Beginnen met De Computer Deel 2: Internet Uitgeverij Tobi Vroegh 2010
Beginnen met de computer Colofon Beginnen met de computer. Deel 2: Internet Herziene uitgave, augustus 2010, Wouter Buijs Tekstadvies: Marja Bouman, Andrej Dake, Saskia Vos Tekstcorrectie en aanvullingen: Marja Bouman, Robert-Jan Veldhuizen, Saskia Vos Eindredactie: Marja Bouman, Robert-Jan Veldhuizen Lay-out: Marlou Ruijter Druk: Kaboem, Amsterdam Voorgaande uitgave: december 2006, Elsa Amsing en Marlou Ruijter Uitgeverij Tobi Vroegh Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder vooraf gegeven schriftelijke toestemming van de uitgever. 2
Deel 2: Internet Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1: Wat heb je nodig? Hoofdstuk 2: Surfen Hoofdstuk 3: E-mail Hoofdstuk 4: Zoeken op internet Hoofdstuk 5: Informatie opslaan Hoofdstuk 6: Andere toepassingen van internet Hoofdstuk 7: Kabel, ADSL, telefoon of draadloos? Hoofdstuk 8: Beveiliging Hoofdstuk 9: Open source Bijlage 1: Lijst met interessante websites Bijlage 2: Woordenboekje 3
Beginnen met de computer 4
Deel 2: Internet Inleiding Internet is een wereldwijd netwerk van computers die via telefoonlijnen, ADSL, kabel of draadloos, aan elkaar verbonden zijn. Het lijkt alsof het er plotseling was, eind jaren negentig, en sindsdien vliegen de www s en apenstaartjes je dan ook om de oren. Toch is het internet al uitgevonden aan het einde van de jaren zestig. Het toenmalige netwerk, ARPA-net genaamd, werd oorspronkelijk opgezet voor militaire doeleinden. Maar al spoedig werd het ook gebruikt voor algemene wetenschappelijke toepassingen. Een stukje geschiedenis In 1973 werden de eerste verbindingen tussen de Verenigde Staten en Europa gemaakt. Daarna zijn steeds meer landen aangesloten op het internet. Aan het einde van de jaren tachtig werd internet in de academische wereld steeds meer gebruikt, met name e-mail. Met de ontwikkeling van het World Wide Web zijn ook in de zakelijke en privé-sfeer steeds meer mensen op internet aangesloten. Protocollen In het midden van de jaren zeventig ontstonden de protocollen voor het maken van verbindingen via het internet. Inloggen op veraf gelegen computers (Telnet-protocol), het verzenden en ontvangen van bestanden via het internet (File Transfer Protocol), en het verzenden en ontvangen van elektronische post. In 1979 werd Usenet ontwikkeld, een soort prikbord op internet. Pas in 1990 nam de Amerikaanse regering officieel afstand van het ARPA-net en kreeg de National Science Foundation (NSF) de taak opgedragen om de opvolger van ARPAnet, NSF-net te gaan beheren. NSF droeg deze taak in 1995 over aan een consortium van commerciële bedrijven. Eerste internetprovider in Nederland In 1992 stond internet in Nederland nog in de kinderschoenen. Providers (leveranciers van internetdiensten) waren er niet en alleen via de universiteiten was toegang tot internet mogelijk. Dat jaar kwam een aantal pioniers in contact met de toenmalige systeembeheerder van de Universiteit van Amsterdam, die hen aanmeldde voor een adres op het systeem van de universiteit. Na een jaar werd deze fraude ontdekt en moesten de accounts worden opgezegd. De eerste internetters hadden geen andere keus dan zelf een provider op te richten, want een provider voor particulieren bestond toen nog niet in Nederland. Zo werd in 1993 XS4ALL ( Access for all, toegang voor iedereen) opgericht. 5
Beginnen met de computer Op 1 mei 1993 werd XS4ALL toegankelijk voor het publiek en was de eerste provider in Nederland een feit. Maar er gebeurde iets wat niemand voorzien had. Diezelfde avond om zeven uur had de 500ste klant zich aangemeld! De strijd om de groei bij te benen was begonnen en dit gevecht zou niet meer stoppen. In juni 1993 werd ook het eerste programma ontwikkeld om op internet rond te neuzen: Mosaic, een grafische webbrowser. Met dit programma konden niet alleen tekst, maar ook afbeeldingen worden bekeken. De ontwikkeling van Mosaic is stopgezet in 1997. Meer over de geschiedenis van Mosaic is terug te vinden op de website van NCSA (National Center for Supercomputing Applications): http://www.ncsa.uiuc.edu/projects/mosaic.html. De volgende browser die ontwikkeld werd, verscheen in 1994: Netscape Navigator. Netscape Navigator werkte met het principe van klikken en doorklikken (ofwel hyperlinks) om andere webpagina s te benaderen. Deze browser werd later verdrongen door Internet Explorer van Microsoft, geïntegreerd meegeleverd met het destijds nieuwe besturingssysteem Windows 95 en de latere opvolgers ervan. DDS Begin 1994 ging De Digitale Stad Amsterdam online. DDS was een FreeNet, een gratis systeem waar iedereen gebruik van mocht maken. Met het project van De Digitale Stad werd geprobeerd om politiek en burger samen te brengen in een online gemeenschap. Het was een succesvol project en DDS is nog steeds zelfstandig actief. Zie http://www.dds.nl. Door het ontstaan van gebruikersvriendelijke software en door de toenemende commerciële mogelijkheden, is het internet inmiddels uitgegroeid tot een medium waar het overgrote deel van de bedrijven in Nederland gebruik van maakt. Ook particulieren zijn in groten getale online gegaan. Internet is niet meer weg te denken uit de hedendaagse maatschappij. Wil je meer weten over de geschiedenis en toekomst van het internet? Kijk dan op: http://www.leerwiki.nl/wat_is_web_3.0. 6
Deel 2: Internet Hoofdstuk 1 Wat heb je nodig om te internetten? Hardware 1. Een computer Om te kunnen internetten heb je een computer nodig. Bij voorkeur een moderne computer. Met een oudere computer is het ook mogelijk het internet op te gaan, maar dan moet je er rekening mee houden dat alles wat langzamer gaat. Je kunt ervan uitgaan dat de meeste pc s tegenwoordig genoeg capaciteit hebben om met voldoende snelheid te internetten. 2. Een verbinding Zonder verbinding geen internet. Er is een netwerk (van lijnen, draden, kabels, of anderszins) nodig, waarlangs de verbinding kan verlopen. Gewoonlijk bestaat dit netwerk al, maar je moet er wel op aangesloten of geabonneerd zijn. In Hoofdstuk 7 van dit boekje gaan we nader in op de keuze van de internetverbinding: een telefoon-, ADSL-, of kabelaansluiting. Internetten via de glasvezelkabel en draadloos internet behoren ook tot de mogelijkheden. De snelheid waarmee internetpagina s op het scherm verschijnen, is niet alleen afhankelijk van de snelheid van de computer, maar vooral ook van de snelheid van de internetverbinding. Hardware: 1. computer 2. verbinding 3. modem 4. router Software: 5. besturingssysteem 6. browser En verder: 7. provider 8. geduld 9. nieuwsgierigheid 3. Een modem Is het fysieke netwerk aanwezig en in orde, dan ben je er nog niet. Je hebt een apparaat nodig om de werkelijke verbinding tot stand te brengen en de overdracht van signalen te regelen. Een modem is een apparaat waarmee de computer verbinding kan maken met een andere computer, via de kabel of telefoonlijn. Anders gezegd: met een modem kun je via de kabel of 7
Beginnen met de computer telefoonlijn informatie uitwisselen met andere computers op het internet. Een telefoonmodem is soms ingebouwd in de computer, maar meestal als extern apparaat verkrijgbaar. Het woord modem is afgeleid van MOdulator-DEModulator. Een modem vertaalt de digitale signalen (deze bestaan uit enen en nullen) van een computer in analoge signalen. Deze worden via de kabel of telefoonlijn naar een andere computer verstuurd, waar ze via het daar aanwezige modem weer worden terugvertaald naar digitale signalen. De werking van een computermodem kan - voor een beter begrip - vergeleken worden met de werking van een radio-ontvanger. Een radio-ontvanger ontvangt zijn signaal analoog en zet dit via de luidspreker om in trillingen, die door ons gehoord worden. Hier is het de luidspreker die als een soort modem fungeert, deze zet het analoge signaal om naar voor ons hoorbare klanken. Een computer kan niet omgaan met de analoge signalen (die nodig zijn voor de overdracht via de kabel of telefoonlijn) en daarom moeten deze eerst omgezet worden naar een digitaal signaal. 4. Router (alleen nodig voor draadloos internetten) Wil je draadloos het internet opgaan, dan heb je een router nodig die draadloze verbindingen tot stand kan brengen. Deze wordt thuis aangesloten tussen het modem en de pc. De pc heeft een ontvanger nodig om het signaal van de router op te kunnen vangen. Tegenwoordig is deze in veel nieuwe pc s en laptops al ingebouwd. In de nieuwste modems is ook de router vaak ingebouwd. Je hebt dan een draadloze router/modem (het apparaat zelf is niet draadloos). Bij de aanschaf van een ADSL- of kabelabonnement wordt door diverse internetproviders draadloos internet aangeboden en wordt de benodigde Een extern draadloos modem/router apparatuur meegeleverd. Er moet onderscheid gemaakt worden tussen draadloos internetten in een thuissituatie en mobiel internetten onderweg (eveneens draadloos). Voor mobiel internetten is de draadloze techniek verder uitgebreid (UMTS, WiFi). Tegenwoordig wordt geadverteerd met mobiel internetten via een dongel (van het Engels: dongle). Een dongel is een modem in zakformaat die je via de usb-poort op je pc of laptop kan aansluiten. Hiermee ben je niet aan huis gebonden om te kunnen internetten, maar kan je op diverse zogeheten hotspots verbinding zoeken met het internet. 8
Deel 2: Internet Software 5. Besturingssysteem In de basiscursus Windows hebben we gekeken naar besturingssystemen. Een besturingssysteem is het systeem dat alle hardware van de computer aanstuurt, zoals monitor, muis, toetsenbord, cd-rom-drive, dvd-station en harde schijf. Daarnaast is een besturingssysteem noodzakelijk om met alle soorten software te kunnen werken. Met andere woorden: zonder een besturingssysteem kan je niets met een pc doen. Er zijn tegenwoordig diverse besturingssystemen in omloop. Van Microsoft zijn dit o.a. Windows 98 (wordt echter niet meer door Microsoft ondersteund, wat inhoudt dat belangrijke wijzigingen in het systeem niet meer worden aangebracht), Windows 2000, Windows XP en Windows Vista. De opvolger van Windows Vista is Windows 7. Apple heeft Mac OS als besturingssysteem. Daarnaast zijn er diverse Linux-varianten beschikbaar, waarvan Ubuntu een populair besturingssysteem is dat gratis wordt aangeboden. Allen hebben met elkaar gemeen dat je ermee kunt internetten. Opdracht 1.1: Welk besturingssysteem is er geïnstalleerd op de computer waar je nu mee werkt? 6. Browser Met behulp van een browser kan je op het internet komen, het is een programma om internetpagina s mee te lezen. De meest bekende is Internet Explorer, deze wordt standaard meegeleverd bij de besturingssystemen van Microsoft. Een andere populaire browser is Mozilla Firefox. Beide browsers bieden nagenoeg dezelfde functionaliteit. Bij de nieuwste versies van beide browsers kan ook een phishing-filter geïnstalleerd worden. Daarmee kan worden voorkomen dat je frauduleuze websites bezoekt, die erop uit zijn om vertrouwelijke informatie, zoals bankgegevens of andere persoonlijke gegevens, te verkrijgen (identiteitsdiefstal). Deze phishing-filters zijn gratis te downloaden en dienen dan nog wel geïnstalleerd te worden. Een vrij recente nieuwkomer op de browsermarkt is Google Chrome. Opvallend van dit programma is, dat je in de adresbalk zowel een internetadres (beginnend met www. ) als een zoekterm kunt opgeven. Zoeken op internet wordt verderop in de cursus behandeld (zie: Hoofdstuk 4). Ook op beveiliging van je computer wordt later in de cursus teruggekomen (zie: Hoofdstuk 8). In dit boekje gaan we ervan uit dat er met Internet Explorer gewerkt wordt. Opdracht 1.2: Start de computer en het internetprogramma Internet Explorer op. Je ziet de browser nu op het scherm. 9
Beginnen met de computer Adresbalk Titelbalk Google tekstvak De startpagina van het Google zoekscherm in de browser Mozilla Firefox. 10
Deel 2: Internet Indeling van het browservenster De bovenste balk is de titelbalk. Hierin zie je met welke browser je werkt en op welke webpagina je bent. Deze balk is helder blauw als het programma geactiveerd is. In de balk eronder zie je de adres- of locatiebalk, hier kun je het adres van de website of webpagina die je wilt bezoeken invullen (bijvoorbeeld www.google.nl). Als je vervolgens op Enter drukt, verschijnt de pagina op je beeldscherm (soms duurt dit even). Je hebt nu toegang tot de informatie van de pagina die je gekozen hebt. Op de pagina van Google bijvoorbeeld zie je behalve de Google-zoekbalk ook andere informatie die deze zoekmachine je kan bieden, zoals zoeken op Afbeeldingen. Let op: In het eerste deel van een internetadres (domeinnaam inclusief extensie van het land) kan geen spatie voorkomen. Typ je die wel, dan kom je niet op de gewenste webpagina terecht. Ook hoofdletters komen niet voor in het eerste deel van het internetadres. Typ je die wel, dan worden ze in de browser automatisch gecorrigeerd in kleine letters. In het navolgende deel van het internetadres kunnen eventueel wel hoofdletters en spaties voorkomen, al zijn spaties zeer ongebruikelijk (zie ook Hoofdstuk 2: Surfen). Een nieuwe webpagina openen kan op diverse manieren: a. Via de adres- of locatiebalk. Klik één keer in de adresbalk. Het adres dat erin staat wordt blauw (d.w.z dat het geselecteerd is). Als je nu iets anders invoert, verdwijnt wat in deze balk staat vanzelf. Je kan dus meteen het adres van de gewenste webpagina intikken. Let er wel op dat je het webadres zorgvuldig intikt. Als er een spelfout in het adres zit, kom je niet op de pagina waar je wilt zijn. b. Klik op Bestand en vervolgens op Openen. Er verschijnt een klein venster, zoals hiernaast afgebeeld. Typ hierin een webadres, bijvoorbeeld www.aub.nl. Druk op de Enter-toets of klik op OK. De gevraagde pagina wordt geladen. c. Door sneltoetsen te gebruiken. Druk op CTRL+O. Je activeert op deze manier de functie Bestand Openen. Opdracht 1.3: Probeer de diverse manieren uit. Probeer ook CTRL+O en typ dan www.omroep.nl 11
Beginnen met de computer De navigatieknoppen In de menubalk en de adresbalk (met navigatieknoppen) vind je tal van mogelijkheden. We zullen ze een voor een uitproberen. De adresbalk met navigatieknoppen van Internet Explorer 8. Opdracht 1.4: Beweeg met je muis langzaam over deze knoppen en lees wat ze betekenen. Blader een bladzijde achteruit en dan weer vooruit. Klik ook eens op Stop, Vernieuwen en Start. De Menubalk: Zoeken, Favorieten en Geschiedenis Vanaf Internet Explorer 7 worden o.a. de functies Favorieten, Zoeken en Geschiedenis op een andere manier weergegeven dan in de oudere versies van Internet Explorer. De functies blijven echter hetzelfde. Vernieuwde versies van het browserprogramma volgen elkaar snel op. Via het onderdeel Beeld in de menubalk kun je het uiterlijk van het browservenster aanpassen. Je kunt hier veranderingen aanbrengen via Werkbalken en Explorer-balken. Opdracht 1.5: Met welke versie van Internet Explorer werken we in de cursus? Zoekfunctie Rechts in de adresbalk is een ander invoervak zichtbaar. Hier kun je een zoekgegeven invullen, bijvoorbeeld een onderwerp waarover je meer wilt weten. In Hoofdstuk 4 wordt verder ingegaan op het zoeken op internet. Favorieten Veel pagina s worden regelmatig vernieuwd. Bijvoorbeeld de kranten. Iedere dag staat er weer iets anders en je wilt op de hoogte blijven. Het is dus heel handig als je zo n adres op kan slaan en de volgende keer weer kan gebruiken zonder het hele adres in te hoeven typen. Dit doe je via Favorieten in het Menu. 12
Deel 2: Internet Opdracht 1.6: Zoek via www.kranten. nl een krant uit die je graag leest. Als de gewenste pagina verschijnt, klik je op Favorieten. In het menu dat nu verschijnt klik je op Favorieten toevoegen. Het adres van de pagina van je favoriete krant is nu toegevoegd aan Favorieten. Als je opnieuw op Favorieten klikt, zie je dat de krantenpagina in de lijst staat. De eerstvolgende keer dat je deze pagina weer wilt oproepen, hoef je niet het volledige webadres in te tikken, maar klik je op Favorieten en vervolgens op het adres van de gewenste pagina. Vergeet niet om je favorieten aan het einde van de les weer te verwijderen. Op je eigen computer thuis kun je de (lijst met) favorieten natuurlijk laten staan. Geschiedenis In de oudere versies van Internet Explorer staat de knop Geschiedenis op de werkbalk. Vanaf Internet Explorer 8 kan je de Geschiedenis op o.a. de volgende manier oproepen: a. Onder Bestand in de menubalk staan twee sterren, een ervan met een plusteken erin. De linker ster is de knop voor de lijst van de Favorieten. De rechter ster met het plusteken erin is voor Favorieten toevoegen. Als je de lijst met favorieten aanklikt, zie je dat zich links in het venster een ander venster ontvouwt waarin de lijst met favoriete webadressen staat. Bovenin dat venster zie je ook Feeds en Geschiedenis staan. b. De computer onthoudt voor je wat je hebt gedaan. Je kunt instellen hoe lang, bijvoorbeeld drie dagen maar ook drie weken. De namen van webpagina s worden opgeslagen op de harddisk van de computer, zodat je gemakkelijk weer terug kan gaan naar een pagina die je gisteren of eergisteren bekeken hebt. 13
Beginnen met de computer Opdracht 1.7: Klik bij Geschiedenis op het kleine pijltje dat naar beneden wijst. Klik dan op datum in het menuutje dat is verschenen. Je kan nu zien welke websites er vandaag op je pc bezocht zijn. Probeer er maar een paar uit. De overige knoppen Hierboven hebben we al een aantal knoppen besproken die zich op de werkbalk bevinden. Hieronder volgen er nog een aantal andere die zeer handig zijn: Stop Met deze knop kan je het zoeken en laden van een webpagina stopzetten. Als het bijvoorbeeld heel lang duurt voordat een pagina binnen wordt gehaald, is het beter om het zoeken te staken. Deze knop is te herkennen aan het rode kruis (in Internet Explorer) aan het einde van de adresbalk. Vernieuwen Met deze knop kan je een webpagina opnieuw opzoeken. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn als de pagina opnieuw geladen moet worden. Dit zou zich kunnen voordoen indien de internetverbinding eventjes wegvalt en weer terugkomt. Of als de pagina die je bekijkt inmiddels bijgewerkt of veranderd is. Dit laatste gebeurt bijvoorbeeld bij nieuwssites waar het nieuws met tussenpozen geactualiseerd wordt. Of op websites die de weerberichten tonen, zoals www.buienradar.nl. Startpagina Met deze knop ga je naar de startpagina. Dat is de pagina die je als eerste ziet wanneer je Internet Explorer of een andere webbrowser opstart. Deze startpagina kan je zelf naar eigen wens instellen (via Opties). Vaak wordt de zoekpagina van Google of een andere handige pagina gebruikt. Bijvoorbeeld www.startpagina.nl). Pijltjes links bovenaan in het venster van de webbrowser Met deze pijltjes kan je heen en weer bladeren tussen de diverse webpagina s die je hebt bezocht. Dat kan handig zijn indien je wilt terugkijken naar een vorige pagina. Of wanneer je even een uitstapje hebt gemaakt naar een andere webpagina met de bedoeling weer terug te keren naar waar je oorspronkelijk vandaan kwam. En verder 7. Een provider Als je je op het internet wilt begeven, heb je een provider nodig. Provider betekent letterlijk: aanbieder. Een provider is een bedrijf dat je toegang verschaft tot het internet. Hiervoor moet je je wel aanmelden. Er zijn tientallen providers om uit te kiezen en het is niet eenvoudig om er voor jou de beste uit te zoeken als je er weinig verstand van hebt. Het is vooral een 14
Deel 2: Internet kwestie van smaak (zoals de een liever de Volkskrant leest en de ander de Telegraaf) en van geld. Er zijn providers die gratis hun diensten aanbieden, meestal een inbelabonnement via de telefoonlijn. En providers die een abonnement vanaf 10,- per maand aanbieden: ADSL en kabel. Het is hierbij wel zaak om de aanbiedingen goed te bekijken. Meestal gelden deze voor de eerste twee, zes of twaalf maanden. Na een bepaalde periode ga je per maand meer betalen. Het is ook belangrijk om je eerst af te vragen wat voor soort internet je wilt. En dat is weer afhankelijk van wat je ermee gaat doen en hoe vaak je het gaat gebruiken. Als je heel weinig internet is het het eenvoudigst om via je telefoonlijn in te bellen. Dit gaat wel langzaam, zeker ten opzichte van de gangbare internetsnelheden die aangeboden worden. Bij regelmatig en intensief gebruik is het goedkoper om een ADSL- of een kabelabonnement te nemen. Aansluitkosten worden tegenwoordig niet berekend, indien je thuis zelf de installatie doet. Wil je hiervoor een installateur laten komen, dan moet je ook rekenen op extra installatiekosten. De provider kan je hierover inlichten. Bij het aangaan van een abonnement krijg je per post thuis het pakket opgestuurd waarin alle apparatuur en handleiding(en) zijn bijgesloten om de internetverbinding tot stand te brengen. Opdracht 1.8: Noem voor je verder leest drie providers. Enig idee of ze gratis hun diensten aanbieden of dat je ervoor moet betalen? Bij een goede provider krijg je een contract waarin staat dat je privacy is gewaarborgd. Voor een overzicht van providers kun je klikken op: www.internetten.nl. Hier is de top vijf van goedkoopste internetproviders te vinden. Op www.consumentenbond.nl kun je in het zoekvenster van de website de zoekterm internetproviders opgeven. Hierna wordt er over dit onderwerp een en ander weergegeven. Wil je meer specifieke informatie over providers te weten komen (onderzoeken, testen e.d.), dan moet je eerst een lidmaatschap bij de consumentenbond aangaan. 8. Geduld De laatste jaren zijn steeds meer mensen online gegaan. Dat betekent dat het vaak druk is op de digitale snelweg. Hierdoor kan het systeem vertragen, net als op een echte snelweg. Veel hangt af van de snelheid en kwaliteit van je internetverbinding. De snelheid waarmee je kunt internetten hangt ook (en niet in de laatste plaats) af van de snelheid van de computer waar je mee werkt. Alles gaat in het tempo van de zwakste schakel, dus moet je ervoor zorgen dat alle schakels ongeveer even sterk zijn. In Hoofdstuk 2 gaan we verder in op de verschillende soorten verbindingen. 9. Nieuwsgierigheid Dit spreekt voor zich. Als je iets nieuws wilt leren, ben je nieuwsgierig. Het internet is overigens totaal niet interessant als je niks hebt om op te zoeken. Verzin dus een aantal dingen waar je wel eens wat meer over zou willen weten: denk aan je hobby, voedsel, gezondheid, vakantieplannen, enzovoort. 15
Beginnen met de computer Opdracht 1.9: Zoek in een krant of tijdschrift een paar websites op waar je wel eens wat meer van zou willen weten en probeer die uit. 16
Deel 2: Internet Hoofdstuk 2 Surfen Wat is surfen? Surfen is navigeren op internet. Net zoals een surfplank in de branding van de zee wordt opgetild en meegevoerd door een golf, zo laat je je meevoeren door de informatie op internet. Je bezoekt een webpagina en vindt daar een verwijzing naar een andere webpagina die je interesseert. Je klikt met de linker muisknop op de verwijzing, en komt weer op een andere pagina terecht. Hier vind je nieuwe verwijzingen. Telkens als je met je linker muisknop een verwijzing aanklikt, zie je dat er in je browservenster een nieuwe pagina wordt geopend. Je zult merken dat je op deze manier al snel een heel eind verwijderd kunt raken van je beginpagina. Opdracht 2.1: Beweeg met de muis langzaam over de webpagina. Op welke momenten verandert het pijltje? Heb je daar een verklaring voor? Opdracht 2.2: Klik met de linker knop van de muis op de plaats waar het pijltje van de muiscursor in een handje veranderd is. Wat gebeurt er? Let vooral op de statusbalk onder in het beeldvenster (deze balk is onderdeel van de browser), waar aangegeven wordt waar de computer mee bezig is. Hyperlinks Een paginaverwijzing op internet wordt hyperlink genoemd. Je kan een hyperlink herkennen door op je muiscursor te letten. Als je met de muis over de webpagina heen en weer beweegt, zie je dat het pijltje van de muiscursor zo nu en dan in een handje verandert. Het handje geeft aan dat je op een hyperlink staat. Via hyperlinks (ook kortweg links genoemd) kun je doorbladeren ( browsen ) van het ene naar het andere onderwerp. Een hyperlink is in feite een verbinding tussen twee plaatsen op het netwerk. Dit kan een andere internetpagina zijn van dezelfde website, of een andere plek op dezelfde webpagina, of een verbinding naar een nieuwe website. 17
Beginnen met de computer Opdracht 2.3: Klik op Start, Programma s, Internet Explorer. (Of klik op het Internet Explorer icoon op de taakbalk onderin het scherm.) Even geduld, de computer maakt nu verbinding met een computer op afstand en moet de eerste pagina laden. In de locatie- of adresbalk zie je staan: http://www. en overige tekst. Verander dit adres in http://www.aub.nl en druk op Enter. Er verschijnt informatie over het Amsterdams Uitburo op je scherm. Opdracht 2.4: Probeer eens een aantal keren om van de ene webpagina naar een andere te surfen. Hoe kun je weer terug naar de vorige pagina? Het internetadres Als voorbeeld van een internetadres nemen we het adres http://www.amsterdamsuitburo.nl/ index.html Het internetadres is opgebouwd uit verschillende delen, afgebakend door slashes of een punt. Elk deel heeft zijn eigen betekenis. De algemene vorm bestaat uit www.naam.nl, waarbij www staat voor World Wide Web. De naam verwijst vaak naar de aanbieder van de internetpagina, in dit geval het Amsterdams Uitburo. De afkorting van de landennaam.nl geeft aan dat het een Nederlandse internetpagina betreft. Na de slash volgt het pad naar de indexpagina van de website: index.html. (zie pagina 16) http:// Computers kunnen niet zomaar met elkaar communiceren. Om overdracht van informatie mogelijk te maken, moeten duidelijke regels worden gevolgd en moet gebruik worden gemaakt van dezelfde computertaal. Om ervoor te zorgen dat niet iedereen wat anders verzint, zijn hierover internationale afspraken gemaakt. De afgesproken taal en regels voor communicatie tussen verschillende computers worden protocollen genoemd. Een protocol is eigenlijk een soort gedragscode. http:// betekent HyperText Transfer Protocol. Dit is een belangrijk protocol om te kunnen internetten en staat standaard voor elk internetadres. Je hoeft het niet in te typen, het programma dat je gebruikt om te internetten (browser), gaat er automatisch vanuit dat je het wilt gebruiken. Andere belangrijke protocollen zijn IP (Internet Protocol) en FTP (File transfer Protocol). https:// Wanneer er een s verschijnt achter http, dan is er sprake van een beveiligde website. Dit is bijvoorbeeld het geval bij websites van banken (internetbankieren) en websites waar betalingen gedaan kunnen worden, bijvoorbeeld een internetwinkel. De s (van secure ) geeft aan dat gegevens versleuteld doorgegeven worden via het internet. Hierdoor wordt het risico dat anderen jouw gegevens in handen kunnen krijgen zeer klein. Laat geen gevoelige informatie achter op websites die deze extra beveiliging niet hebben. 18
Deel 2: Internet www Iedereen kan informatie aanbieden via het World Wide Web. En iedereen kan daar gebruik van maken. Vaak worden de begrippen internet en World Wide Web door elkaar gebruikt. Maar strikt genomen is het World Wide Web slechts een onderdeel van internet, namelijk de informatie die d.m.v. je browser te bekijken is. Alle locaties op het web zijn volgens standaardformaten opgebouwd. Je hoeft dus niet voor elke website een ander programma te hebben. Internet omvat meer dan het World Wide Web: het is het geheel van diensten dat je via je computer en het internationale computernetwerk kunt opvragen. Dus naast het bezoeken van internetadressen bijvoorbeeld ook e-mail en nieuwsgroepen, telefoneren via internet, het volgen van online cursussen, het spelen van online videogames, etc. amsterdamsuitburo Dit is de naam van de aanbieder van de informatie, in dit geval het Amsterdams Uitburo. In tegenstelling tot de vorige twee delen van het adres (http://www.), is dit het deel dat verandert als je andere informatie zoekt. amsterdamsuitburo.nl is de domeinnaam van het Amsterdams Uitburo. Opdracht 2.5: Voer in de adresbalk van je browser het volgende internetadres in: http://www.aub.nl. Wat gebeurt er?.nl Dit staat voor Nederland. Ieder land heeft zijn eigen afkorting (extensie) in een internetadres. Een uitzondering hierop zijn de Verenigde Staten, waar het allemaal begon. Die hebben geen.usa of iets dergelijks achter hun naam staan, maar een van de volgende afkortingen:.edu education.com commercial.org organisation.mil military.gov government Opdracht 2.6: Zoek het volgende Amerikaanse internetadres op: www.nasa.gov. Er zijn i.v.m. de toenemende schaarste aan internetadressen al plannen om het aantal mogelijke extensies van de adressen uit te breiden. Naast.nl en.com valt bijvoorbeeld te denken aan de extensie.shop. Deze zou dan aangeven dat het om een winkel op internet gaat. 19
Beginnen met de computer Opdracht 2.7: Je weet nu waar de bovenstaande afkortingen voor staan. Probeer ook de landencodes voor de volgende landen te vinden: België, Duitsland, Engeland, De Nederlandse Antillen. Je kunt dit doen door wat willekeurige adressen in te vullen in de adresbalk (mogelijk zit je direct goed). Je kunt ook naar een zoekmachine gaan (bijvoorbeeld Google) en een zoekterm invullen, bijvoorbeeld: landencodes internet. De afkorting zegt alleen iets over het land waar de website staat geregistreerd. Men kan zijn domeinnaam natuurlijk ook in het buitenland registreren. Nederlanders willen zich nog wel eens op het eiland Niue registreren, omdat je daar zo n leuk adres van krijgt. Bijvoorbeeld: http://www.entoen.nu http://www.eindexamen.nu http://www.waarbenjij.nu Internetadressen kunnen na de extensie van de landennaam een pad of paginanaam hebben, bijvoorbeeld: www.dichteraanhuis.nl/programma.htm..htm of.html Soms staat er.htm, soms.html achter een internetadres. Dit staat voor Hyper Text Markup Language: de taal die overal op het internet verstaan wordt en die in websites wordt gebruikt om webpagina s te bouwen (onafhankelijk van het besturingssysteem dat je gebruikt). Opdracht 2.8: Zoek informatie over je eigen stadsdeelraad. Het adres weet je: www. amsterdam.nl/stadsdelen. Dus dat typ je in, in je browser in de adresbalk, en vervolgens druk je op Enter. Nu gaat je computer zoeken op het internet. Eerst gaat je verzoek naar je provider. Die maakt contact met de provider van de gemeente Amsterdam. Die zoekt naar de webpagina waarin de stadsdelen vermeld staan. Binnen enkele seconden wordt de gevraagde informatie in je computer geladen en verschijnt op je beeldscherm. Opdracht 2.9: Zoek in de krant of elders een drietal internetadressen met extensies op waar je wel eens wat meer van zou willen weten. Als je alleen www.amsterdam.nl intikt, dan kom je op de zogeheten homepage van de website. Dat is dan de allereerste pagina van de website. Vandaaruit kan je doorgelinkt worden naar de overige pagina s. Deze link heet dan ook Homepage of Home en wordt op iedere pagina van de betreffende website vermeld. Het voordeel hiervan is dat je vanaf iedere pagina in één keer weer terug kan naar de begin- of startpagina van de site. 20