TAPASS: Training Project Amsterdam Seniors and Stroke. Renate van de Ven Jessika Buitenweg Jaap Murre Richard Ridderinkhof Ben Schmand



Vergelijkbare documenten
Neuropsychologische zorg Voor volwassen met NAH Dr. A.A. Duits Klinisch neuropsycholoog

Beter bij de Les. Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink

On the Move! Cognitietour door Nederland

Cogmed Werkgeheugen Training & Transfer & ROI. Cogmed is opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut.

Vandaag. Achtergrond NAH - oorzaken. Cognitive revalidatie Definitie. Achtergrond NAH - gevolgen


Mogelijke nieuwe bio-markers De relatie tussen het gangpatroon en cognitie

kun je ze trainen? Executieve Functies: ARTIKELEN

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Inhoud. Programma. Eerdere studies. Eerdere studies. Intermezzo: Ontwikkeling. n Welkom op de d Arc middag! Uitgangspunten.

Behandeling van Executieve Functies bij kinderen met TOS Bevindingen en implicaties van een pilot-studie

Werkgeheugen en executieve functies. Opzet presentatie. 1. Executieve functies. 1. Executieve functies. 1. Werkgeheugen. 1.

MINDS: Mental Information processing

Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht

platform voor digitale, psychologische tests

WORD IK SLIMMER DOOR TE BEWEGEN?

Beschermende factoren voor dementie

Willem Bossers - Kennis in Beweging. Bewegen. door het leven heen. Door: Dr. Willem

Dutch summary 1. Dutch summary. Dutch summary

Lange termijn functioneren en participatie bij jongeren met chronische pijn en vermoeidheid. Tessa Westendorp

COGNITIEVE PROBLEMEN BIJ PATIËNTEN MET BORSTKANKER

Nederlandse Montreal Cognitive Assessment (MoCA-D) in de verslavingszorg

COGNITIEVE PROBLEMEN BIJ PATIËNTEN MET BORSTKANKER

weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen Het is aangetoond dat compensatietraining (het aanleren van

5/19/2019. Draagt Montessorionderwijs bij aan executieve functies? Draagt Montessorionderwijs bij aan executieve functies? Hoe zit dat dan? JA!

Verleden, heden en toekomst. Eva Dierckx. Wetenschapsdag 6 februari 2014 PSYCHIATRISCHE KLINIEK. Provincialaat Broeders van Liefde

DenkWijzertraining Groepsgewijze cognitieve revalidatie

Dynamisch testen. Bruikbaar voor het inschatten van leerbaarheid? Hileen Boosman, Anne Visser-Meily, Caroline van Heugten

NAH bij kinderen en jongeren: plasticiteit en herstel Caroline van Heugten

SAMENVATTING. Schiemanck_totaal_v4.indd :13:56

Centrum Neuropsychiatrie / Niet Aangeboren Hersenletsel

Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog

Screening van cognitieve stoornissen in de verslavingszorg

Flexibiliteit en cognitief niveau bij aanvang als factoren in een cognitieve training.

De COGnitieve Training In Parkinson Studie

Foutloos leren bij Goal Management Training

Nederlandse samenvatting

Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren

Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld)

MEMANTINE-ADDITIE AAN CLOZAPINE 1. Memantine-additie aan Clozapine bij Therapieresistente Schizofrenie

Cognitieve stoornissen en Depressie na TIA en beroerte. Anouk van Norden Neuroloog

Samenvatting. Samenvatting 135

Parkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie

het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP

Nazorg na Reanimatie. een goed begin is het halve werk. Liesbeth Boyce. 17 April 2018

Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie

Executive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis

Autisme in de levensloop. Conclusies. Overzicht. Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis

Neuropsychologisch. Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB

Anatomische correlaties van neuropsychiatrische symptomen bij dementie

Preventie van Verslaving

Cognitieve Flexibiliteitstraining bij Gezonde Ouderen

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting

Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis

De effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek

Cognitieve flexibiliteitstaken bij autismespectrumstoornissen:

Neuropsychologisch onderzoek Afdeling medische psychologie.

MRI. fmrt. HELP mijn kind heeft huiswerk! Frontaal kwab. In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen

De wisselwerking tussen wetenschap & de (klinische) praktijk. Maaltijdsalade. Disclosure belangen. Hilde M.

Behandeling van executieve stoornissen bij mensen met hersenletsel. Danielle Boelen St. Maartenskliniek Nijmegen UMC St.

Revalideren is leren, maar wie leert wat?

Casus. Sinaasappels in de slaapkamer. Neuropsychologisch onderzoek bij een oudere vrouw van Marokkaanse afkomst

PLS is een broertje van ALS

Lithium tijdens de zwangerschap:

Januari 2011 nl. Diagnose Informatie Systeem

Richtlijn kinderen: elke dag minstens 60 minuten matig-intensief bewegen

Wetenschappelijk onderzoek in het VUmc: wat heeft u eraan?

Het Effect van een Cognitieve Flexibiliteitstraining bij Gezonde Ouderen

CVA nazorg keten Haaglanden

Dag van intelligentie 2018

Executieve Functies bij de Ziekte van Parkinson: De Invloed van Deep Brain Stimulation. Joos Lambert

COGMED / NA HERSENLETSEL. Hoe zorg ik ervoor dat mijn brein ook weer meedoet?

LEZING VOOR DE THEMA-AVOND VAN DE MULTIPLE SCLEROSE VERENIGING NEDERLAND, REGIO ZUID-HOLLAND-NOORD.

Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen

Visual Thinking Strategies voor mensen met executieve functiestoornissen na hersenletsel. René ter Horst & Suzanne Kruiper

CVA zorg, topsport voor ons allemaal. Dinsdag 11 april 2017

Cognitieve problemen bij patiënten met kanker


Cognitieve flexibiliteitstraining bij CVA-patiënten: Verbeteringen in het dagelijks functioneren en kwaliteit van leven?

Samenvatting in Nederlands

AANDACHT (VOOR) WETENSCHAP EN PRAKTIJK

7 Nederlandstalige Samenvatting

Making sense of numbers

Cognitieve screeningsinstrumenten. Ellen De Roeck

Hoofdstuk 8. Nederlandse samenvatting

Vasculaire cognitieve stoornissen. ! concept vci! vci poli! casuïstiek. Casuïstiek. Casuïstiek. Diagnose vasculaire dementie

o Met de jaren? o Door behandeling? Zoals

De MMSE bij geriatrische patiënten

Chapter 10. Nederlandse samenvatting

Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS

Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst

Executieve functies binnen de vroegbehandeling. Evelien Dirks NSDSK

Ontdekken van cognitieve. vaardigheden. (bij dementie) Rolinka Schim van der Loeff Ouderenpsycholoog ZZG zorggroep

Cognitieve strategietraining

Executieve functies bij kleuters. Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019

Symposium Sportklinisch ExperFse Centrum, Maastricht, 17 april

Opvang van beroerte op de spoedgevallen Status praesens 2016

Geert Jan Biessels VCI poli UMC Utrecht Stroke Centre

Cognitieve Revalidatie. Dr S. Rasquin 17 september 2015

Transcriptie:

TAPASS: Training Project Amsterdam Seniors and Stroke Renate van de Ven Jessika Buitenweg Jaap Murre Richard Ridderinkhof Ben Schmand

Overzicht Achtergrond Studie design Training Molshopen Vragen

Hersenbloeding Herseninfarct

Veroudering

Connectiviteit van hersenen

Achtergrond Cognitieve problemen bij veroudering en na CVA (vaak ook nog in chronische fase) Executieve problemen resulteren in verminderde functionaliteit in dagelijks leven Behoefte aan efficiënte manier van verbeteren executieve functies Computergestuurde cognitieve training

Plasticiteit van de hersenen

Achtergrond Training na beroerte of voor succesvolle veroudering

Achtergrond Training na beroerte of voor succesvolle veroudering Stablum (2000, 2007): dubbeltaak verbetering in: CFQ, PASAT, TMT, Backward Digit span, inattention Westerberg (2007): Cogmed verbetering in: CFQ, Span tasks, PASAT, Ruff 2&7 Prokopenko (2013): algemene cognitie verbetering in: MMSE, Montreal Cognitive Assessment (MoCA), Frontal Assessment Battery (FAB), Clock drawing (near transfer), Schulte s test (near transfer) Karbach and Kray (2009): switchtaak verbetering in: Stroop, spatieel en verbaal werkgeheugen Basak (2008): 23,5 uur strategie videogame (Rise of Nations) Werkgeheugen, switch kosten, redeneren

Plasticiteit Taxichauffeurs 1 & Actie game experts 2 grijze stof * 3 mnd jongleertraining ouderen 3 grijze stof (structurele verschillen in Mt/v5, nucleus accumbens en hippocampus) Dubbeltaak training 4 verschil activatie jong en oud 1 Maguire (2000), 2 Tanaka (2013), 3 Boyke (2008), 4 Erickson (2007)

Eisen aan Training: Buitenweg, Murre & Ridderinkhof (2012) Adaptief Feedback Motiverend Langdurig + frequent (Thuis)

Experimentele vraagstelling /doel Effecten flexibiliteittraining na beroerte en bij veroudering? & welke individuele verschillen? Neuronale veranderingen gerelateerd aan vooruitgang cognitieve functies?

Experimenteel design - Populatie Drie sub-projecten 80 CVA patiënten in post-acute fase (30-80) 80 CVA patiënten in chronische fase (30-80) 120 gezonde ouderen (60-85) Werving CVA: Revalidatie centra (Heliomare, Reade, Trappenberg,???) Ziekenhuizen (AMC,???) Patiëntverengingen Werving Gezond: Database ouderen Oproep versch. media

Experimenteel design - Training Online; 12 weken (5 dagen per week, 30 min per dag) Adaptieve, gecomputeriseerde training 9 training taken (geheugen, redeneren, aandacht) snelle switch tussen taken en domeinen Frequent switchen na de eerste week Actieve controlegroep: Mock training: andere computertaken die geen flexibiliteit of executieve functies oefenen (puzzels en andere visueel stimulerende taken) NIET adaptief Wel zelfde feedback, zelfde aandacht van trainer/ onderzoekers

Voorbeeld experimentele en controle computertaken 9 taken voor experimentele groep 4 taken voor de controlegroep

www.uva.braingymmer.com Funfair stand 25

Experimenteel design - Metingen T0 T1 T2 T3 (3x2h Thuis & UVA) (1x 2.2h Thuis) (3x 2h Thuis en op UVA) (1x 1.5h Thuis) Neuropsychologisch X X onderzoek Vragenlijsten X X X X Online cognitieve X X X X taken Vragenlijsten door X X naasten MRI X X In totaal 50 uur inclusief training

Valorisatie

Subgroep van ouderen Communicatie met programmeurs

Volgende

Subgroep van ouderen Communicatie met programmeurs Uitleg pc gebruik aan ouderen Internet Explorer Afspraak is afspraak

Heel specifiek uitwerken wensen aan programmeurs onderbouwd met plaatjes Inloggen training oefenen + uitgebreide instructieboek Wees bereikbaar en laat de deelnemer zich gehoord voelen Google chrome instructieboek Voicemail met out of office Bel 1x per week/ 2 weken

WWW.TAPASS.nl Funfair stand 25 Renate@tapass.nl Jessika@tapass.nl

T=0 T=1 T=2 T=3 Primary outcome measures D-Kefs TMT (1-5) D-Kefs TMT (2,4,5) ToL (online) Kralen puzzel ToL (online) Kralen puzzel ToL (online) Kralen puzzel ToL (online) Kralen puzzel Letter-number sequencing Letter-number sequencing Fluency Fluency Secondary outcome measures Switching +dual task (online) Switching task (online) Switching +dual task (online) Switching task (online) TMT (online) Spoorzoeken TMT (online) Spoorzoeken TMT (online) Spoorzoeken TMT (online) Spoorzoeken DSST (online) DSST (online) DSST (online) DSST (online) RAVLT (online) RAVLT (online) O-span (online) N-back (online) O-span (online) N-back (online) Corsi block (online) Corsi block (online) Corsi block (online) Corsi block (online) Pegboard (online) Vlakken vullen Pegboard (online) Vlakkenvullen Pegboard (online) Vlakken vullen Pegboard (online) Vlakken vullen CPM (online) CPM (online) CPM (online) Verbal reasoning (online) Verbal reasoning (online) PASAT PASAT Go-no-go Go-no-go MRI MRI DEX (online) DEX (online) DEX (online) DEX (online) CFQ (online) CFQ (online) CFQ (online) CFQ (online) USER-P (online) USER-P (online) USER-P (online) SF-36 (online) SF-36 (online) SF-36 (online) IADL (online) IADL (online) IADL (online) HADS (online) HADS (online) CIS-F (online) Proxy CFQ (online) Proxy DEX (online) Proxy IADL (online) TICS Demogr quest (online) CIS-F (online) Proxy CFQ (online) Proxy CFQ (online) Proxy IADL (online) PC skills (online) Computer skills (online) Computer skills (online) Recovery VAS Subjective Training success (online) Subjective Training success (online) Recovery VAS

Experimenteel design - Uitkomstmaten Composite score van executieve functie taken TMT; ToL; fluency; letter-digit sequencing Secundair: Flexibiliteit (switch taak) (Werk) geheugen, snelheid van informatieverwerking, redeneren Verbetering op trainingstaken Subjectief functioneren van cognitie en in het dagelijks leven Imaging Controleren voor Computer ervaring Naleving van training Sociaal demografische variabelen Revalidatie Klinische variabelen