De interne overdracht van de familiale onderneming 10 november 2015 Hilde VAN DEN KEYBUS Advocaat-vennoot
Inhoud 1. Probleemstelling : casus 2. Erfbelasting in Vlaanderen 3. Planningstechnieken 4. Planning via schenking 5. Schenkbelasting in Vlaanderen 6. Schenking en vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen 7. Casus : schenking - aandachtspunten 8. Alternatief : verkoop 9. Conclusie 10-11-2015 2
1. Probleemstelling : casus Pater familias heeft familiebedrijf uitgebouwd, heeft 100% van de aandelen, weduwnaar 3 kinderen : twee oudste werkzaam in bedrijf, jongste niet Hoe moet bedrijf worden overgedragen? Wens pater familias : bedrijf wordt verder uitgebaat door twee kinderen die werken in bedrijf; Kinderen gelijk behandelen 10-11-2015 3
1. Probleemstelling : casus Vader treft geen regeling : bij overlijden : Wettelijk erfrecht : 3 kinderen erven elk 1/3 van de aandelen en van overige goederen Mogelijke conflicten : jongste dochter werkt niet in bedrijf, is wel gerechtigd op haar aandeel in waarde (waardevermeerdering aandelen door arbeid andere kinderen, dividenduitkering) Erfbelasting! Vanaf 250.000 per kind : 27% 10-11-2015 4
2. Erfbelasting in Vlaanderen Tarief in rechte lijn en tussen echtgenoten / samenwonenden / feitelijk samenwonenden die minstens 1 jaar ononderbroken samenwonen: 0 50.000 : 3% 50.000 250.000 : 9% Boven 250.000 : 27% Opsplitsing roerend / onroerend Vrijstelling gezinswoning langstlevende Netto-erfdeel per verkrijger 10-11-2015 5
2. Vlaamse erfbelasting Br / Z : erfdeel per verkrijger Derden: tarief op volledig erfdeel van derden Geen opsplitsing roerend / onroerend 10-11-2015 6
2. Vlaamse erfbelasting Gunstregime art. 2.7.4.2.2 VCF: Activa familieondernemingen en aandelen familievennootschappen 3% in rechte lijn en ts echtgenoten/samenwonenden 7% voor alle anderen 10-11-2015 7
2. Vlaamse erfbelasting Voorbeeld : vermogen vader : 1.800.000 familiebedrijf : 600.000 (roerend) Bedrijfsgebouw : 300.000 Portefeuille : 450.000 woning : 450.000 3 kinderen - gescheiden 10-11-2015 8
2. Vlaamse erfbelasting Indien voldaan aan voorwaarden gunstregime familiebedrijf Erfbelasting : Familiebedrijf : 900.000 Erfbelasting 3% = 27.000 portefeuille : 450.000 Erfbelasting 10.500 pp x 3 = 31.500 Onroerend : 450.000 Erfbelasting : 10.500 pp x 3 = 31.500 Totaal : 90.000 10-11-2015 9
2. Vlaamse erfbelasting Indien niet voldaan aan voorwaarden gunstregime Roerend : 1.050.000 :3 = 350.000 pp Erfbelasting : 46.500 x 3 = 139.500 Onroerend : 750.000 : 3 = 250.000 pp Erfbelasting : 19.500 x 3 = 58.500 Totaal : 198.500-11 % van nalatenschap 10-11-2015 10
3. Planningstechnieken Met effect bij overlijden Huwelijkscontract Testament Levensverzekering Met effect bij leven Schenking 10-11-2015 11
4. Planning via schenking Modaliteiten Schenking met last tot betaling van een periodieke rente Vervreemdingsverbod Uitsluitingsclausule Schenking onder beding van terugkeer Behoud controle Schenking met voorbehoud van vruchtgebruik Combinatie met burgerlijke maatschap 10-11-2015 12
5. Vlaamse schenkbelasting Roerende goederen (aandelen geld) Voor Belgische notaris 3% in rechte lijn + echtgenoten / samenwonenden 7% alle anderen Handgift / bankgift : 0% - 3 jaar overleven Nederlandse notaris : 0% - 3 jaar overleven Gunstregime : familiebedrijf: 0% Activa familieondernemingen en aandelen familievennootschappen 10-11-2015 13
5. Vlaamse Schenkbelasting Onroerende goederen: Art. 2.8.4.1.1., 1 VCF Verlaagde tarieven sedert 1 juli 2015! Rechte lijn/partners Derden 0 150.000 3% 10% 150.000 250.000 9% 4.500 20% 15.000 250.000 450.000 18% 13.500 30% 35.000 > 450.000 27% 49.500 40% 95.000 10-11-2015 14
5. Vlaamse schenkbelasting Belgisch notaris Buitenlands notaris handgift/ bankgift Schenkbelasting Roer. goederen Aand. Familievenn. Onroerend goed in B. 3%-7% 0% 3%-27 % rechte lijn 0% 0% Niet mogelijk 0% 0% Niet mogelijk 3 jaars-termijn Nee Ja Ja Erfbelasting Voorbeh. Vruchtgebr. Aandelen/effecten Nee Ja, bij overlijden schenker binnen 3 jaar/ 7 jaar aand. Familievenn. Ja Ja nee aandelen op naam; gedem. effecten aandelen op naam; gedem. effecten Ja, bij overlijden schenker binnen 3 jaar/7 jaar aandelen familievenn. Niet aand op naam gedemat. effecten 10-11-2015 15
5. Vlaamse schenkbelasting 3 7 jaars termijn : hoe ondervangen? Tijdelijke overlijdensverzekering voor 3 of 7 jaar : Vb. man 43j, kapitaal 1 mio éénmalige premie : 5.000 Nederlandse schenkingsakte / pacte adjoint kan ter registratie worden aangeboden mits betaling 3% schenkbelasting of aan 0% indien vrijstelling gevraagd 10-11-2015 16
5. Vlaamse schenkbelasting Toepassing op casus Schenking familiebedrijf (met bedrijfsgebouw) aan 3 kinderen : 900.000 Geen schenkingsrechten Schenking villa aan 3 kinderen : 150.000 pp à 3% Schenkbelasting : 4.500 x 3 = 13.500 Schenking portefeuille aan 3 kinderen : 150.000 pp à 3% Schenkbelasting : 4.500 x 3 = 13.500 Totaal schenkbelasting : 27.000 Vgl : erfbelasting zonder gunstregime : 198.500 : Erfbelasting met gunstregime : 90.000 10-11-2015 17
6. Schenking en vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen Art. 2.8.6.0.3 VCF en art. 2.7.4.2.2 VCF a) Voorwerp van de regeling b) Toepassingsgebied c) Activiteitsvoorwaarde d) Participatievoorwaarde e) Voortzettingsvoorwaarden f) Vormvoorwaarden g) Verdachte periode: art. 2.7.1.0.5 VCF (oud art. 7 W.Succ.) h) Civielrechtelijke aspecten 10-11-2015 18
a) Voorwerp regeling Bedoeling : aanmoedigen overdracht tijdens leven Activa van familieonderneming De beroepsmatig geïnvesteerde goederen = alle roerende en onroerende (!) bestanddelen van het bedrijf, met inbegrip van het cliënteel, de vorderingen en de bedrijfsmiddelen, onder aftrek van de bestaande bedrijfsschulden. Zowel de volle eigendom, de blote eigendom als het vruchtgebruik kan worden geschonken. Ook een onverdeeld aandeel kan worden geschonken 10-11-2015 19
a) Voorwerp regeling Aandelen of certificaten familievennootschappen Niet : vorderingen op vennootschappen (R/C) Vrijstelling van schenkbelasting : Verlaagde tarieven erfbelasting : 3% rechte lijn, echtgenoten en samenwonenden 7% anderen (ook niet verwanten) 10-11-2015 20
b) Toepassingsgebied Schenker of erflater : fiscale woonplaats in Vlaanderen op datum schenking of overlijden of afgelopen 5 jaar langst in Vlaanderen gewoond; Ligging van onderneming of vennootschap irrelevant (kan ook in Wallonïe of buitenland) Enige voorwaarde : vennootschap heeft zetel in EER 10-11-2015 21
c) Activiteitsvoorwaarde Familiale onderneming : nijverheids-, handels-ambachts-, of landbouwbedrijf of vrij beroep dat door schenker/erflater of zijn partner, al dan niet met anderen, persoonlijk wordt geëxploiteerd en uitgeoefend Definitie: uitoefening van de daadwerkelijke leiding van de onderneming, al dan niet samen met anderen Persoonlijke exploitatie tot op de dag van de schenking door: a) de schenker en/of b) zijn echtgenote of samenwonende, desgevallend samen met anderen (verwantschap niet vereist) Geen vrijstelling schenkbelasting of verlaagd tarief erfbelasting voor onroerende goederen die hoofdzakelijk tot bewoning worden aangewend of bestemd, wel indien bijkomstig aangewend voor beroep 10-11-2015 22
c) Activiteitsvoorwaarde Familiale vennootschap met nijverheids-, handels-, ambachts-, landbouwactiviteit of vrij beroep : doel in statuten Niet louter houden van aandelen Niet villavennootschap : beheer privé OG Niet louter verstrekken van waarborgen en zekerheden voor groep Mvt : Niet zuivere managementvenn. (?) 10-11-2015 23
c) Activiteitsvoorwaarde Reële economische activiteit vereist Vermoeden : geen reële activiteit indien volgens jaarrekening van 1 van laatste 3 boekjaren bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen = of < dan 1.5% van totale activa (bezoldiging bedrijfsleiders uitgezonderd) EN boekwaarde terreinen en gebouwen > 50% van totaal actief Dus geen patrimoniumvennootschappen Tegenbewijs mogelijk : OG aangewend voor economische activiteit (bv. beheer verhuur OG voor groepsvennootschappen of derden) 10-11-2015 24
d) Participatievoorwaarde Algemeen : schenker/erflater heeft samen met familie op ogenblik schenking/overlijden 50% van aandelen in volle eigendom Schenken of legateren van naakte eigendom/vruchtgebruik wel toegestaan Aandelen = vertegenwoordigen kapitaal van vennootschap + stemrecht Ook : certificaten van aandelen; aandelen van burgerlijke maatschap 10-11-2015 25
d) Participatievoorwaarde Bijzondere voorwaarde : aandelenbezit met meerdere families (natuurlijke personen) minstens 30% van volle eigendom samen met 1 andere aandeelhouder : 70% samen met 2 andere aandeelhouders : 90% participaties van rechtspersonen / equity fonds komen niet in aanmerking 10-11-2015 26
d) Illustratie: 3 ondernemende families Vennoot 1 Vennoot 2 Vennoot 3 30% 15% 35% Private Equity Fonds Belco 20% 10-11-2015 27
e) Voortzettingsvoorwaarde Familiale onderneming : een activiteit ononderbroken verderzetten gedurende min. 3 jaar Niet noodzakelijk door begiftigde / erfgenaam, ook derde Sanctie : verlies toepassing gunstregeling Onroerend goed : binnen 3 jaar niet hoofdzakelijk voor bewoning aangewend Sanctie : verlies gunstregeling op onroerend goed 10-11-2015 28
e) Voortzettingsvoorwaarde Familiale vennootschap : gedurende min. 3 jaar ononderbroken een reële econ. activiteit verder zetten Aandelen moeten niet behouden worden Jaarlijks jaarrekening Zetel behouden in EER ged. minstens 3 jaar Sanctie : verlies gunstregeling Geen kapitaalvermindering gedurende eerste 3 jaar door uitkeringen of terugbetalingen Sanctie : verlies gunstregeling op kapitaalvermindering 10-11-2015 29
f) Vormvoorwaarden Schenking bij notariële akte Verklaring begiftigden : aanspraak op vrijstelling Erfenis : Verklaring in aangifte van nalatenschap Attest Vlaamse belastingdienst niet langer vereist Tip: Vraag attest aan zekerheid dat aan alle voorwaarden is voldaan (art. 3.21.0.0.1 VCF) 10-11-2015 30
g) Verdachte periode Art. 2.7.1.0.5 VCF : schenkingen 3 jaar voorafgaand aan overlijden zonder Belg. schenkbelasting worden fictief aan nalatenschap toegevoegd Erfbelasting verschuldigd Schenking van aandelen familiale vennootschap en activa familieondernemingen met vrijstelling van schenkbelasting worden niet meer aan nalatenschap toegevoegd; Voor schenkingen van aandelen en activa die aan voorwaarden van art. 2.8.6.0.3 VCF voldoen maar niet met vrijstelling van schenkbelasting werden geregistreerd, wordt verdachte periode verlengd tot 7 jaar 10-11-2015 31
g) Verdachte periode Quid schenkingen die niet aan voorwaarden art. 2.8.6.0.3 VCF voldoen : bv. schenking voor buitenlandse notaris van aandelen patrimoniumvenn. of venn. met zetel buiten EER : verdachte periode blijft 3 jaar (volgens omzendbrief 20.7.2012); Vlabel heeft nog geen standpunt ingenomen Vraag facultatief attest aan Attest toegekend: gunstregime van toepassing; bij schenking voor Nederlandse notaris: verdachte periode: 7 jaar (toepassing art. 2.7.1.0.5, 2 VCF) Attest geweigerd: gunstregime niet van toepassing: extra bewijs dat de schenking voor de Nederlandse notaris onderworpen is aan risicotermijn van 3 jaar. Steeds mogelijkheid om aandelen te schenken aan 3% - 7% voor Belgische notaris : geen verdachte periode 10-11-2015 32
h) Civielrechtelijke aspecten Waardering aandelen op het ogenblik van overlijden schenker: In toepassing van gunstregeling: op het ogenblik van schenking; Zonder toepassing van gunstregeling : op het ogenblik van overlijden 10-11-2015 33
h) Civielrechtelijke aspecten Voorbeeld : Op 01.02.2000 schenkt vader aan zijn dochter een som van 200.000,00 EUR en aan zijn zoon een onderneming twv 200.000,00 EUR. Vader komt te overlijden op 02.12.2014. De onderneming die aan de zoon werd geschonken heeft op dat ogenblik een waarde van 1.000.000,00 EUR. Reserve van elk kind is 1/3 e van de fictieve massa (=nalatenschap + alle schenkingen gedaan tijdens het leven van de erflater) A) schenking zonder toepassing van 2.8.6.0.3 VCF: 1.000.000,00 (waarde van de geschonken aandelen op het tijdstip van overlijden) + 200.000,00 EUR (geschonken cash) zoon en dochter hebben elk reservatair recht op 1/3 e van 1.200.000 is 400.000, dochter kan inkorting vorderen van 200.000,00 EUR B) Schenking met toepassing van 2.8.6.0.3 VCF 200.000 (geschonken aandelen ten tijde van schenking) + 200.000 (geschonken cash) zoon en dochter hebben elk reservatair recht op 1/3 e van 400.000 is 133.333,33 EUR 10-11-2015 34
7. Casus : schenking aandachtspunten Schenking bedrijf + bedrijfsgebouw aan 2 oudste kinderen (900.000 ) en schenking portefeuille aan jongste kind (450.000 ) Probleem : bij overlijden : risico dat twee oudste kinderen deel van schenking moeten inbrengen of dat jongste kind inkorting vraagt indien reserve is aangetast Beschikbaar deel Reserve van het kind: 1 kind: BD = 1/2- kind heeft recht op 1/2 2 kinderen: BD = 1/3 - elk kind heeft recht op 1/3 3 kinderen of meer: BD = 1/4-3 kinderen elk recht op ¼; 4 kinderen : elk recht op 3/4 x1/4 10-11-2015 35
7. Schenking aandachtspunten Bij overlijden : samenstelling fictieve massa (art. 922 BW) = activa nalatenschap + alle schenkingen tijdens leven aan waarde op datum van overlijden (behoudens schenking aandelen aan gunstregime Vlaams decreet) Toepassing 1/4 kan door vader vrij toebedeeld worden aan 2 kinderen (is niet bedoeling want vader wenst gelijke behandeling); indien jongste kind geen 1/4 van nalatenschap krijgt : mogelijke vordering tot inkorting voor rechtbank 10-11-2015 36
7. Schenking aandachtspunten Indien op datum van overlijden aandelen in waarde zijn gestegen (door inzet van twee kinderen) en andere goederen (OG, portefeuille) niet of in mindere mate : 2 kinderen dienen jongste kind te vergoeden om gelijkheid op datum van overlijden te herstellen Bv. schenking voorschot op erfenis : bedrijf : 900.000 2 kinderen elk 450.000 ; schenking portefeuille : 450.000 aan 3 e kind; Datum overlijden : bedrijf 1.500.000 waard; portefeuille niet gestegen of gedaald 10-11-2015 37
7. Schenking aandachtspunten Fictieve massa : Bedrijf + bedrijfsgebouw : 1.500.000 (schenking) Portefeuille : 450.000 (schenking) Villa : 450.000 (nalatenschap) Totaal : 2.400.000 Reserve van elk kind : ¼ = 600.000 Ieder kind recht op 800.000 3 e kind : 450.000 + 150.000 (villa) = 600.000 2 oudste kinderen : 750.000 + 150.000 = 900.000 Elk dient 3 e kind te vergoeden : 100.000 10-11-2015 38
7. Schenking aandachtspunten Oplossing (1) : schenking met voorbehoud van vruchtgebruik en akkoord van alle kinderen : schenkingen kunnen later niet meer betwist worden Oplossing (2) : Dubbele akte : schenking aandelen en andere goederen aan kinderen in onverdeeldheid; Kinderen treden nadien op eigen initiatief en met akkoord uit onverveeldheid Twee oudste kinderen : bedrijf Jongste kind: onroerend goed Verdeelrecht: 2,5% op waarde onroerend goed 10-11-2015 39
8. Alternatief : verkoop Verkoop aandelen werkmaatschappij aan twee kinderen geen probleem van inbreng / inkorting Vader casht financiële middelen kunnen voorwerp van planning uitmaken Probleem : financiering door kinderen Oplossing : oprichting holding door kinderen 10-11-2015 40
8. Alternatief : verkoop 1) Holding gaat financiering aan bij bank Holding lost lening af met dividenden uitgekeerd door werkmaatschappij Vrij van roerende voorheffing indien aandelen minstens 1 jaar in volle eigendom Holding : toepassing DBI regime na 1 jaar : dividenden belast aan 1.7% Uitkering dividenden door Holding aan aandeelhouders : 25% (27%) roerende voorheffing - bevrijdend 10-11-2015 41
8. Alternatief : verkoop (2) Financiering door vader : aflossing van prijs op termijn: vordering van vader maakt deel uit van nalatenschap en wordt vererfd; kan geschonken worden Twee kinderen zullen prijs dan aan jongste kind moeten betalen (3) Verkoop met kwijtschelding van prijs = vermomde schenking : geen oplossing : risico van vordering tot inbreng / inkorting indien jongste kind benadeeld is 10-11-2015 42
9. besluit Belang van een globale vermogensplanning Begin op tijd! 10-11-2015 43
DANK VOOR UW AANDACHT! VRAGEN? Monard Law Brussel Hilde Van den Keybus Advocaat-vennoot Tervurenlaan 270 1150 Brussel Tel: 02/234.67.10 Fax: 02/280.47.79 10-11-2015 44
8. Conclusie Belang van een globale vermogensplanning (voorafgaandelijke vermogensscan ) Begin op tijd! 10-11-2015 45