomer 2011 Uit grootschalig onderzoek onder de Nederlandse bevolking van NBTC-NIPO Research (januari 2011) blijkt dat 71% van de Nederlanders komende zomer beslist of waarschijnlijk op vakantie wil *). Het aantal Nederlanders met zomervakantieplannen (11,2 miljoen) ligt daarmee iets hoger dan vorig jaar. De meeste zomervakantieplannen betreffen een vakantie in het buitenland. Circa 7,9 miljoen Nederlanders zijn van plan om in de zomer van 2011 naar het buitenland te gaan. Dat zijn er 65.000 (+1%) meer dan vorig jaar. Van de buitenlandse bestemmingen zijn Frankrijk en Spanje het meest populair. Italië en Groot-Brittannië laten de meeste groei zien. Na twee jaar van groei is de belangstelling voor een vakantie in eigen land licht gedaald en wel met ongeveer 40.000 plannen (-2%). Hiermee is Nederland komende zomer de vakantiebestemming voor zo n 2,5 miljoen Nederlanders. Zo n 800.000 Nederlanders hebben nog geen keus gemaakt voor een binnenof buitenlandse vakantie. Van alle vakantiegangers die vooraf iets willen regelen voor komende zomer heeft ruim 30% dit begin januari reeds gedaan. Vergeleken met vorig jaar ligt het aantal gerealiseerde boekingen voor de zomervakantie daarmee zo n 5% hoger. *) vakanties van een week of langer 9/9