Profielschets van de burgemeester van Eijsden-Margraten Inleiding De totstandkoming van de gemeente Eijsden-Margraten is per 1 januari 2011 officieel. Hiermee zijn twee Zuid-Limburgse gemeenten, te weten Eijsden in het Maasdal en Margraten in het Heuvelland gefuseerd tot een grote plattelandsgemeente. Een nieuwe gemeente vraagt om een nieuwe burgemeester. Ten behoeve van de werving van de nieuwe burgemeester heeft de raad deze profielschets vastgesteld. Deze profielschets gaat allereerst in op de karakteristiek en de ambitie van de gemeente. Vervolgens worden de verschillende rollen van de burgemeester beschreven, de gewenste bestuursstijlen en basiscompetenties benoemd en de bestuurlijke competenties omschreven die van de burgemeester worden gevraagd. Daar waar in dit profiel de burgemeester wordt aangeduid als hij, kan ook zij worden gelezen. Het karakter van Eijsden-Margraten, de Bloesem van het Zuiden Eijsden-Margraten is een uitgestrekte gemeente in het zuidelijkste puntje van Nederland. De gemeente telt 15 kerkdorpen en circa 20 buurtschappen. Zuidelijk is Eijsden-Margraten gelegen aan de Nederlands/Belgische grens. Hier grenst de gemeente aan de Voerstreek, in het Vlaamse taalgebied. Westelijk vormt de Maas, die bij Eijsden Nederland binnenkomt, de natuurlijke grens tussen Nederland en het Franstalige Wallonië. Verder grenst de gemeente aan Maastricht, Valkenburg aan de Geul en Gulpen-Wittem. Eijsden-Margraten is een middelgrote gemeente met iets meer dan 24.000 inwoners. De gemeente kent een rijke historie en is een woon- én toeristengemeente in een uniek en bijzonder fraai grensgebied midden in de Euregio. Het rijke verenigingsleven zorgt voor een aantrekkelijk sociaal-cultureel klimaat. Eijsden-Margraten, een mooie gemeente, rijk aan tradities en omgeven met natuurschoon. Ongeveer 80% van het gemeentelijke grondgebied bestaat uit buitengebied. Dit vormt het basiskapitaal van de gemeente met betrekking tot wonen, recreatie en toerisme. Nationaal Landschap Zuid-Limburg Een groot deel van het grondgebied van de gemeente behoort tot het Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Het gebied beschikt over een grote landschappelijke kwaliteit en heeft een beschermde status. Nationaal Landschap Zuid-Limburg is een rivierterrassen landschap, doorsneden door diep ingesneden dalen, met een rotsachtige ondergrond en steile dalhellingen. De landschappelijke opbouw geeft over een korte afstand een grote afwisseling tussen de weidse, open plateaus en de intieme, besloten dalen. Economie Eijsden-Margraten is een bedrijvige gemeente, hoewel de gemeente niet beschikt over grote bedrijventerreinen met dito ondernemingen. De bedrijventerreinen van Eijsden-Margraten zijn een spiegel van de gemeenschap, kleinschalig, met kwaliteit en veel ondernemerschap. In het oostelijk gedeelte zijn fruitteelt en landbouw een belangrijk kenmerk. Eijsden- Margraten is niet voor niets 'de fruitigste gemeente van Nederland'. In de kern Margraten is ook de Fruitveiling Zuid-Limburg gevestigd. Deze vervult voor de fruitteelt en fruitexport een 1
belangrijke rol. Toerisme en recreatie nemen een steeds grotere plaats in. Jaarlijks ontvangt Eijsden- Margraten veel bezoekers uit zowel binnen- als buitenland. Als onderdeel van het Heuvelland én het Maasdal is de gemeente met de vele pittoreske dorpen, afgewisseld met het voor Zuid-Limburg zo kenmerkend natuurschoon, een ideaal gebied voor wandelaars en fietsers. Er valt in het westelijk gelegen Maasdal langs de natuurlijke oevers van de Maas volop te genieten van het water, het groen en de stilte. Voorzieningen Eijsden-Margraten heeft zijn inwoners veel te bieden. De inwoners van de gemeente zijn over het algemeen zeer tevreden over hun leefomgeving. Het is goed leven, wonen en werken in onze gemeente, omdat het woon- en leefklimaat in de kerkdorpen van hoog niveau is, mede door de goede sociale verhoudingen, de gezonde economische basis en het goede voorzieningenniveau. De inwoners van onze gemeente vinden ook voor de toekomst een aantrekkelijke woonomgeving, een goed voorzieningenniveau, sociale contacten in de buurt en bereikbaarheid belangrijk. De ambitie van de gemeente is daarom de leefbaarheid en sociale cohesie in Eijsden-Margraten zoveel mogelijk te behouden en verder te verbeteren. Cultuur en historie De kerkdorpen en buurtschappen binnen de gemeente hebben alle een eigen identiteit. De tradities en folklores worden in deze kernen verschillend ingevuld, maar wat verbindt is de waarde die men hier aan hecht. De culturele historie en bijbehorende gebruiken (zoals processies) en verenigingen (harmonie, schutterij, etc) worden door de inwoners gekoesterd. Binnen de gemeentegrenzen (Margraten) ligt de enige Amerikaanse militaire begraafplaats in Nederland. Hier rusten ruim 8000 gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog. Jaarlijks wordt hier eind mei een herdenking gehouden, in aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders uit binnen- en buitenland. Ambitie De uitdaging is de gemeente zo te positioneren, dat Eijsden-Margraten optimaal inspeelt op de kansen die zich voordoen en zelf kansen creëert. Inzet is een gemeente te zijn met een krachtig beleid, gericht op het onderhouden en uitbouwen van een hoogwaardig woon- en leefklimaat in de kernen, op het faciliteren van het onderhouden en verder versterken van de sociale cohesie, het culturele klimaat in de kernen en op een verdere versterking van de economische structuur. Het hoogwaardige woon- en leefklimaat manifesteert zich zowel in het bebouwde gebied met een gevarieerd woning- en voorzieningenaanbod, alsook in een kwalitatief hoogwaardig buitengebied. Daarin zijn niet alleen goede condities voor een innovatieve agrarische sector aanwezig, maar is het ook voor bewoners en bezoekers buitengewoon prettig om binnen onze gemeente te verblijven. Positionering De positie in de samenleving stelt niet alleen eisen aan de strategische kracht van de gemeente Eijsden-Margraten, maar ook aan de competenties van de gemeentelijke organisatie. Met een krachtig en herkenbaar profiel en een hoge mate van zelfbewustzijn speelt de nieuwe gemeente haar rol in de regio en in de samenwerking met Maastricht. Zij doet dat vanuit besef, dat zij daarmee de belangen van de gemeente optimaal, proactief en innovatief kan behartigen. De regio Om de kwaliteiten die de gemeente heeft veilig te stellen en ambities waar te maken, maakt Eijsden-Margraten zich sterk voor een bestuurlijke samenwerking tussen gemeenten in Zuid- Limburg die daadwerkelijke meerwaarde heeft. De samenwerking betreft, waar het gaat om de strategie, alle Zuid-Limburgse gemeenten; voor de te volgen tactiek zullen de drie Zuid- Limburgse regio s tot afspraken moeten komen en de uitvoering zal worden overgelaten aan de gemeenten. Bijzondere aandacht verdient de samenwerking met de Belgische (buur)gemeenten, met name Luik, Visé en Voeren. Bestuurlijke en ambtelijke omgeving 2
De gemeenteraad bestaat uit 19 leden, verdeeld over 6 fracties: CDA: 7 Samenwerkings Verband Margraten: 3 PvdA-D66-GroenLinks: 3 Partij Groot Eijsden: 3 VVD: 2 Progressief Liberaal Eijsden-Margraten: 1 Het college telt 5 wethouders: 3 van het CDA, 1 van Partij Groot Eijsden en 1 van PvdA- D66-GroenLinks. Raad en college worden sinds 1 januari 2011 voorgezeten door waarnemend burgemeester de heer J.H.M. Bronckers. Het gemeentebestuur zetelt in het voormalige gemeentehuis van Margraten. De ambtelijke organisatie wordt aangestuurd door de gemeentesecretaris. Er is een stafafdeling Bedrijfsvoering en drie lijnafdelingen: Ruimtelijke ontwikkeling, Ruimtelijk Beheer en Maatschappij. Deze afdelingen zijn onderverdeeld in teams. De ambtenaren werken vanuit de twee voormalige gemeentehuizen van Eijsden en Margraten. Taken en rollen nieuwe burgemeester Voorzitter De burgemeester is voorzitter van de raad en het college. Van hem wordt verwacht dat hij zich onafhankelijk van de partijen opstelt. Hij heeft een belangrijke rol in het verbinden van de twee oude gemeenten tot een nieuwe gemeente, ook op bestuurlijk niveau. Hij levert een bijdrage aan het creëren van (het draagvlak voor) een nieuwe cultuur, niet zijnde een keuze voor één van de twee oude culturen. De voorzitter draagt bij aan het goed functioneren van zowel de raad als het college. Hij draagt zorg dat elk van de leden afzonderlijk zijn eigen rol kan spelen en behandelt ieder met respect voor zijn positie. Hij beseft daarbij dat een voorzitter niet altijd op het podium hoeft te staan: staat open voor ideeën van anderen en geeft hen de ruimte voor eigen successen. Binnen het college stuurt hij als voorzitter op samenhang van beleid en besluiten en collegiaal bestuur. Dit alles vraagt van de burgemeester een combinatie van besluitvaardigheid, bestuurlijke gevoeligheid en bindend vermogen. Portefeuillehouder De burgemeester is belast met de wettelijke taken op het gebied van openbare orde en veiligheid en heeft een actieve houding op dit beleidsterrein. In het verlengde hiervan is de burgemeester in het college verantwoordelijk voor het integrale veiligheidsbeleid en alle brandweerzaken. Hij verzorgt de bestuurlijke coördinatie en is aanspreekpunt voor algemene bestuurlijke zaken en burgerparticipatie. In Eijsden-Margraten behoren toezicht & handhaving en regionale samenwerking eveneens tot zijn portefeuille. Van de burgemeester wordt verwacht dat hij aanspreekbaar is en verantwoordelijkheid neemt waar het gaat om zijn eigen portefeuille. Hij treedt daadkrachtig op, neemt het voortouw en is actief in het signaleren van kansen en in zowel het leveren als benutten van ideeën en oplossingen. Vertegenwoordiger buiten de gemeente De burgemeester treedt naar buiten toe op als vertegenwoordiger van de gemeente op regionaal en (inter)nationaal niveau. Gezien de ligging van Eijsden-Margraten in de Euregio en de aanwezigheid van de Amerikaanse begraafplaats, is beheersing van zeker de Engelse taal, maar ook de Franse taal hier van belang. Bij de behartiging van de gemeentelijke belangen behaalt de burgemeester resultaten die de hele gemeente ten goede komen. Binnen de regio Zuid-Limburg en de samenwerking met Maastricht heeft de burgemeester een actieve houding. Voor zijn rol als vertegenwoordiger binnen de regio is onderhandelingsvaardigheid van groot belang. Vertegenwoordiger binnen de gemeente Voor de burger is de burgemeester bij uitstek de vertegenwoordiger van het gemeentebestuur. Hij moet daarbij open staan voor alle sociale en culturele aspecten van de gemeente. Dit vraagt om een burgemeester die niet alleen zijn gezicht laat zien, maar zich daadwerkelijk betrokken toont. Hij is geïnteresseerd in, en toont respect voor, de 3
geschiedenis, tradities en folklore van de gemeente en haar inwoners. Hij houdt rekening met eventuele gevoeligheden en benadert mensen op voet van gelijkwaardigheid. Hij heeft tegelijkertijd een antenne voor wat er leeft in de kernen van de gemeente. Vertegenwoordiger in crisissituaties In crisissituaties wordt van de burgemeester een leidende rol gevraagd. Hij moet daarbij gezag en vertrouwen uitstralen. Op het moment van de crisis, maar ook in het voor- en natraject, is hij de persoon die de rust en het overzicht moet bewaren, de juiste beslissingen moet nemen en hierover op heldere wijze moet communiceren. Stressbestendigheid, besluitvaardigheid en een goed communicatief vermogen zijn daarbij van doorslaggevend belang. Competentieprofiel Voor de burgemeester is een competentieprofiel opgesteld dat ingaat op bestuursstijlen, basiscompetenties en aanvullende competenties. Bestuursstijlen Verbinder: de burgemeester is bij uitstek een verbinder. Hij hecht belang aan en stuurt door het stimuleren van samenwerking en gezamenlijkheid en creëert daarbinnen ruimte voor ambities van mensen. Zijn motto daarbij is dat de groep meer is dan de optelsom der deelnemers. Netwerker: aanvullend op de verbindende stijl is de burgemeester een netwerker. Hij hecht belang aan en stuurt door het creëren van nieuwe mogelijkheden en kansen, fungeert waar nodig zelf als boegbeeld of biedt anderen de kans dat te zijn. Hij wordt gedreven door de vraag waar de kansen liggen. Basiscompetenties Uitgaande van de (bestuurlijke en maatschappelijke) context waarin een burgemeester moet functioneren en van zijn (wettelijke) taken en verantwoordelijkheden, zijn voor het burgemeesterschap in Nederland zes basiscondities vastgesteld waar de burgemeester aan dient te voldoen. Identificatie De burgemeester neemt in elk onderdeel van zijn functie een passende positie in en verplaatst zich in personen of groepen waarmee hij van doen heeft. Bindend vermogen De burgemeester geeft richting en binding in een groep of gemeenschap. Hij brengt doeltreffende samenwerkingverbanden tot stand en handhaaft deze, fungeert als (ver)bindende schakel en bruggenbouwer. Integriteit De burgemeester handelt eenduidig en transparant volgens algemeen geaccepteerde normen en waarden, draagt deze uit en spreekt anderen hierop aan. Onafhankelijkheid De burgemeester staat op basis van gezag en positie boven partijen en wordt als zondanig geaccepteerd. Stressbestendigheid De burgemeester onderneemt acties en treedt op in situaties die hierom vragen. Hij treedt in crisissituaties op met rust en vertrouwen. Signaalgevoeligheid De burgemeester zoekt actief informatie uit de bestuurlijke en organisatorische omgeving en uit de samenleving die voor het eigen handelen van belang zijn. Hij gebruikt deze signalen voor reflectie op het eigen handelen. 4
Aanvullende competenties Voor een goede invulling van het burgemeesterschap in Eijsden-Margraten zijn in aanvulling op de omschreven bestuursstijl en de basiscondities, de volgende competenties van belang: Bestuurlijke gevoeligheid De burgemeester anticipeert op, en onderkent het belang van, gebeurtenissen die van invloed zijn op het bestaande beleid en handelen van de politiek verantwoordelijken. Hij voorziet tijdig risico s en kansen voor medebestuurders en signaleert situaties die schade kunnen berokkenen. Hij schat de haalbaarheid van acties en besluiten goed in. Hij signaleert ontwikkelingen en gebeurtenissen en doorziet de invloed hiervan op de politiek en de ambtelijke organisatie. Hij kent daarbij zijn eigen positie en het belang van successen voor medebestuurders. Tot slot heeft hij oog voor politieke en bestuurlijke gevoeligheden. Besluitvaardigheid De burgemeester neemt beslissingen door middel van het ondernemen van acties of door zich vast te leggen door het uitspreken van zijn mening. Hij neemt tijdig de nodige beslissingen, indien noodzakelijk ook op basis van beperkte gegevens. Hij stelt besluiten niet onnodig lang uit. Hij neemt een standpunt in, spreekt een oordeel uit en geeft duidelijk aan wanneer iets wel of niet kan. Sociabel De burgemeester is vlot en effectief in het leggen en onderhouden van contacten met anderen. Hij begeeft zich gemakkelijk in verschillende soorten gezelschap, stapt makkelijk op anderen af en staat voor hen open. Hij is goed in staat onder verschillende omstandigheden en op verschillende niveaus met diverse mensen contact te leggen. Communicatief De burgemeester is in staat ideeën en feiten in begrijpelijke taal voor anderen duidelijk te maken, en daarbij aan te sluiten bij verschillende doelgroepen. Hij vraagt door over onduidelijke uitspraken, vat de boodschap van de ander correct samen en komt terug op wat eerder in het gesprek gezegd is. Hij weet in zijn taalgebruik goed aan te sluiten bij de toehoorders. Onderhandelingsvaardigheid De burgemeester weet successen te behalen in overlegsituaties, verbindt belangen en standpunten en komt tot gedragen oplossingen. Hij ziet en creëert kansen en maakt verborgen behoeften manifest. Hij draagt daarbij zorg voor het behoud van goede relaties met alle betrokken partijen. Hij laat zien het standpunt van anderen te begrijpen, maar verliest de oorspronkelijke inzet niet uit het oog. Omgevingsbewustzijn De burgemeester laat blijken goed te zijn geïnformeerd over maatschappelijke en politieke ontwikkelingen of andere omgevingsfactoren en benut deze kennis effectief. Hij kent de ontwikkelingen en trends in de eigen gemeente, buurgemeenten en regio. Hij heeft inzicht in de gang van zaken binnen andere samenwerkingsverbanden. Hij kent de belangen in en buiten de regio en weet deze te benutten voor de eigen gemeente. Overig Het hebben of aanvaarden van nevenfuncties is bespreekbaar indien deze niet strijdig zijn met de belangen van de gemeente. 5