2015 Startnotitie Actieplan spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte van Woudenberg 2016-2020 Afdeling Beleid en Ontwikkeling Demiencke Brinkman 24-03-2015
Inhoud 1. Inleiding... 3 2.Opdracht 2.1. Probleem of situatieschets... 4 2.2. Doelstelling van het beleidsproces... 4 2.3. Breder kader of programma, relatie met andere processen... 4 2.4. Opdracht en beoogd resultaat... 5 2.5. Duurzaamheid... 6 3. Beheersaspecten... 6 3.1. Tijdsplanning mijlpalen... 6 3.2. Financiering... 7 3.3. Kwaliteitszorg en risicobeheersing... 8 3.4. Informatievoorziening... 8 3.5. Werkorganisatie... 9 4. Gevraagd besluit... 9 2
1. Inleiding Het is algemeen bekend dat speelruimte bijdraagt aan een goede lichamelijke, geestelijke en sociale ontwikkeling van kinderen én aan sociale ontmoeting in de wijk. Zo neemt de leefbaarheid in een wijk toe wanneer er kinderen buiten spelen. Bovendien gaat een goed aanbod van speel-, sport- en ontmoetingsmogelijkheden in de wijk, afgestemd op alle leeftijdsgroepen, vandalisme tegen. Tot slot is een wijk met goede speel-, sport- en ontmoetingsvoorzieningen een aantrekkelijke plek waar mensen graag willen wonen. In 1998 is het speelruimterapport, Het speelt ook in Woudenberg, uitgebracht. Dit rapport bevat een inventarisatie van de speelgelegenheden in de gemeente Woudenberg en geeft een beeld van het gebruik en de kwaliteit van de bestaande speelplekken voor de jeugd. Het rapport geeft concrete aanbevelingen over de inrichting van de verschillende speelruimtes. De rapportage is niet zozeer een speelruimtebeleidsplan maar meer een handreiking hoe de speelruimtes in Woudenberg het beste kunnen worden ingericht. Op dit moment heeft de gemeente Woudenberg dus geen actueel speelruimtebeleid. Om in te kunnen spelen op de laatste ontwikkelingen op het gebied van spelen en ontmoeten in de publieke buitenruimte is het opstellen van beleid wenselijk en noodzakelijk. Daarnaast zijn er indicaties dat de demografische gegevens in de afgelopen jaren zodanig zijn gewijzigd dat de behoefte aan speelruimte in de verschillende wijken gewijzigd is en in de toekomst verder zal veranderen. Een andere belangrijke aanleiding voor het opstellen van beleid is de discussie over het thema spelen tijdens de Bezuinigingsdialoog. Tijdens de dialoog is in de themagroep Wonen en leefomgeving (inclusief veiligheid) uitgebreid gediscussieerd over het aantal speelplaatsen en speeltoestellen. De gemeenteraad heeft het college dan ook verzocht om de mogelijkheden van het centreren van speelplekken en het zorgen voor een gerichter aanbod nader te onderzoeken. Daarbij moet het aanbod van speelvoorzieningen opnieuw worden afgestemd op de vraag maar ook op de financiële mogelijkheden. Bovendien is er door nieuwbouw en verzoeken vanuit de samenleving behoefte aan een duidelijk toetsingskader hoe men om moet gaan met vragen en verzoeken met betrekking tot de aanleg en/of uitbreiding van speellocaties, de vervanging van speelvoorzieningen en het onderhoud en beheer van de speellocaties. Ten slotte is het voor het beheer van en het toezicht op speelvoorzieningen goed om te weten waar op het gebied van burgerparticipatie kansen en mogelijkheden liggen. 3
2. Opdracht 2.1. Probleem of situatieschets Op dit moment heeft de gemeente Woudenberg geen actueel speelruimtebeleid met daarin de kaders voor een uitgebalanceerd speel(toestellen) arsenaal voor wat betreft aanbod, vraag en financiële mogelijkheden. De staat van onderhoud van de speellocaties wordt in de gemeente Woudenberg vier keer per jaar gecontroleerd op basis van speelveiligheid. Dit is een wettelijke verplichting. De laatste inspectieronde heeft in januari 2015 plaatsgevonden. De speeltoestellen dienen volgens de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) te voldoen aan de speelveiligheidseisen maar dit draagt niet altijd bij aan de beeldkwaliteit van de wijk. Momenteel is de helft van de toestellen 15 jaar of ouder en zijn daarmee volgens de geldende normen economisch afgeschreven. Voorts lijkt de inrichtingskwaliteit van de speelplekken in Woudenberg niet op alle plekken voldoende. Bovendien is het niveauverschil van de inrichtingskwaliteit tussen de wijken onderling aanzienlijk. Er dienen verdeeld over de kern van Woudenberg voldoende locaties te zijn, gerelateerd aan het aantal kinderen, tieners en jongeren per wijk, maar met name moeten de speelplekken de jeugd aanspreken en uitdagen tot spel en ontmoeting. Een goed ingerichte buitenruimte, waar kinderen en jongeren goed buiten kunnen spelen en elkaar ontmoeten, is ook voor andere gebruikers vaak een prettige leefomgeving. 2.2. Doelstelling van het beleidsproces Het doel van deze startnotitie is om de kaders te stellen en het proces te beschrijven om tot een nieuw speelruimtebeleid te komen inclusief uitvoeringsplannen op wijkniveau voor de periode 2016-2020. 2.3. Breder kader of programma, relatie met andere processen In het collegeprogramma 2014-2018 en de toekomstvisie Woudenberg 2030 besteedt de gemeente veel aandacht aan de jeugd. Een speerpunt uit het collegeprogramma is het realiseren van goede en veilige speelvoorzieningen (kernwaarde: levendig dorp om prettig in te wonen). Het college vindt het belangrijk dat Woudenberg ruimte biedt om jong te zijn, te kunnen ontdekken en te kunnen opgroeien (Jong & Woudenberg; integraal beleidskader jeugd 2012-2015). Daarnaast stimuleert het college een gezonde leefstijl door mogelijkheden te bieden om te bewegen (nota Lokaal Gezondheidsbeleid Woudenberg 2014-2017). Jeugd krijgt ook buiten de ruimte om te spelen en te ontmoeten (Vitamine Groen, Groenbeleidsplan 2011-2015). Speelruimtebeleid valt onder het programma Samenleving (beleid) en Leefomgeving (uitvoering). 4
Binnen de gemeentelijke organisatie spelen de afdelingen Beleid en Ontwikkeling (jeugdbeleid, sportbeleid, welzijnsbeleid, gezondheidsbeleid en RO beleid) en Realisatie en Beheer een rol bij de ontwikkeling en uitvoering van het speelruimtebeleid. Buiten de gemeentelijke organisatie spelen NUSO, Amfors, de woningbouwvereniging en de schoolbesturen een rol bij de uitvoering van het beleid. Het opstellen van het actieplan Spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte van Woudenberg zal integraal met deze betrokkenen worden opgesteld en zal voort bouwen op de uitgangspunten en doelstellingen vanuit eerder geformuleerd en vastgesteld beleid. 2.4. Opdracht en beoogd resultaat In tijden van kostenbeheersing is het goed om een duidelijke, samenhangende visie te hebben op de ontwikkeling van voorzieningen in het kader van spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte. Om een veilig en functioneel speelareaal te hebben en te behouden moeten de voorzieningen, de behoeften van de doelgroep en de beschikbare budgetten op elkaar zijn afgestemd. Dit vraagt om een helder beleidskader voor de realisering, instandhouding en eventuele opheffing van speelvoorzieningen en/of speelplekken. Het op te stellen actieplan Spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte van Woudenberg geeft antwoord op de volgende vragen: Welke visie heeft de gemeente Woudenberg als het gaat om spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte en het inrichten van formele en informele speelruimtes? Wat zijn de kaders en uitgangspunten voor het hebben, wijzigen, beperken (evenredige verdeling per wijk) of uitbreiden (bij nieuwbouwprojecten) van speelruimtes? Welk speelareaal en streefbeeld is wenselijk uitgaande van de vraag en de behoeftes van de doelgroep en is dit haalbaar uitgaande van de beschikbare budgetten voor vervanging en onderhoud? In hoeverre kan tegemoet worden gekomen aan milieudoelstellingen en duurzame toestellen inclusief bijbehorende valondergronden? Zijn bezuinigingen op de budgetten voor vervanging en onderhoud mogelijk? Welke mogelijkheden voor burgerparticipatie en/of (arbeidsmatige) dagbesteding zijn er bij het beheer en (klein) onderhoud van speelruimtes en speelvoorzieningen? Welke mogelijkheden zijn er om schoolpleinen, groenplantsoenen en andere ruimten te betrekken bij de openbare speelruimte? Wat zijn de mogelijkheden om (tijdelijke) informele speelruimte, zoals een natuurlijke speelruimte, in te richten? Hoe financieren we bij nieuwbouw de aanleg van nieuwe speellocaties en hoe dekken we de toekomstige kosten voor vervanging, onderhoud en beheer van deze nieuwe speellocaties? (bekostigingsmodel speelvoorzieningen bij nieuwbouw). 5
2.5. Duurzaamheid In het coalitieprogramma 2014-2018 en de toekomstvisie Woudenberg 2030 besteedt de gemeente veel aandacht aan het thema duurzaamheid. Duurzaamheid komt onder andere tot uiting in de wijze waarop de gemeente de leefbaarheid in de wijken op peil wil houden. Dat doet de gemeente door samen met de inwoners te werken aan het behoud en de versterking van het woon- en leefklimaat om zodoende vitale woonwijken te realiseren. Duurzame openbare ruimte is ruimte die mogelijkheden biedt voor betekenisvol gebruik nu en in de toekomst. Een duurzame ruimte is duurzaam in beheer, gebruik en inrichting. Bij spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte betekent dit dat er meer rekening gehouden moet worden met de kenmerken van de bevolking van de wijk en de specifieke wensen van deze bewoners. Dat betekent dat het aanbod van speelplekken ook omgevormd moet kunnen worden met het ouder worden van de kinderen. De gemeente staat open voor vernieuwende en duurzame materialen. Bij vervanging wordt hier aandacht aan besteed. De gemeente beheert op duurzame wijze de speelplaatsen en stimuleert de betrokkenheid van de wijk en de zelfwerkzaamheid van de bewoners. 3. Beheersaspecten 3.1. Tijdsplanning mijlpalen Het proces om te komen tot een nieuw speelruimtebeleid met uitvoeringsplannen op wijkniveau voor de periode 2016-2020 kan worden onderverdeeld in de volgende stappen (mijlpalen): Stap 1 Vaststelling startnotitie door MT, college en raad. Stap 2 Opstellen plan van aanpak en communicatieplan Factor C Stap 3 Opstellen van visie, kaders en uitgangspunten voor het beleid en dit laten vaststellen door de raad. Stap 4 Inventarisatie gegevens op het gebied van de vraag, het gebruik en het aanbod (huidige en wenselijke situatie) per wijk. Stap 5 Beoordelen gegevens op basis van visie, kaders en uitgangspunten. Stap 6 Organiseren van gesprekken met de wijk om kaders en uitgangspunten te toetsen, wensen ten aanzien van het aanbod te inventariseren en mogelijkheden van burgerparticipatie in kaart te brengen. Stap 7 Opstellen van opgaven en kansen per wijk en deze verwerken in het actieplan en uitvoeringsprogramma inclusief de kosten van uitvoering. 6
Stap 8 Besluitvorming in college en raad. Stap 9 Uitvoering vastgestelde plannen. Stap 10 Tweejaarlijkse evaluatie van het actieplan Spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte van Woudenberg en periodieke meting van de tevredenheid over de speelmogelijkheden voor kinderen in Woudenberg via de integrale veiligheidsmonitor. Mijlpalen Planning Uren Stap 1 Vaststellen startnotitie Maart/Mei 2015 10 Stap 2 Opstellen plan van aanpak Juni/Juli 2015 20 Stap 3 Opstellen/vaststellen visie Juli/Aug 2015 40 Stap 4 Inventarisatie gegevens Juli/Aug 2015 50 Stap 5 Beoordelen gegevens Aug/Sept 2015 70 Stap 6 Gesprekken met de wijk Sept/Okt 2015 70 Stap 7 Opstellen actie- en wijkplannen Okt/Nov 2015 80 Stap 8 Besluitvorming college en raad Dec 2015 10 Stap 9 Uitvoering plannen 2016 PM Stap 10 Evaluatie 2018 PM Het proces kent een duidelijke knip tussen Stap 8 en Stap 9. Na vaststelling van het Actieplan (beleidsplan incl. uitvoeringsprogramma), wordt de verantwoordelijkheid over het proces overgedragen aan de afdeling Realisatie en Beheer. De afdeling Realisatie en Beheer zal vervolgens de uitvoering ter hand nemen. De tweejaarlijkse evaluatie vindt plaats binnen de afdeling Beleid en Ontwikkeling. 3.2. Financiering De huidige budgetten voor het beheer, onderhoud en vervanging van speellocaties zijn: Kostenpost Budgetten Beheer en onderhoud speeltoestellen 18.000,- Inspectie (uren buitendienst incl. kleine Ca. 300 uur per jaar reparaties) Reserve 210.000,- In het kader van de bezuinigingsdialoog is besloten de jaarlijkse toevoeging aan de reserve vervanging speelvoorzieningen te verminderen met 85 %. De jaarlijkse toevoeging van 35.000 aan de reserve wordt de komende jaren als volgt gewijzigd: Jaar Toevoeging reserve 2015 25.000,- 2016 15.000,- 2017 5.000,- 2018 5.000,- 7
Het saldo van de reserve vervanging speelvoorzieningen per 31 december 2014 bedraagt : 210.000,-. Daarnaast is gevraagd om de mogelijkheden te onderzoek om jaarlijks 25% ( 3.000,-) te bezuinigen op kosten van onderhoud en beheer. Voor het opstellen van het actieplan Spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte van Woudenberg heeft de gemeente Woudenberg gezien de huidige prioriteitstelling geen ambtelijke capaciteit beschikbaar. Tevens is het nog maar de vraag of de gemeente beschikt over de benodigde expertise. Voor externe inhuur zal derhalve een budget moeten worden geraamd van maximaal 20.000,-. Dit budget zit niet in de huidige begroting. De gemeenteraad wordt gevraagd hiervoor een krediet beschikbaar te stellen. De dekking van dit krediet vindt plaats uit de reserve speeltoestellen en zal worden meegenomen in de Zomernota 2015. 3.3. Kwaliteitszorg en risicobeheersing Spelen heeft niet alleen met de aanwezige (traditionele) speelplekken te maken. In het op te stellen actieplan wordt ingegaan op spelen, sporten en ontmoeten in de openbare buitenruimte door de jeugd in Woudenberg in brede zin. Het gaat om bespeelbare ruimtes (zowel formele als informele), voorzieningen die aansluiten bij de verwachtingen van de leefwereld van kinderen en jongeren, het stimuleren van bewegen en het faciliteren van ontmoeten door jongeren. Het actieplan heeft een integraal karakter en bouwt voort op de reeds geformuleerde en vastgestelde uitgangspunten en doelstellingen in het jeugdbeleid, het gezondheid- en sportbeleid en het groenbeleid. Risico s: Soms duren participatietrajecten door onvoorziene omstandigheden wat langer dan aanvankelijk ingeschat; De aanleg van een aantal van de huidige speellocaties is bekostigd vanuit verschillende projecten, waarbij er geen voorziening is getroffen voor vervanging, beheer en onderhoud. Dit betekent dat als deze speelplekken in stand gehouden moeten worden, er wellicht extra middelen nodig zijn om deze speeltoestellen op een veilige manier te blijven onderhouden. Er bestaat het risico dat het aantal opgaven en kansen zodanig groot is, dat dit de huidige beschikbare financiële middelen te boven gaat. In dat geval kan dit gevolgen hebben voor de uitvoeringsstrategie. 3.4. Informatievoorziening De opdrachtnemer is intern- en extern aanspreekpunt en draagt zorg voor afstemming met actoren en integrale advisering. Via de sturingsrapportage wordt de voortgang van het proces bewaakt. 8
Het actieplan Spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte van Woudenberg zal in een interactief proces met alle betrokkenen worden opgesteld. De uitgangspunten hiervoor zijn geformuleerd in de notitie Helder in Burgerparticipatie 2012. 3.5. Werkorganisatie Bestuurlijk opdrachtgever Ambtelijk opdrachtgever Beoogd projectleider Stuurgroep Projectgroepleden Projectondersteuning Wethouder D.P. de Kruif Secretaris/directeur S.M.T. van der Marck-Verschoor (in de functie van afdelingshoofd Beleid en Ontwikkeling) Externe projectleider Wethouder Afdelingshoofd B&O Projectleider Beleidsmedewerker Beleid en Ontwikkeling Projectleider Openbare Werken Frans Stuyfzand Medewerker Financiën Medewerker afd. Communicatie (stagiair) Secretariaat 4. Gevraagd besluit Het college wordt gevraagd de in deze startnotitie opgenomen procesmatige kaders voor het beleidsproces vast te stellen en de gemeenteraad te verzoeken om een krediet van maximaal 20.000,- beschikbaar te stellen voor het opstellen van het Actieplan spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte van Woudenberg. 9