Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te gebruiken. Emoties laat je eerst ventileren, alvorens erop in te spelen, anders loop je tegen de muur aan. Let op met wat je uit door je emoties gymnasten zien alles. Geduld is een vaardigheid, vaardigheden kan je trainen. Tips voor de turn(st)er: Jouw emoties kunnen je verwarren. Probeer zelf te ontdekken wat die emoties met je doen en je laten doen. Emoties van anderen kunnen je sterker raken dan je zelf wil, maar laat ze de emoties van die andere blijven. Rustiger en meer vanuit je buik ademen helpt je om te gaan met je emoties. Angst kan een waardevol gevoel zijn: het maakt je scherp voor actie. Campagne van de GymnastiekFederatie Vlaanderen vzw met de steun van de Vlaamse overheid. www.gymfed.be Fiche mei pag. 1 van 5
1. Emoties: het uitzenden en ontvangen van boodschappen in een sausje van emotie 1.1. Wat is het doel? Iedereen beleeft zijn eigen emoties. Soms is het heel moeilijk onder woorden te brengen wat men precies voelt. Ook bij andere mensen zien we vaak dingen op hun gezicht en in hun gedrag waarover we veronderstellingen maken rond wat ze precies denken en voelen. Zoals in het beginschema aangegeven zijn het gedrag, het gevoel en de gedachten heel sterk met elkaar gelinkt en beïnvloeden ze elkaar in twee richtingen. Emoties zijn vaak het moeilijkst te vatten en te begrijpen en te beïnvloeden, maar het is voor veel mensen vaak wel de motor van hun denken en doen. Daarom is het ook belangrijk dat je als trainer ook goed zicht hebt op de emotionele ontwikkeling van de kinderen waar je mee werkt. 1.2. Wat zegt de theorie? Er zijn 6 universele basisemoties af te leiden uit gezichtsuitdrukking: Dit zijn de primaire emoties: Vreugde Verdriet Boosheid Angst Verbazing Afschuw Secundaire emoties: zijn complexer en aangeleerd. Dit komt door een associatie die gelegd werd in het verleden tussen een situatie en een gevoel die een specifieke situatie opriep wat er voor zorgt dat we die willen herhalen of vermijden vb. opluchting, schaamte soms zijn dat soort emoties ook niet expliciet te benoemen. Door aan die situatie te denken kun je de emotie weer oproepen ook (cfr. de mogelijkheden voor positieve visualisatie in sport). Dit proces komt pas verder op gang, geleidelijk aan vanaf de leeftijd van 12 à 13 jaar maar verloopt bij de een als sneller dan bij de ander. Bevindingen over de emotionele ontwikkeling in de adolescentenperiode: Het controlesysteem in de hersenen (rationele deel van hersenen de cortex) rijpt langzamer dan het emotionele systeem (limbische systeem). Emotiegedeelte van de hersenen van adolescenten is overactief onder emotioneel prikkelende situaties. www.gymfed.be Fiche mei pag. 2 van 5
Dit impliceert onevenwicht dat uit zich door onvoorspelbare, overdreven, snel wisselende of moeilijk te plaatsen reacties - van een gymnast voor een observator of voor een trainer die soms helemaal niet weet van waar een bepaalde reactie komt. Het kunnen herkennen van emoties bij andere mensen is één van de basisvoorwaarden voor communicatie (en in relaties) Gezichtsuitdrukkingen zijn het belangrijkste infokanaal hiervoor! Drie stappen die nodig zijn voor het herkennen van gezichtsemoties: 1. Waarneming van gezicht 2. Emotionele reactie wordt door de observator aan het geobserveerde gezicht gekoppeld 3. Emotionele reactie wordt gekoppeld aan een situatie (een eigen uitleg wordt aan emotie gegeven door de observator) Wetenschappelijke bevindingen: 1. Tot op leeftijd 10 jaar: blijheid, boosheid en verdriet kunnen we vrij goed herkennen andere emoties interpreteren is nog erg moeilijk. In de late adolescentie (15-18 jaar) kunnen pas complexe primaire emoties echt goed gekaderd worden zoals verbazing en angst (d.w.z. ze kennen de emoties, maar bij het aflezen en interpreteren, verwarren ze dit soort emoties nog vaker dan volwassenen). 2. De emoties worden beter herkend als ze naast het gezicht ook nog de lichaamshouding als info gebruiken completer beeld van de situatie. 3. Doorheen alle ontwikkelingsstadia zijn meisjes beter in het herkennen van emoties op gezichten dan jongens. 4. Tussen 10 en 18 jaar ontwikkelt zich de vaardigheid om emoties te herkennen. Herkennen van de primaire emoties ontwikkelt zich vlotter dan de ontwikkeling van het herkennen van de secundaire emoties, want daarvoor zijn heel wat verschillende gebieden in de hersenen ook nodig die zich ook moeten ontwikkelen. 5. Bij het zien van negatieve gezichten, reageren jongens meer emotioneel dan meisjes (die kunnen al sneller een context erbij oproepen en hun reactie onder controle houden dan jongens). Jongens reageren gedurende heel de adolescentie trouwens veel gevoeliger voor negatieve gezichten dan meisjes. 6. Ook bij onzekerheid over wat jonge adolescenten (10-12 jaar) denken op gezichten af te lezen (een neutraal gezicht), reageren ze heel emotioneel. Onzekerheid over wat ze zien wordt gepercipieerd als iets negatief. www.gymfed.be Fiche mei pag. 3 van 5
1.3. Hoe pakken we het in de praktijk aan? 1.3.1. GERICHTE VRAGEN STELLEN Het emotiesysteem in de adolescentiefase is overactief. Maar het rationele systeem is nog te onderontwikkeld om alles juist aan te voelen en goed te kunnen interpreteren en plaatsen. Het komt zeker voor dat de kinderen iets helemaal foutief aanvoelen en daarna foutief interpreteren wat er gaande is. Hierbij kan als trainer het stellen van gerichte vragen een handig hulpmiddel zijn als je belangrijke boodschappen geeft. Ga vooral niet uit van veronderstellingen, want anders kun je er als trainer wel eens helemaal naast zitten. 1.3.2. REAGEER DUIDELIJK IN FEEDBACK Bij de jonge gymnasten (-12 jaar) is het heel belangrijk er als trainer rekening mee te houden en te beseffen dat ze je gezichtsuitdrukking en houding maar heel ongenuanceerd kunnen begrijpen. Dat maakt het net heel belangrijk om bijkomende uitleg te geven zodat ze je beoordeling goed kunnen plaatsen. Dus zorg dat je duidelijk bent (non-verbaal ondersteund door verbaal), want anders word je zeer rap gecategoriseerd. Zelfs neutraliteit wordt door hen over het algemeen als negatief geïnterpreteerd Dus reageer gericht in je feedback. 1.3.3. RELATIVEER BEPAALD GEDRAG Bij de echte pubers heb je het feit van het complete onevenwicht tussen het rationele systeem en het emotionele systeem, en dat zorgt voor reacties die door volwassenen moeilijk of soms niet te plaatsen zijn. Dit impliceert dat je als trainer je soms ook niet te veel vragen moet stellen over jouw aandeel bij hun rare, onbegrijpbare reacties Als dit rare of onbegrijpelijke gedrag niet langer dan 14 dagen aanhoudt, heb je weinig om je zorgen over te maken, je kunt enkel checken of er iets fout zit. Maar respecteer wel de 14 dagen regel, want dit is een maatstaf waarmee je kunt zien of er daadwerkelijk iets aan de hand is. 1.3.4. GERICHTE VISUALISATIE Een visualisatietoepassing waarbij ze moeten werken met het oproepen van positieve wedstrijdsituaties en bijhorende positieve gevoelens zal pas heel efficiënt zijn als hun hersenen daarvoor voldoende rijp zijn. Het is dus aangewezen om pas vanaf de leeftijd van 13-14 jaar gericht met imagery en visualisatietraining te starten. www.gymfed.be Fiche mei pag. 4 van 5
1.4. Wat vind je in de Coole gymbox? Hoe jonger we kinderen actief kunnen stimuleren om emoties te leren kennen en ze ook te benoemen, hoe makkelijker vaak de communicatie op latere leeftijd gaat. Vandaar dat we emoties een gezichtje willen geven binnen deze campagne. De opdracht: Je kiest 1 training uit waar je de gymnasten een stickerblad geeft. Je legt kort even die emoties uit zoals ze hieronder beschreven staan (zie ook overzichtblad in map) en je kiest er 1 emotie uit die best bij hun gedrag van die voorbije training paste en zegt hem waarom je die emotie kiest, de rest kunnen ze vrij gebruiken! Emotiestickercampagne Coole emoties Uitgangspunt zijn 6 positief te gebruiken emoties: wat is nuttig aan deze emotie? Probeer als trainer je kinderen onderstaande perceptie aan te leren. Cool Blij: Blije training goeie training ;-) Cool Boos: Hé! Fouten maken je wel beter! Cool Bang: Richt je aandacht op wat je moet doen! Cool Positief Actief: zo bereik je meer Cool Bedroefd: Ok, maar niet te lang! Cool fier: Straal het uit! www.gymfed.be Fiche mei pag. 5 van 5