Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog
Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd GLP-1- analoog voorgeschreven, een injecteerbaar geneesmiddel. In deze folder leest u informatie over het geneesmiddel en tips voor de samenstelling van een gezonde voeding. Diabetes mellitus Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar voor het lichaam. Insuline is een hormoon dat door de alvleesklier wordt geproduceerd. Insuline houdt het glucosegehalte van het bloed binnen normale waarden ( 4 tot 8 mmol/l). Glucose of bloedsuiker komt in het bloed na het eten van koolhydraten. GLP-1 en het GLP-1-analoog De werking van GLP-1 GLP-1 (afkorting van Glucagon Like Peptide type 1) is een stof die door de darm wordt aangemaakt. Als u koolhydraten eet, wordt GLP-1 afgegeven aan het bloed. Vervolgens geeft GLP-1 samen met glucose een signaal aan de alvleesklier dat insuline aangemaakt moet worden. GLP-1-analoog Wetenschappelijk is vastgesteld dat veel mensen met Diabetes type 2, naast een insulinetekort, ook een relatief tekort hebben aan GLP-1. Dan is behandeling met een zogenaamd GLP-1-analoog (bijvoorbeeld Victoza of Bydureon ) mogelijk. Dit is een geneesmiddel dat hetzelfde effect heeft als GLP-1, maar minder snel wordt afgebroken. GLP-1-analoog moet, afhankelijk van het soort geneesmiddel, dagelijks óf wekelijks in de vorm van een injectie worden toegediend. GLP-1-analoog stimuleert de afgifte van insuline en remt de glucagonafgifte. Hierdoor daalt het bloedglucosegehalte. Behandeling met een GLP-1- analoog Overgewicht Door overgewicht kunnen gezondheidsproblemen ontstaan. Er is sprake van overgewicht bij een Body Mass Index (BMI) die hoger is dan 25. Dit kunt u als volgt berekenen: BMI = gewicht: (lengte x lengte) Bijvoorbeeld: 66 : (1,70 x 1,70) = BMI: 22,8 Als u een BMI hebt van 35 of hoger u uw bloedsuiker slecht onder controle krijgt en afvallen een probleem vormt, ondanks begeleiding kan op dat moment bekeken worden of de behandeling met GLP-1-analoog voor u uitkomst biedt. 2
Gewichtsverlies kan een gunstige bijwerking zijn van dit geneesmiddel. Het is echter belangrijk dat de voeding die u daarbij eet goed is samengesteld en u voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Dit hoeft niet te betekenen dat het gewichtsverlies tegengehouden wordt. Het is alleen van belang te voorkomen dat u op een onverantwoorde manier gewicht verliest. In de onderstaande tabel kunt u op eenvoudige wijze opzoeken wanneer u weer een gezond gewicht bereikt hebt. Als u uw lengte (links) verbindt met uw gewicht (rechts) en de lijn doortrekt naar de meest rechtse kolom, ziet u in één oogopslag of uw gewicht een risico voor uw gezondheid vormt. Figuur: Verhouding lengte gewicht Uit ervaring blijkt dat de eetlust en maagontlediging van veel patiënten die een GLP-1-analoog gebruiken geremd wordt. Hierdoor voelen mensen zich eerder verzadigd en krijgen ze minder snel weer honger, waardoor zij minder eten dan hun lichaam per dag nodig heeft. Om deze reden hebben wij voor u beschreven welk voedingspatroon per dag aanbevolen wordt. U kunt dit vergelijken met uw eigen voedingspatroon en op deze manier inschatten of u voldoende eet. Mocht u vragen hebben, graag tips ontvangen hoe u uw voeding extra smakelijk kunt maken of samen met de diëtist uw voeding willen analyseren, dan kunt u een afspraak maken via uw diabetesverpleegkundige bij de diëtist. 3
Bent u nog nooit bij een diëtist geweest of is dit al meer dan een jaar geleden? Dan is het raadzaam om een afspraak te maken om uw voedingspatroon samen goed door te spreken en te optimaliseren. U hebt dan wel een verwijzing van uw arts of de diabetesverpleegkundige nodig. Diabetes en voeding Een onderdeel van de behandeling bij diabetes mellitus is het dieet. Het diabetesdieet is in feite niets meer dan gewone goede voeding. Goede voeding voorziet in alle voor het lichaam noodzakelijke voedingsstoffen in de juiste hoeveelheid. Goede voeding bevordert de gezondheid en verhoogt het prestatievermogen. De behoefte aan voedingsstoffen is voor iedereen verschillend. Dit hangt onder andere af van de leeftijd, geslacht, gezondheidstoestand en de activiteit die wordt verricht. Algemene richtlijnen voor gezonde voeding Eet gevarieerd Wees matig met vet en vooral met verzadigd vet en cholesterol Eet veel zetmeel en plantaardige producten, zoals groente, fruit, aardappelen, sojaproducten Deze zijn rijk aan vezels en goede vetten. Wees zuinig met suiker en suikerrijke producten Vermijd het gebruik van alcohol Wees zuinig met zout Drink ten minste 1½ liter vocht per dag. Eten volgens de Schijf van Vijf Wellicht bent u bekend met De Schijf van Vijf. Op de website van het Voedingscentrum vindt u hierover meer informatie (zie achterzijde folder). In de Schijf van Vijf is aangegeven waarom het belangrijk is uit elk vak een bepaald aantal voedingsmiddelen te nuttigen. Groente en fruit bevatten vitamines, zoals vitamine C, foliumzuur en mineralen, zoals kalium en voedingsvezels. Brood, granen, rijst, pasta, aardappelen en peulvruchten leveren koolhydraten, eiwit, voedingsvezels, B-vitamines en mineralen, zoals ijzer. Zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers bevatten B-vitamines, eiwit, (vis)vetzuren en mineralen zoals ijzer en calcium. Vetten en olie bevatten vitamine A, D, E en essentiële vetzuren. Dranken leveren het benodigde vocht. De dagelijkse behoefte Zoals al eerder vermeld verschilt de dagelijkse behoefte aan voedingsstoffen per persoon. In onderstaand schema zijn we uitgegaan van gemiddelde hoeveelheden. We adviseren u in de 2 weken nadat u gestart bent met het gebruik van GLP-1- analoog uw voedingspatroon te noteren. In het schema kunt u de gemiddelde hoeveelheid die u gegeten hebt, vergelijken met de aanbevolen hoeveelheid voor volwassenen. 4
Voedingsmiddel Hoeveelheid Mijn hoeveelheid (zelf invullen) Groenten 200 g (4 grote lepels) Fruit 2 stuks (200 g) Brood 5 sneetjes Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten 3 aardappelen of 3 opscheplepels Melk(producten) 2 bekers / schaaltjes Kaas 1 plak Vlees(waren), vis, kip, eieren, vleesvervangers Halvarine ± 100 gram 30 gram (Vloeibare) bak-, braaden (olijf)olie Dranken (incl. melk) 1 afgestreken eetlepel 1½ liter Goed om te weten GLP-1-analoog wordt alleen vergoed bij een BMI boven de 35 als orale middelen niet werkzaam zijn of niet worden verdragen. Omdat het om nieuwe middelen gaat zijn er nog weinig gegevens bekend over de effecten op lange termijn. Tenslotte Hebt u na het lezen van deze folder nog vragen? Neem dan gerust contact op met de afdeling Diëtetiek (zie achterzijde folder) of met uw diabetesverpleegkundige. 5
Diëtetiek Meldpunt Oost 02 (Interne geneeskunde) Telefoon informatie 088-459 7636 Bereikbaar van 8.30 tot 16.30 uur Internet www.orbismedischcentrum.nl Voedingscentrum Postbus 85700 2508 CK Den Haag Telefoon: 070-306 88 88 Website: www.voedingscentrum.nl 871-125854 10-2012