aarverslag 2003
N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf Bezoekadres: Postadres: Basisweg 30, 1043 AP Amsterdam Postbus 376, 1000 EB Amsterdam Telefoon: 020-5859111 Het jaarverslag is digitaal beschikbaar via http://www.telegraafholding.nl Voor meer informatie: bedrijfscommunicatie@telegraaf.nl The annual report is available in the English language via http://www.telegraafholding.nl For more information: corporatecommunication@telegraaf.nl
N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf is een onafhankelijke Nederlandse mediagroep. Informatie is de kern van ons bestaan. Continuïteit, onafhankelijkheid en winstgevendheid zijn de basis van het beleid. De toekomst ligt in het optimaliseren van bestaande activiteiten, het ontwikkelen van nieuwe concepten en het benutten van kansen binnen en buiten Nederland.
HOLDINGDIRECTIE drs. F.Th.J. Arp RA (1954) De heer drs. F.Th.J. Arp RA is per 1 juli 1997 in dienst getreden als directeur. In de periode 1991 tot en met 30 juni 1997 was hij als partner verbonden aan de maatschap Deloitte & Touche Registeraccountants. Daarvoor was hij reeds in de accountantspraktijk werkzaam. De heer Arp heeft bedrijfseconomie en accountancy gestudeerd aan de mr. J. Olde Kalter (1944) De heer mr. J. Olde Kalter is per 1 januari 1995 benoemd tot directeur en is tevens hoofdredacteur van Dagblad De Telegraaf. Sinds 1970 is hij in dienst bij De Telegraaf en heeft diverse functies binnen het concern bekleed, waaronder in de Verenigde Staten. De heer Olde Kalter studeerde rechten aan de universiteit te Utrecht. Erasmus Universiteit te Rotterdam. drs. A.J. Swartjes (1949) drs. ing. W.O. Kok (1961) De heer drs. ing. W.O. Kok is per 1 januari 1999 benoemd tot directeur. Sinds 1986 is hij in dienst bij De Telegraaf en heeft verschillende functies bekleed, waaronder bedrijfsleider van de Amsterdamse krantendrukkerijen en adjunct-holdingdirecteur techniek. De heer Kok studeerde De heer drs. A.J. Swartjes is sinds 1 januari 1991 directeur. Vanaf 1978 heeft hij diverse functies bekleed binnen het Telegraaf-concern. In de periode 1974 tot en met 1978 was hij achtereenvolgens werkzaam bij Reader s Digest en bij Colgate/Palmolive. De heer Swartjes studeerde economie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. werktuigbouwkunde aan de HTS te Amsterdam en economie aan de Universiteit van Amsterdam. 2
INHOUD Samenstelling raad van commissarissen................... 4 Overige gegevens Bericht van de raad van commissarissen aan aandeelhouders... 5 Geconsolideerde kerncijfers... 7 Verslag over het jaar 2003 van de Stichting Administratiekantoor van aandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf... 8 Uitgaven en activiteiten van het Telegraaf-concern... 54 Accountantsverklaring en dividendvoorstel... 57 Gebeurtenissen na balansdatum... 58 Statutaire bepalingen omtrent de bestemming van de winst... 59 Bijzondere statutaire rechten............................. 60 Jaarverslag Kengetallen per balansdatum............................. 62 Directies dochterondernemingen januari 2004.......... 64 Verslag van de holdingdirectie.... 9 Uitgeefactiviteiten... 15 Landelijke dagbladen... 15 Regionale dagbladen... 18 Huis-aan-huisbladen... 21 Tijdschriften... 22 Overige activiteiten... 24 Deelnemingen... 25 Vooruitzichten.... 28 Code Corporate Governance.... 29 Jaarrekening Geconsolideerde balans.... 32 Geconsolideerde winst- en verliesrekening.... 33 Grondslagen voor consolidatie, balanswaardering en resultaatbepaling... 35 Toelichting op de geconsolideerde balans... 38 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening... 42 Kasstroomoverzicht.... 45 Balans N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf.... 46 Winst- en verliesrekening N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf.... 47 Toelichting op de balans en winst- en verliesrekening... 49 3
SAMENSTELLING RAAD VAN COMMISSARISSEN * A.J. van Puijenbroek, voorzitter Leeftijd:... 56 jaar Nationaliteit:... Nederlandse Functie:... directeur N.V. Exploitatiemaatschappij Van Puijenbroek Commissariaten:... Media Groep Limburg B.V. Eerste benoeming:... 15-05 - 1975 L.G. van Aken Leeftijd:... 63 jaar Nationaliteit:... Nederlandse Functie:... voormalig directielid N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf Eerste benoeming:... 30-05 - 2002 Lopende termijn:... 2002 2006 Lopende termijn:..... 2003 2007 mr. W. Overmars W.H. Charles, vice-voorzitter Leeftijd:... 70 jaar Nationaliteit:... Nederlandse Functie:... voormalig directielid N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf Leeftijd:... 71 jaar Nationaliteit:... Nederlandse Commissariaten:... Bavaria N.V. Eerste benoeming:... 05-06 - 1996 Lopende termijn:... 2000 2004 Commissariaten:..... Media Groep Limburg B.V. Eerste benoeming:... 15-06 - 1994 Lopende termijn:..... 2002 2005 prof. dr. W. van Voorden Leeftijd:............... 61 jaar Nationaliteit:.......... Nederlandse ir. H.L. Weenen, secretaris Leeftijd.... 59 jaar Nationaliteit.... Nederlandse Eerste benoeming... 26-06 -1980 Lopende termijn... 2000 2004 Functie:... voorzitter CTZ (College Toezicht Zorgverzekeringen) Emeritus hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam Emeritus Hoogleraar Universiteit van Tilburg Commissariaten...... Batenburg Beheer N.V., ir. M. Tiemstra Leeftijd.... 49 jaar Nationaliteit.... Nederlandse Functie.... lid raad van bestuur Achmea/Eureko E.I.M. Groep B.V. (Economisch Instituut Midden- en kleinbedrijf) Eerste benoeming... 04-06 - 1997 Lopende termijn... 2001 2005 Commissariaten...... Vendopolis Eerste benoeming.... 05-06 - 2003 Lopende termijn...... 2003 2007 * 31 december 2003 4
Bericht van de raad van commissarissen aan aandeelhouders Buiten aanwezigheid van de directie hebben wij ons eigen functioneren, de relatie tot de directie en de samenstelling en het functioneren van de directie besproken. Hierbij bieden wij u aan het verslag, de balans per 31 december 2003 en de winst- en verliesrekening over 2003 met de toelichtingen, zoals deze door de directie zijn In het verslagjaar nam één van onze leden van de raad van commissarissen deel aan een overlegvergadering met de centrale ondernemingsraad. samengesteld. De jaarrekening is gecontroleerd en akkoord bevonden door Deloitte Accountants te Amsterdam, zoals blijkt uit de in dit verslag opgenomen verklaring. De jaarrekening is door ons Graag willen wij onze erkentelijkheid betuigen aan de directie en medewerkers voor de wijze waarop zij in 2003 hun taak hebben verricht. besproken met de accountant in de jaarlijkse bijeenkomst en vervolgens door ons vastgesteld. Wij stellen u voor: Overeenkomstig het voorstel en met instemming van de algemene vergadering van aandeelhouders d.d. 24 april 2003 werd de heer A.J. van Puijenbroek herbenoemd en mevrouw ir. M.Tiemstra benoemd tot commissaris van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf waarmee is voorzien in de vacature van mevrouw J.A. Brewer-de Koster. Stichting Beheer van prioriteitsaandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf heeft besloten om het aantal leden van de raad van commissarissen te verlagen tot vijf. In verband met het bereiken van de statutaire leeftijdsgrens De jaarrekening over 2003 overeenkomstig de aangeboden stukken goed te keuren. De directie te dechargeren voor het gevoerde beleid en de commissarissen voor het gehouden toezicht. Het dividend over het boekjaar 2003 per aandeel van 1 0,25 nominaal vast te stellen op 1 0,11 in contanten (2002: 1 0,11 in contanten per aandeel van 1 0,25 nominaal). De betaalbaarstelling van het dividend te bepalen op 20 april 2004 bij de ABN-Amro Bank N.V. te Amsterdam. zullen de heren mr. W. Overmars en de heer W.H. Charles in respectievelijk 2004 en 2005 aftreden. De vacatures die hierdoor ontstaan, zullen niet worden ingevuld. Wij hebben Namens de raad van commissarissen A.J. van Puijenbroek, voorzitter ons voorgenomen de heer ir. H.L. Weenen te herbenoemen tot commissaris. De centrale ondernemingsraad van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf heeft inmiddels ter zake Amsterdam, 11 maart 2004. van de beoogde herbenoeming positief geadviseerd. Ons college heeft met de directie in het afgelopen jaar achtmaal vergaderd en onder meer aandacht besteed aan de organisatie en de strategie, risico s verbonden aan de onderneming en de financiële zaken. In het verslagjaar is in het bijzonder aandacht besteed aan onze deelneming in de Brouwer Groep. Voor een reactie op de Nederlandse corporate governance code wordt verwezen naar pagina 29 in dit jaarverslag. 5
LEKKER. DE TELEGRAAF OP ZONDAG. Voor het bereiken van de lezer moeten en kunnen nieuwe wegen worden bewandeld. Dat kan door oog te hebben voor veranderend consumentengedrag en nauwkeuriger te kijken naar doelgroepen en hun belevingswereld. Het kan ook door een oplossing te bieden voor wellicht het grootste dilemma: de beperkte tijd die lezers hebben. De zondagkrant komt aan dat dilemma tegemoet. Dagblad De Telegraaf wil zich onderscheiden in de markt, maar niet door lezers gedurende de week met extra redactie en dus informatie te bedienen. Dat zou de huidige balans verstoren in de tijd die nodig is om de doordeweekse krant te lezen. De consument is op zondag een ander mens, met een andere dagbeleving en de bereidheid tijd te nemen voor het lezen van de krant. Het gaat dan niet alleen om actueel nieuws en sport, maar ook om nieuwe redactionele elementen in de sfeer van lifestyle, living en showbizz. De adverteerder treft op zondag lezers aan, die in alle rust reclameboodschappen tot zich nemen. De consument neemt op zondag de grote aankoopbeslissingen door de state of mind waarin hij zich op deze dag bevindt. En De Telegraaf doorbreekt op zondag het reclamemonopolie van de audiovisuele media.
GECONSOLIDEERDE KERNCIJFERS N.V. HOLDINGMAATSCHAPPIJ DE TELEGRAAF Bedragen in duizenden euro s, tenzij anders vermeld. 2003 2002 Netto-omzet 683.556 704.462 Bedrijfsresultaat vóór afschrijving goodwill en overige waardeveranderingen goodwill 39.276 35.985 Bedrijfsresultaat ná afschrijving goodwill en overige waardeveranderingen goodwill 23.876 21.752 Financiële baten en lasten 49.429 6.471 Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening vóór belastingen 25.553 28.223 Vennootschapsbelasting over resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 1.321 12.491 Buitengewoon resultaat ná belastingen. 21.235 Resultaat ná belastingen 26.874 5.503 Aandeel derden 1.109 590 Netto resultaat 25.765 4.913 Resultaatbestemming: Ten laste van overige reserves 25.765 4.913 Dividenduitkering (ten laste van reserves) 5.775 5.775 Uitkeringspercentage p.m. p.m. Kasstroom uit operationele activiteiten 62.172 33.059 Per aandeel: Resultaat 1 0,49 1 0,09 Kasstroom uit operationele activiteiten 1 1,18 1 0,63 Dividend 1 0,11 1 0,11 Aantal personeelsleden ultimo (fte) 4.357 4.553 7
Verslag over het jaar 2003 van de Stichting Administratiekantoor van aandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf. De herbenoeming van Deloitte & Touche als accountant van het Telegraaf-concern werd eveneens door onze stichting gesteund. In de bestuursvergadering van 2 september 2003 zijn In het jaar 2003 nam het aantal door onze stichting uitgegeven royeerbare certificaten van aandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf toe met 3.790.228 certificaten en bedroeg 32.125.930 (van nominaal 1 0,25) per 31 december 2003, overeenkomend met een nominaal bedrag de halfjaarcijfers van het Telegraaf-concern besproken. Het bestuur heeft kennis genomen van de concept-code corporate governance van de commissie Tabaksblat en de reactie van de directie van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf op dit concept. van 1 8.031.482,50. Tegenover deze certificaten werd een gelijk aantal aandelen in administratie gehouden. In de bestuursvergadering van 1 april 2003 is de heer prof dr. W.M. Lammerts van Bueren (bestuurslid A) benoemd tot voorzitter en de heer prof. W.P. Moleveld RA tot bestuurslid A. Het bestuur heeft in deze vergadering afscheid genomen van de heer A. Harms in verband met het bereiken van de statutaire leeftijdsgrens. De rekening en verantwoording Stichting Administratiekantoor van aandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf prof.dr. W.M. Lammerts van Bueren, voorzitter mevrouw J.A. Brewer-de Koster, secretaris mr. J.S. Dienske prof. W.P. Moleveld RA E.H. van Puijenbroek over het boekjaar 2002 van onze stichting is besproken en Amsterdam, maart 2004. goedgekeurd. Het verslag van onze stichting in het jaarverslag van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf is door onze bestuursleden geaccordeerd. De jaarrekening van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf en het dividendvoorstel over Onafhankelijkheidsverklaring 2002 zijn uitgebreid met de directie besproken. Het bestuur De directie van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf en het bestuur van de Stichting Administratiekantoor van aandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf verklaren hiermede dat naar hun gezamenlijk oordeel is voldaan aan de ten aanzien van de onafhankelijkheid van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor van aandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf gestelde eisen in Bijlage X bij het Fondsenreglement van de Amsterdam Exchanges N.V. te Amsterdam. heeft besloten om in het voor- en najaar, na het verschijnen van de jaarcijfers en halfjaarcijfers, bijeen te komen. De jaarlijkse vergadering van aandeelhouders van N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf werd op 24 april 2003 in Amsterdam gehouden. Onze stichting, vertegenwoordigd door haar voorzitter, heeft gestemd voor de door de raad van commissarissen gedane voorstellen tot goedkeuring van de jaarrekening over het boekjaar 2002, delging van het verlies en vaststelling van het dividend ten laste van het uitkeerbaar deel van het eigen vermogen en de decharge van directeuren en commissarissen. Onze stichting steunde de voorstellen tot machtiging van de directie tot inkoop van eigen aandelen, de Directie N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf Bestuur Stichting Administratiekantoor van aandelen N.V. Holdingmaatschappij De Telegraaf herbenoeming van de heer A.J. van Puijenbroek en de benoeming van de mevrouw ir. M. Tiemstra tot commissaris Amsterdam, maart 2004. 8
VERSLAG VAN DE HOLDINGDIRECTIE proces waaraan het Telegraaf-concern overigens ook zelf een bijdrage levert. Tijdschriften kennen een steeds kortere levenscyclus en de daling in de oplagen van dagbladen lijkt structureel. Voorwoord Voor het derde achtereenvolgende jaar was er sprake van dalende advertentie-inkomsten bij de kranten. Vooral personeelsadvertenties en gerubriceerde advertenties kregen het zwaar te verduren onder invloed van de laagconjuctuur en de concurrentie van internet. Daarnaast stonden bij de landelijke- en regionale dagbladen ook de inkomsten uit de lezersmarkt onder druk. Als gevolg van de voortdurende druk op het resultaat is ook in het jaar 2003 veel aandacht besteed aan bezuinigingen. Zo zijn, in het kader van de in 2002 en 2003 aangekondigde reorganisatieplannen, per eind 2003 bij de Amsterdamse bedrijven en bij de regionale dagbladen in totaal circa 540 (fulltime) arbeidsplaatsen vervallen. Eind 2003 hadden in dit verband ruim 400 werknemers hun functie verloren, waarvan 50 herplaatst, onder gebruikmaking van de ouderenregeling of de vertrekstimuleringsregeling. Verdere kostenreducties werden gerealiseerd via het centraal inkopen van goederen en diensten en het beëindigen dan wel afstoten van verliesgevende activiteiten. Met het samenvoegen van de krantendrukkerijen in één vennootschap (Telegraaf Drukkerij Groep B.V.) en het onderbrengen van de ICT-activiteiten in Telegraaf Media ICT B.V. per 1 januari 2004 wordt zowel een verdere kostenreductie beoogd als een betere benutting van de capaciteit. De kruispunten waarop de tijdbesteding van consumenten en de geldstromen van adverteerders elkaar ontmoeten, lijken door de overgang van een analoge naar een digitale wereld definitief te veranderen. Vroeger had de uitgever grote invloed op tijd en plaats van mediaconsumptie (zogenoemde push economie), nu is er sprake van een zogenoemde pull economie waarin de consument, dankzij de digitale ontwikkelingen, zelf bepaalt waar en hoe hij of zij welke media informatie afneemt en daar bovendien al dan niet interactief mee omgaat. En uiteraard gaat de adverteerder mee. Dit dwingt ons de zich steeds wijzigende kruispunten op te zoeken door enerzijds het toevoegen van digitale mogelijkheden aan onze producten en anderzijds het ontwikkelen van nieuwe concepten, die wij als media-exploitant onderscheidend, dat wil zeggen beter en/of goedkoper kunnen leveren, al dan niet gekoppeld aan onze bestaande producten of merken. Kostenbesparingen blijven belangrijk. Onze nieuwe organisatiestructuur biedt een verhoogd inzicht in de kosten en tevens de mogelijkheid om op langere termijn te kijken naar zowel ketenoptimalisatie als naar onze productenportefeuille. We zullen nog lang voort kunnen met het verlengen van de levenscyclus van onze bestaande producten door middel van nieuwe initiatieven en geografische expansie. Maar essentieel is om, uitgaande van datgene wat we konden en kunnen in de analoge wereld, een vertaalslag te maken naar kunde in de De tijd die consumenten besteden aan media, en de daarmee samenhangende aanwending van budgetten van digitale wereld en die nieuwe toegevoegde waarde in mediainformatie winstgevend te gaan exploiteren. adverteerders, wordt steeds meer beïnvloed door de komst van nieuwe informatiekanalen. De daling in personeelsadvertenties en gerubriceerde advertenties in gedrukte media wordt ongetwijfeld fors beïnvloed door de internetmogelijkheden, ondermeer op het gebied van personeel, auto s, huizen. Een Vanuit dit perspectief kijkend naar 2004 is er meer budget vrijgemaakt voor investeringen in nieuwe producten en diensten die dicht tegen onze huidige activiteiten aanliggen. Tevens zullen ook in 2004 verdere bezuinigingen worden 9
doorgevoerd. Naar verwachting zullen in het concern in de komende jaren in totaal nog tenminste 120 bestaande arbeidsplaatsen vervallen. Het resultaat uit deelnemingen nam per saldo met ruim 1 3 miljoen toe. Tegenover een 1 9 miljoen hoger verlies uit de deelneming in de Brouwer Groep stond een 1 13,2 miljoen hoger resultaat van SBS Broadcasting. In het resultaat deelnemingen inzake SBS is 1 13 miljoen begrepen aan een gerealiseerde verwateringswinst als gevolg van de fusie met Veronica. De kasstroom uit de operationele activiteiten steeg FINANCIËLE GANG VAN ZAKEN Resultaten van 1 33,1 miljoen over 2002 tot 1 62,2 miljoen over 2003. OMZET (7 683,6 MILJOEN) Over 2003 werd een nettoverlies geleden van 1 25,8 miljoen tegenover een nettoverlies van 1 4,9 miljoen over 2002. In het resultaat over 2003 is een netto afwaardering begrepen van 1 48,9 miljoen van de Brouwer Groep, zoals nader toegelicht op pagina 27 van dit verslag. 50,4% 42,2% 2,2% 5,2% Advertenties Abonnementen + losse verkoop Drukwerk voor derden Overige omzet GOEDEREN EN DIENSTEN EN T0EGEVOEGDE WAARDE ONTWIKKELING BEDRIJFSRESULTAAT na afschrijving goodwill in miljoenen euro s 56,2 61,4 65,1 78,6 88,5 88,6 80,4 9,5 21,8 23,9 51,3% 14,8% 37,5% 0,2% 3,8% 0 Goederen en diensten Toegevoegde waarde Afschrijvingen + diversen Personeelskosten Vennootschapsbelasting Nettowinst Omzet 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 De omzet is met 3% gedaald van 1 704 miljoen over 2002 tot 1 683 miljoen over 2003. Het bedrijfsresultaat vóór afschrijving goodwill nam toe van 1 36 tot ruim 1 39 miljoen ondanks de met 1 25 miljoen gedaalde advertentieomzet. Onder invloed van enerzijds de loonkostenstijging en anderzijds de in 2002 en 2003 uitgevoerde reorganisaties daalden de personeelskosten per saldo met circa 1 8 miljoen. Dankzij een lager papierverbruik en gedaalde papierprijzen daalden de grondstofkosten met circa 1 11 miljoen. Verdere bezuinigingen resulteerden in circa 1 3 miljoen lagere bedrijfskosten. Belangrijkste factoren hierbij waren een daling van de advertentie-inkomsten van 1 25,3 miljoen en een stijging van de oplage-inkomsten van 1 8,8 miljoen. Bij dagblad De Telegraaf daalde het advertentievolume met 7,5% ten opzichte van 2002, voornamelijk in de sector personeel en bij de rubrieksadvertenties. Bij de regionale dagbladen was er sprake van een volumedaling met 9%. De huis-aan-huisbladen en de tijdschriften verloren eveneens advertentievolume. In totaal bestond de concernomzet in 2003 voor 1 344 miljoen uit advertentie-inkomsten (50,4 %) en voor 1 289 miljoen (42,2%) uit oplage-inkomsten. De omzet van drukorders voor derden bedroeg 1 15 miljoen (2,2%). De overige opbrengsten waren 1 35 miljoen (5,2%). In 2002 was dit respectievelijk 1 370 miljoen, 1 280 miljoen, 1 18 miljoen 10
Eigen vermogen Toegevoegde waarde Per werknemer (x 1 1 miljoen) (x 1 1.000) 1999 388 83 2000 420 81 2001 372 69 2002 339 73 2003 333 75 Door het over 2003 geleden verlies is het eigen vermogen afgenomen van 1 454,1 miljoen ultimo 2002 tot 1 428,3 miljoen ultimo 2003. In het vermogen is nog géén rekening gehouden met het over 2003 uit te keren dividend. Per aandeel betekent dit een afname van 1 8,65 tot 1 8,16. Het aantal aandelen is ongewijzigd en is samengesteld uit 52.499.200 gewone aandelen en 960 prioriteitsaandelen van 1 0,25 nominaal. Van de gewone aandelen zijn 32.125.930 stuks gecertificeerd per 31 december 2003, zijnde 61%, ultimo 2002 54%. ADVERTENTIEOMZET CONCERN in miljoenen euro s 375 436 405 370 344 en 1 37 miljoen, ofwel 52%, 40%, 3% en 5%. De omzet is als volgt te specificeren: x 2 1 miljoen 2003 2002 Landelijke dagbladen 330,6 (48%) 340,7 (49%) Regionale dagbladen 201,9 (30%) 209,6 (30%) Huis-aan-huisbladen 73,4 (11%) 76,2 (11%) Tijdschriften 54,4 (8%) 52,6 (7%) Distributie activiteiten 23,3 (3%) 22,3 (3%) Overige activiteiten 0 (0%) 3,1 (0%) 683,6 (100%) 704,5 (100%) De omzet uit de landelijke dagbladen (De Telegraaf en Sp!ts) daalde met 3% en de omzet van de regionale dagbladen met 3,7%. De omzet van de huis-aan-huisbladen daalde met 3,7%, die van de tijdschriften steeg met 3,4%. Van de concernomzet is in 2003 2,4% in de overige EU-landen gerealiseerd, tegen 2,3% in 2002. De omzet behaald uit overige Europese landen is in 2003 1 0,1 miljoen en daarmee gelijk aan 2002. De omzet per werknemer (fte) nam toe met 2,1% van 1 150.205 in 2002 tot 1 153.298 in 2003. De afgelopen vijf jaar ontwikkelden de omzet, het gemiddeld aantal man/vrouwjaren en de omzet per werknemer zich als volgt: 20 72 18 73 Concern- Gemiddeld Gemiddelde omzet aantal man/ omzet per (x 1 1 miljoen) vrouwjaren werknemer (x 1 1.000) 284 253 1999 721,3 4.686 154 2000 811,1 5.177 157 2001 822,2 5.425 152 2002 704,5 4.690 150 2003 683,6 4.459 153 Toegevoegde waarde De totale toegevoegde waarde van het concern en het gemiddelde per werknemer hebben zich in de afgelopen vijf jaar als volgt ontwikkeld: 1999 2000 2001 2002 2003 Dagbladen Huis-aan-huisbladen Tijdschriften Dividend Dividendbeleid Het dividendbeleid is gericht op een uitkering in contanten ter grootte van circa 35% van de voor uitkering beschikbare winst. Bij het vaststellen van het dividend zal, indien mogelijk, rekening worden gehouden met de effecten van de per 1 januari 2003 ingevoerde (fiscale) vermogens- 11
Kranten zoeken nieuwe kanalen ter versterking van de eigen positie in deelsegmenten. Een voorbeeld daarvan is de markt voor gerubriceerde advertenties. In het verlengde van de gerubriceerde advertenties in kranten is een nieuwe vorm van classified advertising ontstaan: advertentiebladen. Dit zijn gerubriceerde advertenties, gebundeld in magazines voor specifieke doelgroepen waaraan weinig of geen redactie wordt toegevoegd. Ook Uitgeversmaatschappij De Telegraaf is actief in dit marktsegment, dat gepositioneerd is tussen de Speurdersmarkt en de markt voor gewone advertenties. De Telegraaf richt zich daarbij op markten waar de krant van oudsher een sterke positie heeft: gebruikte auto s en gebruikte boten, campers en caravans. AutoTelegraaf Magazine is in eigen huis ontwikkeld. Boten en Campers & Caravans en de bijbehorende websites botentekoop.nl en camperscaravans.nl worden geëxploiteerd via de deelneming in de succesvolle uitgeverij BoHil Media. Het is de bedoeling dat deze uitgeverij op termijn volledig wordt overgenomen door De Telegraaf.
rendementsheffing. Een tijdelijke overschrijding van het genoemde uitkeringspercentage is acceptabel bij incidenteel lagere resultaten. voor reorganisatie en afslanking. Dit heeft grote gevolgen voor een flink aantal medewerkers. Er is sprake van boventalligheid en functieverandering. Directe of aangekondigde toekomstige boventalligheid betekent de start van een zeer Dividendvoorstel onzekere periode bij het vinden van een nieuwe werkkring. Over 2003 is per saldo verlies geleden, veroorzaakt door incidentele lasten. De statuten staan een uitkering toe ten laste van de vrije reserve. Op grond van het feit dat er exclusief de incidentele lasten sprake is van een positief resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen, stellen wij voor het dividend over 2003 vast te stellen op 1 0,11 per aandeel. Deze uitkering wordt ten laste van de vrije reserve gebracht. Werkgelegenheid In 2003 waren, gerekend in fulltime-eenheden (fte s), gemiddeld 4.459 medewerkers in dienst van het concern, tegenover 4.690 in 2002. Een vermindering derhalve met 231 fte s. Deze personeelsreductie is het resultaat van getroffen reorganisatiemaatregelen. Daartegenover staat uitbreiding van personeel in verband met nieuwe projecten. OVERIGE CONCERNZAKEN Bij de regionale dagbladen van de Hollandse Dagbladcombinatie en Media Groep Limburg zijn (verdere) herstructureringsoperaties van start gegaan. Integratie van bedrijfsonderdelen en besparingen leidden tot een vermindering van Human Resource Management Het jaar 2003 heeft in het teken gestaan van het ontwikkelen van human resource-instrumenten op verschillende niveaus. Alle functies zijn in kaart gebracht en vervolgens gerelateerd aan loonschalen. Daarnaast is een start gemaakt met beoordelingssystemen en functioneringsgesprekken. De afronding en verfijning zullen in 2004 plaatsvinden. In 2003 is bovendien gewerkt aan het totstandkomen van één collectieve zorgverzekering voor het gehele concern. de personele bezetting. De kostendaling die daarvan het gevolg is, werd in 2003 reeds zichtbaar, maar zal pas volledig tot uitdrukking komen in de volgende jaren. Het Telegraaf MobiliteitsCentrum (TMC) heeft ook in 2003 grote inspanningen verricht om boventallige medewerkers naar ander werk te begeleiden, zowel binnen als buiten het concern. Naar verwachting zal, door nieuwe projecten, het personeelsaantal in 2004 een lichte stijging te zien geven. Dat betekende vier collectieve verzekeringen en een fors aantal individueel verzekerden onderbrengen bij één zorgverzekeraar. Met uitzondering van een nog lopend contract is deze operatie succesvol afgerond. Niet alleen heeft dit in de meeste gevallen een kostenbesparing voor het personeel en de onderneming opgeleverd, het betekent ook dat de organisatie beter in staat zal zijn om te sturen op ziekteverzuim (onder andere door wachttijdbemiddeling) en te komen tot preventieve maatregelen. Met name voor de regionale dagbladuitgevers Hollandse Dagbladcombinatie en Media Groep Limburg geldt dat 2003 een jaar is geweest van (verder) implementeren van plannen Arbeidsvoorwaarden In het concern zijn zes collectieve arbeidsovereenkomsten van toepassing. Van de werknemers valt circa driekwart onder de Grafimedia CAO en 15% onder de CAO voor dagbladjournalisten. De overige CAO s betreffen die van de huisaan-huisbladjournalisten, het beroepsgoederenvervoer over de weg, de boeken- en tijdschriftenuitgeverij en de journalisten van publiekstijdschriften. De huidige Grafimedia CAO heeft nog een looptijd tot 1 februari 2005. In het afgelopen jaar was sprake van een verhoging van de CAO-lonen met 1% per juni en 1% per 13
november. Voor 2004 is inmiddels besloten de CAO-lonen niet te verhogen. Volgens afspraak is een studiecommissie ingesteld die werkt aan de omzetting van de huidige vervroegde uittredingsregeling (VUT) naar een pre-pensioenregeling. vorm van aandacht voor de begeleiding bij langdurig verzuim. Door adequate uitvoering reïntegreren medewerkers sneller en worden WAO-situaties voorkomen. Het aantal gevallen van RSI is de laatste twee jaar duidelijk afgenomen. Redenen hiervan zijn onder meer een tijdige De CAO voor dagbladjournalisten heeft een looptijd van 12 maanden en liep tot 31 december 2003. Afgelopen jaar heeft met ingang van maart een verhoging van de CAO-lonen van 2% plaatsgehad. Verder is overeengekomen een zogenoemd functie-referentiebestand samen te stellen en op basis hiervan een indeling in afdelingen te maken. Het uiteindelijke interventie door de bedrijfsarts en het aanbieden van werkplekonderzoek, hetgeen leidt tot verbetering van de fysieke werkplek en het veranderen van gewoonten van medewerkers. Al sinds januari 2002 zijn alle werkplekken rookvrij. Er mag alleen nog gerookt worden op speciaal daarvoor aangewezen plaatsen. Dit heeft tot weinig problemen geleid. doel is het realiseren van een betere en inzichtelijkere functieindelings- en beloningssystematiek. CAO-partijen hebben in overleg met de Grafische Bedrijfsfondsen een pre-pensioen reglement voorbereid en geaccordeerd. De regeling is ingegaan op 1 januari 2004. Verder zijn in 2003 studiecommissies opgericht voor seniorenbeleid, modernisering van de CAO en leeftijdsbewust personeelsbeleid. Bij de CAO voor huis-aan-huisbladjournalisten was sprake van een verhoging van de CAO-lonen met 2% per 1 juli 2003. Milieu In 2003 zijn stappen genomen om het milieubeleid concernbreed verder vorm te geven. Het beleid is er in hoofdzaak op gericht om de belasting van het milieu te verminderen. De onderneming draagt daarbij zorg voor de vereiste middelen, scholing, voorlichting en overlegstructuren. De zorg is enerzijds gericht op naleving van de voorschriften zoals omschreven in vergunningen en wetgeving, en anderzijds op het nemen van de eigen verantwoordelijkheid op dit terrein. Daarbij zijn de belangrijkste aandachtspunten: verbetering van milieubewustzijn van werknemers, terugdringing van Arbeidsomstandigheden (ARBO) grondstofverbruik en vermindering van de hoeveelheid afval. Goede arbeidsomstandigheden leiden tot een hogere tevredenheid bij werknemers en daarmee tot een hogere productiviteit. Bij het Telegraaf-concern wordt voortdurend gewerkt aan de verbetering van die omstandigheden. In 2003 is in Amsterdam een controle uitgevoerd door de Arbeidsinspectie waaruit bleek dat de onderzochte bedrijfsonderdelen, de Amsterdamse bedrijven van het Telegraafconcern, voldoen aan alle wettelijke verplichtingen. Risico inventarisatie en evaluatie (RI&E) is bedoeld om de risico s te inventariseren die kunnen leiden tot verzuim. In dit kader worden op verschillende plekken binnen het concern RI&E s uitgevoerd en een plan van aanpak opgesteld. De in 2002 van kracht geworden Wet Verbetering Poortwachter blijkt nuttige instrumenten te bieden door de Centrale ondernemingsraad In 2003 is een Centrale Ondernemingsraad (COR) geïnstalleerd. Diverse organisatiewijzigingen maakten een overlegstructuur noodzakelijk die beter aansluit bij de huidige bestuursvorm. Vastgesteld kan worden dat 2003 voor beide partijen soms een lastig, maar vooral vruchtbaar introductiejaar was waarbij het aangename overlegklimaat bepalend is geweest. Belangrijke onderwerpen waarbij de COR in 2003 betrokken is geweest betreffen: afsluiting van een nieuwe collectieve ziektekostenverzekering, beëindiging van de premiespaarloonregeling, invoering van een functionerings- en beoordelingssysteem, de ontvlechting en oprichting van nieuwe 14
werkmaatschappijen, de oprichting van enkele joint ventures en de herfinanciering van de Brouwer Groep. UITGEEFACTIVITEITEN ONTWIKKELING INVESTERINGEN IN MATERIËLE VASTE ACTIVA IN RELATIE TOT DE KASSTROOM in miljoenen euro s 141 98 71 61 38 25 MARKTONTWIKKELING DAGBLADEN De verspreide oplage van de Nederlandse dagbladen daalde in de periode 1 oktober 2002 tot en met 30 september 2003 met 2,5% tot 4.204.352 exemplaren (voor alle oplage- 102 gegevens geldt als bron: HOI, Instituut voor Media Auditing). In dit cijfer zijn gratis dagbladen zoals Sp!ts buiten beschou- 41 65 44 48 75 49 33 41 62 wing gelaten. De slechte economische situatie zorgde voor het derde achtereenvolgende jaar voor een daling van de advertentie- 38 bezetting. 5 1999 2000 2001 2002 2003 30 26 Kasstroom Afschrijvingen Nettowinst Investeringen LANDELIJKE DAGBLADEN INVESTERINGEN Uitgeversmaatschappij De Telegraaf B.V. De strategie van Uitgeversmaatschappij De Telegraaf Het totaalbedrag aan investeringen 2003 komt uit op 1 24,8 miljoen. Deels betreft dit investeringen op automatiseringsgebied in de projecten bij de redactie, advertentieafdeling en het klantcontactcentrum. In totaal bedroegen deze investeringen 1 8 miljoen. In de drukkerijen werd in totaal 1 2 miljoen geïnvesteerd, onder andere voor de aanschaf van een doekenwasinstallatie en aanvullende investeringen in de druktoren in Limburg. In vervoermiddelen, met name vrachtwagens, is voor een bedrag ad 1 5,2 miljoen geïnvesteerd. is gericht op versterking van de leidende positie van dagblad De Telegraaf op de Nederlandse dagbladenmarkt. Met een dagelijkse oplage van zo n 776.000 exemplaren en een lezersbereik van circa 2,5 miljoen personen per dag (bron bereiksgegevens: NOM Print Monitor 2002 IV - 2003 III), heeft het dagblad een marktaandeel van circa 40% in de markt van (betaalde) landelijke dagbladen. De Nederlandse dagbladenmarkt is vooral een verdringingsmarkt. Ruimte voor verbetering schuilt in optimalisering van processen en in vernieuwing. Voorbeelden van optimalisering zijn verwerking van advertentieorders via internet, verbetering van planning van drukcapaciteit en het overbruggen van grote afstanden door te drukken op locaties buiten Nederland. Vernieuwing is mogelijk door adverteerders via diverse media toegang te bieden tot doelgroepen en hun belevingswereld, en door lezers meer tijd te geven de krant te lezen, bijvoorbeeld door het uitbrengen van een zondagkrant. 15
Algemeen economische situatie. Daarnaast was ten opzichte van 2002 een geringere groei door het ontbreken van grote internationale sportevenementen. Bij dagblad De Telegraaf was de teruggang van de economie in 2003 voelbaar. De daling van inkomsten uit advertenties kon slechts ten dele worden gecompenseerd door een stijging van de inkomsten uit de lezersmarkt en verdere kostenreducties. De losse verkoop binnenland daalde van 131.488 exemplaren in 2002 naar 125.328 exemplaren in 2003, Oplage De verspreide oplage van dagblad De Telegraaf daalde in de periode van 1 oktober 2002 tot en met 30 september 2003 met 2,4% van 795.364 exemplaren tot 776.004, een daling van 19.360 exemplaren. Desondanks groeide het oplagemarktaandeel van De Telegraaf in de landelijke dagbladmarkt in 2003 met 0,3%. Per 1 oktober 2003 is op de lezersmarkt een prijsstijging doorgevoerd van 5%. een daling van 4,7%. De losse verkoop buitenland steeg daarentegen met 1,7% naar 28.656 exemplaren. Dit ondanks een afname van het aantal Nederlandse vakantiegangers in het buitenland door de economische situatie. De stijging van de losse verkoop buitenland was vooral te danken aan het drukken van een deel van de buitenlandse oplage op locatie, op de Canarische Eilanden en in Valencia. Dit leidt tot een vroegere verspreiding van de krant en dus een versterking van de concurrentie-positie in de losse verkoop. Het aantal abonnementen binnenland daalde met 2,5% van 626.319 in 2002 naar 610.624 in 2003. De oplagedaling wordt voornamelijk veroorzaakt door verhevigde concurrentie van regionale dagbladen die hun tijdstip van verschijning verplaatsten van de middag naar de ochtend. In 2003 was er tevens sprake van een groeiend aantal opzeggingen van abonnementen door lezers in samenhang met de Het positieve effect van het in de loop van 2003 geïntroduceerde zaterdagabonnement is in de jaarcijfers 2003 nog niet zichtbaar. Het aantal zaterdagabonnementen bedroeg eind 2003 24.806. Teneinde de oplage weer te laten groeien zijn initiatieven ontwikkeld op het gebied van regionalisering en verspreidingsmoment; daarnaast zijn nieuwe abonnementsvormen geïntroduceerd. ONTWIKKELING BETAALDE OPLAGE DE TELEGRAAF t/m 1997 inclusief De Courant Nieuws van de Dag 0 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 Abonnementen + losse verkoop Abonnementen 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 Met ingang van 2 april 2003 verschijnt in Twente bij dagblad De Telegraaf zes keer per week het regionale katern Twente Vandaag. Dit heeft tot doel de oplage van dagblad De Telegraaf in dit gebied verder uit te breiden. Zowel de oplageresultaten als de advertentiebezetting ontwikkelden zich hier volgens plan. Om de positie op zowel de oplage- als de advertentiemarkt verder te versterken wordt per 21 maart 2004 gestart met de zondagkrant van dagblad De Telegraaf. Abonnees ontvangen deze krant thuis als onderdeel van het reguliere abonnement. De zondagkrant is ook te koop via 16
Om beter te kunnen inspelen op de wensen van de adverteerders is per januari 2004 de advertentietariefstructuur van dagblad De Telegraaf ingrijpend veranderd. De tariefstelling is niet meer gekoppeld aan volume maar aan omzet. Daarnaast is de prijsstelling voor kleur flexibeler geworden, waardoor de mogelijkheid om kleuradvertenties te plaatsen ook voor kleine adverteerders aanzienlijk is verbeterd. Deze wijzigingen moeten bijdragen tot een verdere verbetering van de concurrentiepositie van De Telegraaf. verkooppunten met een zondagopening. Een los nummer kost 1 1,75. Tegelijk met de start van de zondagkrant is een weekendabonnement (zaterdag + zondag) geïntroduceerd. Deze abonnementsvorm komt in de plaats van het zaterdagabonnement. In 2003 werd tevens het Half Geld abonnement geïntroduceerd. Met deze financiële handreiking verwacht dagblad De Telegraaf jong-volwassenen te interesseren voor de krant. De distributie van de krant via digitale kiosken in het buitenland wordt, hoewel nog een kleinschalige activiteit, voortgezet met het oog op verwachte positieve ontwikkelingen in de toekomst. De omzet van de in 2002 geïntroduceerde digitale versie van dagblad De Telegraaf via het internet bleef mede door een ingetogen promotiebeleid in 2003 stabiel. Ter versterking van de positie van dagblad De Telegraaf en AutoTelegraaf.nl op internet werd op 17 april 2003 AutoTelegraaf Magazine geïntroduceerd. Dit advertentiemagazine wordt eenmaal in de veertien dagen in de losse verkoop verspreid. Zowel de oplage als de hoeveelheid advertenties ontwikkelen zich in een richting die het bestaansrecht van dit magazine bevestigen. Verder heeft dagblad De Telegraaf in 2003 een 20%-belang genomen in BoHil Media. BoHil Media is uitgever van de bladen Boten en Campers & Advertenties Het advertentievolume daalde in 2003 met gemiddeld 7,5%. De categorie landelijke en lokale merken en diensten steeg met ruim 11%. Het volume aan personeelsadvertenties daalde met 41% en de gerubriceerde advertenties en Caravans en de bijbehorende websites botentekoop.nl en camperscaravans.nl. Deze activiteiten richten zich op de zakelijke en particuliere aan- en verkoopmarkt van nieuwe en gebruikte schepen, campers en caravans. De ontwikkeling van BoHil Media in 2003 is conform de verwachting ten tijde van het nemen van het belang. familieberichten daalden respectievelijk met 20% en 4%. In het laatste kwartaal van 2003 brak er een prijzenoorlog uit in de supermarktbranche. Aankondiging van de nieuwe prijzen is in sterke mate gebeurd door te adverteren in dagbladen, waarmee eens te meer de effectiviteit van dit mediumtype werd onderstreept. Telegraaf.nl Ondanks bezuinigingen op de internetactiviteiten bleef de geleverde content op niveau en steeg het aantal opgevraagde pagina s sterk. Het aantal pageviews steeg tussen december 2002 en december 2003 met 600.000 naar 2,4 miljoen gemiddeld per dag. Een stijging derhalve van 33%. In de loop van 2003 is, ter verdere uitbouw van de marktpositie, een begin gemaakt met de herinrichting van de content voor mobiel internet. Het ligt in de bedoeling om de verdere inspanningen te laten meebewegen met de groei van de markt. 17
Organisatie Met ingang van 1 januari 2004 is een aantal organisatorische wijzigingen doorgevoerd. Rotatiedrukkerij Voorburgwal en de afdeling ICT zijn ontvlecht uit Uitgeversmaatschappij Nederland is Sp!ts uitstekend gepositioneerd. De bereikte lezersgroep vormt voor veel adverteerders een aantrekkelijke doelgroep. Met name voor de grotere Nederlandse adverteerders die de weg naar Sp!ts hebben gevonden. De Telegraaf en elders binnen het concern ondergebracht. Rotatiedrukkerij Voorburgwal is opgenomen in de nieuwe grafische subholding Telegraaf Drukkerij Groep. De afdeling REGIONALE DAGBLADEN ICT is per januari 2004 omgevormd tot Telegraaf Media ICT, een business unit ten dienste van het gehele concern. De activiteiten op het gebied van regionale dagbladen zijn ondergebracht in de Hollandse Dagbladcombinatie B.V. BasisMedia B.V. BasisMedia is de uitgever van Sp!ts, een krant die binnen drie jaar uitgroeide tot het tweede dagblad van Nederland. Sp!ts bereikt ruim 1,5 miljoen lezers per dag. De krant is gratis en wordt reizigers in de ochtendspits van het openbaar vervoer persoonlijk aangereikt. Sp!ts bereikt mede daardoor nieuwe, relatief jongere, doelgroepen. Sp!ts bevat algemeen nieuws en op doelgroepen afgestemde informatie. Dat biedt adverteerders ruimte voor verdieping per doelgroep. Sp!ts versterkte de marktpositie in 2003 onder moeilijke marktomstandigheden. In tegenstelling tot de landelijke daling van het advertentievolume in dagbladen realiseerde (HDC) en Media Groep Limburg B.V. Samen geven zij zes regionale dagbladtitels uit met een dagelijkse verspreide oplage van ruim 500.000 betaalde exemplaren. Het beleid is gericht op optimalisering door een scherpe(re) aansturing op basis van financiële doelstellingen, verbetering van technische processen en inzetbaarheid van medewerkers en een betere benutting van schaalvoordelen. Daarnaast wordt gezocht naar wegen voor vernieuwing van het productenaanbod door lezers een onafhankelijk platform te bieden voor de uitwisseling van meningen en informatie over de regio en door adverteerders inzicht te geven in de kennis over de regionale markt en het bereiken van die markt, alleen of in samenwerking met derden. Sp!ts een volumegroei van 12%. Daarbij was sprake van een HDC Media B.V. Per 1 januari 2004 zijn de beide uitgeverijen van HDC (Verenigde Noordhollandse Dagbladen en HDC Uitgeverij Zuid) samengevoegd tot één vennootschap: HDC Media. Drukkerij Noordholland is ondergebracht in de nieuw gevormde grafische subholding Telegraaf Drukkerij Groep. De lopende reorganisatie bij HDC Media moet medio 2005 worden afgerond met de concentratie op één hoofdlocatie. Ten opzichte van de start van de reorganisatie zal het personeelsbestand dan met circa 20% verminderd zijn. toename van 8% in het eerste halfjaar en 16% in het tweede halfjaar. Ondanks kostenstijgingen op een aantal punten, daalden de kosten bij Sp!ts overall met 10%. Over geheel 2003 werd na toerekening van indirecte kosten nog een zeer beperkt verlies geleden. Door de groei van de omzet en daling van de kosten was Sp!ts het tweede halfjaar van 2003 winstgevend. De oplage van Sp!ts groeide van ruim 300.000 uitgereikte exemplaren per dag ultimo 2000 tot bijna 400.000 exemplaren per dag ultimo 2003. Hiermee bereikt Sp!ts gemiddeld 1.514.000 personen per dag en is daarmee zowel in oplage als in bereik de tweede krant van Nederland, met ruime voorsprong op nummer drie. Als de tweede krant van De gezamenlijke oplage van de regionale dagbladen van HDC Media daalde in 2003 met 4%. Dit is inclusief het 18
uit de markt nemen van het Dagblad van Almere. Het advertentievolume nam per saldo met 10% af. Het sterkst was de daling in personeelsadvertenties, waar het volume met 44% daalde. Bij gerubriceerde advertenties daalde het volume 20%, terwijl in de overige advertentiecategorieën het volume zich positief ontwikkelde. De omzet uit uitgeverijactiviteiten daalde met 6%. De lopende reorganisatie van HDC Media leidde tot minder indirecte kosten, voornamelijk als gevolg van personeelsreductie. Integratie van bedrijfsonderdelen en besparingen leidden tot een vermindering van de personele bezetting van 9,4%. De kostendaling die daarvan het gevolg is, werd in 2003 reeds zichtbaar, maar zal pas volledig tot uitdrukking komen in de volgende jaren. Door het naar de ochtend brengen van de middagkranten Leidsch Dagblad, Haarlems Dagblad en Gooi- en Eemlander per april 2004 zal een verdere kostenreductie worden gerealiseerd. Verder wordt er een positief effect op de oplage van deze dagbladen verwacht. aantrekkende advertentiemarkt in de laatste maanden van 2003, onder meer dankzij de prijzenoorlog bij de supermarkten en door gerichte verkoopacties op de lokale en regionale advertentiemarkt. Door eerder ingevoerde prijsverhogingen en een gunstige ontwikkeling van de zaterdagabonnementen bleef de oplage-omzet in 2003 nagenoeg gelijk aan 2002. Het aantal abonnementen bij Dagblad De Limburger en het Limburgs Dagblad nam, in lijn met de landelijke trend, af met respectievelijk circa 3% en 4%. Het resultaat van MGL steeg onder meer door de effecten van het samenvoegen van onderdelen en een strak gecontroleerd bezuinigingsprogramma. De beoogde vergaande samenwerking tussen de redacties van Dagblad De Limburger en het Limburgs Dagblad is vrijwel afgerond. Ook de afdelingen oplage van beide titels zijn vrijwel geïntegreerd. Voornoemde organisatiewijzigingen zijn gerealiseerd binnen de door de NMa gestelde kaders. In april 2003 werd dagblad Almere Vandaag gelanceerd, dat vier maal per week gratis huis-aan-huis wordt verspreid in Almere. Hoewel de advertentiemarkt in 2003 verder inzakte, wordt bijna een sjaar na de introductie veel van deze uitgave verwacht. Inmiddels is Almere Vandaag opgenomen in het aanbod van de NRp. Ook op andere gebieden is bij HDC Media gewerkt aan productverbetering, zoals het introduceren van nieuwe bijlagen bij de dagbladen, een nieuwe editie van het Leidsch Dagblad (Rijn- en Veenstreek) en de restyling van het Noordhollands Dagblad. Aansluitend op redactionele reorganisatieplannen uit 2002 (Samen Sterker) is in 2003 een reorganisatieprogramma ingevoerd voor de overige onderdelen van MGL (Naar een Nieuwe Maat). Per saldo krimpt daardoor de personeelsomvang van MGL vóór 1 juli 2006 met circa 90 arbeidsplaatsen. Daarnaast zijn de variabele arbeidskosten tot een minimum gedaald door het stopzetten van vrijwel alle tijdelijke arbeidscontracten. MGL is in 2003 gestopt met de internetactiviteiten van I-Media en de uitgeefactiviteiten in het Uitgeeffonds Speciale Producties. Exploitatie van de twee titels uit dit fonds, Chapeau! Media Groep Limburg B.V. Bij Media Groep Limburg (MGL) daalde het advertentievolume in 2003 met 8%. De achteruitgang is beperkt door de en Nummer1, is in handen gegeven van externe partijen. MGL blijft eigenaar van de titels en houdt daarmee ook rechten op resultaten uit exploitatie van deze titels. 19
Regionale kranten kunnen hun positie versterken door intensivering van de binding met lezers en adverteerders in de regio. Een initiatief op dit gebied is Parkstad Limburg, het belangrijke editie-gebied van het Limburgs Dagblad rond Heerlen. De aanpak moet de hoofdredacties van het Limburgs Dagblad en Dagblad De Limburger in staat stellen lezers te winnen met een vernieuwende journalistieke aanpak ( civic journalism ). Om de regionale pagina s beter aan te laten sluiten bij de belevingswereld van lezers is de redactie van de editie Parkstad uitgebreid tot 20 arbeidsplaatsen en verhuisd naar het centrum van Heerlen. Het redactielokaal ligt in een winkelstraat en heeft een nieuwswinkel om het contact met lezers te bevor-deren. Verder worden evenementen georganiseerd zoals lezersdebatten en openbare redactievergaderingen. Evenementen in de stad worden door redactionele nieuwsbrieven ondersteund en er komen wijkspreekuren. In de krant wordt één van de regionale pagina s dagelijks twee keer gewisseld voor drie sub-edities, zodat rubrieken per plaats verschillend kunnen worden ingevuld. Doelstelling is de waardering van het Limburgs Dagblad te vergroten en een oplagestijging te realiseren door het bereiken van nieuwe lezers.
HUIS-AAN-HUISBLADEN magazine), makelaarskranten, zakelijke uitgaven en recreatiekranten biedt gedeeltelijk compensatie. Deze producten kennen allen een specifieke doelgroep en vaak een andere distributievorm dan de gebruikelijke huis-aan-huis-verspreiding. HHC verwacht in de toekomst meer producten uit te brengen die niet per definitie wekelijks huis-aan-huis verschijnen. In Noord-Holland is dit jaar een nieuwe uitgave op de markt gebracht met de titel Deze Maand. De Hollandse Huis-aan-Huisbladen Combinatie omvat tezamen met Uitgeversmaatschappij De Trompetter 43 huisaan-huisbladen met in totaal 104 edities in Noord-Holland, Flevoland, t Gooi, Noord-Brabant en Limburg. De gezamenlijke verspreide oplage bedraagt ruim 3,5 miljoen exemplaren per week. De huis-aan-huisbladen beschikken over een fijnmazig netwerk van redacteuren, correspondenten en commercieel medewerkers die zeer dicht bij de lokale lezers en ondernemers staan en weten wat consumenten en ondernemers in die markt beweegt: een strategie van altijd in de buurt. De uitdaging is die positie maximaal te benutten. Dat gebeurt door het waarborgen van een optimale binding en In 2004 zal HHC verder vernieuwen en optimaliseren. Het jaar is gestart met de opwaardering van de zondagbladen. Ook voor deze uitgaven, die van oudsher een algemene redactionele invulling met een lage advertentieprijsstelling kennen, zal gezocht worden naar een meer lokale uitstraling. herkenbaarheid, bijvoorbeeld door het opsplitsen van edities, maar ook door nieuwe uitgaven te ontwikkelen in drukvorm of als multimedia toepassing, in samenwerking met andere groepsonderdelen. De gehele interne organisatie zal komend jaar te maken krijgen met nieuwe geautomatiseerde systemen die ervoor zorgen dat het primaire proces verder wordt gedigitaliseerd en kansen biedt voor verdere optimalisatie. Hollandse Huis-aan-Huisbladen Combinatie B.V. De Hollandse Huis-aan-Huisbladen Combinatie (HHC), waarin opgenomen de uitgeverijen De Echo, Noorderpers, Van Groenigen en Reclame t Gooi, had in 2003 opnieuw te maken met het achterblijven van de advertentieomzet bij de reguliere week- en weekendbladen. Advertentievolumes daalden bij personeelsadvertenties, de autobranche, vastgoed en in iets mindere mate bij de algemene en lokale advertenties. Door het vasthouden van een goede verhouding tussen advertentie- en redactiepagina s werden de directe kosten beheerst. Vooral de Amsterdamse markt kampte met problemen. De lokale binding is in grootstedelijke gebieden minder dan in kleinere gemeenten. Door concurrerende tarieven verschuift omzet van de grotere adverteerders van huis-aan-huisbladen naar de dagbladen. Het uitbrengen van specials en extra uitgaven zoals!n (trendy Uitgeversmaatschappij De Trompetter B.V. Het resultaat van De Trompetter stond onder zware druk vanwege een nog steeds inzakkende advertentiemarkt, hevige concurrentie en hogere exploitatielasten. Het aantal advertentiepagina s bleef achter ten opzichte van 2002 maar de opbrengst per pagina nam toe. Daarnaast is er veel aandacht besteed aan de advertentiebezettingsgraad, die dan ook verbeterd is. Het resultaat van Kempen Pers, uitgever van huis-aanhuisbladen in Brabant en onderdeel van De Trompetter, verbeterde als gevolg van een vooral in de laatste perioden aantrekkende advertentiemarkt. Over heel 2003 behaalde Kempen Pers een hoger advertentievolume. Evenals bij De Trompetter is ook hier de advertentiebezettingsgraad aanzienlijk verbeterd. 21