Deze Digitale Nieuwsbrief is een uitgave van: 2008, nummer 1 Maatschappelijke zorg De brug ligt er Wat is het allemaal snel gegaan. In juni 2006 zetten twaalf zorgaanbieders en negen mbo- en hbo-instellingen in de provincie Zuid-Holland hun handtekeningen onder een uniek convenant voor een nieuwe, eigentijdse opleiding voor de gehandicaptenzorg. Werkconferenties en andere voorbereidende bijeenkomsten kregen hun beslag. September 2007 gingen de eerste pilots van start. Zoekend, tastend en met groeiend enthousiasme. Dat enthousiasme is terecht, want niet eerder werd zo eendrachtig samengewerkt op het gebied van werken en leren. Partijen werken samen bij het opstellen van exameneisen en hebben bovendien afgesproken de werving van kandidaten collectief op te pakken. De nieuwe 3-jarige beroepsopleiding Maatschappelijke Zorg is competentiegericht. Leerlingen bepalen zelf de volgorde van de leerstof. Theorie en praktijk sluiten op die manier prima op elkaar aan. Afgezien van enkele kinderziektes bij de start kunnen docenten en begeleiders in januari 2008 wijzen op duidelijke signalen dat deze nieuwe competentiegerichte opleiding wèrkt. Tussen school en zorgpraktijk ligt een brug, gebouwd op solide pijlers. Inhoudsopgave De brug ligt er 1 Het kwartje is gevallen 2 Het stuur in handen 3 Investeren in werkbegeleiders 4 Minor-variant uniek in Nederland 5 Via deze digitale nieuwsbrief houden wij u de komende tijd graag op de hoogte van de ervaringen van onderwijs en werkveld met de nieuwe opleiding Maatschappelijke Zorg.
ROC Mondriaan Het kwartje is gevallen Nooit gehoord van competentiegericht werken, en dan moet je ineens als kersverse MBOleerling niet alleen het begrip kennen, maar ook zo gaan werken en denken. Dat heeft een paar maanden geduurd, erkent docent Harm Kroesen van het ROC Mondriaan. Maar inmiddels is het kwartje gevallen. Op verzoek van de Stuurgroep Leren & Werken Gehandicaptenzorg ontwikkelde het ROC Mondriaan een BBL-route voor de opleiding Maatschappelijke Zorg. Leerlingen hebben meer ruimte om eigen keuzes te maken. Ook kan binnenkort tussen de diverse opdrachten worden gekozen. De overtreffende trap is dat leerlingen hun eigen opdracht formuleren. Kan dat? Jazeker. Dat is me dus vanochtend gebleken. Een leerling kwam naar me toe en zei Ik wil iets voor cliënten gaan organiseren en wil daar een studie-opdracht van maken. Toen wist ik het: dit gaat goed komen met deze opleiding. Proces van bewustwording Harm Kroesen ziet competentiegericht leren vooral als een proces van bewustwording. Wat is je kracht, wat zijn je valkuilen. Pas als je dat weet, kun je keuzes maken die voor je loopbaan relevant zijn. Leerlingen zijn meer betrokken bij wat ze doen. En dat werkt ongetwijfeld in de beroepspraktijk door. Het competentiegedreven inzicht onder de leerlingen voor deze nieuwe BBL-route, is overigens minder groot bij de leerlingen van de BOL-weg die eveneens in september bij het ROC Mondriaan startte. Harm: In de Beroepsopleidende leerweg zijn leerlingen jonger en schoolser. En dat leidt toch tot een ander leerproces. 2
Het stuur in handen Bij s Heeren Loo gingen in september 2007 op de locaties Noordwijk en Westerhonk (Monster) twaalf BBL ers van start met de opleiding Maatschappelijke Zorg. Praktijkopleider Linda Bos: Het is nog te vroeg voor een evaluatie. Maar nu al merk je dat deze leerlingen bewuster met hun opleidingstraject bezig zijn dan we tot nu toe gewend zijn. Dat heeft zeker te maken met feit dat ze nu op school zelf kunnen kiezen welke zorgvaardigheden of doelgroepen ze eerst aan de orde willen laten. Wil je eerst tandenpoetsen leren of tiltechnieken? Of wil je eerst meer weten over autisme of toch maar eerst over dementie? Heeft natuurlijk allemaal te maken met de aard van het werk waar je als leerling op dat moment net in zit. Begeleiders moeten nog wennen De nieuwe flexibiliteit vergt het een en ander van de opleidingsbegeleiders van s Heeren Loo. De vraag Met welk vak ben je nu bezig? is in de nieuwe opleiding niet meer relevant. Linda: Dat leerlingen niet een hele opdracht af hebben, is helemaal niet erg. Het gaat er om welke stukjes van de opleiding je al beheerst. Dat is voor de begeleiders nog even wennen. We besteden op dit moment meer tijd aan het begeleiden van begeleiders dan van de leerlingen. Tussen twee werelden in s Heeren Loo startte februari 2007 al met de nieuwe opleiding. Toen ging het nog om vier BOLleerlingen. Als je terugkijkt naar die start, ontdek je dat bij deze allereerste groep de opleiding echt nog tussen twee werelden in hing. Aan de ene kant werd nog klassikaal gewerkt met weinig keuzevrijheid in vakken en traject. Tegelijkertijd kwamen ook de competenties aan bod. Verwarrend. Maar weer heel goed is dat we met de lichting van februari 2007 meteen zijn begonnen met een assessment. Dat geeft leerlingen aanzienlijk meer grip op hun positie, aldus Linda. Nieuw type medewerker Het is moeilijk om nu al meetbare verschillen tussen oude en nieuwe lichtingen leerlingen aan te wijzen. Maar dat je een ander type medewerker met deze opleiding creëert, ligt volgens Linda wel voor de hand. Deze mensen zijn vanaf het begin van de opleiding gewend zelf het stuur in handen te nemen. Dat werkt ongetwijfeld door in de latere praktijk. Dit nieuwe accent komt trouwens ook aan bod in de sollicitatiegesprekken met BBL-kandidaten. Je let er meer dan voorheen op of iemand het in zich heeft om zelfstandige keuzes te maken. 3
Da Vinci College Investeren in werkbegeleiders Vraaggestuurd leren in nauwe samenwerking met het werkveld en dan zo dat de context leidend is. Helma Waamelink van het ROC Da Vinci College in Dordrecht vat nog maar eens samen waar het bij de opleiding Maatschappelijke Zorg om gaat. De ontwerpgroep, bestaande uit leden van de Dordtse school, ASVZ Zuid West en Syndion, heeft de opleiding Maatschappelijke Zorg vertaald in ontwikkelingslijnen en leerlijnen. Concreet wil dat zeggen dat wordt ingespeeld op de ontwikkeling van persoonlijke kenmerken van de deelnemer en op vaardigheden en kennis die de deelnemer zich eigen moet maken. Maatwerk in het kwadraat dus. Expertgedrag Deze ontwikkelingslijnen en leerlijnen leiden tot expertgedrag, een attitude die laat zien dat een deelnemer zich heeft ontwikkeld tot beginnend beroepsbeoefenaar. Om de opleiding Maatschappelijke Zorg tot een succes te maken, investeert het Da Vinci College in samenwerking met de betrokken werkvelden ASVZ Zuid West, Syndion, Pameijer, Philadelphia en Gemiva in bijeenkomsten voor de werkbegeleiders. Zij krijgen voorlichting over de nieuwe manier van leren en hoe zij deelnemers kunnen coachen bij het leerproces. Aanloop nodig En werkt de nieuwe aanpak ook? In september gingen 34 deelnemers van start. Eén dag in de week naar school dus en de rest van de week in de praktijk. Helma Waamelink: Je merkt dat deze manier van leren een aanloop nodig heeft. Mensen wachten nog teveel af, de bedoeling is dat zij zelf de actor worden van het leerproces, daarbij is het voor sommigen ook lastig om een concrete leervraag boven tafel te krijgen. De ervaring leert dat na een paar maanden deelnemers de draai te pakken hebben van deze nieuwe manier van leren. 4
Minor-variant uniek in Nederland Aan de ene hogeschool je SPH-opleiding volgen en aan de andere hogeschool je minor doen. Deze nieuwe flexibiliteit is uniek in Nederland. En nog meer bijzonder is dat deze constructie alles te maken heeft met de opleiding Maatschappelijke Zorg, aldus Jacques Devilee van Gemiva-SVG Groep in Gouda. Hij doelt op de Haagse Hogeschool, de Hogeschool Leiden en In-Holland in Rotterdam. Het zijn deze drie hbo-scholen die voor hun SPH-opleiding de nieuwe afstudeervariant in september 2008 willen invoeren. Maatschappelijke Zorg Plus is de naam op hbo-niveau. De drie duale minors (vier dagen per week werken bij een zorginstelling) krijgen elk een eigen accent. De één zal zich onderscheiden met beleid en management, de ander met meer inhoudelijke kennisontwikkeling over bijvoorbeeld niet-aangeboren hersenletsel. De exacte invulling van de minors moet de komende maanden nog vorm krijgen. Jacques Devilee: Mooie zaak dat hiermee de opleiding Maatschappelijke Zorg voor hbo-studenten in een heel aantrekkelijk jasje wordt gestoken. Colofon De Nieuwsbrief Maatschappelijke Zorg is digitaal verspreid onder organisaties die belang hebben bij de opleiding Maatschappelijke Zorg. Deze nieuwsbrief komt 3 keer per jaar uit. Voor reacties, kunt u contact opnemen met de afdeling Opleidingen van uw organisatie. Eindredactie: Teksten: Vormgeving: Karin Rutgers (IPSE) Jetske Noordover ( s Heeren Loo West-Nederland) Jo Dassen (ROC Mondriaan) Dick-Jan de Rover (ASVZ Zuid West) André Zaal (Het Raamwerk) Rob van Es Graphic Square 5