VOORWOORD BIJ DE TWEEENVEERTIGSTE EDITIE Elsevier VPB Almanak 2012 behandelt de vennootschapsbelasting aan de hand van de vragen voor de aangifte 2011 (boekjaar 2011/2012). De Almanak is een betrouwbare gids voor de directie en financiële functionarissen van ondernemingen, voor adviseurs en aandeelhouders van (familie)vennootschappen. Het is ook een uitstekende handleiding voor zelfstandigen die naar de bv- of nv-vorm willen overgaan. Verder leent de Almanak zich voor studiedoeleinden. In de aangifte 2011 (2011/2012) moet u voor het eerst rekening houden met de wetswijzigingen die zijn ingegaan op 1 januari 2011. Te denken valt aan de wijzigingen in de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 met betrekking tot o.m. de innovatiebox, tijdelijke verruiming verliesrekening, schatting belastbare winst, tarief vennootschapsbelasting, partnerbegrip bij verbonden lichamen en natuurlijke personen, geruisloze terugkeer uit de bv, tijdelijke verruiming willekeurige afschrijving, energie-investeringsaftrek en milieu-investeringsaftrek. Voor de dividendbelasting wijzen wij op de modernisering van de dividendnota. Evenals in vorige edities is uitvoerig aandacht besteed aan de fiscale winstberekening (bedrijfskosten, afschrijvingen, reserveringsmogelijkheden), aan de deelnemingsvrijstelling, buitenlandse verhoudingen en aan verliescompensatie (met name ook voorkoming van verliesverdamping). Ook de pensioenproblematiek met betrekking tot de directeuraandeelhouder (pensioenregeling, pensioen-bv) wordt behandeld. Rechtspraak (meestal onder vermelding van de vindplaats) en ministeriële Besluiten zijn nauwgezet verwerkt. Waar nodig wordt gewezen op wetswijzigingen die met ingang van 2012 in werking zijn getreden. Elsevier VPB Almanak bevat de relevante wetteksten en de relevante Europese Richtlijnen voor 2011. Deel 49 biedt een totaaloverzicht van en een toelichting op de wetswijzigingen die voor 2012 van belang zijn. Tevens zijn opgenomen de standaardvoorwaarden voor de bedrijfsfusie, de juridische fusie, de juridische splitsing, de fiscale eenheid en de geruisloze omzetting van een eenmanszaak of firma in een bv of nv. Adressen van belangrijke instanties vindt u in deel 50. Recente rechtspraak is vermeld met het rolnummer, waardoor deze via internet (www.rechtspraak.nl) gemakkelijk kan worden geraadpleegd. Mede door het uitgebreide trefwoordenregister is de Almanak een veelgevraagd en up-to-date naslagwerk. Amsterdam, maart 2012 de auteurs Algemene onderwerpen zijn in afzonderlijke delen opgenomen, zoals: Omzetting in bv; Pensioen-bv; Management-bv; Samenwerking, fusie en reorganisatie; Beleggings-bv; en Terugkeer uit de bv. Ook komen enkele vennootschapsrechtelijke aspecten, waaronder publicatieplicht, aansprakelijkheid en enquêterecht, aan de orde. Bovendien besteden wij aandacht aan nationale en internationale taxplanning en Europese ontwikkelingen. Er is ook een afzonderlijk deel over de fiscale positie van goeddoelen vrijgestelde lichamen. ISBN 97890 3525 007 9 2012 Reed Business bv Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. Alle in Elsevier VPB Almanak 2012 opgenomen informatie is naar beste kunnen samengesteld en verwerkt. De juistheid en volledigheid van deze informatie kunnen echter niet worden gegarandeerd. De uitgever aanvaardt dan ook geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het directe of indirecte gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Eindredactie: drs. K.M. Beukers, I.J.P.M. Hartendorp > Uitgever: T. de Jong > Vormgeving binnenwerk en omslag: Studio Jos Willemse, Diemen > Druk: Kon. Wöhrmann, Zutphen Elsevier VPB Almanak 2012 is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij Reed Business bv via telefoonnummer 0314 35 83 58 en via onze website www.elsevierfiscaal.nl. Tot onze spijt kunnen individuele vragen niet worden beantwoord. Schriftelijke suggesties zijn echter welkom (Reed Business bv, Postbus 152, 1000 AD Amsterdam of elsevierfiscaal@reedbusiness.nl). Meer informatie over Elsevier VPB Almanak 2012 en andere producten van Elsevier Financieel en Fiscaal kunt u vinden op www.elsevierfiscaal.nl.
1 2 3 4 INLEIDING WAT IS NIEUW? 1.1 Algemeen 1.2 Wet- en regelgeving 1.3 Rechtspraak 1.4 Wetteksten aangiftejaar 2011 en wijzigingen in 2012 PRAKTIJKTIPS 2.1 Algemeen 2.2 Winstberekening 2.3 Concernaangelegenheden 2.4 Rondom de aanslag 2.5 En verder... IN KORT BESTEK 3.1 Gebruik van de Almanak 3.2 Gebruikte afkortingen 3.3 Aangifte vennootschapsbelasting 3.4 Controle door de fiscus 3.5 Klachtenregelingen en beroepsaansprakelijkheid belastingadviseur BELASTINGPLICHT 4.1 Soort belastingplicht 4.2 Begin van belastingplicht 4.3 Einde van belastingplicht 10 10 10 11 12 13 13 13 14 14 14 18 19 21 21 22 22 DE AANGIFTE 5 VERKORTE AANGIFTE 5.1 Commerciële jaarrekening op fiscale grondslagen 5.2 Verkorte aangifte 6 INLEIDING TOT DE AANGIFTE 2011 6.1 Definities 6.2 Begrippen en beginselen 6.3 Nee/ja-vragen over de aangifte 7 BALANS: DE ACTIVA 7.1 Inleiding 7.2 De belangrijkste activa 8 BALANS: DE PASSIVA 8.1 Schulden 8.2 Transitorische passiefposten 8.3 Voorzieningen 8.4 Passiva: pensioenverplichtingen (algemeen) 8.5 Passiva: bij pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen ondergebrachte pensioenen 8.6 Passiva: invloed van toekomstige loon- en prijsstijgingen (artt. 3.26 t/m 3.28 Wet IB 2001) 8.7 Passiva: pensioenen in eigen beheer 8.8 Passiva: overige verplichtingen 8.9 Vervroegde uittreding (vut), prepensioen en reserve uitgesteld salaris 9 VERLIES-EN-WINSTREKENING: DE OPBRENGSTEN 9.1 Algemeen 9.2 Tijdstip van winstneming 9.3 Onderhanden werk, gereed product 10 VERLIES-EN-WINSTREKENING: KOSTEN EN AFSCHRIJVINGEN 10.1 Pensioenlasten 10.2 Afschrijvingen: de normale afschrijving 10.3 Afschrijvingen: willekeurige afschrijving 10.4 Afschrijvingen: wettelijke beperkingen 11 VERLIES-EN-WINSTREKENING: OVERIGE BATEN EN LASTEN 11.1 Overige bedrijfskosten 23 23 23 24 24 25 29 31 31 31 45 45 46 46 47 48 50 51 56 57 58 58 58 58 59 59 59 61 63 66 66
12 13 14 15 11.2 Overige bedrijfskosten: niet- aftrekbare kosten en lasten 11.3 Overige bedrijfskosten: voorbeelden 11.4 Overige bedrijfskosten: onteigening en minnelijke verkoop ter voorkoming van onteigening BEREKENING BELASTBAAR BEDRAG 12.1 Vermogensvergelijking 12.2 Fiscaal ondernemingsvermogen einde boekjaar 12.3 Kapitaalterugbetalingen 12.4 Fiscaal ondernemingsvermogen bij begin boekjaar 12.5 Kapitaalstortingen 12.6 Informele kapitaalstortingen 12.7 Vermogensverschil bij vermogensvergelijking 12.8 Niet-aftrekbare bedragen 12.9 Niet-aftrekbare bedragen: voorbeelden 12.10 Vrijstellingen (zonder deelnemingsvrijstelling) 12.11 Niet of gedeeltelijk aftrekbare kosten en lasten 12.12 Fictieve personeelskosten van fondsenwervende instellingen 12.13 Bijtelling winst uit zeescheepvaart 12.14 Mutaties in de reserves 12.15 Saldo royalty s en rente 12. Niet-aftrekbare rente 12.17 Innovatiebox 12.18 Aftrekbare giften INVESTERINGSREGELINGEN 13.1 Investeringsaftrek en desinvesteringsbijtelling 13.2 Kleinschaligheidsinvesterings aftrek 13.3 Energie-investeringsaftrek 13.4 Milieu-investeringsaftrek 13.5 Desinvesteringsbijtelling FISCALE RESERVES 14.1 Welke fiscale reserves zijn voor 2011 volgens de wet toegelaten? 14.2 Fiscale reserves: reserve tot gelijkmatige verdeling van kosten en lasten (kostenegalisatiereserve) 14.3 Fiscale reserves: herinvesteringsreserve 14.4 Bestedingsreserve (voorheen: herbestedingsreserve) 14.5 Opwaarderingsreserve RENTEAFTREK IN DE VPB 15.1 Rente is aftrekbare bedrijfslast, soms activeren 15.2 Rente in verband met posten waarvoor aftrekbeperking geldt 15.3 Rente ivm. een bosbouwbedrijf 15.4 Lenen van aandeelhouder 15.5 Rente op inleggelden en deelnemerschapsleningen 15.6 Hybride leningen tot 2007 15.7 Aftrekbeperking bij thin capitalisation 15.8 Rente op schuldigerkenningen en leningen in concernverband 15.9 Rente op een lening die valt onder wetsontduiking 15.10 Rente in verband met een deelneming 15.11 Rente in de vorm van kapitaalrechten 15.12 Rente bij zgn. doorstroomvennootschappen 15.13 Rente die niet is bedongen 15.14 Beperking renteaftrek bij overnameholdings DEELNEMINGSVRIJSTELLING.1 Het begrip deelnemingsvrijstelling.2 Het begrip deelneming.3 Waardering van deelnemingen.4 Werkingssfeer deelnemings vrijstelling.5 Kosten van een deelneming.6 Beleggingsdeelneming.7 Vaste inrichting.8 Verlies bij liquidatie van dochter.9 Beperking deelnemingsvrijstelling na fusie e.d..10 Winstbijtelling na (tijdelijke) afwaardering nieuwe deelneming 66 69 71 73 73 73 73 76 76 78 80 80 81 91 95 95 96 97 97 97 100 101 102 104 104 104 107 111 111 115 115 117 118 118 118 118 119 119 122 122 122 124 125 128 129 132 133 136 136
17 18 19 20 21 22 23 24 25 BELASTBAAR BEDRAG EN VERSCHULDIGDE BELASTING 17.1 Belastbaar bedrag 17.2 Belastbare winst 17.3 Belastingbedrag 17.4 Verrekening als voorheffing van reeds ingehouden dividend- en kansspelbelasting 17.5 Tarief VERREKENING VAN VERLIEZEN 18.1 Verliesverrekening 18.2 Vaststelling verliezen 18.3 Aanloopverliezen 18.4 Vaststelling voorwaarts verrekend verlies 18.5 Verlies van het volgende jaar, carry-back 18.6 Tijdelijke wijziging verrekening verlies uit 2009, 2010 en 2011 18.7 Beperking carry-back voor Agaathfondsen 18.8 Verliesverjonging 18.9 Verliezen van een zgn. verlies-bv en antimisbruikbepaling 18.10 Wijziging in de regeling tegen handel in verlies-bv's 18.11 Houdsterverliezen AFTREK ELDERS BELAST (T/M BOEKJAAR 2011) 19.1 Voorkoming dubbele belasting DE AANSLAG VOORLOPIGE AANSLAGEN, VOORLOPIGE TERUGGAVEN EN VOORLOPIGE VER- LIESVERREKENING 20.1 Voorlopige aanslagen 2012 20.2 Voorlopige teruggaaf en voorlopige verliesverrekening DEFINITIEVE AANSLAG 21.1 Aanslagregeling 21.2 Beginselen van behoorlijk bestuur 21.3 Beginselen van behoorlijke wetgeving 21.4 Wetsuitlegging NAVORDERING 22.1 Gevallen waarin navordering mogelijk is 22.2 Navordering als er ten onrechte geen of te weinig belasting is geheven 22.3 Navordering wegens gebleken onjuiste verrekening 22.4 Navordering bij kenbare fouten van de belastingdienst 22.5 Boete bij navordering wegens opzet of grove schuld 22.6 Rechtsmiddelen 22.7 Gewetensgeld HEFFINGS- EN INVORDERINGSRENTE 23.1 Berekeningswijze 23.2 Heffingsrente 23.3 Invorderingsrente 23.4 Bezwaar en beroep 23.5 Renteregeling vanaf 2012 FISCALE BOETEN 24.1 Inleiding 24.2 Verzuimboete wegens het niet of niet tijdig doen van aangifte vennootschapsbelasting 24.3 Vergrijpboete bij het opzettelijk niet, onjuist of onvolledig indienen aangifte vennootschapsbelasting 24.4 Boete bij navordering van vennootschapsbelasting 24.5 Niet aftrekbaar BEZWAAR-, BEROEP-, VERZET- EN VERZOEKSCHRIFTEN 25.1 Geschillen met de rijksbelastingdienst en andere belastinginstanties 25.2 Heffing 25.3 Bezwaarschrift 25.4 Beroep bij de Rechtbank 25.5 Hoger beroep bij gerechtshof 25.6 Beroep in cassatie 137 137 137 137 138 139 141 141 142 143 144 146 146 153 153 154 155 155 155 156 157 158 158 158 1 2 2 2 2 3 3 3 5 5 6 7 7 7 8 8 173 174 174 174 175 177 179 179
26 27 28 29 30 31 32 25.7 Herziening uitspraak rechter 25.8 Griffierecht 25.9 Proceskosten en andere schade 25.10 Invordering 25.11 Gewone rechter BETALING VAN AANSLAGEN 26.1 Algemeen 26.2 Betalingstermijn 26.3 Betaling van de aanslag 26.4 Kwijtschelding van belasting 26.5 Verjaring van aanslagen 26.6 Verrekening van belasting bij fiscale eenheid DE (DIRECTEUR-)AANDEELHOUDER EN ZIJN BV WANNEER IN BV? 27.1 Verschillende gezichtspunten bij keuze 27.2 Overwegingen van fiscale aard 27.3 Aansprakelijkheid van de aandeelhouder(s) 27.4 Mogelijkheden voor oudedagsvoorzieningen 27.5 Toepasselijkheid van sociale verzekeringen 27.6 Continuïteit van de onderneming 27.7 Terugkeer uit de bv ENIGE VENNOOTSCHAPSRECHTELIJKE ASPECTEN 28.1 Oprichting van bv of nv 28.2 Aandelen 28.3 Jaarrekening 28.4 Eenpersoons-bv of -nv 28.5 Bestuurdersaansprakelijkheid 28.6 Uitkoop en geschillen 28.7 Verplichtingen 28.8 Beursgang 28.9 Ontbinding lege bv of nv OMZETTING IN BV 29.1 Inleiding 29.2 Geruisloze overgang (art. 3.65 Wet IB 2001) 29.3 Inbreng met afrekening 29.4 Omzet- en overdrachtsbelasting FISCALE POSITIE VAN DE (DIRECTEUR)-AANDEELHOUDER 30.1 Positie als aandeelhouder 30.2 Positie als directeur 30.3 Concernopbouw 30.4 Emigratie 30.5 Gebruikelijk loon 30.6 Ziekte en/of arbeidsongeschiktheid 30.7 Directeur-aandeelhouder en omzetbelasting (btw) 30.8 Terbeschikkingstellings regeling van art. 3.92 Wet IB 2001 30.9 Onvolwaardige vorderingen 30.10 Lucratieve belangen 30.11 Betaalde rente 30.12 Waarderingskwesties AANMERKELIJK BELANG 31.1 Enkele hoofdlijnen 31.2 Wanneer is er sprake van een aanmerkelijk belang? 31.3 Voordelen uit een aanmerkelijk belang: reguliere voordelen 31.4 Voordelen uit een aanmerkelijk belang: vervreemdingsvoordelen 31.5 Het begrip vervreemding 31.6 Het begrip verkrijging 31.7 Doorschuivingsregelingen bij vererving, huwelijk en schenking 31.8 Andere doorschuivingsregelingen 31.9 Betalingsregelingen 31.10 Verlies uit aanmerkelijk belang BEDRIJFSOPVOLGING 32.1 Aandeelhouder draagt aandelen in werk-bv over 180 180 181 181 182 183 183 183 184 184 184 184 185 185 185 187 187 188 188 189 189 189 190 190 191 192 192 193 201 205 206 206 207 208 209 209 210 210 210 211 212 212 212 213 213 213 2 219 219 223 224 226 227 227 229 229
33 34 35 36 37 38 39 40 41 32.2 Werk-bv draagt onderneming over 32.3 Houdster-bv draagt aandelen in werk-bv over 32.4 Geleidelijke overdracht 32.5 Overdracht aan werknemersstichting MANAGEMENT-BV 33.1 Wat valt er te bereiken met een management-bv? 33.2 Fiscale overwegingen 33.3 Bestrijding door de fiscus 33.4 VAR-DGA-beschikking (art. 3.157 Wet IB 2001) 33.5 Reële vormen van de management-bv 33.6 Management-bv en directeur-aandeelhouder 33.7 Management-/houdster-bv 33.8 Commissaris-bv 33.9 Pensioen in management-bv 33.10 Wettelijke beperkingen inzake salaris en pensioen 33.11 Management-bv en omzetbelasting PENSIOEN-BV 34.1 Toekenning van pensioen rechten 34.2 Pensioenstichting, pensioen-bv 34.3 Winstberekening directiepensioenlichamen 34.4 Dotaties 34.5 Overdracht van pensioen verplichtingen 34.6 Toegelaten verzekeraars; afkoop BELEGGINGS-BV 35.1 Inleiding 35.2 Gewoon belaste beleggings-bv 35.3 Fiscale beleggingsinstelling (FBI) 35.4 Vrijgestelde beleggingsinstelling (VBI) 35.5 Buitenlandse beleggings-bv 35.6 Familiestichtingen e.d. MET DE BV DE GRENS OVER 36.1 Algemeen 36.2 Vennootschapsbelasting 36.3 Inkomstenbelasting 36.4 Dividendbelasting TERUGKEER UIT DE BV 37.1 Redenen voor terugkeer uit de bv 37.2 Terugkeer zonder faciliteiten 37.3 Terugkeer met faciliteiten CONCERNPROBLEMATIEK, NATIONAAL EN INTERNATIONAAL BUITENLANDSE VESTIGINGEN 38.1 Vaste inrichting of dochter maatschappij? De nieuwe objectvrijstelling 38.2 De buitenlandse fiscus 38.3 De Nederlandse fiscus 38.4 Valutakwesties 38.5 Verliezen 38.6 Overgang vaste inrichting naar dochtermaatschappij EUROPESE ONTWIKKELINGEN 39.1 Algemeen 39.2 Europese Richtlijnen 39.3 EG-arbitrageverdrag 39.4 Invorderingsbijstand en informatie-uitwisseling 39.5 Het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) TAXPLANNING, NATIONAAL EN INTERNATIONAAL 40.1 Het begrip taxplanning 40.2 Bestrijdingsmethoden van de fiscus; internationale informatieverplichtingen 40.3 Rulings 40.4 Intercompany pricing; arm s-lengthbeginsel SAMENWERKING, FUSIE EN REORGANISATIE 41.1 Samenwerking, vennootschap onder firma e.d. 230 231 231 232 235 235 235 236 237 237 237 240 240 240 241 242 243 243 244 244 244 245 245 246 246 246 246 253 253 254 254 255 255 255 256 256 256 257 257 257 259 259 260 261 261 262 262
42 43 44 45 46 47 48 41.2 41.3 41.4 41.5 41.6 41.7 41.8 Aandelenfusie Bedrijfsfusie en reorganisatie Bedrijfsfusie en reorganisatie: gewone bedrijfsfusieregeling Bedrijfsfusie en reorganisatie met ministeriële goedkeuring Juridische fusie Juridische fusie: gewone juridischefusieregeling Juridische fusie: juridischefusieregeling met ministeriële goedkeuring 41.9 Juridische fusie: gevolgen voor aandeelhouders JURIDISCHE SPLITSING 42.1 De begrippen splitsing en afsplitsing 42.2 Gewone juridische splitsingsregeling 42.3 Juridische splitsingsregeling met ministeriële goedkeuring 42.4 Gevolgen van splitsing en afsplitsing voor aandeelhouders 42.5 Standaardvoorwaarden FISCALE EENHEID 43.1 Inleiding 43.2 Het aangaan van een fiscale eenheid 43.3 Verbreking van de fiscale eenheid 43.4 Verliesverrekening 43.5 Voorkoming dubbele belasting 43.6 Diverse bepalingen OVERIGE ONDERWERPEN GOEDDOELINSTELLINGEN 44.1 Algemeen 44.2 Belastingplicht: vrijstellingen 44.3 Belastingplicht: stichtingen en verenigingen 44.4 Belastingplicht: goeddoellichamen 44.5 Faciliteit: bestedingsreserve (was: herbestedingsreserve) 44.6 Faciliteit: fictieve personeels kosten 44.7 Faciliteit voor fondsenwervende instellingen 44.8 Overige faciliteiten DIVIDENDBELASTING 45.1 Tarief 45.2 Belastingplichtigen 45.3 Object van heffing 45.4 Winstuitdelingen zonder inhouding van dividendbelasting 45.5 Verlaagd tarief bij verdragstoepassing 45.6 Inhouding, aangifte en dividendnota 45.7 Verrekening en teruggaaf 45.8 Naheffing en boete WETTEKSTEN WETTEKSTEN VENNOOTSCHAPSBELASTING 46.1 Wet op de vennootschapsbelasting 1969 46.2 Uitvoeringsregelingen vennootschapsbelasting WETTEKSTEN OVERIGE WETTEN 47.1 Wet op de dividendbelasting 1965 47.2 Wet inkomstenbelasting 2001 TEKST EUROPESE RICHTLIJNEN 48.1 Europese Richtlijn betreffende de gemeenschappelijke fiscale regeling voor fusies, splitsingen, inbreng van activa en aandelenruil met betrekking tot vennootschappen uit de verschillende Lid-Staten voor verplaatsing van de statutaire zetel naar een andere lidstaat 48.2 Europese Richtlijn betreffende de gemeenschappelijke fiscale regeling voor moedermaatschappijen en dochterondernemingen uit verschillende Lid-Staten 48.3 Bijlage Lijst van de in artikel 2, onder a, bedoelde vennootschappen 48.4 Bijlage Lijst van ondernemingen die onder artikel 3, onder a, van de richtlijn vallen 48.5 Europese Richtlijn betreffende een gemeenschappelijke belastingregeling inzake uitkeringen van interest en royalty's tussen verbonden ondernemingen van verschillende lidstaten 263 266 266 268 273 274 276 278 279 279 279 280 281 281 284 284 286 291 2 295 296 299 299 299 299 300 301 301 301 301 303 303 303 303 304 304 304 305 305 306 306 349 365 365 371 397 397 402 405 407 408
49 50 NIEUWE WETGEVING VOOR 2012 49.1 Wijzigingen in de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 per 1 januari 2012 49.2 Wijzigingen in de Wet inkomstenbelasting 2001 per 1 januari 2012 die ook voor lichamen van belang zijn 49.3 Wijzigingen in de Wet op de dividendbelasting 1965 per 1 januari 2012 HULP ADRESSEN 50.1 Kantoren Belastingdienst 50.2 Ministerie van Financiën 50.3 Commissie voor de verzoek schriften 50.4 De Nationale Ombudsman 50.5 Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 50.6 Rechtbanken (belastingkamers) 50.7 Gerechtshoven (belastingkamers) 50.8 Hoge Raad der Nederlanden 50.9 International Bureau of Fiscal Documentation 50.10 Bureau Investeringsregelingen en Willekeurige Afschrijving (bureau IRWA) 50.11 BelastingTelefoon 50.12 Beroepsorganisaties 50.13 Internet REGISTER 411 411 419 421 425